HERSELT gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Ontwerp voorlopige vaststelling openbaar onderzoek

HERSELT gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Ontwerp – voorlopige vaststelling 26 – 09 – 2011 – openbaar onderzoek

COLOFON Opdrachtgever:

Gemeentebestuur Herselt

Project:

Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Ontwerp

Opdrachthouder:

Intercommunale Ontwikkelingsmaatschappij voor de Kempen (IOK) Antwerpseweg 1, 2440 Geel tel: 014/58 09 91 – fax: 014/58 97 22

Projectteam:

IOK

plangroep

Ruimtelijke planning: Stijn Sneyers, Rhea Denissen, Liselotte Raes Socio-economische analyse: Els Maes Secretariaat: Annick Sprengers Datum:

september 2011

Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de opdrachtgever en de opdrachthouder.

INHOUD

2.4.2 2.4.3

Inhoud 2.5

INLEIDING 1

DEEL 1 I

Situering en kengetallen .............................................................................7

II

Planningscontext ........................................................................................8

1

2

2.8

2.9

Gewestplan ...............................................................................................19 Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA)......................................................22 4.2.1 4.2.2

Sectoraal juridisch kader / beleidskader ......................................................24 5.1 5.2

Bovenlokaal niveau ...................................................................................24 Gemeentelijk niveau .................................................................................30

Definitie ....................................................................................................57 Overige voorzieningen binnen Herselt....................................................58

Bestaande ruimtelijke microstructuur via deelruimten .................................. 59 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Goedgekeurde BPA’s ............................................................................. 22 BPA’s in opmaak ..................................................................................... 22

Definitie ....................................................................................................52 Evolutie ....................................................................................................52 Elementen van de bestaande toeristisch-recreatieve structuur.............52

Overige voorzieningen (o.a. gemeenschapsvoorzieningen; ontginningsgebieden) ............................................................................... 57 2.9.1 2.9.2

3

Definitie ....................................................................................................51 Elementen van de bestaande verkeers- en vervoersstructuur ..............51

Bestaande toeristisch-recreatieve structuur .............................................. 52 2.8.1 2.8.2 2.8.3

Ruimtelijk Structuurplan Provincie Antwerpen (RSPA)..............................14 Afbakeningsprocessen voor kleinstedelijk gebied .....................................16 Voorstudie problematiek weekendverblijven .............................................17

Definitie ....................................................................................................48 Elementen van de bestaande ruimtelijk economische structuur ...........49

Bestaande verkeers- en vervoersstructuur ............................................... 51 2.7.1 2.7.2

Ruimtelijke structuurplannen buurgemeenten ..............................................18 Actuele bestemmingen ...............................................................................19 4.1 4.2

5

2.7

Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) ................................................8 Omzendbrief RO 2002/03 .........................................................................10 Ruimtelijke visie voor natuur landbouw bos, regio Neteland .....................10 Beleidsplan weekendverblijven .................................................................13

Definitie ....................................................................................................46 Evolutie ....................................................................................................46 Elementen van de bestaande nederzettingsstructuur............................47

Bestaande ruimtelijk economische structuur............................................. 48 2.6.1 2.6.2

Planning op provinciaal niveau ...................................................................14 2.1 2.2 2.3

3 4

2.6

Planning op Vlaams niveau ..........................................................................8 1.1 1.2 1.3 1.4

Bestaande nederzettingsstructuur ............................................................ 46 2.5.1 2.5.2 2.5.3

INFORMATIEF GEDEELTE ................................................... 5

Evolutie ....................................................................................................42 Elementen van de bestaande agrarische structuur................................44

Lintlandschap rond Ramsel ...................................................................... 60 Groene, noordelijke gordel........................................................................ 60 Hoofddorp Herselt..................................................................................... 61 Gedifferentieerd zuidelijk gebied Langdonken – Varenwinkel ................... 61 Oostelijk heuvelgebied.............................................................................. 62

4

Synthese bestaande ruimtelijke structuur.................................................... 63

III

Bestaande ruimtelijke structuur ................................................................32

IV

Kwantitatieve analyses en behoeften.......................................................65

1 2

Structurerende elementen op macroniveau .................................................32 Bestaande ruimtelijke mesostructuur...........................................................34

1

Woningbehoefte......................................................................................... 65

2.1

2.1.1 2.1.2

2.2

Definitie.................................................................................................... 35 Evolutie .................................................................................................... 35 Elementen van de bestaande ruimtelijk natuurlijke structuur ................ 36 Definitie.................................................................................................... 38 Evolutie .................................................................................................... 38 Elementen van de bestaande landschappelijke structuur ..................... 39 Typering Herselts landschap volgens de landschapatlas...................... 41

1.7 1.8

2

GRS Herselt - ontwerp

IOK

Confrontatie behoefte versus aanbod ....................................................... 70 Behoefte voor specifieke doelgroepen ...................................................... 71 Economisch profiel ................................................................................... 71 2.1.1 2.1.2

Definitie.................................................................................................... 42

plangroep

Aanbod binnen woongebied en/of verkaveling.......................................68 Aanbod in binnengebieden .....................................................................69 Bepaling van het potentieel en realistisch aanbod .................................70

Handel en bedrijvigheid.............................................................................. 71 2.1

Bestaande agrarische structuur ................................................................42 2.4.1

Demografische ontwikkelingen ................................................................. 65 Ontwikkelingen in het woningbestand....................................................... 65 Sociale huisvesting ................................................................................... 66 Bouw- en verkoopsactiviteiten .................................................................. 66 Behoefteprognose .................................................................................... 67 Aanbodbepaling........................................................................................ 68 1.6.1 1.6.2 1.6.3

Bestaande landschappelijke structuur.......................................................38 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4

2.4

Definitie.................................................................................................... 34 Elementen van het fysisch systeem ....................................................... 34

Bestaande ruimtelijk-natuurlijke structuur..................................................35 2.2.1 2.2.2 2.2.3

2.3

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

Fysisch systeem drager van de ruimtelijke structuur .................................34

Arbeidsmarkt............................................................................................71 KMO’s en grote bedrijven........................................................................72

2.1.3

2.2

3

Sterke sectoren ....................................................................................... 72

Behoefte aan recreatieve infrastructuur ...................................................... 74 3.1 3.2

Ruimtebehoefte op basis van zonevreemdheid ........................................ 74 Ruimtebehoefte aan nieuwe infrastructuur................................................ 75 3.2.1

Andere ruimtebehoeften............................................................................. 75 Aanbod gemeenschapsvoorzieningen ........................................................ 75

V

Trends, knelpunten, kwaliteiten en kansen ..............................................76

1

Trends....................................................................................................... 76 1.1 1.2 1.3

3

Bebouwde ruimte...................................................................................... 76 Open ruimte .............................................................................................. 77 Mobiliteit ................................................................................................... 77

Knelpunten ................................................................................................ 78 2.1 2.2 2.3

2

DEEL 2

RICHTINGGEVEND GEDEELTE ........................................... 83

I

Inleiding ....................................................................................................85

II

uitgangspunten.........................................................................................86

III

Gewenste rol van Herselt .........................................................................87

IV

Ruimtelijke concepten ..............................................................................88

V

Visie op de deelruimten............................................................................92

1 2 3 4 5

Lintlandschap rond Ramsel ........................................................................ 92 Groene, noordelijke gordel ......................................................................... 94 Hoofddorp Herselt...................................................................................... 95 Gedifferentieerd zuidelijk gebied Langdonken– Varenwinkel........................ 97 Oostelijk heuvelgebied ............................................................................... 98

VI

Gewenste ruimtelijke structuur .................................................................99

1

Gewenste ruimtelijk natuurlijke structuur..................................................... 99 1.1 1.2

3.2.5

4

4.1

Natuurconcentratiegebieden.................................................................100 Verwevingsgebieden .............................................................................103 Natuurverbindingen van bovenlokaal belang .......................................103

IOK

Doelstellingen ......................................................................................... 121 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4

5

Doelstellingen ......................................................................................... 128 Ruimtelijke beleidscategorieën en ontwikkelingsperspectieven .............. 128 5.2.1 5.2.2 5.2.3

Doelstellingen ......................................................................................... 136 Ruimtelijke beleidscategorieën en ontwikkelingsperspectieven .............. 137 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4 6.2.5

Verblijfsgebieden .................................................................................. 137 Secundaire weg type 1 en type 2......................................................... 137 Lokale wegen ........................................................................................ 138 Busvervoerlijnen ................................................................................... 138 Fietsroutes ............................................................................................ 139

Gewenste toeristisch-recreatieve structuur ............................................... 141 7.1

plangroep

Woonkernen en nederzettingen ........................................................... 128 Lokaal bedrijventerrein ......................................................................... 130 Linten en bebouwingsconcentraties..................................................... 135

Gewenste ruimtelijke verkeers- en vervoersstructuur ................................ 136 6.1 6.2

7

Vier woonkernen waarvan één hoofddorp (Herselt)............................ 122 Nederzettingen en bebouwingsconcentraties...................................... 124 Linten..................................................................................................... 126 Verspreide bebouwing.......................................................................... 126

Gewenste ruimtelijk economische structuur .............................................. 128 5.1 5.2

6

Kerngebieden van de agrarische structuur.......................................... 115 Agrarisch gebied (type II) ..................................................................... 117 Streefzones dominant graslandgebruik ............................................... 119 Aandachtsgebieden open ruimte/bouwvrij agrarisch gebied (overdruk) ............................................................................................................... 119 Natuurverwevingsgebieden.................................................................. 120

Gewenste nederzettingsstructuur ............................................................. 121

Doelstellingen ........................................................................................... 99 Ruimtelijke beleidscategorieën en ontwikkelingsperspectieven .............. 100 1.2.1 1.2.2 1.2.3

Doelstellingen ......................................................................................... 113 Ruimtelijke beleidscategorieën en ontwikkelingsperspectieven .............. 114 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4

Kwaliteiten en kansen ................................................................................ 81 Bebouwde ruimte...................................................................................... 81 Open ruimte .............................................................................................. 81 Mobiliteit ................................................................................................... 82

Structuurbepalende reliëfelementen .................................................... 108 Structuurbepalende hydrografische elementen................................... 109 Bakens als structurerende elementen ................................................. 109 Markante terreinovergangen als structurerende componenten .......... 110 Gave landschappen.............................................................................. 110 Nieuwe landschappen .......................................................................... 111 Openruimteverbindingen ...................................................................... 112

Gewenste agrarische structuur................................................................. 113 3.1 3.2

Bebouwde ruimte...................................................................................... 78 Open ruimte .............................................................................................. 78 Mobiliteit ................................................................................................... 80

3.1 3.2 3.3

Doelstellingen ......................................................................................... 107 Ruimtelijke beleidscategorieën en ontwikkelingsperspectieven .............. 108 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7

3

Corridors en ecologische infrastructuur op gemeentelijk niveau ........ 104 Aandachtsgebieden inzake structuurbepalende ecologische processen ............................................................................................................... 105

Gewenste landschappelijke structuur ....................................................... 107 2.1 2.2

Andere bronnen m.b.t. ruimtebehoefte................................................... 75

4 5

2

1.2.4 1.2.5

Behoefteraming ........................................................................................ 72

Doelstellingen ......................................................................................... 141


INHOUD

7.2

Ruimtelijke beleidscategorieën en ontwikkelingsperspectieven...............142 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4 7.2.5 7.2.6 7.2.7 7.2.8 7.2.9

8

Hoofddorp, woonkernen, nederzettingen en bebouwingsconcentratie142 Knooppunt voor sportinfrastructuur ...................................................... 142 Centrumzones voor sportinfrastructuur ................................................ 143 Sublokaal knooppunt voor sportinfrastructuur ..................................... 144 Toeristisch-recreatieve centrumzone ................................................... 144 Toeristisch-recreatieve aantrekkingsgebieden .................................... 144 Strategische rustgebieden .................................................................... 145 Netwerk.................................................................................................. 145 Zones voor verblijfsrecreatieve infrastructuur (suggestie)................... 146

Visie op andere functies ...........................................................................150 8.1 8.2

Synthese gewenste ruimtelijke structuur ...................................................152

VII

Toetskader zonevreemde infrastructuur.................................................154

1 2

Algemene methodiek................................................................................154 Sectorale uitwerking: zonevreemde woningen...........................................158

3

Toepassingsgebied .................................................................................158 Ontwikkelingsperspectieven....................................................................158 Toepassingsgebied .................................................................................160 Elementen van afweging.........................................................................160

4.3.1

Mogelijke maatregelen ter ondersteuning van een integraal waterbeheer ...166 Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste ruimtelijk natuurlijke structuur..................................................................................167 Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste landschappelijke structuur ..................................................................................................167 Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste agrarische structuur ..................................................................................................168 Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste nederzettingsstructuur..............................................................................168 Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste ruimtelijk economische structuur .............................................................................169 Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste verkeer- en vervoersstructuur .....................................................................................170

4 5 6 7

DEEL 4

BIJLAGEN .....................................................................181

Planologische toetsing zonevreemde weekendverblijven ................... 164

1 2


IOK

Acties en maatregelen.............................................................................. 179 Opmaak ruimtelijke uitvoeringsplannen .................................................. 179 Toetsing landschap................................................................................. 179 Overige maatregelen .............................................................................. 179

Algemeen .............................................................................................. 163

VAN VISIE NAAR PRAKTIJK.................................................................166

Natuurlijke structuur................................................................................ 175 Landschappelijke structuur ..................................................................... 176 Agrarische structuur................................................................................ 177 Nederzettingsstructuur............................................................................ 177 Ruimtelijk-economische structuur ........................................................... 177 Ruimtelijke verkeers- en vervoersstructuur ............................................. 178 Toeristisch-recreatieve structuur............................................................. 178

4.1 4.2 4.3

Elementen van afweging.........................................................................163

VIII

Maatschappelijk draagvlak en integraliteit .............................................. 175

Selectie van beleidscategorieën ............................................................... 175 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

4

BINDEND GEDEELTE ......................................................173

Inleiding................................................................................................... 175 Doorwerking van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan ......................... 175 2.1

3

Toepassingsgebied .................................................................................163 Planologische toetsing ............................................................................163 4.2.1

4.3

3

1 2

Sectorale uitwerking: zonevreemde toeristisch-recreatieve infrastructuur ...163 4.1 4.2

Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste toeristischrecreatieve structuur ................................................................................ 170 Mogelijke maatregelen m.b.t. andere structuren ........................................ 171 Mogelijke maatregelen ter oplossing van de zonevreemdheidsproblematiek171

DEEL 3

Sectorale uitwerking: zonevreemde handel en bedrijvigheid ......................160 3.1 3.2

4

9 10

Algemene gemeenschapsvoorzieningen.................................................150 Ontginningsgebieden ..............................................................................151

9

2.1 2.2

8

plangroep

Tabel 29

Lijst tabellen

overzicht potentieel en realistisch aanbod..........................................70

Tabel 30: Confrontatie van de woningbehoefte en het te verwachten woningaanbod.................................................................................................70

Tabel 1: kengetallen ................................................................................................ 7 Tabel 2: woongebieden.......................................................................................... 20 Tabel 3: gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut ................... 20

Tabel 31 overzicht bedrijven met zonevreemdheidsen of verwevingsproblematiek...................................................................................73

Tabel 4: bedrijvenzones en stort-, opspuitings- en bezinkingsgebieden ................... 21

Tabel 32

Tabel 5: recreatiegebieden..................................................................................... 21

Overzicht (potentieel) zonevreemde lokale bedrijven per aard activiteit 74

Tabel 6: landelijke gebieden (deel 1) ...................................................................... 21

Tabel 33: Raming oppervlakte zonevreemde recreatieve infrastructuur ....................74

Tabel 7: Landelijke gebieden deel 2 ....................................................................... 22

Tabel 35: specifieke ontwikkelingsperspectieven voor de natuurconcentratiegebieden in Herselt ...........................................................101

Tabel 8: overzicht natuurreservaten in de gemeente Herselt ................................... 24

Tabel 36: gebiedsgerichte ontwikkelingsperspectieven voor de natuureilanden ......102

Tabel 9: overzicht van beschermde monumenten, landschappen en dorpsgezichten in Herselt................................................................................ 25

Tabel 37: gebiedspecifieke ontwikkelingsperspectieven aanname natuurverwevingsgebied ................................................................................103

Tabel 10: Landbouwbedrijfstypes in Herselt............................................................ 44 Tabel 11: Ruimtelijke spreiding van de voorzieningen in de kernen van de gemeente Herselt (toestand 01/05/05)............................................................. 47 Tabel 12: Voorlopige weergave van zonevreemde woningen naar aantal en gewestplanbestemming (o.b.v. kadscan 2001) ............................................ 48 Tabel 13 : Ambachtelijke zone Herselt-Westerlosesteenweg ................................... 49 Tabel 14 : Ambachtelijke zone Herselt-Wolfdonksesteenweg .................................. 49 Tabel 15 : Ambachtelijke zone Ramsel-Vandenheuvelstraat ................................... 49 Tabel 16 : Ambachtelijke zone Ramsel-Aarschotsesteenweg .................................. 49 Tabel 17 : Ambachtelijke zone Blaubergsesteenweg............................................... 49 Tabel 18 Aantal zonevreemde bedrijven per bestemmingszone .............................. 50 Tabel 19: Infrastructuur voor jeugdwerking ............................................................. 52 Tabel 20: Overzicht van openbare speelpleinen/-bossen......................................... 53 Tabel 21: Sportinfrastructuur in de gemeente Herselt.............................................. 53 Tabel 22: Locaties voor socioculturele activiteiten in Herselt ................................... 54

Tabel 38: aandachtsgebieden structuurbepalende ecologische processen .............105 Tabel 39: structurerende reliëfelementen...............................................................108 Tabel 40: overzicht van de gave landschappen .....................................................110 Tabel 41: samenvattende tabel woningprogrammatie ............................................125 Lijst figuren Figuur 1: Overlegstructuur structuurplanningsproces .................................................2 Figuur 2: Situering van Herselt..................................................................................7 Figuur 3: gewenste bestemming / aanzet tot RUP clusters Herselt ...........................17 Figuur 4: uittreksel streefbeeldstudie N152, eindrapport ontwerp dec’2005...............30 Figuur 5: benadering vanuit deelruimten tegenover deelstructuren ...........................59 Figuur 6: deelruimten in Herselt ..............................................................................59 Figuur 7: Verhouding theoretisch woonaanbod en taakstelling 2007-2012 ................71 Figuur 8: schematisch verloop van het planningsproces...........................................85

Overzicht van de clusters weekendverblijven in de gemeente Herselt 55

Figuur 9 schematische weergave van de ruimtelijke beleidscategorieën binnen de: agrarische structuur .................................................................................114

Tabel 24: Kenmerken van de gedefinieerde clusters van weekendverblijven............ 55

Figuur 10: bodemkaart t.h.v. de zoekzone voor lokaalbedrijventerrein ....................132

Tabel 25: Wandelroutes in de gemeente Herselt..................................................... 57 Tabel 26: Bewegwijzerde fietsroutes door Herselt en omgeving .............................. 57

Figuur 11: uitbreiding lokaal bedrijventerrein – ontwerpend onderzoek met detail van resp. de aansluiting op de Herentalsesteenweg en inrichting NOG ..134

Tabel 27: Sociale huisvesting in de gemeente op 31 december 2007 ...................... 66

Figuur 12: verenigbaarheidstoets zonevreemde infrastructuur, schematisch...........154

Tabel 23:

Tabel 28

overzicht extra aanbod in binnengebieden (excl. Verkavelingen)........ 69

IOK

plangroep


INHOUD

Lijst kaarten Basiskaart A : gewestplan ...................................................................................... 19

Kaart V 1:

visie op de deelruimte ‘Lintlandschap rond Ramsel’ ............................. 92

Basiskaart B :fysisch systeem ................................................................................ 34

Kaart V 2:

visie op de deelruimte ‘Groene, noordelijke gordel’............................... 94

Basiskaart C: watertoetskaarten ............................................................................. 34

Kaart V 3:

visie op de deelruimte ‘Hoofddorp Herselt’ ........................................... 95

Kaart V 4:

visie op de deelruimte ‘Gedifferentieerd zuidelijk gebied LangdonkenVarenwinkel’ ....................................................................................... 97

Kaart V 5:

visie op de deelruimte ‘Oostelijk heuvelgebied’ .................................... 98

Kaart I 1: sectoraal juridisch kader.......................................................................... 22 Kaart I 2: structurerende elementen op macroniveau............................................... 32 Kaart I 3: bestaande natuurlijke elementen ............................................................. 35 Kaart I 4: bestaande natuurlijke structuur ................................................................ 35 Kaart I 5: bestaande landschappelijke structuur ...................................................... 38 Kaart I 6: bestaande agrarische structuur................................................................ 42 Kaart I 7: bestaande nederzettingsstructuur ............................................................ 46 Kaart I 8: bestaande ruimtelijk economische structuur ............................................. 48 Kaart I 9: bestaande verkeers- en vervoersstructuur ............................................... 51 Kaart I 10: bestaande fietsvoorzieningen ................................................................ 51 Kaart I 11: bestaande toeristisch-recreatieve structuur ............................................ 52 Kaart I 12: locatie clusters weekendverblijven ......................................................... 52 Kaart I 13: synthese bestaande ruimtelijke structuur................................................ 63 Kaart I 14: knelpunten ............................................................................................ 78 Kaart I 15: kwaliteiten en kansen ............................................................................ 81 Kaart R 1: gewenste ruimtelijk natuurlijke structuur ................................................. 99 Kaart R 2 : gewenste landschappelijke structuur ................................................... 107 Kaart R 3: gewenste agrarische structuur ............................................................. 113 Kaart R 4: gewenste nederzettingsstructuur.......................................................... 121 Kaart R 5: gewenste categorisering ruimtelijk economische structuur .................... 128 Kaart R 6: gewenste verkeers- en vervoersstructuur ............................................. 136 Kaart R 7: gewenste openbaarvervoersstructuur................................................... 136 Kaart R 8: gewenste fietsvervoersstructuur........................................................... 136 Kaart R 9: gewenste toeristisch-recreatieve structuur ............................................ 141 Kaart R 10: synthese gewenste ruimtelijke structuur ............................................. 152


IOK

plangroep

INLEIDING

INLEIDING Een gemeente wordt dagelijks geconfronteerd met conflicten tussen mensen die elk vanuit een andere invalshoek de beschikbare ruimte opeisen. Om in een dynamische maatschappij al deze eisen met elkaar in overeenstemming te brengen, dient het gemeentebestuur de ruimtelijke ontwikkeling van haar grondgebied bewust en efficient aan te pakken. Naarmate er meer beleidsaspecten tot uiting komen in het ruimtelijke beleid, worden de ruimtelijke ontwikkelingen ook steeds complexer. Er is dan ook meer onderzoek nodig om gefundeerde beleidsbeslissingen te kunnen nemen. Hierdoor groeit de behoefte aan een doordachte en planmatige aanpak van de ruimtelijke problematiek.

