HET CARE SEGMENTATIEMODEL

JONGEREN IN DE ZORG

INLEIDING De zorgsector staat onder druk. Op korte termijn wordt er flink bezuinigd, wat ook gevolgen heeft voor het personeelsbestand. Tegelijkertijd leidt de vergrijzing van het personeelsbestand en een toename van het aantal zorgbehoevenden tot een hogere zorgvraag. Hierbij komt dat steeds minder jongeren kiezen voor een opleiding en carrière in de zorg. Deels heeft dit te maken met een imagoprobleem, versterkt door recente berichten over bezuinigingen. De komende tijd is het daarom van groot belang om jongeren te interesseren voor en te binden aan een toekomst in de zorgsector. Het gaat hierbij om voldoende jongeren (kwantitatief) en een goede diversiteit aan jongeren met de gewenste kwaliteiten en ambities (kwalitatief). Om te bereiken dat jongeren nu en in de toekomst blijven kiezen voor de zorg, moet je aansluiten bij hun belevings¬wereld. Dit roept vragen op als: hoe interesseren we meer jongeren voor een carrière in de zorg? Wat zijn drijfveren van jongeren om wel of juist niet voor een opleiding in de zorg te kiezen? En hoe kan de zorg beter aansluiten op ambities en waarden van jonge werknemers, zodat talenten ook behouden blijven voor de sector? Op deze vragen geven we antwoord met behulp van het Care Segmentatiemodel.

HET CARE SEGMENTATIEMODEL YoungWorks heeft in samenwerking met Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland, Actiz en Motivaction een model ontwikkeld dat onderwijs- en opleidingsprofessionals, communicatieprofessionals, P&O adviseurs en HR-managers beter in staat stelt om de belevingswereld van jongeren ten aanzien van werken in de zorg te begrijpen. Het Care Segmentatiemodel biedt onderwijs, zorginstellingen en zorgkoepels aan de hand van vijf verschillende typen jongeren inzicht in hun jongerendoelgroep en geeft richtlijnen voor een succesvolle jongerenbenadering. Door het model toe te passen zijn organisaties beter in staat om met hun communicatie,

voorlichting, onderwijs en stageplaatsen aan te sluiten op de behoeften van jongeren. Ook biedt het model handvatten om starters op de arbeidsmarkt beter te begeleiden. In deze whitepaper beschrijven we kort de totstandkoming van het Care Segmentatiemodel en gaan we vervolgens dieper in op het beeld dat de vijf typen jongeren hebben van werken in de zorg en hoe u hen het beste kunt raken en motiveren voor het kiezen voor carrière in de zorg.

ONDERZOEK Het Care Segmentatiemodel kwam tot stand op basis van een combinatie van kwalitatief en kwantitatief onderzoek. In het kwalitatieve traject gingen we met ruim 110 jongeren (12-25 jaar) in gesprek over hun beeld van de zorgsector en verdiepten we ons in de verschillende drijfveren om wel of niet te kiezen voor een loopbaan in de zorg. De inzichten uit dit kwalitatieve traject werden vervolgens met een kwantitatieve vragenlijst getoetst onder ruim 1.700 jongeren (12-25 jaar). Aan de hand van dit onderzoek zien we dat een meerderheid van de jongeren potentieel geïnteresseerd is in een toekomst in de zorg. Dat wil zeggen: als de zorgsector er in slaagt om aan te sluiten op hun verschillende ambities en ze op tijd in het onderwijs bereikt met positieve verhalen en ervaringen. Om dit te stimuleren ontwikkelden we aan de hand van het onderzoek het Care Segmentatiemodel. Dit model bestaat uit vijf ‘zorg-types’ met ieder hun eigen voorkeuren, waarden en beeld van de zorg: Twijfelaars, Mensenhelpers, Uitvoerders, Carrièreplanners en Non-zorgers. Elk type vraagt om een andere aanpak om gemotiveerd en aangesproken te worden. Hieronder volgt een korte beschrijving van de vijf types plus een aantal do’s en don’ts:

TWIJFELAARS (31%): wat zijn de verschillende mogelijkheden in de zorg? Twijfelaars hebben nog geen duidelijk beeld van hun eigen toekomst. Deze groep staat niet negatief tegenover werken in de zorg, maar vindt bepaalde facetten wel lastig, zoals lichamelijke verzorging. Daarnaast vinden deze jongeren goedkeuring vanuit de omgeving, presteren, een goed salaris en baanzekerheid belangrijk aan een baan. Ze zijn dus vooral extrinsiek gemotiveerd. In deze groep bevinden zich voornamelijk veel jonge jongeren tussen de twaalf en vijftien jaar die nog twijfelen over hun beroepskeuze of nog niet hebben gekozen voor een specifieke richting.

