Het democratisch experiment van de Occupybeweging Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen lezen een tekst over Occupy Nederland. De tekst behandelt met name de manier waarop de kleine samenlevingen die onstaan in de tentenkampen van Occupy georganiseerd zijn. Vervolgens beantwoorden ze een aantal leesvragen. Daarna maken ze de verdiepingsopdracht waarbij de Occupy-samenleving wordt vergeleken met de samenleving volgens filosoof Thomas Hobbes. Leerdoelen: - Leerlingen leren over de doelen van de Occupy-beweging. - Leerlingen komen te weten hoe de Occupy-beweging in de praktijk werkt. - Leerlingen denken na over manieren om een samenleving te organiseren. Duur: Ca. 45 minuten Voorbereiding: - Print de tekst over Occupy voor alle leerlingen. - Print de tekst over Hobbes voor alle leerlingen. - Print de vragen + opdrachten voor alle leerlingen. - Licht eventueel moeilijke begrippen uit de tekst toe. De leerlingen kunnen deze opdrachten individueel maken. De antwoorden kunt u klassikaal bespreken of u kunt individueel feedback geven. Bronvermelding: Het artikel ‘Occupy: een democratisch experiment’ is gebaseerd op drie andere artikelen. Klik op de links als u deze artikelen wilt lezen. • • •
http://www.vn.nl/Service/Over-VN/Artikel-Vrij-Nederland/Het-democratischexperiment.htm http://www.groene.nl/2011/42/boos-zijn-is-genoeg http://www.vn.nl/Archief/Samenleving/Artikel-Samenleving/24-uur-op-het-Beursplein.htm
Occupy: een democratisch experiment? Op meer dan twintig plaatsen in Nederland hebben demonstranten tentenkampen opgezet om namens Occupy te demonstreren tegen misstanden in de samenleving. De Occupybeweging op het Amsterdams Beursplein is het bekendste actieterrein. Wat wil Occupy eigenlijk en hoe gaat ze te werk? Wat wil Occupy? Occupy ziet zichzelf als 99% van de wereldbevolking. Ze voelen zich niet gehoord door de overige 1%: de elite van bankiers en politici die profiteert van de rest van de bevolking. Alle demonstranten zijn verontwaardigd over de huidige stand van zaken in de wereld. Verder heeft iedere demonstrant zijn eigen redenen om zich aan te sluiten bij Occupy. De een droomt van betere arbeidsomstandigheden, de ander verlangt naar directe democratie of een zelfvoorzienende gemeenschap. Sommigen maken zich zorgen over privacyschending, anderen over de kap van regenwouden, bankiersbonussen of het welzijn van mens en natuur. Wat ze allemaal willen is de huidige staat van de politiek en economie doorbreken. Kritiek op Occupy Het grootste kritiekpunt op de Occupybeweging is dat er geen boegbeeld, geen eenduidige boodschap en geen gemeenschappelijk doel is. Kranten schreven vooral over het gebrek aan een duidelijk programma. ‘Dat schiet natuurlijk niet op’, zeggen journalisten. Op de kritiek dat de beweging geen duidelijk doel heeft, wordt door Occupy een tegenvraag gesteld: ‘Waarom zou je pas onvrede mogen voelen als er een alternatief is?’ Een ander veelgehoord kritiekpunt is dat de beweging voornamelijk bestaat uit krakers, daklozen of, in de woorden van reaguurders op de veelbezochte weblog Geen Stijl, een ‘stelletje losers’. Hoe is Occupy georganiseerd? Bijzonder is dat de betogingen van Occupy tot stand zijn gekomen zonder organisatie van bovenaf. Occupy heeft geen leiders. Iedereen mag zijn woordje doen en iedereen wordt gehoord. Het idee van een parlementaire democratie vinden de demonstranten achterhaald. Ze vinden dat politici geen goede vertegenwoordiging van het volk vormen. Occupy wil laten zien dat er geen vertegenwoordigers nodig zijn om de stem van het volk te laten horen. Alle besluiten worden genomen door met elkaar in gesprek te gaan. Iedereen moet het met een besluit eens zijn. Occupy noemt dit het ‘consensusmodel’. De betogers zijn niet te plaatsen in een linkse of rechtse politieke stroming. Ze keren zich tegen het gehele politieke systeem. Elke avond om half zeven verzamelen de demonstranten zich in een kring voor de ‘General Assembly’ (de algemene vergadering). Deze