SPOOR 3: Inspraak van de bevolking garanderen. Voorstellen van de ruimtelijke planners en het gemeentebestuur kunnen op die manier gemakkelijker aan concrete situaties getoetst worden. Hierdoor speelt het structuurplan beter in op wat er bij verschillende groepen onder de bevolking leeft en wordt een democratische planvorming nagestreefd.

ste

1

spoor

visievorming lange termijn

problemen de

2

spoor

Structuurplanning als methodiek

knelpuntenbehandeling op korte termijn dagelijks beleid

Structuurplanning wordt als methode gehanteerd om deze complexe ruimtelijke problemen te onderzoeken en te sturen. Het is een dynamisch proces van visie- en beleidsvorming betreffende de ruimtelijke ontwikkeling van een plangebied (in dit geval een gemeente). Een ruimtelijk structuurplan doet uitspraken over het ruimtegebruik maar legt geen bodembestemmingen vast: het is dus geen ruimtelijk uitvoeringsplan maar eerder een beleidsplan. De realisatie van een structuurplan gebeurt door middel van uitvoeringsplannen (bestemmingsplan, inrichtingsplan en/of beheersplan) en verordeningen die zich richten naar de inhoud en de visie van het structuurplan. Een ruimtelijk structuurplan is een uitgebreide studie zodat een goede samenwerking tussen politici, administratie, ruimtelijke planners en bevolking is aangewezen. Concreet heeft men het over een driesporenplanning: langetermijnvisie, kortetermijnactie en samenwerking met de bevolking. SPOOR 1: Een langetermijnvisie vastleggen met éénduidige waarden en normen. Op die manier schept men een normatief kader van waaruit men een evenwichtige ruimtelijke ontwikkeling van sectoren met een ruimtelijke impact kan afwegen. SPOOR 2: Kortetermijnacties toelaten tijdens het structuurplanningsproces. Alle belangrijke concrete dossiers kunnen tussentijds aan de structuurplanning worden getoetst en aangehaakt. Deze werkwijze garandeert dat de concrete ruimtelijke praktijk gaandeweg in de richting gaat die in de structuurplanning wordt uitgetekend. De uitvoering van concrete dossiers hoeft dus niet aan te slepen tot het structuurplan op punt staat.

GRS Herselt -ontwerp

waarden, normen

IOK

de

3

spoor

betrekken bevolking bij plan- en besluitvorming

Bron: AROHM, 1994. Structuurplanning: een handleiding voor gemeenten. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Brussel, p. 2.6.

Het voornaamste kenmerk van de driesporenplanning is dat er gelijktijdig op de drie sporen wordt gewerkt. Hierdoor kan men zowel een langetermijnvisie ontwikkelen als strategisch inpikken op dringende problemen. Op die manier kan structuurplanning geen alibi worden om actuele, structurele problemen op de lange baan te schuiven. Anderzijds biedt het ook de garantie dat niet alleen de dringende problemen worden opgelost zonder deze te toetsen aan een duidelijk referentiekader. Opbouw van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Decretaal wordt bepaald dat er op 3 bestuurlijke niveaus (Vlaams gewest, provincie en gemeente) ruimtelijke structuurplannen moeten worden opgemaakt. De opmaak zelf wordt verduidelijkt in omzendbrief RO 97/02. Een gemeentelijk ruimtelijke structuurplan bestaat uit een informatief, een richtinggevend en een bindend gedeelte. Het informatieve gedeelte geeft een beschrijving van de juridische planningscontext. Er wordt een evaluatie gegeven van het gevoerde ruimtelijk beleid. De bestaande fysisch - ruimtelijke toestand wordt onderzocht en weergegeven via de structuurbepalende ruimtelijke elementen in de gemeente. Er gebeurt een onderzoek naar de toekomstige ruimtelijke behoeften van de maatschappelijke activiteiten wonen en bedrijvigheid. Om de ruimtelijke structuren coherent te kunnen behandelen worden

plangroep

1

complexere homogene deelruimten beschreven. De weergave van alle ruimtelijke trends, knelpunten, kwaliteiten en kansen vormt de overgang naar het richtinggevende gedeelte.

Figuur 1: Overlegstructuur structuurplanningsproces

Het richtinggevende gedeelte bevat een aantal fundamentele uitgangspunten voor het toekomstig ruimtelijk functioneren van de gemeente. Deze uitgangspunten worden vertaald naar de toekomstige rol van Herselt in de regio. De ruimtelijke concepten geven de eerste gebiedsgerichte ordeningsprincipes rekening houdend met de trends, knelpunten, kwaliteiten en kansen. Vervolgens wordt er een afwegingskader geschetst per deelruimte. Op die manier wordt aangegeven hoe de onderlinge verhouding tussen de deelstructuren kan worden uitgewerkt. De implicaties van de afweging worden verder uitgewerkt naar gewenste deelstructuren. Per deelstructuur wordt bovendien weergegeven welke acties en maatregelen nodig zijn om de gewenste structuur te verwezenlijken. De synthese van voorgaande visies geeft een coherent toekomstbeeld via de gewenste ruimtelijke structuur van de gehele gemeente. Een synthese van de mogelijke maatregelen en projecten die kunnen bijdragen tot de realisatie van de gewenste ruimtelijke structuur, vormt de overgang naar het bindende gedeelte.

bevolking

gemeenteraad personen

college

Overlegstructuur in het planningsproces Communicatie en overleg werden nagestreefd via de oprichting van een ambtelijke werkgroep en een stuurgroep. Er werd gedebatteerd over de knelpunten, de ruimtelijke visie en de beleidsmaatregelen. Concrete dossiers werden aan de GECORO voorgelegd. Op die manier werd getracht het dagelijkse beleid te koppelen aan de toekomstvisie. De organisatie van het overleg verliep volgens het onderstaande schema.

2

IOK

GECORO

stuurgroep diensten

Het bindende gedeelte bevat de kernbeslissingen die een bindend karakter krijgen. Er worden beslissingen genomen inzake de doorwerking van het structuurplan, de selectie van bindende beleidscategorieën, de minimaal te nemen maatregelen en acties en het minimaal te realiseren overleg. Van het richtinggevende gedeelte kan het gemeentebestuur slechts gemotiveerd afwijken omwille van dringende economische en sociale redenen. Van het bindende gedeelte kan het gemeentebestuur niet afwijken. Een structuurplan wordt vastgesteld voor een termijn van vijf jaar. Het blijft echter van kracht tot het door een nieuw goedgekeurd structuurplan wordt vervangen. Het structuurplan kan te allen tijde geheel of gedeeltelijk worden herzien.

actieve groepen

ambtelijke werkgroep

plangroep

Ambtelijke werkgroep De ambtelijke werkgroep controleerde en adviseerde het inhoudelijke werk van de plangroep. De ambtelijke werkgroep zorgde voor een goede uitwisseling van gegevens tussen de verschillende gemeentelijke diensten en het College van Burgemeester en Schepenen. De ambtelijke werkgroep bestaat uit de volgende leden: – afvaardiging College van Burgemeester en schepenen

– – – – – –

plangroep

– burgemeester (Luc Peetermans) – schepen Frans Luyten, Eddy Laporte, Kathleen Helsen (vanaf 1/2007) gemeentelijk stedenbouwkundig ambtenaar: Hugo Van Rompaey gemeentelijk milieuambtenaar: Judith Van Meensel gemeentelijke administratie openbare werken Els Brems politie:, inspraakbegeleider Luc De Rooms IOK-plangroep


INLEIDING

Stuurgroep In de stuurgroep werkten mensen mee van de bevolking, de actieve groepen, een aantal partners van de ambtelijke werkgroep en occasioneel een aantal leden van de gemeenteraad. De stuurgroep bestudeerde de voorbereidende nota’s van de plangroep en zorgde voor adviezen naar het beleid. Op haar beurt legde het gemeentebestuur concrete projecten voor aan de stuurgroep. De stuurgroep bestond uit de volgende leden (waarvan een deel in de GECORO zetelt): – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Luc Peetermans, burgemeester Frans Luyten, schepen Eddy Laporte, schepen Elly Pues, stedenbouwkundig ambtenaar Judith Van Meensel, milieuambtenaar Jos Weckhuysen, administratie openbare werken Versweyveld Roger, politie Aerts Staf, GECORO Aerts Clement, Kartel Braes Jos, VLD Buys Heidi, geïnteresseerde inwoner Demeyer Jozef, GECORO Dries Kris, GECORO Eyckmans Karel, GROEN! Hendrickx Lieve, Jeugdraad Janssens Jean, GECORO Lommaert Lon, GECORO Sillen Rudi, heemkundige kring Van Aarle Tony, geïnteresseerde inwoner Van Aelst Frans, SP.A Van Baelen Els, geïnteresseerde inwoner Vandenbergh Jozef, landelijke gilde Van de Kerkhof An, CD & V Van de Sande Hubert, weekendverblijven Van den Eynde Gustaaf, geïnteresseerde inwoner Van Herck Jos, geïnteresseerde inwoner Van den Broeck Luc, geïnteresseerde inwoner Verheyen Dany, GECORO


– – – –

Vermeulen Liliane, geïnteresseerde inwoner Waumans Wim, geïnteresseerde inwoner Luc De Rooms, inspraakbegeleider Medewerkers IOK-plangroep

Procesverloop Het structuurplanningsproces kent een uitzonderlijke lange doorlooptijd. De verklaring hiervoor ligt bij het feit dat in de eindfase gewacht is op de beperkte herziening RSPA (2009 – 2010). Het herziene RSPA voorziet immers een vernieuwde categorisering van de hoofddorpen, met vooral belangrijke consequenties voor de mogelijkheden inzake ontwikkeling lokaal bedrijventerrein: Herselt wordt daarbij ‘opgewaardeerd’ van hoofddorp type III (lokaal bedrijventerrein enkel in functie van herlokalisatiebehoefte) naar bedrijfsondersteunend hoofddorp (lokaal bedrijventerrein met richtinggevend grootte van 5 ha voor nieuwe bedrijven). In de eindfase wordt de begeleiding door de stuurgroep overgenomen door de GECORO. Door het langgerekte procesverloop is er een grote tijdspanne tussen opmaak van de sectorale deelonderzoeken en het uiteindelijke voorontwerp. Dit betekent ook dat de meeste inventarissen ietwat ‘verouderd’ lijken. Nochtans hoeft dit niet per definitie een belemmering te zijn om de bestaande ruimtelijke structuur te analyseren. Elk van de inventarissen werd in eindfase opnieuw onder loep genomen en waar recentere gegevens een nieuw licht konden werpen op de bestaande structuur, werd een update gemaakt. Inspraakmomenten Op regelmatige basis werden de nota’s van IOK plangroep getoetst aan de visie van de gemeente, de stuurgroepleden en de GECORO. Het volgende overzicht geeft weer welke inspraakmomenten werden gehouden: – – – – – – – –

26 juni 2002: stuurgroep deelnota toerisme en recreatie 4 april 2002: stuurgroep deelnota natuur 6 mei 2003: stuurgroep deelnota landbouw 2 december 2003: stuurgroep deelnota handel en bedrijvigheid 5 oktober 2004: stuurgroep deelnota wonen 7 december 2004: stuurgroep afwegingsdocument maart 2008: stuurgroep voorontwerp september 2010: GECORO aangepast voorontwerp (in afstemming met beperkte herziening RSPA) – februari 2011: GECORO advies op het ontwerp (aangepast na PV) – september 2011: GECORO advies op het ontwerp, aangepaste versie

IOK

plangroep

3

DEEL 1 Informatief gedeelte


IOK

plangroep

5

I Situering en kengetallen 1 Planning op Vlaams niveau

I

Tabel 1: kengetallen

SITUERING EN KENGETALLEN

OPPERVLAKTE

Herselt is een gemeente in het zuiden van de provincie Antwerpen, arrondissement Turnhout. De gemeente bestaat uit de deelgemeenten Ramsel en Herselt. Bergom, Varenwinkel en Blauberg zijn drie gehuchten van de deelgemeente Herselt. De gemeente grenst aan Westerlo en Geel in het noorden, Laakdal in het oosten, Scherpenheuvel-Zichem en Aarschot in het zuiden, Begijnendijk en Hulshout in het westen. De grensgedeelten met Begijnendijk, Aarschot en Scherpenheuvel-Zichem maken deel uit van de provinciegrens. Herselt-centrum is gelegen op 9 km van Aarschot, 30 km van Leuven, 13 km van Diest, 14 km van Herentals en 16 km van Geel. Herselt behoort tot de Kempen, die gekenmerkt worden door de aanwezigheid van Pleistocene dekzanden, wat de basis vormt voor de typerende ‘arme zandgronden’. De Kempen zelf kunnen verder onderverdeeld worden in Noorderkempen, Centrale Kempen en Zuiderkempen, opnieuw met verschillen in geologische (Tertiaire) formaties als uitgangspunt. Antrop(1989) rekent Herselt tot de Zuiderkempen en meer bepaald tot het Demerland, ook wel land van Herselt-Hasselt genoemd. De grens tussen Zuiderkempen en Hageland wordt gevormd door de Demer, die ten zuiden van Herselt ligt. Het landgebruik wordt gedomineerd door weiland, tuinbouw en houtaanplantingen. De morfologie is vlak, met valleien met een overstromingsvlakte. Getuigenheuvels en plaatselijk landduinen doorbreken de vlakte. Figuur 2: Situering van Herselt

5.231 ha

INWONERS: aantal/bevolkingsdichtheid (op 1/1/2008) Waarvan: Jonger dan 20

2.833 / 20,1 %

Tussen 20 jaar en 65 jaar

8.715 / 61,8 %

Ouder dan 65 jaar

2.559 / 18,1 %

Aantal vreemdelingen op 1.1.2007 Bevolkingstoename tussen 1.1.2007 en 1.1.2008 PARTICULIERE GEZINNEN: aantal/ gezinsgrootte (op 1.1.2008) Waarvan:

14.107 inw. / 270 inw./km²

Alleenstaanden Samenwonenden

203 178 / 1,3 % 5.751 / 2,43 1.400 / 24,3 % 358 / 6,2 %

Huishoudens zonder kinderen

1.545 / 26,9 %

Huishoudens met ongetrouwde kinderen

2.385 / 41,5 %

Andere huishoudens WONINGEN (op 1/1/2009 – FOD Financiën Kadaster)

63 / 1,1 % 5.498

Woningen gebouwd na 1946

4.427 / 84,3 %

Waarvan: Eengezinswoningen

5.203 / 94,6 %

Open bebouwing

987 / 18,0 %

Gesloten bebouwing

245 / 4,6 %

Appartementen

Geel

3.971 / 72,2 %

Halfopen bebouwing

295 / 5,4 %

ARBEID EN TEWERKSTELLING IN DE GEMEENTE

Westerlo Laakdal Hulshout Herselt

Loon- en weddetrekkenden (2004)

1.556

Zelfstandigen (2004)

1.166

Werkzoekenden (NWWZ – gemiddeld 2004)

501

LEERLINGEN (2008)

965

Waarvan kleuteronderwijs

369

Lager onderwijs

596

Begijnendijk

Bron: NIS, RSZ, RSZV, VDAB, Ministerie van Onderwijs

Scherpenheuvel-Zichem Aarschot


IOK

plangroep

7

DEEL 1 INFORMATIEF GEDEELTE

II

De landbouw-, natuur- en bosfunctie inbedden in goed gestructureerde onderdelen ter garantie van een goede ruimtelijke ontwikkeling en een vermindering van ruimtelijke conflicten tussen de verschillende structuren.

PLANNINGSCONTEXT

Dit deel schetst kort het ruimtelijk beleidskader en de relevante ruimtelijk juridische randvoorwaarden vanuit bestaande beleidsplannen, bestemmingsplannen, wetten en decreten. Ook de relevante bepalingen vanuit sectorale studies en beleidsdocumenten worden onderzocht. De uitwerking van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan wordt gekaderd binnen deze planningscontext.

Het bereiken van gebiedsgerichte ruimtelijke kwaliteit in het buitengebied, voornamelijk met betrekking tot de rivieren beekvalleien, het fysisch systeem, de landbouw en het nederzettingspatroon. Het afstemmen van het ruimtelijk beleid en het milieubeleid op basis van het fysisch systeem.

1

Planning op Vlaams niveau

De natuurfunctie in het buitengebied moet gebufferd worden ten opzichte van de eraan grenzende functies, onder meer omwille van de relatie tussen ruimtelijke kwaliteit en milieukwaliteit.

1.1

Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV)

Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen vertaalt deze doelstellingen in bindende en/of indicatieve ontwikkelingsperspectieven voor elk van de structurerende elementen van het buitengebied.

Volgens het subsidiariteitsbeginsel worden door drie beleidsniveaus structuurplannen opgemaakt. Een gemeentelijk ruimtelijk structuurplan richt zich naar de ruimtelijke structuurplannen van het gewestelijke en het provinciale niveau. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen werd definitief goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 23 september 1997. De bindende bepalingen werden op 17 december 1997 bekrachtigd. In 2003 werd het RSV een eerste keer herzien. In 2009 - 2010 volgt een tweede beperkte herziening (voorlopige vaststelling 18 dec’ 2009, definitieve vaststelling gepland voor zomer – najaar 2010). De laatste beperkte herziening van het RSV heeft in de eerste plaats als een doel een verruiming van de planhorizont van 2007 naar 2012 en een actualisatie van cijfers en taakstellingen die daarmee samenhangen. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen heeft voor de overheden een bindend karakter, met weliswaar de mogelijkheid tot gemotiveerd afwijken van het richtinggevend gedeelte. Herselt behoort tot het buitengebied van Vlaanderen. Het buitengebied is dat gebied waarin de open, onbebouwde ruimte overweegt; de beleidscategorie buitengebied vormt de tegenhanger van stedelijk gebied. Doelstellingen voor het buitengebied Een dynamische en duurzame ruimtelijke ontwikkeling garanderen zonder het functioneren van de structuurbepalende functies van het buitengebied (landbouw, natuur, bossen, wonen en werken op niveau van het buitengebied) aan te tasten.

Perspectieven voor de natuurlijke (inclusief bos)structuur Voor de natuurlijke structuur wordt een gedifferentieerd en gebiedsgericht ruimtelijk beleid gevoerd dat streeft naar de aanduiding van een samenhangend en georganiseerd geheel van natuurlijke gebieden. In deze gebieden wordt het behoud, het herstel en de ontwikkeling van de natuur gestimuleerd. Ter uitvoering van dit beleid zal het Vlaams Gewest grote eenheden natuur (GEN), grote eenheden natuur in ontwikkeling (GENO), natuurverwevingsgebieden, bos- en bosuitbreidingsgebieden afbakenen. De provincie bakent natuurverbindingsgebieden af. Een belangrijk accent voor de natuurlijke structuur is de ontwikkeling van beken en rivieren in relatie met de omgevende vallei. Dit betekent dat er ruimtelijke voorwaarden moeten worden gecreëerd die het integraal waterbeheer ondersteunen en die de relaties tussen de waterloop en de omgevende vallei versterken. De structuurbepalende elementen en processen die aan de basis liggen van de natuurlijke structuur moeten worden behouden en versterkt. Het is noodzakelijk dat voor de ecologische infrastructuur een basiskwaliteit tot stand wordt gebracht. Deze heeft betrekking op het voorkomen van natuurlijke elementen in het landschap en op de structuurkenmerken ervan. Deze laten het voortbestaan of de migratie van organismen toe in gebieden waar de invloed van de menselijke activiteit overheerst. Aanzienlijke inspanningen moeten worden geleverd voor de herwaardering van bestaande bossen in de richting van de doelstellingen van het Bosdecreet.

Een halt toeroepen aan de versnippering van de open ruimte en de verbrokkeling van de landelijke structuur door verkeersinfrastructuren en bebouwing.

Perspectieven voor de landschappelijke structuur

Wonen en werken vanuit de eigen groei in de gemeente ruimtelijk concentreren in of aansluitend bij de kernen van het buitengebied.

Uitgangspunt is het behoud en de ontwikkeling (versterking) van de diversiteit en herkenbaarheid van de landschappen in Vlaanderen.

8

IOK

plangroep


II Planningscontext 1 Planning op Vlaams niveau

Operationalisering van het begrip landschap houdt in dat op provinciaal en gemeentelijk niveau wordt aangegeven welke landschappelijke elementen en componenten, gave landschappen en openruimteverbindingen als structurerend moeten beschouwd worden. Voor elk van deze kenmerken worden gedifferentieerde ruimtelijke ontwikkelingsperspectieven vooropgesteld.

bouw tot 2007 (met herziening RSPA verruimd naar 2012) voor de betrokken gemeente in het buitengebied. Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan geeft de lokalisatie aan van nieuw te bouwen woningen met fasering en na te streven minimale en maximale dichtheden.

Toekomstige ruimtelijke ingrepen in of nabij deze structurerende landschapskenmerken zullen beoordeeld worden in functie van de vooropgestelde ontwikkelingsperspectieven.

Uitbreiding van de woningvoorraad mag niet uitsluitend vertaald worden in het creëren van nieuwe bouwlocaties. De nadruk moet gelegd worden op maximaal gebruik van de bestaande huisvestingsmogelijkheden in de kernen en op het aantrekkelijk maken van de woonomgeving.

Perspectieven voor de agrarische structuur

Geen verdere groei van linten en verspreide bebouwing om de resterende onbebouwde ruimte maximaal van versnippering en aantasting te vrijwaren.

Landbouw is de grootste ruimtegebruiker in Vlaanderen en de belangrijkste beheerder van de open ruimte.