Jongen (14 jaar): “Veel meisjes in mijn klas zullen kiezen voor iets in de zorg, met kinderen werken bijvoorbeeld. Zij zeggen dat ze mensen helpen belangrijk vinden. Dat vind ik ook wel, maar ik wil geen mensen wassen voor mijn werk.” Do’s - Twijfelaars zijn nog niet zo bekend met beroepen in de zorg. Laat zien wat de mogelijkheden zijn binnen zorginstellingen. - Geef een realistisch beeld van het salaris en laat zien dat je met werken in de zorg evenveel of zelf beter verdient dan in andere beroepen met een vergelijkbaar opleidingsniveau. - Baanzekerheid is belangrijk voor deze groep, benadruk dat.

- Laat Twijfelaars zien dat ze met een baan in de zorg iets kunnen betekenen voor anderen. Het werkt statusverhogend als je een baan hebt die ertoe doet. Don’ts - Heftige confrontaties schrikken Twijfelaars af. Zorg ervoor dat je deze uit de weg gaat wanneer ze een bezoek brengen aan een zorginstelling. - Houd informatie over de zorgsector breed. Laat zien dat er naast de functies waarin je direct werkt met cliënten ook nog andere bijvoorbeeld leidinggevende, financiële en creatieve functies zijn.

MENSENHELPERS (20%): wat kan ik betekenen voor mensen of de maatschappij in de zorg? Mensenhelpers willen iets bijdragen aan de wereld en staan positief tegenover werken in de care. Deze jongere kenmerkt zich door grote maatschappelijke betrokkenheid, behulpzaamheid en verantwoordelijkheid. Ze zien de care daarom als een interessante mogelijkheid. Daarbij stellen ze wel hoge eisen aan hun baan en zijn ze altijd op zoek naar uitdaging. Mensenhelpers staan bekend als echte aanpakkers en ontwikkelen zich graag als expert in bijvoorbeeld het gedrag van gehandicapten of bepaalde ziektes om het leven zo aangenaam mogelijk te maken. Meisje (23 jaar): “Ik wist al van kleins af aan dat ik iets met mensen wilde doen later. Ik ben echt een mensenmens en vind het heerlijk om met kinderen of ouderen te werken. Ik ben ambitieus, dus moet een zorgorganisatie me wel de mogelijkheden bieden me te blijven ontwikkelen.” Do’s - Geef Mensenhelpers tijdig en voldoende informatie over werken in de care. Bied ze brochures van onderwijsinstellingen aan om hen te laten zien wat de mogelijkheden zijn. - Zorg dat er stageplekken beschikbaar zijn waarmee ze positieve werkervaring op kunnen doen. - Mensenhelpers willen ook graag een bijbaan in de zorg. Breng ze daarom in contact met (zorg)instellingen die relevante bijbanen aanbieden.

- Zet Mensenhelpers in als ambassadeur. Laat ze bijvoorbeeld op scholen hun enthousiaste verhalen overbrengen op leeftijdsgenoten. Don’ts - Denk niet te gemakkelijk dat Mensenhelpers uit zichzelf wel kiezen voor een baan in de zorg. Er zijn nog meer sectoren die interessant voor hen zijn om in te werken zoals: goede doelen, de overheid of andere sectoren in de Zorg & Welzijn.

UITVOERDERS (15%): wat kan ik concreet doen in de zorg? Uitvoerders zijn enthousiast over de zorg. Ze hechten veel waarde aan het directe contact met cliënten. Ze zien het als een grote uitdaging om zieke, oudere of niet zelfredzame mensen te helpen en willen zich ook graag verdiepen in deze doelgroepen. Zij halen voldoening uit de dankbaarheid die ze hiervoor ontvangen. Uitvoerders vinden zichzelf niet erg ambitieus en carrièregericht. Het contact met cliënten moet centraal staan in hun werk. Meisje (18 jaar): “Ik hoef niet per se leidinggevende te worden, want dan werk je niet direct met de cliënten. Ik wil juist graag werken met mensen. De sfeer is daarom heel belangrijk.” Do’s - Deel prettige werkervaringen. Bijvoorbeeld online, maar ook in gesprekken of via folders. Uitvoerders zijn al geïnteresseerd in de zorg, dus is het van belang om deze interesse te blijven voeden. - Stimuleer Uitvoerders om hun opleiding af te maken. Dit type is eerder geneigd hun studie vroegtijdig af te breken als het niet bevalt. Laat zien dat werken en studeren ook tegelijkertijd kan. - Benadruk de goede werkgelegenheid in de sector, de leuke collega’s en het feit dat je met het werk echt iets voor mensen kunt betekenen.

Don’ts - Uitvoerders zijn niet zo ambitieus ingesteld. Folders met verhalen van ambitieuze werknemers en succesverhalen over carrière maken in de care zullen hen minder aanspreken. - Leg de nadruk niet op doorgroeien en verantwoordelijkheid. Uitvoerders willen niet te veel verantwoordelijkheden in hun werk, een goede sfeer en een mensen kunnen helpen is belangrijker.