verloopt naar voorbeeld van Occupy New York. Iedereen is vrij om te spreken op de vergadering. Alle aanwezigen herhalen de woorden van de spreker en er zijn gebaren afgesproken om de reacties in goede banen te leiden. Wie vindt dat een spreker haantjesgedrag vertoont, maakt een denkbeeldige hanenkam op het hoofd. De ‘Occupysamenleving’ Het tentenkamp op het Beursplein is een mooi democratisch experiment: hoe verloopt de sociale interactie in een organisatie waar mensen structuurloos zijn begonnen? Ook hier blijken snel machtsverschillen te ontstaan. De Occupysamenleving kampt met dezelfde problemen als de
‘gewone’ samenleving. Verslaafden en daklozen kwamen op de gratis keuken af. In één van de tenten was zelfs een bordeel ontstaan. Ook zorgen dronken studenten die het kamp lastigvallen voor veel overlast. Om de orde te bewaken werden ‘peacekeepers’ ingesteld. Maar al snel ontstond er onenigheid over de rol van deze politie. Mogen de peacekeepers bijvoorbeeld mensen uit het kamp zetten? Occupy komt toch juist op voor 99% van de samenleving, je kan dan toch niet mensen uitsluiten? Lijkt de Occupysamenleving niet verdacht veel op de echte samenleving? De Peacekeepers vormen een soort politie, de General Assembly (GA) heeft veel weg van de Tweede Kamer. Soms worden besluiten genomen in een vergadering waarbij niet iedereen aanwezig is. Zo worden besluiten niet altijd gesteund door het hele kamp. Ook heeft de spreker in de GA veel invoed op het verkrijgen van consensus. Hoe beter iemand zijn voorstel kan verwoorden, des te sneller er voor het voorstel gestemd wordt. Net zoals in de normale politiek. Bovendien zorgt het consensusmodel ervoor dat vergaderingen uren duren en de wereldproblematiek nauwelijks aan bod komt in de vergaderingen, doordat iedereen zijn zegje mag doen. Ondanks alle kritiek willen de actievoerders het zo lang mogelijk volhouden om geen eisenpakket te formuleren. Zodra er concrete eisen komen, kan het huidige systeem daarmee aan de slag gaan. Voor je het weet maakt Occupy dan weer deel uit van het oude systeem. Occupy wil daarom ook geen inmenging van politieke partijen. Het gaat erom zo lang mogelijk met elkaar in gesprek te blijven. Discussie is de belangrijkste boodschap van deze beweging.
Bron 1: Thomas Hobbes Thomas Hobbes heeft een theorie bedacht over hoe de natuurlijke samenleving eruit zou zien als een maatschappij vanuit het niets opgebouwd moet worden. Hij gaat uit van een natuurtoestand waarin iedereen totaal vrij is omdat er geen wetten zijn. Door geweld toe te passen, kunnen mensen zich verrijken zonder zelf arbeid te hoeven verrichten. Zelf sterker zijn dan je vijanden is de enige manier om overheersing door anderen te voorkomen. Maar volgens Hobbes verschillen mensen weinig in fysieke kracht. Bovendien kunnen ook zwakkere mensen door list en bedrog van sterke mensen winnen. Zo ontstaat de natuurlijke toestand van de mens: een ononderbroken oorlog van allen tegen allen. In een natuurstaat handelen mensen als machines, waarbij zij gedreven worden door angst om te sterven en de wil om te leven. Deze twee mechanismen leiden ertoe dat mensen puur uit eigenbelang handelen. Zij worden gedreven door egoïstische beweegredenen. Deze toestand wordt beëindigd doordat de mens streeft naar zelfbehoud. Hobbes geloofde dat mensen uit zelfbehoud bereid zijn om af te zien van het recht op gebruik van geweld, als de anderen dit ook doen. De enige manier om een eind te maken aan de permanente toestand van oorlog is dat iedereen zijn vrijheden (bijvoorbeeld het gebruik van geweld) moet overdragen op één persoon of groep. In ruil hiervoor zorgt de machthebber voor het handhaven van de orde en bescherming van zijn onderdanen en hun bezit. Hij mag voortaan als enige legitiem geweld gebruiken (het geweldsmonopolie), mag belasting heffen en kan mensen dwingen zich aan de wet te houden door ze bij overtreding te straffen. We noemen deze afspraak tussen machthebber en samenleving een sociaal contract.
