Het ABC van ouderenorganisaties Nieuwjaarsrede voor de Cosbo Stad Utrecht op 14 januari 2015
Guus Schrijvers, gezondheidseconoom, oudhoogleraar Public Health bij het UMC Utrecht en exraadslid van de Gemeente Utrecht voor de PvdA
Het ABC
• Advisering van besturen van gemeenten, overheidsinstanties,
ministeries, zorgverzekeraars en zorgkantoren • Beïnvloeding van dienst-, hulp- en zorgverleners • Co-productie van welzijn en gezondheid door de individuele
oudere zelf samen met andere ouderen en met professionals
Het ABC
• Advisering van besturen van gemeenten, overheidsinstanties,
ministeries, zorgverzekeraars en zorgkantoren • Beïnvloeding van dienst-, hulp- en zorgverleners • Co-productie van welzijn en gezondheid door de individuele
oudere zelf samen met andere ouderen en met professionals Met dank aan Zorgbelang Friesland Eerst raadpleging van de achterban Betaling per project Ervaren ouderen die stille kennis verzamelen
COSBO-Stad-Utrecht
• Centraal Orgaan van Samenwerkende Ouderenbonden
• bestaat sinds 2 juni 1975 • missie: vormgeven van de collectieve belangenbehartiging voor alle ouderen in de gemeente Utrecht op alle
levensgebieden • belangenbehartiging: de belangen van ouderen verwoorden en te bepleiten naar de gemeente en naar maatschappelijke organisaties zoals zorginstellingen.
COSBO-Stad-Utrecht
• Centraal Orgaan van Samenwerkende Ouderenbonden
• bestaat sinds 2 juni 1975 (jullie bestaan 40 jaar!!) • missie: vormgeven van de collectieve belangenbehartiging voor alle ouderen in de gemeente Utrecht op alle
levensgebieden • belangenbehartiging: de belangen van ouderen verwoorden en te bepleiten naar de gemeente en naar maatschappelijke organisaties zoals zorginstellingen.
Ouderenorganisaties
1. Ouderenbonden
2. Cliëntenraden 3. Patiëntenorganisaties
1. Alle levensgebieden
1. Gezondheid
2. Geborgenheid 3. Respect 4. Persoonlijkheid
5. Harmonie met de natuur 6. Vriendschap 7. Vrije tijd
Alle levensgebieden
1. Gezondheid: lichamelijk en geestelijk
2. Geborgenheid: veilige woon- en leefomgeving 3. Respect: betekenisvolle activiteiten 4. Persoonlijkheid: autonome levensinvulling
5. Harmonie met de natuur: verwant voelen met dier en plant 6. Vriendschap: affectieve relaties 7. Vrije tijd: ontspanning en uitrusten, uit de sleur
Alle levensgebieden
1. Gezondheid: lichamelijk en geestelijk
2. Geborgenheid: veilige woon- en leefomgeving 3. Respect: betekenisvolle activiteiten 4. Persoonlijkheid: autonome levensinvulling
5. Harmonie met de natuur: verwant voelen met dier en plant 6. Vriendschap: affectieve relaties 7. Vrije tijd: ontspanning en uitrusten, uit de sleur Lezen: Skidelsky R. & E. Skidelsky, Hoeveel is genoeg? Geld en het verlangen naar een goed leven, Antwerpen: De Bezige Bij, 2013. Oorspronkelijke Engelse titel: How much is enough? Allen Lane publishers, 2012.
Alle levensgebieden
1. Gezondheid: lichamelijk en geestelijk
2. Geborgenheid: veilige woon- en leefomgeving 3. Respect: betekenisvolle activiteiten 4. Persoonlijkheid: autonome levensinvulling
5. Harmonie met de natuur: verwant voelen met dier en plant 6. Vriendschap: affectieve relaties 7. Vrije tijd: ontspanning en uitrusten, uit de sleur Er bestaat een compenserende wisselwerking tussen deze zeven levensgebieden
Ook lezen:
Rol van de overheid
• Niet alleen voor achterstandsgroepen
• Grondwet artikel 22: De overheid treft maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid • Bepleit nieuw artikel 22A: Elke burger treft maatregelen voor
de eigen oude dag en de eigen gezondheid • Er is een grens tussen collectieve en individuele verantwoordelijkheid • Zorg, welzijn en wonen tezamen is te groot
Het ABC: interessante onderwerpen om over te adviseren
• Uitvoering van de Wmo, de Wet Langdurige Zorg en de
Participatiewet • Monitoring van gemiddelden en uitersten via meldpunten en enquêtes
• Woningen en zorg voor ouderen in harmonie? • De groei van het aantal dementerenden • Demografische scenario’s • Scheiding van toegang en uitvoering van zorg- en dienstverlening • Wat kan digitaal? • Innovatief beleid ja en big bang reorganisaties nee •
Het ABC: interessante onderwerpen om over te adviseren
1. Uitvoering van de Wmo, de Wet Langdurige Zorg en de
Participatiewet 2. Monitoring van gemiddelden en uitersten via meldpunten en enquêtes
[email protected]
3. Woningen en zorg voor ouderen in harmonie? 4. De groei van het aantal dementerenden 5. Demografische scenario’s 6. Scheiding van toegang en uitvoering van zorg- en dienstverlening 7. Wat kan digitaal? 8. Innovatief beleid ja en big bang reorganisaties nee •
Bron: Bonneux e.a., ‘Gezonde en actieve levensverwachting’, in: N. van Nimwegen & C. van Praag (red), Bevolkingsvraagstukken in Nederland anno 2012. Actief ouder worden in Nederland, KNAW, Amsterdam, 2012..