Perspectieven voor de gebieden voor economische activiteiten

Er wordt een beleid gevoerd dat streeft naar de aanduiding van gebieden die in de toekomst belangrijk blijven voor de landbouw. Het beleid in deze gebieden zal gericht zijn op het weren van nieuwe niet-agrarische functies die de landbouw kunnen belemmeren. Het Vlaams Gewest duidt de agrarische macrostructuur aan, met specialisatieregio’s. Herselt zelf behoort niet tot een van de concentratie- of specialisatiegebieden, maar is wel een gemeente met een dynamische landbouw. Een verdere differentiatie wordt nagestreefd in functie van de agrarische bebouwingsmogelijkheden. Het Vlaams Gewest zal bouwvrije zones afbakenen (beperkt in omvang) om de ontwikkelingsmogelijkheden van grondgebonden landbouw te optimaliseren. Binnen de agrarische structuur kunnen agrarische bedrijvenzones voor de inplanting van nieuwe grondloze agrarische bedrijven afgebakend worden om ongeordende ontwikkeling van concentraties te voorkomen. De overige gebieden van de agrarische structuur zijn gericht op het behoud en de verdere ontwikkeling van het agrarisch ruimtegebruik. Verdere differentiatie op lokaal niveau is mogelijk. Perspectieven voor de nederzettingsstructuur De nederzettingsstructuur wordt operationeel gemaakt via beleidscategorieën: kernen, linten, bebouwde perifere landschappen en verspreide bebouwing. Voor Herselt zijn de bebouwde perifere landschappen op Vlaams niveau niet structurerend. Wonen en werken worden geconcentreerd in de kernen van het buitengebied om de open ruimte te behouden en de leefbaarheid van de kernen te ondersteunen. Een economisch en zuinig ruimtegebruik wordt bewerkstelligd door te streven naar een minimale dichtheid van 15 woningen per hectare in de kernen van het buitengebied. De aangroei van woningen wordt trendmatig vastgelegd. Het provinciaal structuurplan stelt een kwantitatieve optie op inzake het te realiseren aanbod aan woning-


IOK

In het buitengebied kunnen onder voorwaarden nieuwe lokale bedrijventerreinen ontwikkeld worden in gemeenten met bedrijfsondersteunend hoofddorp. De terreinoppervlakte is 5 ha (richtinggevend en geen norm). De gemeente bakent het lokaal bedrijventerrein af1. Bedrijventerreinen voor de herlokalisatie en uitbreiding van historisch gegroeide bedrijven kunnen gerealiseerd worden aansluitend bij de bestaande vestigingen en/of in de kernen van het buitengebied voor zover de ruimtelijke structuur dit toelaat. Het Vlaams Gewest bakent deze bedrijventerreinen af. Een lokaal bedrijventerrein dient altijd afgestemd te worden op de plaatselijke behoefte aan lokale bedrijven, de kaveloppervlakte in functie van die lokale bedrijven. Zuivere kleinhandel kan er niet op worden toegelaten. De ontsluiting dient te gebeuren via een gemeentelijke verzamelweg die rechtstreeks aansluit op een primaire of secundaire weg. Perspectieven voor andere functies in het buitengebied Andere functies zoals recreatie en toerisme, waterwinning en ontginningen, gemeenschaps- en nutsvoorzieningen kunnen als hoofdfunctie voorkomen, maar ze zijn niet structuurbepalend voor het buitengebied. Voor Herselt zijn deze functies niet structuurbepalend. Uitgangspunt bij de ontwikkeling van toeristisch-recreatieve activiteiten is het recreatief medegebruik met respect voor de draagkracht van het buitengebied. Paden en routes worden aan elkaar gekoppeld om op die manier de toeristisch-recreatieve aanbodelementen in het buitengebied en in de stedelijke gebieden met elkaar te verbinden en op elkaar af te stemmen.

1

De provincie nuanceert dit verder in haar structuurplan. De categorisering van de gemeenten als hoofddorp type I, II of III is hierin bepalend.

plangroep

9


Permanente bewoning in infrastructuur voor een tijdelijk en recreatief gebruik ondermijnt de recreatieve en toeristische productwaarde van het buitengebied en is ruimtelijk niet aanvaardbaar. Onderzocht moet worden welke van de bestaande terreinen op termijn kunnen worden ingericht als een volwaardig woongebied. Dergelijke locatie moet een versterking betekenen van de bestaande kern door er onmiddellijk op aan te sluiten. De aan het wonen gekoppelde gemeenschaps- en nutsvoorzieningen worden geconcentreerd in de kernen van het buitengebied. Het niveau en de reikwijdte van de voorzieningen wordt in overeenstemming gebracht met het belang van de kern. Bij niet aan het wonen gekoppelde gemeenschaps- en nutsvoorzieningen moet de schaal aansluiten bij de schaal van het landschap en mag de omvang ervan de structuurbepalende functies van het buitengebied niet aantasten. Containerparken en kringloopcentra worden in het kader van het gemeentelijk structuurplanningsproces gelokaliseerd in de kern met respect voor de ruimtelijke draagkracht van de omgeving of op een bedrijventerrein dat aansluit bij de kern. Perspectieven voor de lijninfrastructuren Het wegennet wordt geoptimaliseerd via een functionele categorisering. Onderscheid wordt gemaakt in hoofdwegen, primaire wegen, secundaire wegen en lokale wegen. Via deze categorisering krijgt elke weg een duidelijke hoofdfunctie. Selectief wordt er prioriteit gegeven aan bereikbaarheid of leefbaarheid in functie van de drie mogelijke hoofdfuncties: verbinden, verzamelen of toegang geven. Secundaire wegen hebben een verzamelfunctie op bovenlokaal niveau en ontsluiten gebieden naar primaire wegen en hoofdwegen. De selectie gebeurt in het provinciaal ruimtelijk structuurplan.

1.2

Omzendbrief RO 2002/03

De andere woonuitbreidingsgebieden kunnen worden aangesneden als de bestendige deputatie en de gewestelijk planologisch ambtenaar een principieel akkoord verlenen tot aansnijden van het gebied en mits voldaan is aan volgende voorwaarden: – Het woonuitbreidingsgebied is inbreidingsgericht en/of kernversterkend gelegen: – Gelegen in een gemeente die geheel of gedeeltelijk behoort tot grootstedelijk, regionaalstedelijk of kleinstedelijk gebied gelegen binnen de (hypothese van ) afbakeningsperimeter – Of aansluiten op een hoofddorp of een woonkern + inbreidingsgericht gelegen – De ontwikkeling van het woonuitbreidingsgebied wordt gerealiseerd volgens de richtlijnen van het RSV (rekening houdend met dichtheden, goede ontsluiting, geen lintbebouwing, …) – De ontwikkeling van het gebied geeft geen aanleiding tot conflicten met andere regelgeving (overstromingsproblematiek, habitat- en vogelrichtlijngebieden, …) – De gemeente geeft aan welke flankerende beleidsmaatregelen er worden genomen – Op welke manier wordt gestreefd naar een gezonde mix van kavels, sociale kavels en/of sociale koop- en huurwoningen – Het is wenselijk dat de sociale mix wordt gerealiseerd door een gezamenlijk initiatief van de private en de openbare sector – De woonuitbreidingsgebieden zijn uitsluitend bestemd voor groepswoningbouw (tegelijk en gemeenschappelijk oprichten van de woningen door overheid en/of private sector via gemeenschappelijke werf) – Het gemeentebestuur toont aan hoe het ontradend optreedt tegen speculatieve doeleinden.

1.3

Inzake aansnijden woonuitbreidingsgebieden wordt in de eerste plaats verwezen naar artikel 5.1.1 van de omzendbrief betreffende de inrichting en de toepassing van de ontwerp-gewestplannen en gewestplannen van 8/07/1997. Op 25/10/2002 werd de omzendbrief RO/2002/03 door het Vlaams Gewest goedgekeurd, ter vervanging van omzendbrief RO 97/03. Volgens deze omzendbrief is het onder bepaalde voorwaarden mogelijk een woonuitbreidingsgebied aan te snijden zonder de goedkeuring van een woningbehoeftestudie. Dit dient echter samen gelezen met het arrest van de Raad van State 193.184 van RvS van 12/05/2009, dat hoger vermelde omzendbrief 02/03 vernietigt op een aantal punten m.b.t. het aansnijden van woonuitbreidingsgebied.

Ruimtelijke visie voor natuur landbouw bos, regio Neteland2

Proces De Vlaamse regering besliste op 7 december 2001 de afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur uit te voeren. Dit gebeurt in uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (afbakening gebieden van natuurlijke en agrarische structuur), alsook in uitvoering van het decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu van 21 oktober 1997 (afbakening Vlaams Ecologisch Netwerk, VEN). Het proces verliep in wee fasen:

2

De eindnota van gewenste ruimtelijke structuur en uitvoeringsprogramma werd op 26 en 27 juni 2006 voorgelegd aan o.m. de gemeenten.

10

IOK

plangroep



Fase 1 In een eerste fase werd gewerkt op twee sporen: 1.

2.

Afbakening van de zogenaamde consensus gebieden GEN en GENO volgens de procedure voorzien in het decreet natuurbehoud. Deze gebieden liggen binnen een ‘groene’ of een daarmee vergelijkbare bestemming op de gewestplannen. Op 18 juli 2003 keurde de Vlaamse regering binnen dit spoor een afbakening goed van circa 85.000 ha Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). Binnen dit tweede spoor worden gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen opgemaakt voor bestemmingswijzigingen van agrarisch gebied naar natuurgebied of omgekeerd, binnen de consensusgebieden. Een eerste reeks van zeventien gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen werd op 20 februari 2004 definitief goedgekeurd door de Vlaamse regering, een tweede reeks van acht gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen op 4 februari 2005.

Op 17 oktober 2003 besliste de Vlaamse regering geen nieuwe procedures voor ruimtelijke uitvoeringsplannen meer op te starten volgens de werkwijze van de eerste fase, maar te starten met de tweede fase van het planningsproces. Hierbij wordt een gebiedsgerichte en geïntegreerde ruimtelijke visie op de natuurlijke én agrarische structuur uitgewerkt in overleg met gemeenten en provincies. Fase 2 – Vormen van een ruimtelijke visie op de structuurbepalende elementen van het buitengebied van Vlaams niveau voor een regio. – Overleggen met gemeenten, provincies en belangenorganisaties om voor de ruimtelijke visie een maatschappelijk draagvlak te creëren. – Selecteren van actiegebieden waar deze ruimtelijke visie wordt uitgevoerd. In gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen worden daartoe enerzijds grote eenheden natuur, grote eenheden natuur in ontwikkeling, natuurverwevingsgebieden, bosuitbreidingsgebieden en gebieden van de agrarische structuur afgebakend. Daarnaast worden voor (delen van) grote aaneengesloten landbouwgebieden de bestaande gewestplannen herbevestigd volgens de methodiek die de Vlaamse Regering hiervoor vastlegt op 3 juni 2005.

– Het operationeel uitvoeringsprogramma. waarbij de acties uit het uitvoeringsprogramma bij het eindvoorstel van gewenste ruimtelijke structuur worden onderverdeeld in vijf categorieën: – I. Gebieden waarvoor onmiddellijk gestart kan worden met de voorbereiding van een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP). – II. Gebieden waarvoor verder overleg en/of onderzoek nodig is vooraleer met de opmaak van een gewestelijk RUP gestart kan worden. – III. Gebieden waarvoor de opmaak van een gewestelijk RUP op korte termijn niet mogelijk is. – IV. Gebieden waarvoor de opmaak van een gewestelijk RUP op korte termijn weinig meerwaarde heeft ten opzichte van de bestaande bestemmingen op de plannen van aanleg. – V. In een aantal gevallen zal uit de uitgebrachte adviezen en de verwerking ervan door het projectteam blijken dat de visies van verschillende actoren fundamenteel tegenstrijdig zijn en er geen compromis tot stand gebracht kan worden via overleg. Voor deze gebieden zal de Vlaamse Regering een fundamentele beleidskeuze moeten maken. De Vlaamse Regering hechtte haargoedkeuring aan (21-12-2007): – Het voorstel over de te herbevestigen agrarische gebieden, volgens de methodiek vastgelegd in de beslissing van 3 juni 2005, op basis van het advies van de strategische stuurgroep hierover; herbevestiging agrarische gebieden. – De acties categorie I en II van het operationeel uitvoeringsprogramma

Op 21 december 2007 nam de Vlaamse Regering kennis van: – Een inventarisatie en verwerking van alle adviezen die uitgebracht werden over het voorstel te herbevestigen agrarische gebieden; – Het eindvoorstel van gewenste ruimtelijke structuur; – Een inventarisatie en verwerking van alle adviezen die uitgebracht werden over het eindvoorstel van gewenste ruimtelijke structuur en uitvoeringsprogramma;


IOK

plangroep

11


Situatie omgeving Herselt

Herselt behoort tot de deelruimte 8, Grote Netevallei tussen Heist-op-den-Berg en Albertkanaal met 2 deelgebieden: – Grote Netevallei tussen Heist-op-den-Berg en Herselt – Heuvelbossen-Langdonken Het voor Herselt relevante uitvoeringsprogramma (cf kaart onder): – Tussentijds herbevestigen agrarische gebieden – 79: landbouwgebied ten westen van Ramsel – 80: landbouwgebied ten noorden van Drie Eiken – 81: Haanven – Vispoel – uitvoeringsprogramma op korte termijn op te starten: – 82: vallei van de Grote Nete tussen Heist-op-den-Berg en Zammels Broek – op te starten specifiek onderzoek voorafgaand aan uitvoeringsactie – 83: Vallei van de Grote Nete van Zammels Broek tot Albertkanaal, Kleine Nete en Grote Laak: bevestigen van de agrarische bestemming samen met de opmaak van een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan

12

IOK

plangroep



1.4

Beleidsplan weekendverblijven

Op 30/3/2000 werd door het Vlaams Parlement een resolutie aanvaard die de Vlaamse Regering verzocht een beleidsplan betreffende weekendverblijven voor te leggen voor einde 2000. Enkele doelstellingen: – Via RUP oplossingen bieden voor clusters van weekendverblijven die niet gelegen zijn in kwetsbare gebieden of gebieden die in aanmerking komen om afgebakend te worden in de natuurlijke of landschappelijke structuur – Illegale weekendverblijven die gelegen zijn in een kwetsbaar gebied of een gebied dat in aanmerking komt om afgebakend te worden in de natuurlijke of landschappelijke structuur komen in aanmerking voor een onmiddellijke ambtshalve uitvoering van het gerechtelijke vonnis (afbreken, dwangsom). Begin juli 2002 maakte minister Van Mechelen het beleidsplan ‘Problematiek Weekendverblijven’ bekend. De gemeenten krijgen in het beleidsplan een bijzondere taak toegewezen. Onder de coördinatie van de provincie, worden zij verplicht een inventaris weekendverblijven op te stellen. Bovendien wordt een nieuw verordenend kader uitgewerkt voor ‘echte’ weekendverblijven. Het voorstel van planningsgerichte aanpak is slechts relevant voor ‘clusters’ van weekendverblijven. Een cluster weekendverblijven wordt bepaald door na te gaan of er binnen een straal van 100 m van een weekendverblijf andere weekendverblijven gelegen zijn. Vanuit die weekendverblijven wordt opnieuw gekeken of er zich nog andere weekendverblijven bevinden binnen een straal van 100m, enz. Een cluster bevat tenminste vijf weekendverblijven. In de mate van het mogelijke zal in deze nota reeds rekening worden gehouden met ‘clusters’. Voor deze clusters wordt een planningsgerichte aanpak voorgesteld. Deze komt erop neer dat er voor (na afweging) behouden clusters die niet gelegen zijn in kwetsbare gebieden of dergelijke een provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan opgemaakt kan worden, gezien de provincie Antwerpen beschikt over een goedgekeurd structuurplan. De betreffende gemeente wordt bij de opmaak van het RUP betrokken. Bovendien wordt in de beleidsnota een nieuw verordenend kader voorgesteld voor ‘echte’ weekendverblijven ten behoeve van de regularisatie van onvergunde (ten gevolge van ontbreken van een ordeningsplan) weekendverblijven in recreatiegebied. De toepassing ervan is gekoppeld aan drie randvoorwaarden: – De weekendverblijven zijn niet gelegen in kwetsbaar gebied. – Het behoud van de weekendverblijven is ruimtelijk verantwoord. – De weekendverblijven worden niet permanent bewoond. Deze nieuwe algemene stedenbouwkundige verordening wordt ook wat betreft nog op te richten weekendverblijven voorgesteld ter vervanging van de KB’s van 1973 en 1975 in verband met weekendverblijfparken. Voor gegroepeerde inplanting wordt in het voorontwerp onder meer gesteld dat het aantal openluchtrecreatieve verblijven niet meer dan 15 per ha mag bedragen.


IOK

plangroep

13


2

Planning op provinciaal niveau

2.1

Ruimtelijk (RSPA)

Structuurplan

Provincie

open en beboste gebieden met verspreid laagdynamisch toerisme. De diversiteit in openheid wordt benadrukt door het centraal liggend landbouwgebied Om de versnippering tegen te gaan moet de verlinting beperkt blijven. Kernen in het buitengebied krijgen slechts een beperkte dominantie. Volgende doelstellingen worden vooropgesteld door de provincie:

Antwerpen

De provincie Antwerpen beschikt sinds 28.08.01 over een goedgekeurd Ruimtelijk Structuurplan Provincie Antwerpen. Het is een verfijning van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen op het intermediaire planningsniveau. Zowel voor de beschrijving van de bestaande structuren als voor de ontwikkeling van een visie op de gewenste ruimtelijke structuur is het een belangrijk kader voor het gemeentelijk structuurplan. Het RSPA doorliep in 2009 – 2011 een proces van beperkte herziening. Het ‘Addendum – partiële herziening van het ruimtelijk structuurplan provincie Antwerpen’ werd definitief vastgesteld door de provincieraad op 27-01-2011 en goedgekeurd door de Vlaams Minister op 04-05-2011. De beperkte herziening heeft in de eerste plaats betrekking op een verruiming van de planhorizont naar 2012 en een upgrade van cijfers en taakstellingen die daarmee samenhangen. Van belang voor Herselt is o.m. de nieuwe categorisering van de hoofddorpen binnen de economische structuur.

Stimuleren van openruimtefuncties. De deelruimte heeft een openruimterol voor heel de provincie. Natuurbeleving, verbrede en grondgebonden landbouw, toerisme en recreatie zijn hoofdfuncties. Grote gehelen worden als natuurverbindingsgebied aangeduid. Toerisme en recreatie zijn laagdynamisch en verweven met de andere openruimtefuncties. Landbouw wordt betrokken bij het beheer van het gebied. Beheersovereenkomsten kunnen afgesloten worden. Beheersen van de lintbebouwing. Versnippering van bebouwing moet tegengegaan worden. Maatregelen ertegen zijn noodzakelijk. Bijkomende voorzieningen worden niet gestimuleerd. Slechts een beperkt aantal structuurondersteunende kernen worden aangeduid. Beperken van barrièrewerking. Het netwerk van het Albertkanaal doorsnijdt de ruimtelijke structuur van de deelruimte. Deze barrière wordt beperkt door de ontwikkelingen erin te beheersen, de landschapsopbouw te stimuleren en natuurverbindingen volgens de beken en rivieren van de Grote Nete aan te duiden.

Herselt behoort tot de hoofdruimte ‘Netegebied’ en tot de deelruimte ‘valleigebied van de Grote Nete’. Het ligt tevens op de rand van de deelruimte ‘Mechelen-LierAarschot’. De hieronder beschreven visie-elementen vormen een compilatie van het RSPA dd 2001 en het addendum (2010), dit laatste gemarkeerd met (add.)

Perspectieven voor de natuurlijke structuur

Relevante visies en doelstellingen voor de deelruimte Gebied van de Grote Nete

Het RSPA wil de interne en onderlinge samenhang van rivieren beekvalleien, grotere complexen natuurlijke gebieden en kleinere natuurlijke elementen beschermen en versterken. De provincie vertaalt dit beleid via de selectie van natuurverbindingsgebieden en gebieden met ecologische infrastructuur van bovenlokaal belang.

Het Netegebied is een waardevolle en kwetsbare hoofdruimte rond het Netebekken. Elke ruimtelijke ontwikkeling in deze hoofdruimte moet worden gekoppeld aan de structuur van de Netes en aan de draagkracht van het fysisch systeem. Er geldt een beleid dat de openruimtefuncties moet stimuleren, de lintvorming moet beheersen en de barrièrewerking van het Albertkanaal moet beperken. Het gebied van de Grote Nete wordt gestructureerd door de Grote Nete maar is in bepaalde delen minder kleinschalig dan het gebied van de Kleine Nete. Hierdoor is de deelruimte minder kwetsbaar en kent het ook een lagere aantrekkingskracht. De verstedelijkingsdruk vanuit wonen en voorzieningen wordt tegengegaan. De provincie ziet deze deelruimte als een kwetsbaar en te koesteren gebied met provinciaal openruimtebelang. Het systeem van de Grote Nete en zijn zijbeken en rivieren is de natuurlijke drager van het gebied. Het netwerk van het Albertkanaal doorsnijdt deze deelruimte maar de provincie streeft ernaar het gebied als één geheel te behouden. Zowel het noordelijk als het zuidelijk gedeelte kennen afwisselend

14

IOK

De provincie streeft naar de versterking, de bescherming en het behoud van de dragende functie van de belangrijke beek- en riviervalleien. De valleigebieden moeten gevrijwaard worden van verdere bebouwing of van intensief bodemgebruik.

Het noordelijk en centrale gedeelte van de gemeente wordt door de provincie aangeduid als natuuraandachtsgebied. Van deze gebieden vermoedt de provincie dat ze door het Gewest aangeduid zullen worden als GEN, GENO of natuurverwevingsgebied. In de gemeente worden geen natuurverbindingsgebieden of ecologische gebieden van bovenlokaal belang aangeduid. Perspectieven voor de nederzettingsstructuur – In het provinciaal structuurplan wordt gestreefd naar een hiërarchische samenhang tussen nederzettingen met een duidelijke differentiatie in verzorgingsniveau. Gedeconcentreerd bundelen op basis van de kernenhiërarchie moet een algehele verstedelijking van de provincie tegengegaan.

plangroep


II Planningscontext 2 Planning op provinciaal niveau

– Voor Herselt houdt dit in: een indeling bij het lintlandschap met dorpenbanden en open ruimte. – De gemeente Herselt behoort tot de regionale woningmarkt Heist-op-den-Berg (add.). Herselt, Bergom, Ramsel en Blauberg (add.) worden geselecteerd als woonkern, waarbij Herselt aangeduid wordt als hoofddorp. – Beleid in de buitengebiedkernen gekoppeld aan de selectie (add.):

–

–

–

–

–

– Hoofddorp, hoofddorp: Niet aansnijden buiten juridische voorraad (WUG, andere) tenzij behoefte > aanbod

gingsbouw, …) gerealiseerd. Zij kunnen voor een deel ook door projecten op gronden in ruimtelijk verantwoorde binnengebieden en woonuitbreidingsgebieden worden voorzien. – De provincie Antwerpen houdt rekening met bijzondere overheidsinitiatieven van gemeenten in het buitengebied om woningen en/of bouwkavels voor de middengroepen uit de lokale bevolking (die net buiten de inkomensnormen van de sociale huisvesting vallen) te voorzien. De bijkomende koopwoningen en sociale kavels voor middengroepen uit de lokale bevolking worden bij voorkeur binnen het bestaand weefsel (renovatie, invulbouw, vervangingsbouw, …) gerealiseerd.