Thomas Hobbes was een Engelse filosoof. Hij leefde van 1588 – 1679.
Leesvragen: 1. Wat houdt het consensusmodel in? 2. Noem twee belangrijke kritiekpunten op de Occupybeweging 3. Schrijf in je eigen woorden op wat volgens jou het gezamenlijke standpunt van alle Occupydemonstranten is. 4. Noem twee verschillen tussen de General Assembly en de Tweede Kamer. 5. Waarom wil Occupy niet dat politieke partijen meestrijden voor hun standpunten? 6. Vind jij de Occupysamenleving een democratische samenleving? Leg je antwoord uit.
Verdiepingsopdracht 1 Het tentenkamp op het Beursplein in Amsterdam wordt gezien als een kans om de theorie van de filosoof Thomas Hobbes in de praktijk te testen. Thomas Hobbes bedacht een theorie over hoe een samenleving eruit zou zien zonder regels, wetten en structuur. Iedere nieuwe samenleving loopt tegen problemen aan en moet een manier vinden om daarmee om te gaan. Lees de tekst over Occupy en bron 1 over Thomas Hobbes. a. Tegen welke maatschappelijke problemen loopt de Occupysamenleving aan? b. Hoe probeert Occupy deze maatschappelijke problemen op te lossen? c. Lees in bron 1 de theorie van Thomas Hobbes. Hoe worden problemen in de samenleving volgens Hobbes opgelost? d. Komt de theorie van Hobbes overeen met de de situatie die ontstaat bij Occupy?Leg je antwoord uit. e. Heeft Hobbes een negatief of een positief mensbeeld? Leg je antwoord uit. f. Hebben de betogers van Occupy een negatief of positief mensbeeld? Leg je antwoord uit.
Verdiepingsopdracht 2 Stel je voor, je begint een nieuw Occupykamp in jouw woonplaats. Binnen een week staan er al vijftig tentjes met allemaal mensen die je niet kent. Hoe ga je het protestkamp inrichten? Omschrijf jouw ideale Occupykamp in minimaal een half A4 en maximaal een heel A4. Geef een zo nauwkeurig mogelijke beschrijving van de manier waarop jij de Occupysamenleving zou inrichten. Besteed in ieder geval aandacht aan de volgende punten: - Hoe ziet jouw ideale Occupysamenleving eruit? - Welke vormen van protest gebruiken jullie? - Zijn er regels op het kamp? - Zo ja, welke regels? - Wie bepaalt deze regels? - Hoe ga je om met problemen die ontstaan? Bijvoorbeeld daklozen die afkomen op gratis eten. - Welke doelen wil je bereiken? Je mag natuurlijk meer informatie geven.
Antwoordmodel Leesvragen: 1. Wat houdt het consensusmodel in? Er wordt net zo lang onderhandeld tot er een oplossing is gevonden die voor iedereen aanvaardbaar is .Er hoeft niet meer gestemd te worden omdat niemand meer bezwaar wil maken. Dit is een verschil met unanieme instemming, daar moet iedereen vóór een oplossing stemmen. 2. Noem twee belangrijke kritiekpunten op de Occupybeweging De Occupybeweging lijkt geen eenduidige boodschap of gemeenschappelijk doel te hebben. De Occupybeweging bestaat vooral uit krakers en daklozen. 3. Schrijf in je eigen woorden op wat volgens jou het gezamenlijke standpunt van alle Occupydemonstranten is. Eigen antwoord met als grote lijn: alle demonstranten willen de huidige status van politiek en economie doorbreken. 4. Noem twee verschillen tussen de General Assembly en de Tweede Kamer. Aan de GA mag iedereen deelnemen, in de Tweede Kamer zitten volksvertegenwoordigers. In de GA geldt het consensusmodel, een besluit wordt alleen genomen met algemene instemming. In de Tweede Kamer hoeft alleen een meerderheid het met een voorstel eens te zijn om het tot uitvoering te brengen. 5. Waarom wil Occupy niet dat politieke partijen meestrijden voor hun standpunten? Ze keren zich juist tegen het huidige systeem van een parlementaire democratie. Ze geloven niet in volksvertegenwoordigers. Ze zijn bang dat de politiek ‘aan de haal gaat’ met hun ideeën. 6. Vind jij de Occupysamenleving een democratische samenleving? Leg je antwoord uit. Eigen antwoord.
