Herstellend handelen in onderwijs
Dag van de opvoeder Kortrijk – Februari 2012 Lieve Windels / Stijn Deprez
Programma
Situering Ligand (vzw Oranjehuis) – 1. 2. 3.
Centrum voor herstel / preventie (om uitsluiting te voorkomen) Onderwijspraktijk Ontwikkeling / innovatie vanuit expertise Vorming
Programma
Herstel in diverse sectoren: – – – –
Evolutie van de laatste 10 jaar Meer en meer vraag Herstel in onderwijs & welzijn Herstel in justitie
Herstel in lager onderwijs: – – – –
Vanuit praktijkervaring merken nood aan preventie Kwetsingen vaak vanuit lager onderwijs Leeftijd van de time-outs daalt Meer en meer vragen voor tussenkomsten in LO
1
Programma
Introductie in herstelvisie: – – –
– – – –
Continuüm herstellend handelen Voorstelling Pro-actieve cirkel met oefening Casus Koen & Abdel – hoe reageren op normoverschrijdend gedrag? Uitgangspunten & condities herstel. Proces herstelgericht werken. Herstel in onderwijs – pedagogisch beleid. Effecten herstelgericht werken.
Uitsluiting voorkomen: een continuüm van herstelgericht werken
INFORMEEL
FORMEEL
Proactief (1) Herstellend handelen (2) Restoratief (3) Werkvormen:
Proactieve cirkel (1) Herstellend gesprek/herstelgerichte klastussenkomst (2) Hergo (herstelgericht groepsoverleg) (3)
Pro-actieve cirkel
Gestructureerde manier van communiceren Communicatie als basis voor preventie en herstel Oorsprong bij de Maori-gemeenschap Bruikbaar overal waar mensen samen leven, werken, wonen
2
Pro-actieve cirkel
Regels 1. Iedereen krijgt het woord. 2. Geen feedback op feedback. 3. Kernachtig verwoorden. 4. Je krijgt het woord, het wordt niet genomen. 5. Bedanken voor iedere tussenkomst.
Pro-actieve cirkel
Bruikbaar? Waar zie je mogelijkheden?
Uitsluiting voorkomen
Voorbeelden van uitsluiting Hoe is daar op gereageerd?
3
Casus
Situatieschets - Koen & Abdel – –
Hoe zou je reageren als leerkracht? Hoe zou je reageren als directeur?
Drie benaderingen om normoverschrijdend gedrag aan te pakken => Diverse manieren van reageren !
1.Sanctionerende benadering leed toevoegen. 2.De begeleidende benadering ondersteunend / zorgend 3.De herstellende benadering (verbinden door) focus op de verantwoordelijkheid van alle betrokkenen.
Social discipline window Mate van structuur (begrenzen, discipline)
weinig steun veel structuur
veel steun veel structuur
aan
met
bestraffen
herstellen
weinig steun weinig structuur
veel steun weinig structuur
niet
voor
verwaarlozen
toelaten Mate van zorg (aanmoedigen, steunen)
Bron: International Institute for Restorative Practices (VS)
4
Uitgangspunten herstel Richt zich op de aangerichte schade/ kwetsing Is een interactief proces. Bevat altijd een rechtvaardigheidsaspect. Spreekt de verantwoordelijkheid & inzet aan van alle betrokkenen.
Vb. ‘brand in toiletten’
Condities voor herstel
Er is nood aan herstel. ‘Vrijwillig’ proces (dader, so en betrokkenen). Duidelijk omschreven incident. ‘Dader’ neemt verantwoordelijkheid. Deelname: iedereen die geraakt is. Goede voorbereiding d.m.v. assessments. Veiligheid voor de deelnemers - nagaan in voorbereidingsfase. Mandaat als hergo-moderator.
Proces herstellend handelen -
Fasen in proces: voorbereiding – bijeenkomst (verkenning, herstel, afsluit, opvolging)
-
Structuur - vier kernvragen: -
Wat is het feit? De kwetsing? Hoe heeft het je geraakt? Wat is uw verantwoordelijkheid? Wat kan je inzet zijn? Wat verwacht je van de ander?
5
Proces - voorbereidingsfase
Individuele gesprekken met alle betrokkenen: – – –
Informatie. Overeenstemming in de feiten. Bereidheid tot opnemen van verantwoordelijkheid.
Proces - bijeenkomst
Eerste Fase: – –
–
Verkennen van de beleving Verkennen van de gevoelens die gepaard gaan hiermee Verkennen van de gevolgen
Tweede fase:
Derde fase:
–
–
Wat is nodig om verder te kunnen? Informeel moment + afsluit
Herstel in onderwijs… Pedagogisch beleid: complementariteit sanctie – zorg – herstel. Normoverschrijding als een uitdaging en een kans om jongeren verantwoordelijkheid te laten opnemen.
6
Traditioneel/sanctiegericht vs herstelgericht
‘Traditionele’/sanctiegerichte aanpak
Herstelgerichte aanpak
-Welke regel is overtreden? -Wie heeft het gedaan? -Welke straf verdienen ze?
-Wat is er gebeurd? -Wat is (ieders) aandeel? -Wie is benadeeld? -Wat is nodig voor herstel?
Opgelegd van bovenaf
Samen met alle betrokkenen
De stroom van het leven een weg vol hindernissen … kansen delict
levensniveau
klein
zwaar
materieel niveau emotioneelpsychisch niveau ethisch-existentieel niveau levensloop/levensstroom
tijd
een stop in de levensstroom -> vrijheidsverlies Herstel: het terug verwerven van vrijheid (Johan Deklerck – KU Leuven)
Effecten herstelgericht werken
Direct contact met gevolgen gedrag Sterke leerervaring Volgt ook behoeften van slachtoffers Constructief/lost problemen op Bevordert integratie en/of gemeenschaps-vorming
7
tot herstelgericht groepsoverleg.
Zelfde principes als proactieve cirkels. Voorbereiding d.m.v. individuele assessments. Formeel kader Over een ernstig incident Dader(s) en slachtoffer(s) Aanwezigheid van steunfiguren Één of twee getrainde hergo-moderatoren Binnen een vaste structuur Op zoek naar constructieve oplossing (herstelplan)
Hergo: herstelgericht groepsoverleg
Soc. Netwerk slachtoffer
4. Informeel contact/ ondertekenen herstelplan
familie
3. Werken aan overeenkomst/ herstelplan
Ouders/familie slachtoffer
Slachtoffer(s)
2. gedachten en gevoelens over gebeurde
ouders
1. intro/ spelregels
Co/ procesbegeleider
Dader(s)
Herstel: is spreken vanuit het hart
Oefening 1 –
–
1. 2. 3. 4.
Spreken vanuit je hart = je gevoel durven weergeven Oefengesprek over persoonlijke kwetsing Wat is het feit? De kwetsing? Hoe heeft het je geraakt? Wat is uw verantwoordelijkheid? Wat kan je inzet zijn? Wat verwacht je van de ander?
8
Herstelgesprek
Oefening 2 – –
1. 2. 3. 4.
Casus Liesje Casus Bart / Tom Wat is het feit? De kwetsing? Hoe heeft het je geraakt? Wat is uw verantwoordelijkheid? Wat kan je inzet zijn? Wat verwacht je van de ander?
9