– Woonkern: Niet aansnijden WUG tenzij gemeente zonder hoofddorp met behoefte > aanbod

Perspectieven voor de ruimtelijk economische structuur

– Niet geselecteerde kernen en kernen < 500 HH: niet aansnijden WUG De belangrijkste doelstellingen voor het lintlandschap met dorpenbanden en open ruimte zijn: het ordenen van de woonfunctie en het verweven ervan met de landbouwfunctie, het visualiseren van de hoofddrager, het reorganiseren en het verhogen van de veiligheid van het verkeer, het organiseren van ambachten bij de kern, het strikt vrijwaren van een open en agrarisch achterland, het accentueren van dwarsrelaties en het verbreden van doorsteken. De beperkte herziening van het RSPA voorziet in een vernieuwde taakstelling voor wonen tot 2012 (met doorkijk naar 2022); deze taakstelling vormt een combinatie van een gesloten en open prognose met een correctie (80%) in functie van het behalen van de 65/35 verhouding voor stedelijk/gebied (add.). De opvang van bijkomende woningen in een woonkern gebeurt in principe binnen het aanbod van gronden langs uitgeruste wegen in woongebied, percelen in niet vervallen verkavelingen, gronden met een woonbestemming in goedgekeurde BPA’s en gronden in woongebied langs niet uitgeruste wegen. Dit betekent ook: alle woongebieden volgens het gewestplan dus inclusief landelijke woongebieden en woonparken. Woonuitbreidingsgebieden komen hiervoor in principe niet in aanmerking. Indien de woongebieden van de gemeente niet volstaan voor de natuurlijke aangroei of indien de gemeente het beter acht bepaalde delen hiervan niet te ontwikkelen, zal worden afgewogen of het aansnijden van woonuitbreidingsgebieden of van ruimtelijk verantwoorde gebieden met een niet woonbestemming kan worden toegestaan. Volgens het provinciaal structuurplan ‘werkt een zuinig gemeentelijk beleid omtrent de binnengebieden en de wil van de gemeente om slecht gelegen binnengebieden of woonuitbreidingsgebieden te schrappen als woongebied, positief in deze afweging’. (RSPA, 2001, p. 195) De provincie Antwerpen wil het aandeel van sociale woningen in het totaal van bijkomende woningen evenwichtig verdelen en zo nodig stimuleren. De bijkomende sociale huur- en koopwoningen (onderdeel van de totale woningbehoefte) worden bij voorkeur binnen het bestaand weefsel (renovatie, invulbouw, vervan-

– Economische bedrijvigheid, kleinhandel, landbouw, toerisme en recreatie behoren in het provinciaal structuurplan tot de ruimtelijk economische structuur. – Binnen de agrarische structuur behoort Herselt tot het Neteland, en meer bepaald tot het Heuvelland van Lummen. De morfologie van het Heuvelland kenmerkt zich dor een vlak en zacht golvend reliëf met parallelle, langgerekte heuvels en brede moerassige valleien. Het Neteland heeft een veeleer kleinschalige perceelsstructuur, tot zeer kleinschalige perceelsstructuur in het Heuvelland van Lummen. De ruimtelijke drager is de grondgebonden melk- en rundveehouderij. Niet grondgebonden veeteelt komt verspreid voor. Een lokaal structuurbepalend concentratiegebied voor aardbeien in open lucht komt voor rond Herselt. – Wat betreft de toeristisch-recreatieve structuur behoort de gemeente Herselt tot het deelgebied Zuiderkempen, een gebied dat vooral gekenmerkt wordt door extensieve recreatie (wandelen en fietsen). Herselt behoort niet tot een gebied van primair toeristisch-recreatief belang, noch werd een toeristisch-recreatief knooppunt aangeduid. Nieuwe hoogdynamische infrastructuren zijn dus niet gewenst in de gemeente. Delen van de gemeente Herselt behoren tot strategische rustgebieden (vallei van de Grote Nete) en toeristisch-recreatieve aandachtsgebieden (zandheuvels tussen Westerlo en Averbode). Bovendien maakt de vallei van de Grote Nete deel uit van een gebundeld netwerk waarvan de provincie voorop stelt dat het ontwikkeld moet worden in het kader van recreatief medegebruik. Inzake weekendverblijven voorziet het addendum een vernieuwd kader, waarbij de categorisering voor weekendverblijven sterker (dan in het oorspronkelijke RSPA) afgestemd wordt op de gewenste structuur en minder op de bestaande bestemmingen (add.). Het addendum voorziet een specifieke methodiek voor clusters van weekendverblijven. – De provincie streeft ernaar om de economische bedrijvigheid onder de vorm van bedrijventerreinen te concentreren in een aantal economische knooppunten (ter vrijwaring van het buitengebied). Concreet zullen ter opvang van de sterke economische (lees: industriële) dynamiek in de economische knooppunten van het arrondissement Turnhout voldoende bedrijventerreinen moeten worden ontwikkeld. Hergebruik van bestaande bedrijventerreinen vormt hierin een speerpunt.


IOK

plangroep

15


– Herselt werd geselecteerd als bedrijfsondersteunend hoofddorp (add.) In elk bedrijfsondersteunend hoofddorp kan een nieuw lokaal bedrijventerrein gerealiseerd worden met richtinggevende grootte van 5 ha onder volgende voorwaarden (nieuwe elementen cf addendum): – Motivering behoefte in gemeentelijk ruimtelijk structuurplan – Lokaal bedrijventerrein is bij voorkeur gesitueerd in het bedrijfsondersteunend hoofddorp – Indien dit niet mogelijk of gewenst is en in de mate dat dit verzoenbaar is met de zorg voor het behoud van de open ruimte, is ook aansluiting bij een woonkern, een bestaand bedrijventerrein of bij een bestaande ontsluitingsinfrastructuur mogelijk. – Om voor voldoende aanbod te zorgen of omwille van terreinconfiguratie kunnen gemeenten in het buitengebied eventueel meer dan 5 ha ontwikkelen. – Indien vanwege ruimtelijke redenen de spreiding over meerdere bedrijfsondersteunende hoofddorpen niet gewenst of niet mogelijk is, kunnen de afzonderlijke oppervlakten worden samengevoegd op één locatie. – Concentratie en verweving van de kleinhandel in de kernen van het buitengebied moet gestimuleerd worden én dit op maat van de desbetreffende kern. Dit verhoogt niet alleen de aantrekkingskracht op het klantenpotentieel maar bevordert bovendien de multifunctionaliteit van de dorpscentra. Solitaire winkels in het buitengebied moeten worden afgebouwd (geherlokaliseerd) of kunnen ten hoogste ‘strikt’ worden behouden. Deze visie dient eveneens te worden genuanceerd in het GRS. Perspectieven voor de ruimtelijke verkeers- en vervoersstructuur – Herselt behoort tot een gebied met netwerk voor langzaam verkeer. Doorheen de gemeente lopen twee trajecten (N152 en N19) en een gedeelte van een bundel. De bundel wordt gevormd door de N10 en spoorlijn 16 tussen Lier, Heist-op-denBerg en Aarschot waarvan enkel de spoorlijn op Herselts grondgebied komt. Het netwerk voor langzaam verkeer houdt in dat er slechts een beperkt aantal trajecten aanwezig zijn en dat de gebieden ertussen worden afgestemd op de omliggende polen en uitrustingen. Vraagafhankelijk openbaar vervoer en fietsnetwerken zorgen er voor de nodige rust en voor de ontsluiting van de tussengebieden naar de omliggende knooppunten. – De selectie van secundaire wegen wordt verder verfijnd. Doel van deze verfijning is het verkeer zo snel en efficiënt mogelijk naar het meest geschikte wegennet te leiden. Onderscheid wordt gemaakt in de secundaire wegen type I, II en III. Type I heeft als hoofdfunctie verbinden (in combinatie met weerstand of filter bij potentiële maasverkleining), type II heeft als hoofdfunctie verzamelen en type III wordt een belangrijke fietsen openbaarvervoerverbinding.

16

IOK

– De selectie van de N19 als secundaire weg type 1 en de N152 als secundaire weg type 2 is belangrijk voor Herselt. De N19 wordt een schakel in de noordzuidverbinding tussen Geel en de provincie Vlaams-Brabant. De N152 verzorgt een verzamelende functie tussen de N19 en de E313. – De selectie van de spoorlijn Antwerpen-Berchem-Lier-Hasselt als een openbaar vervoer van bovenprovinciaal niveau - niveau A2 en de selectie van de buslijn Mol-Geel-Westerlo-Aarschot als een openbaar vervoer van provinciaal niveau niveau B en de selectie van de buslijn Turnhout-Kasterlee-Geel-Stelen-WesterloHerselt-Aarschot als een openbaar vervoer van provinciaal niveau - niveau C. Perspectieven voor de landschappelijke structuur – Landschap speelt een belangrijke rol in de ruimtelijke samenhang tussen het fysisch systeem, de natuurlijke en agrarische structuur alsook de nederzettingenstructuur. Bij de ruimtelijke afweging van functies stelt het landschap ruimtelijke randvoorwaarden vanuit de kennis van de karakteristieke elementen en componenten en vanuit de ruimtelijke samenhang binnen de landschappelijke structuur. – Het RSPA stelt het behoud en de versterking van de landschappen centraal en beschermt de nog bestaande open ruimte. Het behoud en versterking van de continuïteit binnen deze landschappen zijn belangrijke doelstellingen. De provincie erkent de erfgoedwaarde van typische landschappen met representatieve relicten. – De Grote Nete werd geselecteerd als structurerende hydrografische elementen. Voor deze elementen is een samenhangende ontwikkeling van vallei en omgeving nodig. – De vallei van de Grote Nete wordt aangeduid als complex gaaf landschap. Het valleilandschap wordt gevrijwaard van verdere versnippering en versnijding door nieuwe infrastructuren en bebouwing. Het alluviaal gebied geeft randvoorwaarden voor nieuwe ontwikkelingen.

2.2

Afbakeningsprocessen voor kleinstedelijk gebied

In uitvoering van de resp. provinciale structuurplannen werden in de buurgemeenten van Herselt een aantal afbakeningsprocessen opgestart voor het afbakenen van kleinstedelijke gebieden, met daaraan gekoppeld enkele RUP’s. Het betreft: – afbakeningsproces kleinstedelijk gebeid Geel – afbakeningsproces kleinstedelijk gebied Aarschot.

plangroep


II Planningscontext 2 Planning op provinciaal niveau

2.3

clusters bedraagt ongeveer 50ha, goed voor ca. 355 percelen, waarvan 70% bebouwd. In de clusters C12 en C13 is geen permanente bewoning. In clusters C11, is minimum 10% van de verblijven is permanent bewoond. In cluster C15 en C21 is dit minimum 1/3. De bosstructuur is in alle clusters nog aanwezig.

Voorstudie problematiek weekendverblijven

Algemeen In de loop van 2007 is de provincie gestart met een planinitiatief m.b.t. de zonevreemde weekendverblijven i.s.m. Soresma. Herselt is daarbij geselecteerd als een van de pilootgemeenten. Doelstelling was te komen tot een integrale, ruimtelijk gedifferentieerde oplossing.

Geen enkele cluster komt in aanmerking voor een bestendiging van de woonfunctie.

In september 2009 werd een eindvoorstel ‘voorstudie pilootclusters weekendverblijven Herselt’ gepubliceerd. Tevens werd een globale methodiek clusters weekendverblijven uitgewerkt (17 september 2007). Deze methodiek werd opgenomen als richtinggevend kader in het addendum beperkte herziening RSPA.

Figuur 3: gewenste bestemming / aanzet tot RUP clusters Herselt

De studie voorziet tevens een vervolgtraject met aanzet tot RUP, gewenste bestemming voor de clusters (Figuur 3).

De methodiek voorziet een gefaseerde aanpak gevolgd waarbij zowel gefocust wordt op de ruimtelijke en planologische aspecten van de problematiek, als op de maatschappelijke en juridische implicaties met betrekking tot permanente bewoning.

De toepassing van de methodiek gebeurt gebiedsgericht, zijnde per cluster of (samenhangende) groep van clusters. De afbakening van deze clusters gebeurde in principe reeds in een voorgaand traject (in casu ‘stap 1’ van het beleidsplan van de Minister), doch dit wordt niet als een vaststaand gegeven geïnterpreteerd. Indien opportuun, kunnen de contouren van de clusters tijdens de loop van het onderzoek nog wijzigen. De methodiek is niet van toepassing op weekendverblijven gelegen ‘buiten’ de clusters, noch op ‘woningen’ die al dan niet zonevreemd gelegen zijn binnen een cluster met weekendverblijven. Pilootproject Herselt Het plangebied in Herselt betreft vijf clusters in het oosten van de gemeente Herselt, gelegen tussen de kern Herselt en het provinciaal groendomein Hertberg. De volledige groep clusters in Herselt betreft een mix van één grote cluster van ca. 23ha (C21) en vier kleinere clusters. Zij worden getypeerd door een beperkte tot hoge graad van ontbossing en evenredige graad van vertuining. De totale omvang van de groep


IOK

plangroep

17


3

Ruimtelijke structuurplannen buurgemeenten

Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Westerlo (IOK Plangroep, goedgekeurd 21-09-2006) De grens tussen Westerlo en Herselt wordt gevormd door de Grote Nete. In het GRS Westerlo wordt deze rivier en de aansluitende alluviale gronden over het algemeen als natuurlijk zwaartepunt aangeduid, met uitsparing van een aantal kleinere gebieden die als verwevingsgebied verblijfsrecreatie-natuur aangeduid zijn. Verder wordt er ter hoogte van de N19 en de N152 een openruimteverbinding aangeduid. Het gehele grensgebied wordt als structurerend in de landschappelijke structuur beschouwd. Ten zuiden van de kern van Westerlo streeft men naar het behouden van de historische karakteristieken en is de overgang kern-vallei markant. Het kasteel De Merode bepaalt mede het historisch karakter van dit gebied. Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Geel (Groep Planning, goedgekeurd 1105-2006) De grenszone tussen Herselt en Geel in het uiterste noordoosten van de gemeente Herselt wordt ingenomen door het ENA. De Grote Nete vormt ook voor Geel de zuidelijke gemeentegrens. De vallei van de Grote Nete met het Zammelsbroek krijgt als kwetsbare zone in waardevol landschap een prioritaire natuurfunctie toegekend. Ook de verdere woonontwikkelingen van Zammel in zuidwaartse richting worden uitgesloten op basis van aansluiting op het kwetsbare gebied. Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Laakdal (Soresma, goedgekeurd 03-032005; IOK Plangroep, partiële herziening 22-03-2010) Ten oosten van de gemeente Herselt is de gemeente Laakdal gelegen. Aan de kant van Laakdal reserveert het structuurplan verschillende gebieden voor grondgebonden landbouw. Ook gebieden met hoge natuurwaarde zijn op de grens gelegen. Een natuurverbinding is grensoverschrijdend met Herselt aangeduid. In het uiterste oosten is er op de grens een verwevingsgebied voor bos en natuur aangeduid. Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Scherpenheuvel-Zichem (Arcadis Gedas NV, goedgekeurd 11-01-2007 Herselt grenst aan Scherpenheuvel-Zichem via de Averbodebossen met daarop aansluitend een versnipperd agrarisch gebied met woonlinten. Het GRS van Scherpenheuvel-Zichem heeft als visie het versterken van de structurerende Averbodebossen en het behoud van het rasterlandschap met openruimtekamers met kleine landschapselementen en woonlinten. De Averbodebossen zijn structuurbepalend op Vlaams niveau, met het gemeentelijk beleid als aanvulling.

18

IOK

Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Aarschot (Groep Planning, goedgekeurd 08-12-2005) De grens tussen Aarschot en Herselt wordt gevormd door de Calsterloop en de Molenbeek. Deze natuurlijke dragers worden in het GRS Aarschot aangeduid als ‘prioritaire gebieden voor natuurontwikkeling: ecologische waarden vrijwaren en versterken’. Net ten zuiden van deze gebieden strekt zich het agrarisch gebied uit waar een gedifferentieerd landbouwbeleid dient gevoerd te worden. Ter hoogte van de N19 wordt dit agrarisch gebied onderbroken door een ‘te structureren stedelijke nevel’. Tussen Wolfdonk en Gijmel wordt dit gebied eveneens onderbroken. Hier wordt een zone afgebakend waar gezocht wordt naar verweving tussen de woon- en recreatieve functie en de natuurwaarden. Ook het fietspad op de oude spoorwegbedding wordt als belangrijk element in het fietsnetwerk beschouwd. Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Begijnendijk (Arcadis-Gedas NV, goedgekeurd 13-10-2005) Begijnendijk is hoofddorp, Betekom een woonkern, Plankenbrug een geïsoleerde wijk. Linten worden geselecteerd als woonlintenraster. De Begijnendijksesteenweg op grondgebied van Begijnendijk is een lokale weg type 1. Tussen de spoorweg en de grens met Herselt wordt een raster van beekvalleien met natuurwaarden geselecteerd waarin de Herseltseloop als groencorridor functioneert. Ten noorden hiervan worden prioritaire landbouwgebieden voor beroepslandbouw aangeduid. Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Hulshout (IOK Plangroep, goedgekeurd 19-04-2007) De grens van Herselt met Hulshout wordt gevormd door de Steenkensbeek in het noorden en door de Scheiloop in het noordwesten. Meest opvallend in deze structuur is het grensoverschrijdend karakter van de tuincentra en boomkwekerijen waarvoor beide gemeenten een oplossing zoeken. De gemeente Hulshout plant een multifunctionele tuinbouwzone om het geheel te structureren. De kern van Houtvenne is sterk begrensd door de vallei van de Scheiloop, ten noorden en ten zuiden ervan komen agrarische gebieden voor, al dan niet met ecologische infrastructuur. Ten zuiden van de kern van Westmeerbeek, met de Steenkensbeek als zuidelijke grens, is een multifunctionele landbouwzone aangeduid ter ondersteuning van de hobbylandbouw en de aan de landbouw gerelateerde functies. Ook een knooppunt voor sportinfrastructuur is ten zuidoosten van de kern gelegen. In het oosten van de gemeente Hulshout wisselen natuurconcentratiegebieden en verblijfsrecreatiezones in functie van het watersysteem en de natuurlijke structuur elkaar af. Tussen de vallei van de Steenkensbeek en deze van de Nete is een agrarisch gebied aangeduid. Eveneens relevant is dat de vallei van de Grote Nete als strategisch rustgebied en toeristisch-recreatief aandachtsgebied is aangeduid. Binnen het gebied kan het fietsnetwerk verder ingevuld worden.

plangroep


II Planningscontext 4 Actuele bestemmingen

4 4.1

– woonuitbreidingsgebieden: Bergom, Blauberg, Varenwinkel, Herselt-centrum, Ramsel, Truitseinde

Actuele bestemmingen

De belangrijkste recreatiegebieden situeren zich in of nabij enkele beboste zones verspreid in de gemeente (4 %):

Gewestplan

Basiskaart A : gewestplan

De bestemmingen en gebruik van het grondgebied Herselt zijn gedetailleerd vastgelegd op het gewestplan Herentals-Mol (K.B. 28.07.78). Herselt is een overwegend landelijke gemeente. In oppervlakte is er dan ook een sterke dominantie van landelijke gebieden. Hiervan nemen de agrarische gebieden veruit het grootste aandeel voor hun rekening ( 57 % van de totale oppervlakte): – agrarische gebieden met landschappelijke waarde: de valleien en omgeving, Diestiaankop Kipdorp, oud agrarisch landschap Schrieken, Goorbeek, zuidelijk en westelijk deel van Hertberg. – agrarische gebieden: hogere gronden nabij de bebouwing, natte depressies De bos-, groen-, parken buffergebieden nemen samen ca. 10 % voor hun rekening: – bosgebieden: Kapittelberg-Hertberg, delen van Langdonken-Schrieken, ten zuiden van Blauberg – natuurgebieden: Helschot, Witbergen, Lange Brug, Vallei van de Grote Nete, Asbroekdepressie, Raambroekse bossen, Langdonken, De Meertsels (Calsterloop/Molenbeek) – natuurgebieden met wetenschappelijke waarde en natuurreservaten: Langdonken, – parkgebied: Limberg

– dagrecreatie: Kleiputten Krankebeek, Paardsloop, provinciaal domein Hertberg, Limberg – verblijfsrecreatie: Venusberg (noordelijk en zuidelijk), Truitseinde, Langdonken (2), Raambroekse bossen, Madestraat, Varenwinkel (Schriekse loop), De Schrieken, Olmanshoek, Stippelberg (3), Wezel. Industriegebieden beperken zich tot enkele zones voor ambachtelijke bedrijven en KMO’s (<1 %): – Blaubergsesteenweg, Westerlosesteenweg, Aarschotsesteenweg, Vandenheuvelstraat, Wolfdonksesteenweg Tenslotte zijn er nog een 7-tal kleine percelen ingekleurd als gebied voor gemeenschapsvoorzieningen (samen minder dan 1 %). Als overdruk zijn er nog: – Ontginningsgebieden: Ramsel, Hooilaar (1 %) – Waterwinningsgebieden: Zammel3 – Reservatiestroken: Omleidingsweg Herselt-centrum

In de tweede plaats is Herselt een woongemeente. De woongebieden zijn hoofdzakelijk gelokaliseerd rond 5 dorpskernen (Herselt, Ramsel, Bergom, Blauberg en Varenwinkel). 11 % van het oppervlak heeft wonen als bodembestemming. De meer landelijk gelegen gehuchten hebben de bestemming woongebied met landelijk karakter. Ook delen de hoofdkernen zijn woongebied met landelijk karakter: – woongebieden: de dorpskernen – woongebieden met landelijk karakter: Hulst, Wezel, Madestraat, Limberg en linten vanuit Ramsel naar: Begijnendijk, Houtvenne, Herselt-centrum en Aarschot. Hillebeemden, tussen Demer en Mottaard, Wezels baantje. 3


IOK

Het waterwinningsgebied Hertberg werd nog niet op het gewestplan afgebakend.

plangroep

19


Overzichtstabellen gewestplan

Bestemming

Tabel 2: woongebieden Bestemming

Woongebieden Woongebied

Woongebied met landelijk karakter

20

Opp (ha)

Bergom Westmeerbeek Herselt Blauberg Ramsel – Houtvensteenweg Ramsel Ramsel – Spoorweg Varenwinkel Bergom- Varendonksesteenweg (o) Bergom- Varendonksestwg (w) Bergom- Westerlosesteenweg Bergom-Oude Baan De Snepkens Bergomsestraat De Snepkens- Provinciebaan Herselt-Limberg Ramsel- Vennekesstraat Wezelsbaantje Uitloper Westmeerbeek Herselt-Halfmaanstraat Westmeerbeeksesteenweg Blaubergsesteenweg-Zandstraat Herselt-Ellebeemden Averbodesesteenweg Herselt-Mottaart Blauberg-Diestsebaan Ramsel – Ramselsesteenweg Harmoniestraat (o) Westmeerbeeksestwg-Hooilaar Harmoniestraat (w) Ramsel – Westmeerbeeksestwg Ramsel - Visvijverstraat Varenwinkel – Vorstheide Ramsel – zuidelijke linten Ramsel – Oude Steenovenweg (w) Ramsel – Oude Steenovenweg (o)

666,2 56,4 0,1 138,5 47,3 12,1 42,0 4,4 27,9 2,6 0,7 10,4 2,2 15,1 0,6 1,0 13,4 0,5 3,8 2,5 3,7 1,0 11,1 16,1 12,8 11,3 1,3 13,5 1,3 5,2 5,7 1,0 4,9 1,1 66,5 0,9 3,0

IOK

Opp (ha)