Verdiepingsopdracht 1 Het tentenkamp op het Beursplein in Amsterdam wordt gezien als een kans om de theorie van de filosoof Thomas Hobbes in de praktijk te testen. Thomas Hobbes bedacht een theorie over hoe een samenleving eruit zou zien zonder regels, wetten en structuur. Iedere nieuwe samenleving loopt tegen problemen aan en moet een manier vinden om daarmee om te gaan. Lees de tekst over Occupy en bron 1 over Thomas Hobbes. a. Tegen welke maatschappelijke problemen loopt de Occupysamenleving aan? Daklozen, verslaafden en dronken studenten zorgen voor overlast. b. Hoe probeert Occupy deze maatschappelijke problemen op te lossen? Ze hebben ‘peacekeepers’ ingesteld, dit zijn vrijwilligers die de orde proberen te bewaken. In de GA wordt vergaderd over hoe ze om moeten gaan met problemen. c. Lees in bron 1 de theorie van Thomas Hobbes. Hoe worden problemen in de samenleving volgens Hobbes opgelost? In eerst instantie gebruikt iedereen geweld om zijn eigen hachje te redden. Uiteindelijk gaan
de mensen akkoord met een ‘sociaal contract’ waarin ze iemand (of een groep) de macht toekennen, in ruil voor bescherming. d. Komt de theorie van Hobbes overeen met de de situatie die ontstaat bij Occupy?Leg je antwoord uit. Nee, in de samenleving van Occupy willen ze juist door middel van overleg en discussie de maatschappij draaiende houden. Ze willen niet een leider aanstellen, iedereen is gelijk. Deze consensus wordt niet bereikt door gebruik van geweld, maar juist door te praten. e. Heeft Hobbes een negatief of een positief mensbeeld? Leg je antwoord uit. Hobbes heeft een negatief mensbeeld. Hij gelooft dat de mens in eerst instantie uit is op eigenbelang. Dat is ook de reden om akkoord te gaan met het sociaal contract. f. Hebben de betogers van Occupy een negatief of positief mensbeeld? Leg je antwoord uit. Deze vraag is wat lastiger te beantwoorden. Occupy is een jonge beweging, met veel verschillende mensen en vooralsnog zonder duidelijke ideologie. Het lijkt erop dat binnen de protestbeweging een positief mensbeeld bestaat. Iedereen is gelijk en men gelooft in de kracht van consensus en samenwerking. Tegenover de overige 1% bestaat echter een negatief mensbeeld.
Verdiepingsopdracht 2 Stel je voor, je begint een nieuw Occupykamp in jouw woonplaats. Binnen een week staan er al vijftig tentjes met allemaal mensen die je niet kent. Hoe ga je het protestkamp inrichten? Omschrijf jouw ideale Occupykamp in minimaal een half A4 en maximaal een heel A4. Geef een zo nauwkeurig mogelijke beschrijving van de manier waarop jij de occupy-samenleving zou inrichten. Besteed in ieder geval aandacht aan de volgende punten: - Hoe ziet jouw ideale Occupysamenleving eruit? - Welke vormen van protest gebruiken jullie? - Zijn er regels op het kamp? - Zo ja, welke regels? - Wie bepaalt deze regels? - Hoe ga je om met problemen die ontstaan? Bijvoorbeeld daklozen die afkomen op gratis eten. - Welke doelen wil je bereiken? Je mag natuurlijk meer informatie geven. Bij deze opdracht hoort geen antwoordmodel.