CARRIÈREPLANNERS (14%): wat kan ik bereiken in de zorg? Carrièreplanners vinden aanzien en geld verdienen belangrijk. Tegelijkertijd zijn ze intrinsiek gemotiveerd om iets te doen voor de maatschappij. In hun werk is presteren een belangrijk doel. Deze jongeren willen doorgroeien en zijn ondernemend ingesteld. Nu linken ze carrièremogelijkheden en ondernemerschap vaak nog niet aan een baan in de zorg, maar als deze mogelijkheden er wel zijn, komt een carrière in de zorgsector ook in beeld. Deze groep kan de zorg prikkelen om innovatief te blijven. Onder dit type valt een grote jongeren van allochtone afkomst.

Jongen (18 jaar): “Ik hou van uitdaging. Mijn werk moet mij wel motiveren doordat ik iets kan halen of bewijzen. Anders wordt het saai.” Do’s - Laat Carrièreplanners zien dat werken in de zorg veel uitdagingen biedt en dat ze kunnen doorgroeien. Benadruk dat je kunt blijven leren en jezelf ontwikkelen terwijl je werkt. Benoem ook eventuele ruimte voor ondernemerschap. - Zet hun angsten om in een uitdaging. Laat bijvoorbeeld zien hoe je op een leuke of originele manier met gehandicapten of hulpbehoevende ouderen om kunt gaan. - Wees realistisch over het salaris. Don’ts: - Carrièreplanners willen ook tijdens een stage of bijbaan uitgedaagd worden. Geef ze geen eentonig (uitvoerend) werk waar ze snel verveeld van raken, maar stel hen op de proef. NON-ZORGERS (20%): waarom is het belangrijk dat er mensen werken in de zorg? Non-zorgers zijn het minst geïnteresseerd in een carrière in de zorg en soms zelf uitgesproken negatief. Ze zijn niet maatschappelijk betrokken, hoeven niet zo nodig ‘iets met mensen’ en hebben weinig affiniteit met de sector. Hun beeld van de zorg is beperkt en door hun desinteresse zijn Non-zorgers moeilijk enthousiast te maken voor een baan in de zorg.

De sector hoeft deze groep dan ook niet direct te werven. Wel is het goed om te realiseren dat ook deze jongeren in de klassen zitten wanneer leerlingen hun keuze maken voor een bepaalde sector, profiel of vervolgopleiding. Op dat moment hebben Non- zorgers wel invloed op de keuze van hun peers. Jongen (13 jaar): “Wat ik later wil doen voor werk weet ik nog echt niet. Daar ben ik ook nog helemaal niet mee bezig. Wat ik wel weet, is dat de care niets voor mij is.” Do’s - Vanwege de mogelijke invloed van Non-zorgers op leeftijdgenoten moet deze groep niet worden genegeerd. Ondanks dat het moeilijk is ze te enthousiasmeren voor een loopbaan in de zorg, kunnen positieve verhalen wel bijdragen aan een positievere houding ten opzichte van de sector. - Non-zorgers zijn vaak nog niet bezig met studiekeuze of nadenken over wat voor werk ze later willen doen. Daarom zijn lastig te motiveren. Wellicht is een kleine groep wel op latere leeftijd te interesseren voor de sector. Don’ts - Verricht niet te veel inspanningen om deze groep te interesseren voor de zorg. Non-zorgers zijn lastig te motiveren. Ze hebben meer affiniteit met ICT, economie en techniek.

HET CARE SEGMENTATIEMODEL: WAT KUN JE ERMEE? Het Care Segmentatiemodel is bestemd voor iedereen die geïnteresseerd is in de vraag hoe je jongeren tussen de 10 en 25 jaar kunt enthousiasmeren voor een opleiding of baan in de zorgsector. Hierbij gaat het zowel om werving en instroom van nieuwe jongeren als om behoud van jonge werknemers. Het model biedt praktische informatie en aanknopingspunten voor succesvolle jongerencommunicatie. Bij toepassing van het model doorloop je een aantal stappen: 1. Terreinverkenning Welke jongeren heb je nu binnen? Wat is de identiteit van je organisatie of sector? 2. Koersbepaling Op wie ga je je richten? Kies je voor een brede strategie waarbij je bijvoorbeeld drie of vier types centraal stelt, of focus je juist op één of twee groepen uit het model? 3. Koerswijziging Vervolgens pas je communicatiemateriaal, voorlichting, carrièrepaden en begeleiding aan op de waarden en ambities van deze groepen.

4. Terreinwinst In de laatste fase evalueer je het effect van je acties. Bereik en bind je daadwerkelijk meer jongeren aan je organisatie? Voor zorg- en onderwijsprofessionals die hun doelgroep beter willen begrijpen bieden we verschillende oplossingen. Bijvoorbeeld in de vorm van de workshop jongeren & de zorg, waarbij we het model toelichten en met deelnemers een praktische vertaalslag maken. Ook kunnen we in co-creatie sessies met jongeren uit de verschillende groepen nieuwe activiteiten bedenken of voorlichtingsmaterialen en activiteiten reviewen. Indien je vragen hebt of graag in samenwerking met YoungWorks aan de slag wilt gaat, kun je contact opnemen met: Evelien Pabbruwe T: 0204199840 E: [email protected]