Woongebied met landelijk karakter (vervolg) Varenwinkel – Wolfdonksestwg Ramsel – Bergstraat (o) Varenwinkel – Gijmelsesteenweg Ramsel – Bergstraat (w) Hamerstraat – Plankenburgstraat Woonuitbreidingsgebied Bergom – WUG Berglaan Bergom – WUG Heistraat Herselt - Kerkstraat Herselt – WUG Huysakkers Blauberg – WUG Ramsel – WUG Achter Kennes Varenwinkel – WUG Ramsel – WUG Steenovens Ramsel – WUG Roteinde

0,7 3,1 1,4 1,6 4,2 9,2 6,6 7,3 19,3 9,8 19,0 3,7 18,3 9,2

Bron: Digitaal Gewestplan GIS-Vlaanderen

Tabel 3: gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut Bestemming

Gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut Bergom De Snepkens Herselt - kerkhof Herselt Blauberg Ramsel-kerk Ramsel Ramsel - kerkhof

Opp (ha)

19,2 0,3 1,3 0,8 8,4 0,4 0,3 7,2 0,5


plangroep



Tabel 4: bedrijvenzones en stort-, opspuitings- en bezinkingsgebieden Bestemming

Bedrijvenzones Ambachtelijk bedrijf en KMO

Ontginningsgebieden Ontginningsgebied

Tabel 6: landelijke gebieden (deel 1) Opp (ha)

Herselt - Westerlosesteenweg Herselt - Wolfdonksesteenweg Blaubergsesteenweg Ramsel - Vandenheuvelstraat Ramsel - Aarschotsesteenweg Ramsel – N Ramsel - Z

15,1 6,1 0,7 6,6 0,8 0,9 70,6 53,6 17,0

Bestemming

Parkgebieden Parkgebied Bufferzones Bufferzone Groengebieden Natuurgebied


Tabel 5: recreatiegebieden Bestemming

Recreatiegebieden Gebied voor dagrecreatie

Gebied voor verblijfsrecreatie

Opp (ha)

Kipdorp Binnenspeeltuin Drie Eycken Limberg Peerdeersel Krankebeek Kipdorp Provinciebaan Drie Eiken 1 Drie Eiken 2 Stippelberg Drie Eiken 3 Vosdonken Wezelsbaantje De Schrieken Venusberg Molenvloed-Venusberg Varenwinkel Achter de Wereld Langdonken Maasvelden-Santebossen Plankenbrugstraat

233,2 1,9 0,9 14,2 2,1 15,3 0,8 3,0 32,6 6,9 9,3 14,1 1,7 3,6 31,0 3,0 7,3 16,4 1,7 60,1 2,5 4,8

Opp (ha)

Limberg Langdonken (N) Langdonken (Z) Kleine Laak Grote Nete Goor-Asbroek Witbergen Helschot Limberg Goor Raambroekbossen-Prinsenbos Paardsloop Langdonken (NO) Roteinde (N) Roteinde (O) Langendonken (W) Dellenweg Hamerstraat

Natuurgebied met wetenschappelijke waarde of natuurreservaat Langdonken Bosgebieden Bosgebied Bergom-Hoge Dreef Stippelberg-Hertberg Diestsebaan-Ploegpad Blauberg Blauberg-Testeltsebaan Varenwinkel Langdonksestraat-Molenvloed Langdonksebeek Langdonksestraat Ramsel-Hoevenstraat

9,00 9,00 6,9 4,1 2,8 733,1 22,5 182,3 139,2 65,5 57,5 3,8 4,2 90,6 5,3 5,6 7,0 4,6 8,3 4,8 14,0 117,8 526,3 14,8 406,1 29,2 13,5 3,8 23,9 4,3 9,3 14,6 6.9




IOK

plangroep

21


Tabel 7: Landelijke gebieden deel 2 Bestemming

Agrarische gebieden Agrarisch gebied

Opp (ha)

Rode Laak Ramsel-Herselt-VarenwinkelBlauberg Zandstraatloop Bergom Provinciebaan-Westerlosestwg De Snepkens Blauberg-Zandstraat Onze Lievevrouwstraat Hoekheide Voortjesheide (Varenwinkel) Madestraat-Bergstraat Eindheuvel (Langdonken)

Landschappelijk waardevol agraGoorbeek risch gebied Grote Nete Kipdorp Vijverstraat Dieperstraat-Limberg Steenkensbeek Witputstraat-Ploegpad De Schrieken

2953,2 2,3 2063,5 1,3 123,2 133,0 35,6 9,1 7,4 110,5 17,8 123,2 10,1 22,4 34,0 60,9 7,5 61,3 8,4 44,5 76,9


4.2

Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA)

Goedgekeurde BPA’s

4.2.2

Een BPA beslaat een gedeelte van het grondgebied van één gemeente. Het is een zeer gedetailleerd plan dat verder gaat dan het aanduiden van een bestemming van de bodem, maar uitgebreide voorschriften inhoudt, bv. plaatsing, grootte en welstand van de gebouwen. BPA’s die de hoofdbestemming van een gebied wijzigen worden afwijkende BPA’s genoemd. Een besluit van de Vlaamse regering van 24 november 2000 bepaalt dat er geen gemeentelijke plannen van aanleg of delen van gemeentelijke plannen van aanleg

22

– BPA Blauberg (KB 01.03.1979 – herziening KB 26.05.1987 – goedgekeurd MB 06.01.1997): Doel van het BPA was om het dorpscentrum van Blauberg te ordenen. De in herzieningstelling betreft het aanpassen van het BPA aan de feitelijke toestand van het plangebied. Het BPA ordent het bestaande dorpscentrum met het oog op de eigenheid van de dorpsstructuur. De verschillende lokale functies worden aangestipt en opgenomen in de woonzone. – BPA Bergom (KB 04.11.1960 – herziening KB 21.03.1979 – goedgekeurd MB 14.07.1997): Doel van het BPA was om het dorpscentrum van Bergom te ordenen. De in herzieningstelling betreft het aanpassen van het BPA aan de feitelijke toestand van het plangebied. Het BPA ordent het bestaande dorpscentrum met het oog op de eigenheid van de dorpsstructuur. De verschillende lokale functies worden aangestipt en opgenomen in de woonzone. – BPA Begraafplaats Ramsel (MB 16.03.1999): Het BPA betreft een gewestplanwijziging van landelijk woongebied en ontginningsgebied met nabestemming agrarisch gebied naar zone voor gemeenschapsvoorzieningen om er een nieuwe begraafplaats te lokaliseren. De zone sluit aan bij het woongebied van de kern. – BPA Ambachtelijke zone Aarschotsebaan (MB 13.11.1992): Het BPA voorziet in een bestemmingswijziging van agrarisch gebied naar zone voor lokale bedrijvigheid. Het gebied sluit aan bij een bestaande KMO-zone. – BPA Dieperdel (MB 13.10.1999): Het BPA voorziet in de uitbreiding van het containerpark met een gemeentelijke stapelplaats. Het gebied is centraal gelegen tussen de kernen van Herselt en Ramsel. – BPA Limberg (MB 12-03-2007): Het BPA voorziet voornamelijk in de ordening en de verdere invulling van het bestaande gebied voor dagrecreatie. In het noordoosten wordt een stuk agrarisch gebied dat ingesloten ligt tussen het gebied voor dagrecreatie en de Herentalsesteenweg omgevormd naar zone voor dagrecreatie.

Kaart I 1: sectoraal juridisch kader

4.2.1

goedgekeurd voor de inwerkingtreding van het besluit of van de besluiten tot vaststelling van het gewestplan met betrekking tot hetzelfde plangebied, en niet na die goedkeuring gewijzigd, worden behouden in het plannenregister van de gemeente Herselt.

IOK

BPA’s in opmaak

– BPA Herselt Zuid, in opmaak (in principe wordt dit BPA in opmaak vervangen door een RUP omdat na 1 mei 2008 geen afwijkende BPA’s meer door de gemeenteraad definitief kunnen worden aangenomen): De aanleiding voor de opmaak van het BPA is realisatie van een doortochtherinrichting in combinatie met de vereiste aanpassingen van de verschillende rooilijnen, afgestemd op deze doortochtherinrichting. De doortochtherinrichting van de N19 in het centrum van Herselt kan echter ook als motor fungeren voor de algemene heropwaardering

plangroep



van dit deel van de dorpskern. De gemeente wenst dit vanuit het stedenbouwkundig aspect te ondersteunen. Het studiegebied is gelegen in het centrum van Herselt, het betreft het kerngebied in de onmiddellijke omgeving van de kerk, gemeentehuis, OCMW en de concentratie van voorzieningen (bakker, slager, bank, …). Het gebied wordt gedragen door de gewestweg N19 als zeer drukke verbindingsweg.


IOK

plangroep

23


Afbakening VEN eerste fase

5

In uitvoering van het Natuurdecreet werd een eerste selectie van gebieden voor het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) voorgesteld. Het betreft de zogenaamde consensusgebieden en de selectie is beperkt tot een limitatieve lijst van (groene en enkele andere) bestemmingen volgens het gewestplan. Voor de gemeente Herselt betreft het verschillende zones binnen verschillende VEN-gebieden:

Sectoraal juridisch kader / beleidskader

Kaart I 1: sectoraal juridisch kader

5.1

Bovenlokaal niveau

Decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu Het decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijke milieu van 21 oktober 1997 (natuurdecreet) stelt een gebiedsgericht beleid voorop via beleidscategorieën die door het Vlaamse Gewest (grote eenheden natuur, grote eenheden natuur in ontwikkeling en natuurverwevingsgebieden) en de provincie (natuurverbindingsgebieden) zullen worden afgebakend in uitvoeringsplannen. Er zullen specifieke bepalingen van toepassing zijn en de Vlaamse regering kan verder reglementaire voorschriften uitvaardigen. De (ruwe) aanduiding van deze gebieden werd al aangegeven in de hogere structuurplannen. Doelstelling is de versterking van de natuurwaarden, de ontwikkeling van de onderlinge samenhang tussen deze waarden en de benutting van de potenties van de natuurwaarden. De instrumenten waarmee de doelstellingen van het decreet geïmplementeerd worden zijn verwerving, vrijwillige beheersovereenkomsten, natuurinrichting, natuurrichtingsplannen. De Vlaamse Regering kan ook terreinen die van belang zijn voor het behoud en de ontwikkeling van natuur en het natuurlijk milieu aanwijzen of erkennen als natuurreservaat. Tabel 8: overzicht natuurreservaten in de gemeente Herselt Naam

Erkenning

Oppervlakte (ha)

Goor-Asbroek Netevallei-Schaapswees Elsschot-Varenbroek Langdonken

E-127 E-156 E-318 E-027

35,47 49,44 9,21 128,38

Langdonken (code 310) Goor-Asbroek (code 341) Grote Nete Schaapwees-Kwarekken (code 342) Gebroekten Grote Nete (code 343)

Natuurrichtplan Binnen de tien jaar na inwerkingtreding van het VEN en het IVON moeten de bijhorende natuurrichtplannen gerealiseerd zijn. Voor de VEN-gebieden in Herselt werd nog niet gestart met de opmaak van de natuurrichtplannen. Het bosdecreet Het bosdecreet van 13 juni 1990 reglementeert de bossen, ongeacht de bestemming volgens het gewestplan, andere beschermingen of eigenaar. Het kent aan de bossen verschillende functies toe, het regelt de toegankelijkheid, het stelt het opmaken van een beheersplan voor bossen groter dan 5 ha verplicht en het beschermt de bossen. Het bosdecreet werd in november 1999 lichtjes aangepast. Terwijl vroeger een bos enkel kon gekapt worden ten openbaar nut, is het nu mogelijk een bos (bv. gelegen op een bouwgrond) te kappen als de eigenaar zelf (of via een derde partij) een boscompensatie voorziet. Hij kan deze compensatie voorzien via de aanplanting van nieuw bos op een ander perceel of via een bijdrage aan het boscompensatiefonds. Naargelang de eigenaar en het beheer onderscheidt men: – Privé-bos; – Openbaar bos: bos in mede-eigendom van gemeente, provincie, OCMW,…;

Bron: overzicht erkende Natuurreservaten, juni 2004

In uitvoering van het natuurdecreet maakt het Ministerieel Besluit van 23 juli 1998 het wijzigen van vegetatie, permanent grasland en kleine landschapselementen in een aantal gebieden en onder bepaalde voorwaarden, vergunningsplichtig of verboden. Los daarvan geldt steeds de zorgplicht die nageleefd moet worden. Het besluit geeft indicatieve lijsten van wat onder vegetatie en permanent grasland moet worden verstaan.

24

– – – –

IOK

– Domeinbos: openbaar bos waarvan het volledige bosbeheer werd toevertrouwd aan het Bosbeheer. Het bosdecreet regelt tevens de toegankelijkheid van bossen. Alle bossen zijn in principe voor het publiek steeds toegankelijk (op de boswegen en op de openbare doorgangswegen), tenzij een specifieke regeling wordt voorzien met ruimere of beperktere toegankelijkheid. In het bosdecreet staat bovendien ook vermeld dat bosreservaten kunnen erkend worden. In een bosreservaat wordt de groei en de ontwikkeling van het bos vrijgelaten, wordt gestreefd naar het behoud of het tot stand brengen van natuurlijke bosgemeenschappen en bijzondere bostypes. Er worden bijzondere beschermings- en

plangroep


II Planningscontext 5 Sectoraal juridisch kader / beleidskader

beheersmaatregelen genomen omdat het bos een ecologische en wetenschappelijke functie vervult. Het mestdecreet en het mestactieplan Het decreet van 23 januari 1991, het MAP (vanaf 1 januari 1996) en MAP2 (sinds 1 januari 2000) hebben tot doel het leefmilieu te beschermen tegen de verontreiniging als gevolg van de productie en het gebruik van meststoffen. Het decreet inventariseert de productie en de in- en uitvoer van dierlijke mest en regelt de afzet. Het bepaalt de bemestingsnormen (gebiedsgerichte verscherpingen) en voorwaarden die in acht moeten genomen worden en de heffingen. Tevens laat het toe een restrictief vergunningenbeleid te voeren in functie van de mestdruk in de gemeente. De gebiedsgerichte verscherping (inzake de bemestingsnorm en/of uitrijregeling) is o.m. van kracht voor de gewestplanbestemmingen bosgebied, natuurgebied, natuurontwikkelingsgebied en natuurreservaat. Ook de valleigebieden en ecologisch waardevolle agrarische gebieden en bovendien de vogelrichtlijngebieden zijn onderhevig aan verscherpte bemestingsnormen die gelden voor wat genoemd wordt de ‘gebieden van de groep natuur’. Voor de ‘gebieden van de groep water’, waaronder de waterwingebieden, gelden eveneens verscherpte bemestingsnormen. Tenslotte gelden zeer strenge bemestingsnormen voor fosfaatverzadigde gebieden. Tot 31 december 2006 wordt een strikt vergunningbeleid gevoerd. Vergunningen voor nieuwe uitbatingen worden niet afgeleverd, noch vergunningen voor bestaande veeteeltinrichtingen die een verhoging van de vergunde mestproductie tot gevolg hebben, uitgezonderd indien de nieuwe inrichting of de uitbreiding gepaard gaat met de stopzetting van een bestaande veeteeltinrichting. Beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten; ankerplaatsen en erfgoedlandschappen, bouwkundig en archelogisch erfgoed De rangschikking van landschappen en monumenten werd geregeld door de wet van 7 augustus 1931 op het behoud van monumenten en landschappen. Voor de bescherming van monumenten, stads- en dorpsgezichten werd deze opgeheven door het decreet van 3 maart 1976. Het decreet van 16 april 1996 regelt de bescherming van landschappen en de instandhouding het herstel en het beheer van in het Vlaams Gewest gelegen beschermde landschappen. De beschermde monumenten en dorpsgezichten zijn belangrijk omwille van hun sociaal culturele waarde. De dorpsgezichten zijn een groepering van één of meerdere monumenten of onroerende goederen inclusief de omgevende bestanddelen zoals beplantingen, omheiningen, waterlopen, pleinen, etc. De beschermde landschappen zijn belangrijk omwille van hun natuurwetenschappelijke, historische, esthetische of sociaal-culturele waarde. De bescherming van de landschappen wordt verzekerd door het opleggen van een aantal maatregelen en richtlijnen die tot doel hebben de landschappen in stand te houden en te onderhouden. Hieronder vallen onder andere erfdienstbaarheden van


IOK

openbaar nut en beperkingen op de uitoefening van de eigendoms- en gebruiksrechten. Naast deze maatregelen en richtlijnen die specifiek zijn voor elk beschermd landschap, kan de Vlaamse regering een aantal algemene beschermingsvoorschriften vaststellen. Hieronder volgt een overzicht van de bescherming. Tabel 9: overzicht van beschermde monumenten, landschappen en dorpsgezichten in Herselt Naam

Type*

Datum besluit

Ligging

Sint Servatiuskerk Kaaibeekhoeve met erf (met inbegrip van de omwalling) Strokapel met interieur De Langdonken

M M,D

25/03/38 KB 24/12/80 KB

Herselt centrum Varendonksesteenweg

M L

24/01/85 MB 19/08/85 MB

Pastorij Herselt centrum Sluis- of stuwsysteem Trammetje St. Odradakapel Wegkapel Hooilaar St. Corneliuskapel Kapel-Kapelleweg St. Servatiuskapel Kapel van de Maarschalk Pastorij Stationsstraat Boswachterswoning Bergom Kempische schuur Kempische schuur Kempische schuur Kasteeldomein de Merode Engels Kapelleke

M M M M M M M M M M M M M M M

20/02/98 MB 29/09/99 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB 13/05/02 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB 12/04/02 MB

Houtvensesteenweg Zuiden van de gemeente Herselt-centrum Bergom Herselt-centrum Hooilaar Averbodesesteenweg Kapelleweg Limberg Diestsebaan Ramsel-centrum Bergom Oude Baan 5 Molenvloed 34 Varendonksesteenweg Diestsebaan Westerlosesteenweg

* L=landschap, M=monument, D=dorpsgezicht

Ankerplaatsen en erfgoedlandschappen Het decreet houdende maatregelen tot behoud van erfgoedlandschappen (13.02.2004) is toegevoegd aan het decreet van 16.04.1996 betreffende de landschapszorg als hoofdstuk IV: “behoud van de erfgoedlandschappen”. Het afbakeningsinstrument is de aanduiding van ankerplaatsen en erfgoedlandschappen. De aanduiding gebeurt in twee stappen. De Vlaamse Regering duidt eerst de ankerplaatsen aan. Hierbij hoort een beschrijving die aangeeft wat de waarden en de landschapskenmerken zijn. De afbakening van de ankerplaatsen is gebaseerd op de voorstellen die gemaakt werden in de wetenschappelijk onderbouwde landschapsatlas. In de tweede stap worden de ankerplaatsen of delen ervan opgenomen

plangroep

25


in een RUP als erfgoedlandschap. Het is de bedoeling dat de techniek van de aanduiding van ankerplaatsen gevolgd door de erfgoedlandschappen de belangrijkste manier wordt om landschappen te beschermen. In Herselt bevinden zich 3 ankerplaatsen: Hertberg, Domein de Merode en Langdonken. Onroerend erfgoed, archeologisch patrimonium – Inventaris bouwkundig erfgoed (B. Vl R 02.07.2010 – Decreet houdende de bescherming van het archeologisch patrimonium (30.06.1993, verscheidene malen gewijzigd) + uitvoeringsbesluiten – Europees Verdrag van Malta ter bescherming van het archeologisch erfgoed (16.01.92), ondertekend door België op 30.01.2002 Vlarem en afstandsregels Het Vlarem onderwerpt het oprichten van een “hinderlijke inrichting” aan een vergunningsplicht. Tegelijk worden voorwaarden opgelegd waaraan de hinderlijke inrichting moet voldoen. Een landbouwbedrijf bestaat in de regel uit één of meerdere hinderlijke inrichtingen waarop het Vlarem van toepassing is. Voor bepaalde hinderlijke inrichtingen gelden zones waarbinnen de inrichting niet kan worden vergund of waarvoor een bepaalde afstand geldt voor het oprichten ervan (de zogenaamde ‘afstandsregels’). Meestal betreft het bepaalde bestemmingen volgens het gewestplan of specifieke beschermingszones (bv. waterwinning). Kwaliteitsobjectieven oppervlaktewater Bij Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 1998 (KB 29/01/99) werden de viswaterzones, schelpdierenzones, drinkwaterzones en badzones aangeduid waarbinnen specifieke kwaliteitsobjectieven van toepassing zijn. Voor het oppervlaktewater in Herselt is een specifieke kwaliteitsdoelstelling geldig voor de Grote Nete, nl. oppervlaktewater met bestemming viswater. De overige waterlopen van de gemeente hebben een basiskwaliteitsdoelstelling. Integraal waterbeheer - watertoets Het decreet van 18 juli 2003 betreffende het Integraal Waterbeleid (DIWB)4 biedt de 5 basis voor de omzetting van de Europese Kaderrichtlijn Water . Het doel van deze richtlijn was in de eerste plaats de duurzame bescherming van onze kostbare watervoorraden voor de huidige en toekomstige generaties, maar ook de bescherming van de ecosystemen die ermee samenhangen en het garanderen van voldoende water

voor de menselijke gebruiksfuncties. Op een aantal punten gaat het DIWB verder dan de Kaderrichtlijn, onder meer op het vlak van de band tussen het waterbeleid en het beleidsveld van de ruimtelijke ordening. De operationalisering vereist nog een aantal uitvoeringsbesluiten. Eén van de instrumenten voor het voeren van integraal waterbeleid is de watertoets6, die onder meer van toepassing is op de vergunningen die worden verleend of de plannen of programma’s die tot stand komen op basis van de wetgeving op de ruimtelijke ordening. De watertoets is het proces van vroegtijdig informeren, adviseren, afwegen en uiteindelijk beoordelen van de mogelijke schadelijke effecten van plannen, programma’s of vergunningsbesluiten op het watersysteem. De watertoets fungeert dus als een belangrijk preventief instrument. Eventuele schadelijke effecten dienen in de eerste plaats zo mogelijk vermeden of beperkt te worden door het opleggen van voorwaarden. Indien het schadelijk effect niet kan worden voorkomen of indien geen beperkende maatregelen mogelijk blijken te zijn, dan moeten de op te leggen voorwaarden gericht zijn op herstel of compensatie in natura. Indien noch voorkoming noch herstel of compensatie mogelijk is, wordt de vergunning of de goedkeuring van het plan of programma geweigerd. Eventueel kan in deze gevallen gebruik gemaakt worden van de aankoopplicht of de vergoedingsregeling voorzien in artikel 17 DIWB. Indien de vergunningsplichtige activiteit, het plan of het programma onderworpen is aan een milieueffectrapportering, dan gebeurt de watertoets in dat rapport. Het uitvoeringsbesluit van 20 juli 2006 legt de richtlijnen voor toepassing van de watertoets door de vergunningsverlenende overheden vast. Deze richtlijnen dienen vanaf 1 november 2006 toegepast te worden voor alle vergunningen. Richtlijnen voor plannen en programma’s. Bij de richtlijnen horen 7 watertoetskaarten. Daarvan zijn de kaarten met de overstromingsgevoelige gebieden en de infiltratiegevoelige bodems relevant op gemeentelijk niveau (structuurplanning). De weergave daarvan is terug te vinden op basiskaart C. De grondwaterstromingsgevoelige gebieden type 1 vallen samen met de overstromingsgevoelige gebieden. De hellingenkaart bevestigt het voorkomen van een aantal lokale diestiaanheuvels verspreid over de gemeente. Het betreft de Ramselse Berg ten zuiden en de Venusberg ten oosten van Ramsel, de Limberg ten noorden en de Molenberg ten zuiden van Herselt, het heuvelcomplex Hertberg – Drie Eiken ten noordoosten van Herselt. Door het hoge hellingspercentage worden deze heuvels ook aangeduid als erosiegevoelige gebieden. Waterparagraaf De watertoetskaart (basiskaart C) geeft voor de gemeente Herselt de overstromingsgevoelige gebieden weer. Mogelijk overstromingsgevoelige gebieden zijn gelegen in