Groeiend aantal 65-plussers in Utrecht (met dank aan de Gemeente utrecht) 400.000
47.820 350.000
12% 32.320
300.000
10% 29.745
250.000
11%
75-plussers 65-75 jarigen
200.000
0-65 jarigen 150.000
t.o.v. 2005 in 2030 toename van 60%
100.000 50.000 0 2005
2013
2030
Ook meer allochtone ouderen (55+) 70.000
60.000 6.350 24%
50.000
7.850
Overig westers
5.036
19%
4.988
Surinaams/Antilliaans/Arubaans
40.000 Overig niet-westers Turks
30.000 45.840
20.000
Marokkaans
42.128
Autochtoon
10.000
t.o.v. 2005 in 2014 toename van 40% allochtone 55-plussers van 10.000 naar 14.000
0 2005
2014
De helft van de 65-plussers voelt zich gezond
Autochtone ouderen: 52% Autochtone laagopgeleide ouderen: 43% Allochtone ouderen: 33%
Minder Utrechters ervaren voldoende regie op het eigen leven
Allochtone ouderen: 35%
Meer ouderen rapporteren diabetes of hart- en vaatziekten
Allochtone ouderen: 45% Allochtone ouderen: 72%
Sociaal-maatschappelijke participatie Aanzienlijk deel Utrechters eenzaam Allochtone ouderen: 13%
Allochtone ouderen: 8% 22% 18%
Afbeelding 9.2. Aantal mantelzorgers van 18 jaar en ouder in Nederland naar duur en intensiteit in 2001 en 2008 (x 1.000) Bron: A. de Boer en M. de Klerk, Informele zorg in Nederland. Een literatuurstudie naar mantelzorg en vrijwilligerswerk in de zorg, Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag 2013.
Aantal mantelzorgers is stabiel 12% van de kinderen is jonge mantelzorger
22% ouderen, 15% intensief (t.o.v. 8%) 22% allochtone ouderen, 11% intensief
13% van de mantelzorgers is zwaar belast, 8% van de oudere mantelzorgers 3% Utrechters ontvangt professionele thuiszorg, 17% van de 65-plussers (20% autochtone, 25% autochtone laagopgeleid, 10% allochtone ouderen)
Toegankelijkheid van beleidsinstanties voor advisering
• Eerst discussienota’s daarna beleidsnota’s
• Ouderenorganisaties in Utrecht adviseren gelijktijdig aan gemeente Utrecht, Zorgkantoor Utrecht en Achmea-Utrecht • Alle ouderenorganisaties komen zoveel mogelijk tot één advies
• Beleidsparticipatie: 1. Gescheiden advisering 2. Vragenlijstonderzoek 3. Digitaal panel 4. Co-creatie 5. Cliëntenraden 6. Klankbordgroepen 7. Kwalitatief onderzoek
Het ABC: Beïnvloeding van dienst-, hulp- en zorgverleners
• Scheiden van zorgtoegang en zorguitvoering in tweede lijn
•
Samenhangende programma’s voor 1. kwetsbare ouderen 2. ouderen met multi-morbiditeit en 3 demente ouderen
• Formuleren van voorkeurstrajecten
• Geïntegreerde toegang in één keer voor Wmo, WLZ en Zorgverzekeringswet • Wijkverpleegkundigen aanstellen bij huisartsen • Introductie van één zorgleefplan zoals in de WLZ omschreven
Het ABC: de co-productie
• Patient empowerment
• Gezamenlijke besluitvorming • Drie fasen in de besluitvorming: choice talk, option talk, decision talk
• Keuzehulpen, keuzefilmpjes en raadpleging ervaringsdeskundigen • Veel meer digitalisering • Eigen kracht conferenties • Competentie verhogende cursussen • Meer respijtzorg
Bron: M. Heijmans et al., Ontwikkelingen in de zorg voor chronisch zieken, Rapportage 2010, Nivel, Utrecht 2012.
Tot besluit
• Vier je veertigjarig bestaan
• Hanteer de suggesties onder het ABC van de ouderenorganisaties
Dank voor uw aandacht
Contact?
•
[email protected] • www.guusschrijvers.nl
Kenmerken van de Wet Langdurige zorg
• Opvolger Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
• Vanaf 1 januari 2015 van kracht • Personen met een blijvende somatische of psychogeriatrische beperkingen krijgen de passende zorg met aandacht voor
individueel welzijn • Permanent toezicht noodzaak of 24 uur per dag zorg
De regering wil drie verbeteringen realiseren
1. Verbeteren van zorg
2. Versterken van betrokkenheid van burger 3. Financieel houdbare zorg 4. In de wet verankerd: individueel zorgleefplan
5. Aanspraak op volledig pakket thuis 6. Aanspraak op Persoonsgebonden Budget via trekkingsrechten 7. Geen zorgzwaartepakketten meer www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2014/03/10/wetsvoorstel-wet-langdurigezorg.html. www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2014/03/10/memorie-van-toelichting-wetlangdurige-zorg.html.
Afbeelding 9.4. Het filter voor toegang tot de AWBZ. Bron: CIZ-indicatiewijzer, toelichting op de beleidsregels Indicatiestelling AWBZ 2013, zoals vastgesteld door het ministerie van vws, versie 6.0, januari 2013.
Enkele afsluitende opmerkingen: Vier algemene kenmerken voor goede samenwerking
• Gemeenschappelijke ambities van de leden van het zorgteam
• Een heldere verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden binnen het team. • Een efficiënte besluitvorming van het team bij verzoeken van
buitenaf of bij interne kwesties. • Een gezonde en open communicatie zonder wantrouwen, kliekvorming en manipulatie.
Implementatie strategieën
1. Top down
2. Bottom up 3. Middle up down 4. Gelijktijdige implementatie van innovatie van zorg, ICT en
bekostiging 5. Implementatie in tranches met innovatietarief