4

Decreet betreffende het integraal waterbeleid, B.S. 14 november 2003. Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid. 5

26

IOK

6

Artikel 8 DIWB.

plangroep



de vallei van de Molenbeek-Calsterloop in het zuiden met daarop aansluitend de depressies van Langdonken, Varenwinkel – Schrieken. Het oostelijke deel van de Asbroekdepressie ten noorden van Herselt is ook mogelijk overstromingsgebied, evenals de omgeving van Prinsenbos. Ook de randzones van de vallei van de Grote Nete zijn aangeduid als mogelijk overstromingsgevoelig gebied. Effectief overstromingsgevoelige gebieden zijn gelegen in Asbroek, langsheen de Molenvloed, Varenwinkel en de valleien van de Grote Nete en enkele van haar zijlopen. Varenwinkel wordt gekenmerkt door het voorkomen van veenbodems. Deze overstromingsgevoelige gebieden zijn eveneens als aandachtsgebieden af te leiden uit de weergave van het fysisch systeem op basiskaart B. Hierop zijn ook de alluviale valleien (winterbeddingen – NOG), veenbodems en recent overstroomde gebieden aangegeven. Infiltratiegevoelige bodems zijn de drogere bodems gelegen op de interfluvia tussen de waterlopen en hun valleien. Een volwaardige watertoets op detailniveau kan in het GRS nog niet worden uitgevoerd, omdat de details van de ontwikkeling van bepaalde gebieden nog niet gekend zijn. Bij een vergunningsaanvraag moet telkens een watertoets worden doorgevoerd door de bevoegde instanties. Niettemin worden de richtlijnen als richtinggevend gehanteerd en de elementen van de watertoets onderzocht en meegenomen in de structuurplanning. Dit komt tot uiting in de bespreking van het fysisch systeem en het doorgedreven hanteren ervan als een sturend principe in de visie op de ruimtelijke ontwikkelingen binnen de gemeente. Bekkenbeheerplan Netebekken Op 30 januari 2009 werden de bekkenbeheerplannen en de bijhorende deelbekkenbeheerplannen definitief vastgesteld door de Vlaamse Regering. Het bekkenbeheerplan heeft tot doel de beleidsvisie op het integraal waterbeleid voor het Netebekken te ontwikkelen en te beschrijven. Het vormt de leidraad voor de realisatie van een vernieuwd waterbeleid. Het bekkenbeheerplan heeft in hoofdzaak betrekking op de gewestelijke bevoegdheden, in het bijzonder wat betreft de opgenomen acties. Anderzijds heeft het bekkenbeheerplan een sturende rol onder meer inzake visie en aanbevelingen - naar de deelbekkenbeheerplannen toe Het bekkenbeheerplan van het Netebekken loopt over twee sporen. Enerzijds wordt het huidige beleid verder gezet. Anderzijds legt het plan een sterker accent op het aanvullende beleid, hierbij vertrekkende vanuit de integrale benadering van het watersysteem. Actualisatie Sigmaplan Op 17 december 2004 heeft de Vlaamse Regering beslist om de krachtlijnen van het geactualiseerde SIGMAPLAN goed te keuren. Het SIGMAPLAN werd uitgewerkt en


IOK

werd in juli 2005 aan de Vlaamse Regering voorgelegd. Er werd toen ook beslist dat de optimale bescherming tegen overstromingen, de combinatie van lokale dijkverhogingen en de aanleg van gecontroleerde overstromingsgebieden zou zijn. Deze oplossing (het meest wenselijke alternatief) werd gekozen na veel voorafgaand studiewerk (MKBA, MER, LER, ... plannen en studies). Deze veiligheidsmaatregelen bieden de beste oplossingen voor de schadecentra in de verschillende zones en reduceert het overstromingsrisico met 75%. De precieze locatie van de overstromingsgebieden en de dijkverhogingen worden vermeld in de uitwerking van het SIGMAPLAN dat in juli aan de Vlaamse Regering werd voorgelegd. Naast deze veiligheidsmaatregelen werd het plan aangevuld met natuurontwikkelingsprojecten om aan de doelstellingen voor ‘Natuurlijkheid’ binnen de lange termijnvisie voor het Scheldeestuarium te voldoen. Op 22 juli 2005 werd door de Vlaamse Regering het geactualiseerde SIGMAPLAN goedgekeurd ter beheersing van overstromingsrisico’s en het behalen van de natuurdoelstellingen in het Zeescheldebekken. Tevens werden de te realiseren instandhoudingsdoelstellingen beschreven en werden flankerende maatregelen voor landbouw en plattelandsrecreatie goedgekeurd. Tegelijk werd een eerste reeks van projecten langs de Schelde en de Durme als prioritair uit te voeren aangeduid. Op 28 april 2006 werd de door de Vlaamse Regering een tweede reeks van prioritair uit te voeren projecten aangeduid. De Grote Nete behoort tot de clusters van prioritair uit te voeren projecten. Het projectgebied strekt zich in grote lijnen uit langs de Grote Nete vanaf de Hellebrug in Itegem tot in Oosterlo (Geel). Voor dit gebied is een herinrichting voorzien waarbij de vallei grotendeels teruggeven wordt aan de waterloop door de dijken door te steken en/of niet langer te onderhouden. Op deze manier wordt dezelfde veiligheid tegen wateroverlast gegarandeerd tegen een veel lagere kost. Een inrichtingsstudie zal in de afgebakende zone op zoek gaan naar 850 hectare voor watergebonden natuur. Speciale beschermingszones: Vogelrichtlijn- en Habitatrichtlijngebieden De Vogelrichtlijn heeft tot doel de instandhouding van alle natuurlijke in het wild levende vogelsoorten op het Europees grondgebied te bevorderen en hun leefgebieden doeltreffend te beschermen. De Europese Richtlijn 79/409/EEG van 02.04.79 verplicht de lidstaten voor de leefgebieden van de in bijlage bij de richtlijn vermelde bijzonder te beschermen vogelsoorten, alsook voor de rui-, overwinteringsgebieden en rustplaatsen van de geregeld voorkomende trekvogels, speciale beschermingsmaatregelen te treffen. Hiervoor zijn de lidstaten gebonden om naar aantal en oppervlakte de meest geschikte gebieden voor de instandhouding van deze vogelsoorten aan te wijzen als speciale beschermingszone, de zogenaamde vogelrichtlijngebieden. In Herselt werd volgend vogelrichtlijngebieden aangeduid: Vogelrichtlijngebied 23, de Demervallei (niet integraal). Op grondgebied van Herselt behoort het gebied Langdonken tot dit vogelrichtlijngebied.

plangroep

27


De EU-richtlijn 92/43/EEG van 21.05.92 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna beoogt het waarborgen van de biologische diversiteit, door het in stand houden van de natuurlijke habitats en van de wilde fauna en flora binnen de EU-lidstaten. Deze richtlijn is complementair aan de Vogelrichtlijn. Ook de Habitatrichtlijn gaat uit van de aanwijzing van speciale beschermingszones. Voor Vlaanderen werden in 2001 (B.Vl.Regering 04.05.01) 38 gebieden met een totale oppervlakte van 101.891ha aangemeld bij de Europese Commissie. Op grondgebied Herselt werden verschillende te beschermen zones aangeduid die allen deel uitmaken van het habitatrichtlijngebied nr 33 de “Bovenloop van de Grote Nete met Zammelsbroek, Langdonken en Goor”: Langdonken, Goor-Asbroek, gebied ten oosten van Bergom. De Speciale beschermingszones werden tevens verankerd in het Decreet op het Natuurbehoud. Art 36ter van het Decreet stelt dat ingeval een vergunningsplichtige activiteit of een plan of programma (afzonderlijk of in combinatie met één of meerdere bestaande of voorgestelde activiteiten, plannen of programma's) een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van een speciale beschermingszone kan veroorzaken, een passende beoordeling dient te gebeuren wat betreft de betekenisvolle effecten voor de speciale beschermingszone. Daarbij zal het advies van de administratie bevoegd voor het natuurbehoud gevraagd moeten worden. Het uitgangspunt hierbij is dat steeds de nodige maatregelen dienen genomen te worden om een verslechtering van de natuurkwaliteit en natuurlijk milieu van de habitats of een verstoring van specifieke soorten (cfr. bijlage van het decreet) te vermijden. De vogelrichtlijngebieden en de aangewezen Habitatrichtlijngebieden zullen samen het ecologisch netwerk van Natura 2000 vormen, een netwerk van beschermde gebieden over heel de Europese Unie. De ecologische samenhang van het netwerk moet verder verzekerd worden door een adequaat beheer van verbindingsgebieden. Veiligheid en veiligheidsrapportage De Vlaamse Codex bepaalt dat in het richtinggevende gedeelte van een ruimtelijk structuurplan de nodige aandacht moet worden besteed aan het aspect veiligheid: bij de beschrijving van de gewenste ruimtelijke structuur, rekening moeten houden met dit aspect veiligheid, in het bijzonder zoals bedoeld in artikel 2 en 24 van het samenwerkingsakkoord van 21 juni 1999 tussen de Federale staat, het Vlaamse, het Waalse en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen betrokken zijn (in uitvoering van de SEVESO II-richtlijn).

Landinrichtingsprojecten zijn projecten waar grote gebieden zodanig ingericht worden dat alle facetten die in het gebied aanwezig zijn (natuur, milieu, landbouw, recreatie, cultuurhistorie) zich volwaardig kunnen ontwikkelen. Dit gebeurt door het aanbieden van een overlegkader dat de samenspraak tussen verschillende sectoren en landinrichtingsinstanties organiseert. Zo wordt gekeken hoe het gebied het best wordt aangepakt en hoe verschillende inrichtingsbehoeftes op elkaar worden afgestemd. Via structurele inrichtingsmaatregelen worden aan alle functies binnen de open ruimte nieuwe, geïntegreerde en duurzame ontwikkelingskansen geboden binnen een globale ontwikkelingsvisie voor het gebied. De doelstelling van landinrichting is de inrichting van landelijke gebieden te realiseren overeenkomstig de bestemmingen toegekend door de ruimtelijke ordening. Hierbij beoogt landinrichting kwaliteit, synergie en evenwicht in de ontwikkelingen van het ruimtegebruik van de open ruimte. De VLM is momenteel bezig met een onderzoek voor het landinrichtingsproject “Zuiderkempen”. De gemeente Herselt ligt binnen het onderzoeksgebied voor dit landinrichtingsproject. Het landinrichtingsproject is ongeveer 41900 ha groot en loopt behalve over Herselt ook nog over de volgende gemeenten: Berlaar, Geel, Grobbendonk, Heist-op-den-Berg, Herentals, Herenthout, Hulshout, Kasterlee, Laakdal, Lier, Nijlen, Olen, Ranst, Vorselaar, Westerlo en Zandhoven. In juli 2002 was de voorstudie voor dit landinrichtingsproject afgerond. Op 5 juni 2003 gaf de Vlaamse minister van Leefmilieu, Landbouw en Ontwikkelingssamenwerking opdracht aan de VLM om een planprogramma op te maken voor het landinrichtingsproject Zuiderkempen. Hoevetoerisme De Vlaamse Codex Ruimtelijke ordening biedt ruimte voor hoevetoerisme in bestaande vergunde gebouwen voor zover ze niet gelegen zijn in recreatiegebied of ruimtelijk kwetsbare gebied, behoudens parkgebied, en op voorwaarde dat land- of tuinbouw nevenfunctie blijft. Er is wel een erkenning nodig van Toerisme Vlaanderen. Het Besluit van de Vlaamse Regering van 28 november 2003 tot bepaling van de toelaatbare functiewijzigingen voor gebouwen gelegen buiten de geëigende bestemmingszone (art 4) voorziet ruimere mogelijkheden, i.c. een aan een woning complementaire functie die betrekking heeft op het gebruik als een toeristisch logies als het maximaal acht tijdelijke verblijfsgelegenheden betreft, met uitsluiting van elke vorm van restaurant of café.

Landinrichting Het decreet op de ruimtelijke ordening van 18 mei 1999 bepaalt dat landinrichting ingezet wordt voor een gecoördineerde en projectgewijze integrale inrichting van de open ruimte.

28

IOK

plangroep



Project De Merode Het plattelandsproject de Merode heeft als doel het domein de Merode duurzaam te ontwikkelen. Het project wordt gecoördineerd vanuit VLM en is een samenwerkingsverband tussen verschillende partners: – Betrokken provincies (Antwerpen, Limburg, Vlaams Brabant) – Gemeenten (Geel, Herselt, Laakdal, Scherpenheuvel – Zichem, Tessenderlo, Westerlo) – VLM – Agentschap Natuur en Bos – Natuurpunt – Kempens Landschap – Landbouwsector – Abdij van Averbode – Vlaanderen – Europa Aanleiding voor het project was de verkoop door Prins de Merode in januari 2004 van zowat 1.500 ha bos en landerijen in de regio verkocht. In opdracht van de Vlaamse regering heeft de Vlaamse Landmaatschappij dan het volledige gebied overgenomen. De bedoeling hiervan was en is nog steeds dat men het domein als één geheel wil bewaren en een mogelijke versnippering van dat belangrijke groengebied wil voorkomen. Versnippering is immers niet goed voor het landschap, voor de leefgebieden van de verschillende planten en dieren en voor het aanbod voor wandelaars, fietsers en ruiters. Alleen de aankoop van het bosrijke gebied bood evenwel geen oplossing voor sommige problemen. Er moest ook ingegrepen worden om bijvoorbeeld het verblijfstoerisme te lanceren of om de natuur meer kansen te geven. Op 29 maart 2004 ondertekenden alle partners, in aanwezigheid van ZKH Prins Laurent, in de abdij van Averbode het ‘Charter de Merode’. In dat charter spreken de partners af dat ze de eenheid van het gebied zouden bewaren en het zouden openstellen voor het publiek. Ze verklaarden zich bereid om de waardevolle natuur en het landschap te beschermen en om kansen te bieden voor de landbouw in het gebied

Wat er in het gebied van de respectievelijke partners gebeurt of gepland wordt, stemmen deze partners blijvend af op het belang van de hele streek. Die overeenkomst hebben ze samen ondertekend in het 'Charter de Merode'. De partners hebben zich ondertussen georganiseerd in een stuurgroep, die voortaan beslist over wat er in het gebied gebeurt. Daarnaast zorgt een projectgroep ervoor dat de beslissingen van de stuurgroep in de praktijk omgezet kunnen worden. De structuur van het project de Merode maakt misschien het een en ander duidelijk Voor elk deelgebied van het domein de Merode worden momenteel gedetailleerde inrichtings- en beheersplannen opgesteld. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de verschillende partners en op basis van een algemene visie voor het gebied. De inrichtings- en beheersplannen bepalen de verdere ontwikkeling van elk deelgebied en de inbreng van elke partner. Ook buiten de Merodebossen bevindt zich zeer waardevolle natuur en cultuur. Daarom gaf Vlaams Minister-President Leterme in die ruimere streek aanzet tot het plattelandsproject de Merode. Voor die ruimere streek werd een integraal plan uitgewerkt, zodat de streek er economisch, sociaal, toeristisch en ecologisch op vooruit kan blijven gaan.

Het oorspronkelijk aangekochte gebied werd dan op 30 november 2005 aan de verschillende partners doorverkocht met volgende voorwaarde:


IOK

plangroep

29


Streefbeeldstudie N152, eindrapport ontwerpstreefbeeld dec’2005 (versie PAC 15-12-05) Figuur 4 geeft een beeld van de streefbeeldstudie voor het gedeelte op grondgebied Herselt. Figuur 4: uittreksel streefbeeldstudie N152, eindrapport ontwerp dec’2005

– een gemeentelijke beleidsvisie met daaraan gekoppeld een actieprogramma Uit de basisinventaris van het GNOP blijkt dat Herselt rijk is aan waardevolle tot bijzonder waardevolle natuurgebieden, waarin soms nog zeldzame soorten voorkomen. Waardevolle biotopen situeren zich vooral in de valleien bosgebieden. Langdonken in het zuiden van de gemeente is gelegen in een depressie en vormen een belangrijk kwelmilieu met specifieke habitats, de valleien van Grote Nete en het Asbroek zijn waardevol dankzij het natuurrijk, vochtig complex van bossen, struwelen, moerassen en graslanden, hier en daar met heideterreinen. Delen van de vallei zijn echter in agrarisch gebruik. Waar het agrarisch gebruik minder intensief is, is de natuurwaarde plaatselijk zeer hoog. Een groot aantal kleine ‘groene’ landschapselementen geven Herselt ook buiten de bosgebieden een natuurlijk karakter. De belangrijkste knelpunten zijn de verderschrijdende versnippering van de nog relatief gave open ruimte door bebouwing en infrastructuur en het niet in overeenstemming zijn van het reële bodemgebruik met de gewestplannen. Verder zijn een aanzienlijk deel van de waardevolle kleine landschapselementen in agrarisch gebied gelegen. Hierdoor is het Vegetatiewijzigingsbesluit, dat deze beschermt, niet van toepassing. In haar natuurbeleidsvisie stelt de gemeente 3 kernthema’s centraal: – Behoud en ontwikkeling van kleine landschapselementen met het oog op het behoud van het kleinschalige landschap en de realisatie van verbindingswegen. – Beperking van de recreatiedruk op biologisch waardevolle gebieden met nadruk op Langdonken. – Natuurvriendelijk bermbeheer Voor de landschapseenheden “Vallei van de Grote Nete-Merode” en “LangdonkenSchrieken” worden een aantal doelstellingen en maatregelen geformuleerd.

Dit document werd door de gemeenteraad goedgekeurd in zitting van 28-11-2005.

5.2

Gemeentelijk niveau

De richtlijnen en inzichten van deze nota’s worden gebruikt bij de onderbouwing tijdens het planningsproces en zijn doorlopend in dit structuurplan terug te vinden. Voor Herselt zijn volgende elementen belangrijk: Gemeentelijk natuurontwikkelingsplan, PIH, 1995 De opmaak van een Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan was één van de gemeentelijke taken in het kader van het ‘milieuconvenant, 1991’, een overeenkomst op vrijwillige basis tussen de gemeente en het Vlaamse Gewest. Het GNOP bestaat uit: – een basisinventaris met een algemene beschrijving en een beschrijving per landschappelijke eenheid waarin zowel aandacht is voor de kwaliteiten als de knelpunten m.b.t. het ecologisch functioneren van de gemeente

30

IOK

Deze natuurbeleidsvisie vormt enerzijds het raamwerk voor haar sectoraal beleid en kan anderzijds als sectorale visie geïntegreerd worden in haar milieu- en ruimtelijke ordeningsbeleid. Aan de beleidsvisie zijn 22 min of meer concrete maatregelen gekoppeld voor uitvoering op korte en middellange termijn. Sectorale deelnota’s De sectorale deelnota’s zijn onderzoeksdocumenten die voorafgaan aan het voorontwerp van het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Ze leveren de basis voor het onderzoek naar structuren en het blootleggen van problemen en kansen. Er werden sectorale deelnota’s opgemaakt voor wonen, handel en bedrijvigheid, landbouw, natuur en toerisme en recreatie. Mobiliteitsplan, D+A CONSULT, 2004 De gemeente Herselt heeft in het kader van het mobiliteitsconvenant aan D+A CONSULT nv de opdracht gegeven een mobiliteitsplan op te maken. Het doel van het

plangroep



mobiliteitsplan is een bijdrage te leveren aan de verhoging van de verkeersveiligheid, de verkeersleefbaarheid en de beheersing van de vervoersvraag. Conform de richtlijnen bestaat het plan uit drie delen: de oriëntatienota, de opbouw van het plan en het beleidsplan. Het mobiliteitsplan werd conform verklaard door de auditcommissie op 23/04/2004 en goedgekeurd door de gemeenteraad op 27/09/2004. In het GRS zal met de bepalingen uit dit plan rekening gehouden worden. Waar er afgeweken zou worden, zal dit expliciet worden gemeld.


IOK

plangroep

31


III

bestendigheid van het geologisch substraat (ijzerzandsteen) waardoor ze in de loop der tijd boven het landschap zijn gaan uitsteken.

BESTAANDE RUIMTELIJKE STRUCTUUR

In dit deel wordt de bestaande ruimtelijke structuur van de gemeente beschreven. Dit gebeurt op drie schaalniveaus: macro, meso en micro. De macrostructuur wordt weergegeven omdat ruimtelijke structuren niet stoppen aan de gemeentegrens. Bovenlokale elementen kunnen een invloed hebben op het ruimtelijk functioneren binnen de gemeente. Het is dan ook noodzakelijk om de regionale structuurdragers aan te geven. De mesostructuur beschrijft de structuurdragers binnen de gehele gemeente. Dit gebeurt aan de hand van 7 deelstructuren. De deelstructuren bevatten de morfologische en functionele samenhang tussen gebieden met een gelijke aard. Volgende deelstructuren komen aan bod: de ruimtelijk-natuurlijke structuur (aangevuld met de bosstructuur), de agrarische structuur, de landschappelijke structuur, de nederzettingsstructuur, de ruimtelijk-economische structuur, de ruimtelijke verkeers- en vervoersstructuur en de toeristisch-recreatieve structuur. Nadien volgt een synthese van de bestaande ruimtelijke structuur waarin de deelstructuren over mekaar worden geschoven. Dit geeft ons een inzicht in het ruimtelijk samenhangen van de deelstructuren. De microstructuur onderzoekt de deelruimten binnen de gemeente. Op die manier wordt een inzicht verkregen in het functioneren van de kleinere, doch complexe ruimtelijke eenheden.

1

Structurerende elementen op macroniveau

Kaart I 2: structurerende elementen op macroniveau

De gemeente Herselt ligt op een scharnierpunt tussen de Kempen in het noorden en het Hageland in het zuiden. Van beide landschappen zijn er typische kenmerken aanwezig binnen de gemeente. Regionaal wordt de ruimtelijk-natuurlijke structuur gedetermineerd door grote reliëfelementen, valleien en enkele omvangrijke groencomplexen. De gebieden van de regionale natuurlijke structuur kunnen onder twee noemers gebracht worden: de grote boscomplexen en de valleigebonden natuurcomplexen. Relicten van heidelandschappen zijn fragmentair aanwezig. De relatief hoge bebossingsgraad van de regio hangt cultuurhistorisch samen met de late ontginning van de heiden in de regio, waarbij de slechtste gronden massaal werden opgeplant. De parallelle structuur van beboste stuifzandruggen tussen de valleien is kenmerkend. Deze recente beplanting verklaart de dominantie van naaldhout in de regio. In de Zuiderkempen is het aandeel loofhout echter groter. De Zuiderkempen en meer bepaald het Kempens Heuvelland wordt getypeerd door diestiaanheuvels. Deze lokale verhevenheden danken hun ontstaan aan de erosie-

32

IOK

Verder westwaarts van Herselt ligt de landduin van Keerbergen. Deze heuvelrug is oost-west georiënteerd en loopt van Bonheiden over Keerbergen tot Tremelo. Het betreft een relatief vlakke cuesta met redelijk jonge, voedselarme bodems. Voor landbouw is het gebied waardeloos en het werd in het verleden dan ook met dennen bebost. Sinds de Tweede Wereldoorlog is hier door de verstedelijkingsdruk één aaneengesloten residentiële omgeving ontstaan. De resterende open ruimte is schaars en zeer sterk versnipperd. De grote reliëfelementen bepalen de loop van de rivieren. De bovenlopen van beide Netes ontspringen op het Kempens plateau (of uitlopers ervan) en stromen van daaruit met een overwegend oost-westoriëntatie in de richting van Lier. De Kleine Nete flankeert de zuidelijke zijde van de Kempense Heuvelrug en breekt door de laatste uitlopers van deze rug ten westen van Herentals. Vanaf de microcuesta ontspringen talrijke bijrivieren (Molenbeek, Aa, Wamp, …) die in een dicht net, van noord naar zuid in de richting van de Kleine Nete stromen. Deze noord-zuidoriëntatie is kenmerkend voor de Centrale Kempen boven de Netevallei. De Grote Nete ontspringt op het Kempisch Plateau en volgt verder het min of meer oost-westverloop van het reliëf. Lokaal wordt deze hoofdrichting onderbroken onder invloed van verhevenheden op Diestiaan. Zo volgt ze vanaf Oosterlo een oostnoordoost-westzuidwest richting. In Booischot is er een zeer merkwaardige verandering in de oriëntatie, namelijk naar het noordwesten, en eveneens ten noorden van Itegem, namelijk naar het westen. De Grote Nete ontvangt in haar bovenloop alleen zuidelijke bijrivieren. Net ten zuiden van de gemeente Herselt ligt de waterscheiding tussen de Demer- en Netevallei. Langs de Demervallei, van Langdorp tot Averbode, ligt een langgerekte, zuidwest-noordoost gerichte heuvelrij, kenmerkend voor het Hageland. De heuvels zijn relatief hoog (tot 35 à 60 m) en hebben steile flanken. Ook de afwisseling van open landschappen en massieve groencomplexen is op regionale schaal kenmerkend. De groencomplexen met een belangrijke structurerende werking in de nabije omgeving van Herselt zijn: – – – – –

Het waardevolle bos- en beemdencomplex van de vallei van de Grote Nete Boscomplex op de landduin van Keerbergen Bossen op de Langdorp-Averbode heuvelrij Averbode bos Vochtige gebieden, turfbroeken en bossen langs de meanderende Demer en Laak Landschap en natuur vormen de grote troeven voor allerlei vormen van recreatie. De Kempen kenmerken zich door een sterke concentratie aan logiesvormen: campings, verblijfsparken, jeugdvakanties,… De concentratie aan verblijfstoeristische accom-

plangroep


III Bestaande ruimtelijke structuur 1 Structurerende elementen op macroniveau

modatie, zoals vakantiedorpen, maakt dat het toeristisch-recreatief karakter van de Kempen grensoverschrijdend is. De accommodatie voor dagtoerisme en –recreatie is van regionale betekenis. De daguitstappen concentreren zich enerzijds op steden als Turnhout en anderzijds op attractieparken zoals Bobbejaanland. Binnen de structurerende functie van de Kempen op macroniveau is het aandeel van de gemeente Herselt eerder beperkt. De toeristisch – recreatieve uitstraling wordt in belangrijke mate bepaald door de fietsen wandelmogelijkheden e.d., onder meer in de vallei van de Grote Nete of het domein Hertbos, waarbij het verlangen naar rust primeert. In de regio situeren zich enkele agrarische concentratiegebieden die structurerend zijn op Vlaams niveau. Het gaat hierbij om de veredelingssector waarvan een concentratiegebied gelegen is in de Noorderkempen. Naast het verspreide voorkomen van de varkenshouderij in de hele Noorderkempen is een concentratie terug te vinden ten oost-zuidoosten van Turnhout, in de regio Kasterlee-Retie-Arendonk. Mestkalverij kent twee concentratiegebieden, een eerste gelegen rond Turnhout-Poppel en een tweede tevens rond Kasterlee-Retie. Pluimveebedrijven komen verspreid voor in de hele Antwerpse Kempen, zodat er niet echt sprake kan zijn van één kerngebied binnen de pluimveesector. Een ander concentratiegebied is de tuinbouwstreek van Sint-Katelijne-Waver en Lier (structurerend op Vlaams niveau) en in mindere mate de omgeving van Hoogstraten (structurerend op provinciaal niveau). Minder gekenmerkt door een ruimtelijke concentratie, maar economisch zeer belangrijk binnen de agrarische sector is de melkveehouderij. Echte akkerbouw komt oorspronkelijk in de Kempen nagenoeg niet voor. Enkel de regio Postel-Retie-Arendonk kent een traditie in de akkerbouw. Het gaat hierbij hoofdzakelijk om de aardappelteelt. Grote delen van de Noorderkempen en Centrale Kempen kennen uitgestrekte landbouwgebieden met grote kavels (jonge ontginningen en ruilverkavelingsgebieden). Dit in tegenstelling tot de Zuiderkempen die eerder door kleinschalige landbouwgebieden getypeerd worden. Vanuit agrarisch oogpunt bekeken is Herselt grotendeels gelegen in het Neteland, en meer bepaald in het Heuvelland van Lummen. Het Neteland heeft een veeleer kleinschalige perceelsstructuur (65 tot 100 percelen per km²). Weinig gebieden binnen het Neteland hebben een ruilverkaveling ondergaan. De ruimtelijke drager van het gebied is de grondgebonden melk- en rundveehouderij die een evolutie doormaakt naar een grootschaliger karakter.

Ten noorden en ten zuiden van Herselt situeren zich lineair stedelijke ontwikkelingspatronen. Ten noorden is dit een lineaire ontwikkeling op Vlaams niveau: de ‘Kempische as’. Herentals, Geel, Mol, Lommel en Neerpelt-Overpelt maken hiervan deel uit. Ten zuiden is er een lineair stedelijke ontwikkeling op provinciaal niveau rond de ruimtelijke bundel N10-spoorlijn 16. Beiden zijn provincieoverschrijdende stedelijke ontwikkelingen die bestaan uit een ‘lappendeken’ van bebouwingsvlekken en sterk gefragmenteerde ruimtes. Herselt ligt binnen de invloedssfeer van de kleine stad Aarschot. Herselt behoort tot een lintlandschap met dorpenbanden en open ruimte waar de woonfunctie en de landbouwfunctie vaak met elkaar verweven zijn. Doorheen de gemeente zijn er twee wegen van bovengemeentelijk belang, met name de provincieweg N19 als verbindingsweg tussen Geel en Aarschot. In Aarschot wordt de verbinding gemaakt met de A2/E314. De N152 die in het centrum noordwaarts afsplitst, ontsluit de gemeente naar Herentals en naar de A13/E313. De gemeente is niet aangesloten op het spoorwegnet. Volgende spoorlijnen zijn relevant op macroniveau: – In het zuiden van de gemeente loopt de lijn 16 Leuven - Aarschot – Heist-op-denBerg – Lier – Antwerpen. De dichtstbijzijnde treinhalten zijn Aarschot, Booischot en Begijnendijk. De treinreizigers richten zich hoofdzakelijk op de ic/irstations van Heist-op-den-Berg en Aarschot. – Noordelijk van de gemeente en op grote afstand is er de lijn 15 Lier – Herentals – Geel – Mol – Lommel – Neerpelt . Het spoorwegverkeer richt zich hoofdzakelijk op het IC/IR-station van Herentals. Vroeger doorkruiste de spoorlijn Aarschot – Herentals de gemeente van noord naar zuid. Op de voormalige spoorwegbedding werd een recreatieve fietsroute aangelegd.

Economisch gezien is Herselt gelegen buiten de zwaartepunten van de ruimtelijk economische structuur in de regio. De gemeente is meerbepaald gelegen tussen het netwerk Albertkanaal (een lineair economische concentratie op Vlaams niveau) en een economische concentratie op het schaalniveau van de provincie gevormd door de steden Lier, Heist-op-den-Berg en Aarschot. De eerst vermelde concentratie is geënt op de E313 en het Albertkanaal; de tweede voornamelijk op de N10 en in mindere mate op de spoorlijn Antwerpen-Lier-Aarschot. Ondanks de decentrale ligging ten opzichte van het secundair en hoofdwegennet is op het grondgebied van de gemeenten Hulshout en Westerlo een grootschalig bedrijventerrein met regionaal karakter gelegen.


IOK

plangroep

33


2

Bestaande ruimtelijke mesostructuur

De bestaande ruimtelijke mesostructuur in de gemeente wordt onderzocht via de deelstructuren. Ze worden geanalyseerd via volgende indeling: – een definitie van de deelstructuur – (indien relevant) een korte beschrijving van de evolutie van de deelstructuur – een beschrijving van de huidige elementen die de deelstructuur morfologisch en functioneel bepalen

tie. Het ontstaan van de ruggen vindt zijn verklaring in de harde ijzerzandsteen in de ondergrond die de erosie in de loop der tijden heeft doorstaan. Het geologisch substraat bestaat immers uit Tertiaire afzettingen uit het Plioceen (Diestiaan), in mindere mate het Mioceen. De afzettingen uit het Diestiaan bestaan uit glauconietrijk, kleihoudend zand dat verweerd is tot limoniethoudend stenig zand. Tijdens de Ijstijden (Kwartair) werd het Tertiair substraat grotendeels bedekt met zand, aangevoerd door de wind. Dit materiaal werd door erosie aangetast en kwam terecht in de valleien waar het sedimenteerde. Hierdoor ontstond een vlak landschap, dat slechts ondiep door rivieren is ingesneden, met typische Diestiaan relictheuvels.

Basiskaart B :fysisch systeem

Voorbeelden van deze heuvels zijn de Molenberg (35m), Hertberg (30m), Limberg (27 m), Steenheuvels (27 m), Bergom (20 m), Venusberg (20 m), Stippelberg (35 m), Ramselse berg (22,5 m) en Witbergen (15m). Het uitgestrekte massief van Herselt vormt de scheiding tussen de depressies van de Calsterloop en de Rode Laak. Dit massief daalt geleidelijk naar het zuiden (Calsterloop) en het oosten (Rode Laak), en iets sterker naar het noorden (Grote Nete).

Basiskaart C: watertoetskaarten

Grond- en oppervlaktewater

2.1.1

Beken en rivieren zijn mede bepalend voor de ruimtelijke structuur van Herselt omwille van hun waterafvoerende en ecologische functie. Daarnaast hebben de stroomgebieden een belangrijke ruimtelijke betekenis. Naast de verbindende functie van de waterlopen, is eveneens de barrièrewerking structurerend voor de ruimte.

2.1

Fysisch systeem drager van de ruimtelijke structuur

Definitie

Het fysisch systeem is het geheel van eigenschappen, processen en onderlinge relaties van klimaat, geologie, reliëf, bodem, oppervlakte- en grondwater en lucht. De interne samenhang van deze elementen is erg belangrijk. Het fysisch systeem vormt de onderlegger van de ruimtelijke structuur en heeft een sterk structurerende werking. Inzicht in het fysisch systeem is daarom noodzakelijk om de verschillende deelstructuren te kunnen verklaren. Op schaal van een gemeente dragen vooral bodem, water en reliëf bij tot de structuurbepalende werking aangezien ze in rechtstreeks verband staan met het bodemgebruik en zo de ruimtelijke ontwikkeling sturen.

2.1.2

Elementen van het fysisch systeem

Geologie en reliëf Regionaal wordt het reliëf bepaald door de Kempische cuesta van de Noorderkempen en het Kempisch plateau in het oosten, waardoor er een lichte afhelling is van noordoost naar zuidwest. Herselt bevindt zich op de overgang van de Zuiderkempen naar het Hageland en kan beschouwd worden als een gemeente met een sterk variërend reliëf. Lokaal wordt het reliëf bepaald door hogere ruggen (Diestiaan relictheuvels) tussen de lager gelegen valleien van de Grote Nete in het noorden, de Molenbeek-Calsterloop in het zuiden en de Rode Laak in het oosten en depressies (GoorAsbroek, Langdonken). Deze ruggen vertonen dezelfde noordoost-zuidwest oriënta-

34

IOK

Alle waterlopen in de gemeente behoren tot het bekken van de Grote Nete die ontspringt op het Kempisch Plateau. De belangrijkste waterlopen die voor de afwatering van de gemeente zorgen zijn Grote Nete, Rode Laak, Molenbeek-Calsterloop, Scheiloop en Peerdsloop met hun zijlopen. Naast de zijlopen zijn er nog tal van kustmatige ontwateringsgreppels en –grachten. Het geheel vormt een dicht waternet. De Grote Nete en een aantal zijlopen vertonen een merkwaardige knik in hun stroomrichting. Ze volgen in hun bovenloop een oostnoordoost-westzuidwest richting om dan plots naar het noorden of noordwesten te draaien. Dit zou verklaard kunnen worden door de weerstand die de waterlopen in de loop der tijden ondervonden van harde Diestiaanstructuren. Het Diestiaan verklaart ook het opvallend brede maar ondiepe dwarsprofiel van de Grote Nete die niet bij machte is geweest zich in de harde lagen in de ondergrond een diepe bedding uit te graven. De samenhang tussen water en omgeving creëert specifieke levensvoorwaarden voor planten- en diersoorten. Vaak is de graad van natuurlijkheid precies hoog in natte valleigebieden omwille van de fysische beperktheden voor het bodemgebruik, waardoor de invloed van de mens er relatief beperkt is gebleven. Dit uit zich in delen van de valleien van hoger vernoemde waterlopen. Het grondwater in het grootste deel van Herselt wordt als zeer kwetsbaar beschouwd. Omwille van het positieve reliëf van de diestiaanheuvels wordt het centrale deel van de gemeente als minder kwetsbaar t.o.v. de omliggende gebieden be-

plangroep


III Bestaande ruimtelijke structuur 2 Bestaande ruimtelijke mesostructuur

schouwd. De grondwatertafel ligt immers gemiddeld meer dan 10 m onder het maaiveld. Rond Ramsel wordt het grondwater afgescheiden door de weinig doorlatende klei van Boom. Bodem De bodem is het bovenste losse deel van de aardkorst en de groeiplaats van planten. De bodem op dit moment geeft een geïntegreerd beeld van de invloed van de verschillende bodemgenetische factoren gedurende duizenden jaren, namelijk de aard van het moedergesteente, het klimaat, het reliëf, de vegetatie, de mens en tenslotte het tijdsaspect. Ook nu nog heeft de bodem een belangrijke sturende werking op de verschillende vormen van het ruimtegebruik. De combinatie van profielontwikkeling, textuur en vochttoestand van de bodem bepaalt de geschiktheid ervan voor landbouw, bosbouw, bebouwing en andere activiteiten. Aan elk bodemtype is ook een potentieel natuurlijke vegetatie verbonden. Dit is het vegetatietype dat zich op een bepaalde plaats zou vestigen indien het gebied voor lange tijd (50-100j.) onverstoord zou blijven. Bodemvormende processen (verwering, mineralisatie en humificatie, migratie en structurele reorganisatie) en bodemgenetische factoren liggen aan de basis van de differentiatie van de bodemtypes (met verschillen in profielontwikkeling, textuur en vochttoestand). Waar elders de verschillen op gemeentelijk niveau zich voornamelijk situeren in de profielontwikkeling, uiten in Herselt zich ook verschillen in textuur. De zanden van de Zuiderkempen, waartoe Herselt behoort, zijn fijner van textuur (lemig zand). Uitgesproken zandgronden zijn nog terug te vinden in het reliëfrijke oosten van de gemeente, de lage alluviale bodems worden gekenmerkt door licht zandleem en zandleem. Door erosie is de dekzandlaag op sommige plaatsen verdwenen en verschijnen de oudere, kleiige lagen (Diestiaan) aan de oppervlakte. Dagzomend Diestiaan komt vooral in de centrale as van de gemeente voor, waar op de getuigenheuvels de erosiebestendige ijzerzandsteenlaag aan de oppervlakte verschijnt (zwak tot matig gleyige kleigronden met niet bepaalde profielontwikkeling). Tenslotte komen enkele stuifzandduinen voor in het zuidoosten van de gemeente, rond Blauberg. Ze zijn in een droge geologische periode uit de valleien opgewaaid. De verschillen in profielontwikkeling weerspiegelen in sterke mate het bodemgebruik uit het verleden: – Podzolen in gebieden die lange tijd onder heide lagen – Plaggenbodems rond de traditionele nederzettingen, waar de oudste akkerontginningen plaats vonden: Herselt, Hooilaar, Demer, Varenwinkel, Wezel, Vispoel, Vosdonken, Mottaard, Elschot, Varendonk. – Alluviale gronden als gevolg van winteroverstromingen binnen de winterbeddingen van de waterlopen en hoge grondwaterstanden in kwelzones: Grote Nete, Asbroek, De Schrieken, Goorbeekloop, Rode Laak, Molenvloedloop, Calsterloop, Raamdonkse-Langdonkse Beek.


IOK

– Op een aantal plaatsen komt in de ondergrond van natte bodems onverteerd organisch materiaal voor: veen. Deze veenlenzen zijn gevormd door permanente hoge grondwaterstand in afgesloten kommen: Grote Netevallei, De Schrieken – Jonge stuifzanden in enkele beboste duingebieden: Blauberg, Mottaard

2.2

Bestaande ruimtelijk-natuurlijke structuur

Kaart I 3: bestaande natuurlijke elementen Kaart I 4: bestaande natuurlijke structuur

2.2.1

Definitie

De natuurlijke structuur is (RSV, p. 65): – het samenhangend geheel van rivieren beekvalleien, de natuurgebieden, de boscomplexen en de andere gebieden, waar de voor de natuur structuurbepalende elementen en processen tot uiting komen; – EN de ecologische infrastructuur gevormd door lijn-, punten vlakvormige natuurelementen, door geïsoleerde natuur- en bosgebieden en door parkgebieden Binnen de natuurlijke structuur is er een ecologische samenhang aanwezig en treden belangrijke ecologische relaties op. De gebieden met een sterke interne samenhang en veel relatief ongestoorde ecologische relaties hebben een grote meerwaarde voor de natuurfunctie.

2.2.2

Evolutie

De ingrepen van de mens in het natuurlijk milieu waren lange tijd beperkt daar ze werden bepaald door het eerder laag technologische peil van de mens en de natuurlijke gesteldheid van het milieu. De traditionele landschappen kenmerkten zich dan ook door een grote stabiliteit en een trage ontwikkeling. Het is pas sinds de grote landhervormingen die na W.O.II in heel West-Europa plaatsvonden dat de eeuwenoude structuren van het landschap grondig uitgewist werden. De resterende natuurlandschappen werden in versneld tempo omgezet in min of meer uitgesproken cultuurlandschappen. Het bodemgebruik van de 18e eeuw (de Ferrariskaart ca. 1777) geeft een goed beeld van het bodemgebruik dat hier gedurende eeuwen nagenoeg onveranderd is gebleven. Het was afgestemd op het Kempische agrarische stelsel en had aanleiding gegeven tot het ontstaan van diverse landschapstypes. De opmerkelijke overeenkomst tussen de bodemkaart en de Ferrariskaart toont aan dat de boer zijn bedrijf had aangepast aan de natuurlijke omstandigheden. Het landschap gaf als het ware

plangroep

35


natuurgetrouw de toestand van de bodem weer. Door de bestendigheid van de landschapsinrichting en het bodemgebruik waren een groot aantal halfnatuurlijke landschappen ontstaan (heiden, hooilanden, met houtwallen omzoomde akkers en weiden) met hun karakteristieke planten- en dierenwereld en gekenmerkt door een hoge biologische diversiteit. De Ferrariskaart voor Herselt toont een zeer gevarieerd gebied omwille van de afhankelijkheid van het reliëf en de toenmalige landbouwsystemen. Landbouw situeerde zich rond de oude dorpskern, tussen Bergom en Herselt, rond Ramsel en Wezel. Het gaat om gesloten akkercomplexen. De boerderijen en het landbouwgebied situeerden zich net buiten de valleien. De heide-, bos-, weide- en akkerpercelen wisselden elkaar voortdurend af wat de kleinschaligheid van het gebied in de hand werkte, voornamelijk aan Wezel en Truitseinde. De belangrijkste valleien waren deze van de Grote Nete en de Rode Laak. Het zijn aaneengesloten gebieden van moerassige weilanden en struwelen. De Asbroek vormt waarschijnlijk een restant van een oude bedding en maakte deel uit van een complex hoogstammig bos, moerassen, vijvers en weilanden. De heuvels waren bebost en ten zuiden van Herselt lagen uitgestrekte heidegebieden. Sinds de industriële evolutie hebben verstedelijking (wonen op het platteland, toename mobiliteit, lintbebouwing) en de technologische evoluties binnen de landbouwsector (schaalvergroting, intensivering, specialisering, bio-industrie, …) en de daarmee gepaard gaande landschapsingrepen, het landschap geleidelijk omgevormd tot wat het nu is. De graad van natuurlijkheid is daarbij in alle opzichten sterk afgenomen. De natuurfunctie was voordien immers in meerdere of mindere mate verweven in nagenoeg elk landschapstype, terwijl nu natuur steeds meer teruggedrongen wordt in min of meer duidelijk afgebakende (geïsoleerde) gebieden. Ook de uitgestrekte heidegebieden werden ontgonnen. Grote delen van het agrarisch landschap vertonen dan ook de typische kenmerken van een jong ontginningsgebied: grote blokkavels en open landschap.

2.2.3

Elementen van de bestaande ruimtelijk natuurlijke structuur

Uitgaande van de definitie van natuurlijke structuur kunnen volgende structuurbepalende elementen en processen op gemeentelijk niveau gedefinieerd worden: grote natuur- en boscomplexen, rivieren beekvalleien, ecologische processen, ecologische infrastructuur. Structuurbepalend voor de natuurlijke structuur zijn de gebieden met een hoge graad van natuurlijkheid, waarin natuur de hoofdfunctie is. Dit kunnen boscomplexen zijn maar ook andere landschapsvormen zoals valleien, moerassen, heiden of een combinatie ervan. Daarnaast kunnen ook ecologische processen zoals infiltratiekwelrelaties tussen hogere ruggen en valleien en depressies, winteroverstromingen,

36

IOK

... eveneens structuurbepalend zijn voor de natuurlijke structuur. Dergelijke processen vallen onder de noemer “verticale relaties”. Ook horizontale relaties spelen een belangrijke rol. De mate dat tussenliggende gebieden meer of minder geschikt zijn voor “verbinding” tussen de natuurlijke zwaartepunten komt tot uiting in de ecologische infrastructuur. Drukke verkeerswegen, woongebieden, alsook monofunctionele agrarische cultuurlandschappen, oefenen een barrière-effect uit. De vereenvoudigde Biologische waarderingskaart van België (kaart I3) geeft een eerste globaal beeld van de groencomplexen en de natuurwaarden binnen de gemeente. Zwaartepunten van de natuurlijke structuur Een eerste groep zwaartepunten wordt gevormd door de alluviale valleien van beken en rivieren en depressies. Binnen deze valleien of depressies komen immers vaak grote natuur- of boscomplexen voor. Aan de basis liggen de fysische beperkingen voor een intensief bodemgebruik die de natte alluviale gronden opleggen. Een eerste gebied is Grote Nete-Merode, volledig in de vallei van de Grote Nete gelegen die gekenmerkt wordt door zeer natte alluviale gronden op lichte zandleem. Plaatselijk komt er op geringe diepte een veensubstraat voor. Het geheel vormt een aaneengesloten gebied met een aantal zeldzame elementen. Het Park de Merode vormt zo een element. Over het algemeen wordt de vegetatie nog gekenmerkt door vochtminnende soorten, hoewel de moerasvegetatie op verschillende plaatsen verdwenen is. Aansluitend bij de vallei van de Grote Nete, in het centrale noorden van de gemeente, ligt het gebied Raambroek-Asbroek. De Asbroekdepressie is een oude bedding van de Grote Nete en is biologisch zeer waardevol. Ze bestaat uit een aaneengesloten struweelen broekvegetatie. Op de overgang naar de kern, ten zuiden ervan, bevindt zich de Limberg die karakteristieke overgangsvegetaties vertoont van natte vallei naar droge zandrug. Ten westen van deze gebieden liggen de Raambroekse bossen die biologisch zeer waardevol zijn en eerder uit droge vegetaties bestaan. Het gehele gebied vormt een groot aaneengesloten complex met belangrijke natuurwaarden. In het noordoosten van de gemeente bevindt zich het gebied Goorbeek-Witbergen. Natte tot zeer natte alluviale bodems zijn kenmerkend voor de plaatselijk zeer brede en moerassige vallei. Het gebied sluit in het noorden aan op de vallei van de Grote Nete. Centraal ligt een aaneengesloten boscomplex met zeer grote diversiteit aan boomsoorten en vegetaties. Daarrond bevindt zich een zeer waardevol landbouwgebied met een hoge dichtheid aan kleine landschapselementen. Stroomopwaarts langs de Rode Laak die het gebied doorstroomt bevindt zich het gebied HelschotVispoel. Er bestaat een gradiënt tussen natte tot zeer natte alluviale bodems op zandleem of klei in het noordoosten en droge bodems op zand in het westen en zuiden van het gebied. De bossen van Helschot en omgeving zijn biologisch zeer waardevol. Ze

plangroep



vormen een aaneengesloten complex van loof- en denbossen, afgewisseld met vochtige weiden. De graasweiden en soortenrijke raaigraslanden zijn biologisch waardevol en bovendien komen heel wat kleine landschapelementen voor. De houtwallen en houtkanten zijn zeer soortenrijk. Langdonken-Schrieken in het zuiden van de gemeente vormen tevens natte gebieden binnen de gemeente. Ze worden gescheiden door de kern van Varenwinkel. Beide gebieden ontwateren naar de Molenvloed of naar de Molenbeek/Calsterloop. De Schrieken bestaat uit een waterrijke omgeving met stilstaande waterpartijen, ook is er een veengebied gelegen. Weekendverblijven hebben het gesloten karakter van het gebied doen behouden, maar de biologische waarde sterk doen dalen. De natuurlijkheid van Langdonken is op sommige plaatsen nog zeer hoog (zeker in westelijk deel) en vertoont kenmerken van de overgang tussen Kempen en Hageland. De soortenrijkdom is zeer groot, alsook de ecologische diversiteit. Op andere plaatsen is het gebied echter zeer sterk verstoord door weekendverblijven. Ook op Europees niveau is dit gebied erkend als vogel- en habitatrichtlijngebied. De diestiaanheuvels in de gemeente vormen natuur- en boscomplexen die gericht zijn op droge bodemcondities. Centraal in de gemeente ligt het boscomplex rond Hertberg. Buiten de Wezelse Loop in het zuiden komen geen waterlopen voor in het reliëfrijk gebied. De vegetatie bestaat voornamelijk uit denboomaanplanten, die weinig leeftijds- en structuurvariatie vertonen. Wel komen enkele heiderelicten voor. Qua fauna komen reeën, vossen en marterachtigen voor. Verschillende lijnvormige elementen en ecologische infrastructuur in de omgeving verhogen de migratiemogelijkheden naar andere gebieden, maar de aanwezigheid van zonevreemde en illegale recreatieve infrastructuur in het bosgebied verlaagt de waarde. Ten oosten en zuidoosten van de kern van Herselt ligt een complex op de diestiaanheuvels Stippelberg-Kapittelberg-Molenberg. droge, zandige podzolbodems domineren de bodem. Binnen het gebied neemt de biologische waarde toe van noord naar zuid: in het noorden komt op verschillende plaatsen recreatieve infrastructuur voor. Op de Stippelberg en Molenberg komen holle wegen voor, maar op sommige plaatsen zijn deze sterk geërodeerd. Naaldhoutaanplanten komen voor: ze hebben een rijke ondergroei en worden afgewisseld met graslanden. Ze zijn belangrijk voor zowel vogels als zoogdieren. De omgeving van Het Rot is een waardevol kleinschalig landschap. Tot slot is het gebied Blauberg in het zuidoosten van de gemeente een natuurlijk zwaartepunt. Het gebied maakte vroeger deel uit van een heide die zich uitstrekte van Het Rot tot voorbij de bossen van Averbode. De bodem bestaat uit podzolbodems, maar ten zuiden van Blauberg ligt een uitgebreid complex van beboste stuifzanden. De biologische waarde is hier echter laag door de aanwezigheid van weekendverblijven. De biologische waarde van het gebied wordt dan ook voornamelijk bepaald door de aanwezigheid van kleine bospercelen in landbouwgebied en door de grote dichtheid aan kleine landschapselementen in verschillende vormen (bomenrij, perceelsomrandingen, houtkanten).


IOK

Ecologische processen Een aantal gebieden vertonen een sterke interne, ecologische samenhang. Aan de basis hiervan liggen ecologische processen zoals infiltratie-kwel, veenvorming en winteroverstroming. Het in stand houden van de natuurwaarden is vaak gebonden aan het vrijwaren van de essentiële ecologische processen. Op regionale schaal fungeren de Kempische cuesta, het Kempisch plateau en de diestiaanheuvels als bron- of infiltratiegebied. Maar ook op kleinere schaal komen dergelijke bron-putrelaties voor. De valleien en depressies vormen daarbij de putgebieden, de interfluvia zoals landruggen en heuvels als infiltratiegebied. Als infiltratiegebieden gelden de onbebouwde hogere gronden binnen de gemeente: tertiair heuvelcomplex van Herselt (Hertberg, Stippelberg, Kapittelberg, Molenberg), Limberg, stuifzandcomplex Blauberg en bosgebied Vorstheide-Kroonstraat. Kwel komt voor in de lagere gebieden binnen de gemeente. Volgende gebieden worden tot de kwelgebieden van Herselt gerekend: vallei van de Grote Nete, Asbroek, Witbergen, Helschot, De Kwacht, De Schrieken, Peerdsloop-MolenbeekCalsterloop – Langdonken en Prinsenbos. In kommen en valleidepressies met een hoge grondwaterstand kan lokaal veenvorming optreden wat aanleiding geeft tot vorming van typische biotopen. De gebieden waar veenvorming optreedt verdienen daarom bijzondere aandacht binnen de natuurlijke structuur. In Herselt zijn dit de volgende gebieden: vallei van de Grote Nete in de omgeving van de Kaaibeekhoeve, park van Merode en Varenwinkel. Natuurlijke winteroverstromingsgebieden zijn van oudsher de winterbeddingen van de waterlopen, te herkennen aan hun alluviale gronden (zie kaart fysisch systeem: vallei van de Grote Nete, Asbroek, vallei van de Molenvloed, Peerdsloop – Molenbeek-Calsterloop, Varenwinkel, De Schrieken, vallei van de Goorbeekloop, Witbergen en Helschot). Volgende gebieden in Herselt zijn recent nog overstroomd: Scheiloop (thv Houtvenne en thv samenvloeiing met Peerdsloop en verder noordwaarts thv samenvloeiing met Steenkensbeek), gebied aan en ten zuiden van Hooilaar, Molenvloed thv Raambroekse bossen, Dieperbeek ten noorden van het Prinsenbos, Goor-Asbroek, vallei van de Grote Nete, gebied rond Goorbeek en Varenwinkel (Vorstheide – Worfkes). Ecologische infrastructuur Met ecologische infrastructuur wordt bedoeld de minimale fysische en biologische karakteristieken in een landschap in functie van het voorkomen en de verspreiding van een bepaalde soort. Dit impliceert dat dit begrip voor elke planten- of diersoort een eigen betekenis heeft. Landschappelijke diversiteit heeft alleszins een positief effect op de soortendiversiteit. Zo spelen kleine landschapselementen zoals bosfragmenten, houtkanten, rivieroevers voor veel soorten een belangrijke rol in de ecologische infrastructuur. Ze vormen als het ware stapstenen of corridors tussen twee deelbiotopen, zodat het tussenliggend (dikwijls agrarisch) gebied gemakkelijker over-

plangroep

37


brugbaar wordt. Ook als oriëntatiemiddel zijn ze voor sommige soorten nuttig (bijvoorbeeld voor de vleermuis). Zulke kleine landschapselementen als hagen, poelen, bomenrijen, houtkanten, bosjes, bomenrijen, alleenstaande bomen, struwelen, dreven, … zijn redelijk sterk verspreid in Herselt. Toch vallen nog een aantal gebieden met een sterkere concentratie op. Karakteriserend voor Herselt is het holle wegen patrimonium. Deze zijn gesitueerd aan de hellingen van de Venusberg, Molenberg, Kapittelberg, Kipdorp, Ramselse Berg, Stippelberg en de oude spoorweg. Ze worden hieronder kort besproken: – Goorbeek – Witbergen: dit relatief rustig agrarisch gebied heeft een hoge dichtheid aan kleine landschapselementen. De open ruimte is relatief gaaf met een voortdurende afwisseling tussen loofbossen, weilanden en akkers die afgeboord zijn met houtkanten of bomenrijen. Het aaneengesloten complex van houtkanten en –wallen, knotelzen, populieren- en lindedreven vormt een sterk uitgebreid verbindingsnetwerk (lijnelementen, rustplaatsen, stapstenen) tussen de omliggende gebieden met hoofdfunctie natuur. – Vispoel: dit gebied wordt gekenmerkt door een relatief gave open ruimte, ingesloten tussen verschillende boscomplexen en met verspreide agrarische bebouwing. Tussen Helschot en Hertberg komen talrijke eikenrijen, bosjes en gevarieerde houtwallen voor die een sterke verbinding tussen twee belangrijke bos- en natuurcomplexen vormen. De vele landbouwpercelen aan Vispoel zijn bovendien afgeboord met zeer rijke houtwallen en houtkanten, alleenstaande bomen en bomenrijen. Er is wel een zeer beperkte barrièrewerking door harde infrastructuur – Blauberg – Wezel: de open ruimte is hier minder gaaf want ze wordt versnipperd door harde functies zoals lintbebouwing en verspreide bebouwing en een bedrijventerrein. Het groot aantal bospercelen aansluitend op de bebouwing is van belang als stapsteen voor migratie. De vele eikenrijen met waardevolle ondergroei en soortenrijke houtkanten in de omgeving van Wezel vormen een mogelijke verbinding tussen de Schrieken en Hertberg – Omgeving ten noorden van Herselt (Suikerberg tot Dieperdel): de open ruimte tussen de kern van Herselt en de natuurcomplexen Asbroek –Kattenbos en vallei van de Grote Nete is sterk versnipperd door bebouwing en infrastructuur. Bomenrijen vormen de enige kleine landschapselementen tussen Asbroek en Herselt. Ter hoogte van Dieperdel wordt een half open landschap gevormd door een hogere concentratie aan perceelsomranding met knotwilgen, bramen, populier, eik,… Hier en daar vult een houtkant de ecologische infrastructuur in dit versnipperde gebied aan. – Olmanshoek – Kipdorp: de open ruimte tussen Herselt en Bergom en aan de voet van het heuvelcomplex is door verspreide bebouwing en recreatieve infrastructuur sterk aangetast. Er komen veel houtkanten en –wallen, bomenrijen en bospercelen voor in het agrarisch gebied dat aansluit op belangrijke gehelen met hoofdfunctie natuur.

38

IOK

– Demervallei Molenvloed: dit gebied vormt een vrij gave open ruimte tussen Herselt en Langdonken, langsheen de vallei van de Molenvloed met slechts een beperkte concentratie aan kleine landschapselementen. De regelmatig voorkomende houtkanten en bomenrijen dragen bij tot een verbindingsnetwerk zodat migratie doorheen het gebied mogelijk blijft. De resterende valleikenmerken die aangetast zijn door vestiging van weekendverblijven zijn populierenbestanden, bospercelen, perceelsranden en bomenrijen. – Ramsel – Oevelse Loop: dit landbouwgebied is uitgebreid, maar zeer sterk versnipperd door aaneengesloten lintbebouwing, weginfrastructuur, recreatieve infrastructuur. De dichtheid aan kleine landschapselementen is eerder laag. Tussen Houtvenne en de Raamdonkse bossen is er ook een beperkte aanwezigheid van kleine landschapselementen. Brede houtwallen en bospercelen komen ter hoogte van de oude spoorweg voor. In de omgeving van de Madestraat en de Scheiloop zijn heel wat eikenrijen als perceelsomranding aanwezig. Door de uitgebreide kern van Ramsel is er een sterke barrièrewerking. – Vallei van de Molenbeek-Calsterloop: door de aaneenschakeling van bospercelen en natuurcomplexen met grotere oppervlakte in de vallei van de MolenbeekCalsterloop zijn er bijzondere mogelijkheden in functie van natuurverbindingen en verbreiding van soorten

2.3

Bestaande landschappelijke structuur

Kaart I 5: bestaande landschappelijke structuur

2.3.1

Definitie

Het landschap is het eindbeeld dat ontstaat ten gevolge van een dynamische interactie tussen het fysisch systeem en de structuurbepalende functies wonen, werken, natuur, landbouw. Deze wisselwerking geeft aanleiding tot een specifiek ruimtegebruik, een specifiek ecologisch functioneren en een specifieke visuele beleving. Ruimtegebruik en ecologisch functioneren komen aan bod in de verschillende deelstructuren, terwijl hier het accent wordt gelegd op de verschijningsvorm, de visuele beleving.

2.3.2

Evolutie

De invloed van de mens bleef lange tijd beperkt en bleef in de schaduw van de heersende natuurlijke krachten en structuren. De ingrepen in het natuurlijk milieu werden immers bepaald door het eerder laag technologische peil van de mens en de natuurlijke gesteldheid van het milieu. De traditionele landschappen kenmerkten zich door een grote stabiliteit en een trage ontwikkeling. Het is pas sinds de grote landhervor-

plangroep



mingen die na W.O.II in heel West-Europa plaatsvonden dat de eeuwenoude structuren van het agrarisch landschap grondig uitgewist werden. De resterende natuurlandschappen werden in versneld tempo omgezet in min of meer uitgesproken cultuurlandschappen. Een belangrijke tendens is alleszins dat de landbouw niet langer de enige gebruiker is van het landelijk gebied.

2.3.3

Het bodemgebruik van de 18e eeuw (de Ferrariskaart ca. 1777) geeft een goed beeld van het bodemgebruik dat hier gedurende eeuwen nagenoeg onveranderd is gebleven. Het was afgestemd op het Kempische agrarische stelsel en had aanleiding gegeven tot het ontstaan van diverse landschapstypes, alle gekenmerkt door een hoge graad van natuurlijkheid en grote diversiteit. De opmerkelijke overeenkomst tussen de bodemkaart en de Ferrariskaart toont aan dat de boer zijn bedrijf had aangepast aan de natuurlijke omstandigheden. Het landschap was zeer gevarieerd en gaf als het ware natuurgetrouw de toestand van de bodem weer. Door de bestendigheid van de landschapsinrichting en het bodemgebruik waren een groot aantal halfnatuurlijke landschappen ontstaan (heiden, hooilanden, met houtwallen omzoomde akkers en weiden) met hun karakteristieke planten- en dierenwereld en gekenmerkt door een hoge biologische diversiteit.

Structuurbepalend voor de landschappelijke structuur van Herselt zijn volgende elementen:

De Ferrariskaart voor Herselt toont een zeer gevarieerd gebied omwille van de afhankelijkheid van het reliëf en de toenmalige landbouwsystemen. Landbouw situeerde zich rond de oude dorpskern, tussen Bergom en Herselt, rond Ramsel en Wezel. Het gaat om gesloten akkercomplexen. De boerderijen en het landbouwgebied situeerden zich net buiten de valleien. De heide-, bos-, weide- en akkerpercelen wisselden elkaar voortdurend af wat de kleinschaligheid van het gebied in de hand werkte, voornamelijk aan Wezel en Truitseinde. De belangrijkste valleien waren deze van de Grote Nete en de Rode Laak. Het zijn aaneengesloten gebieden van moerassige weilanden en struwelen. De Asbroek vormt waarschijnlijk een restant van een oude bedding en maakte deel uit van een complex hoogstammig bos, moerassen, vijvers en weilanden. De heuvels waren bebost en ten zuiden van Herselt lagen uitgestrekte heidegebieden. Sinds de industriële evolutie hebben verstedelijking (wonen op het platteland, toename mobiliteit, lintbebouwing) en de technologische evoluties binnen de landbouwsector (schaalvergroting, intensivering, specialisering, bio-industrie, …) en de daarmee gepaard gaande landschapsingrepen, het landschap geleidelijk omgevormd tot wat het nu is. De graad van natuurlijkheid is daarbij in alle opzichten sterk afgenomen. Ook de uitgestrekte heidegebieden werden ontgonnen. Grote delen van het agrarisch landschap vertonen dan ook de typische kenmerken van een jong ontginningsgebied: grote blokkavels en open landschap.

Elementen van de bestaande landschappelijke structuur

De indeling in geografische streken (Antrop, 1989) situeert Herselt in de Zuiderkempen, meer bepaald in het Demerland en in het serreland van St.-Katelijne-Waver (noordoostelijk gedeelte).

Bakens Binnen de gemeente komen een aantal gebouwen voor die het landschap structureren. Ze functioneren als visuele blikvangers en zijn daarom belangrijk als oriëntatiepunten. Met hun cultuurhistorische waarde7 spelen ze ook een rol in de beleving van het landschap. Ze komen verspreid voor binnen de gemeente zonder specifieke samenhang en kunnen beschouwd worden als puntbakens. Kerken en kapellen – – – – – – – – – – – – –

Sint Servatiuskerk Herselt Kerk van Ramsel Kerk van Bergom Kerk van Blauberg Strokapel Sint Odradakapel Wegkapel Hooilaar Sint Corneliuskapel Kapel – Kapelleweg Sint Servatiuskapel Kapel van de Maarschalk Engels Kapelleke Heilig Hart kapel Varenwinkel

Kastelen en kasteelparken – kasteeldomein de Merode Landbouwgerelateerde gebouwen – Kaaibeekhoeve (en zijn erf en omwalling) – Kempische schuur Oude Baan 7


IOK

Verschillende gebouwen of dorpsgezichten zijn opgenomen in de inventaris van bouwkundig erfgoed.

plangroep

39


– Kempische schuur Molenvloed – Kempische schuur Varendonksesteenweg

Naast hoger gelegen reliëfelementen, komen ook eerder laaggelegen reliëfelementen voor. In Herselt zijn dit de depressie van Langdonken en de depressie van GoorAsbroek.

Merkwaardige gebouwen en constructies

In het zuiden van de gemeente ligt de depressie van Langdonken. Deze depressie kenmerkte zich oorspronkelijk door de aanwezigheid van vochtige heide en moerassen. Momenteel is het grootste gedeelte echter bebost en komt heide slechts als relict voor. Het gebied is zeer nat en is een kwelgebied.

– Gemeentehuis – Pastorij Herselt – Pastorij Ramsel – Boswachterswoning Bergom – Sluis- of stuwsysteem Trammetje Behalve puntbakens, komen er ook lijnbakens in Herselt voor. Bepaalde lijnvormige (infra)structuren hebben een landschappelijke impact en helpen bij de oriëntatie doorheen het landschap. De Grote Nete vormt een structuurbepalend lijnbaken in het noorden van de gemeente. Een ander lijnbaken is de oude spoorwegbedding die de gemeente in noordzuidrichting doorkruist ter hoogte van Ramsel. De spoorwegbedding wordt tegenwoordig als fietspad gebruikt. Ook de spoorweg Aarschot-Lier-Antwerpen vormt een lijnbaken in de gemeente. Structurerende reliëfelementen Gelegen op de grens van de Zuiderkempen en het Hageland, wordt de gemeente gekenmerkt door een grote reliëfverscheidenheid. In noordoost-zuidwest richting liggen diestiaanheuvels die relicten vormen van een duinenlandschap in zee. Het substraat bestaat uit ijzerhoudende zandsteen die in verschillende bakens van de gemeente teruggevonden wordt. Volgende getuigenheuvels zijn structurerend voor de gemeente: – – – – – – – –

Hertberg Stippelberg Kapittelberg Molenberg Limberg Bergom Venusberg Ramselse Berg

Ter hoogte van Blauberg komt er een stuifzandcomplex voor. Hoewel de hoogte van deze duinen eerder beperkt is, wordt dit complex door de aanwezigheid van een dennenbos geaccentueerd.

40

IOK

De Goor-Asbroekdepressie is in feite een fossiele vallei en een uitloper van de zogenaamde Vlaamse Vallei. Ter hoogte van het Goor verschoof de Grote Nete ongeveer 1 km noordwaarts tijdens de geologische evolutie. In de Goor-Asbroekdepressie stagneert nu het grondwater op de ondoordringbare Boomse kleilaag waarop, tijdens de verschillende glaciale periodes, door de rivier zanden leemlagen alluviaal werden afgezet. Structurerende hydrografische elementen Doorheen de geschiedenis hebben waterlopen steeds een belangrijke stempel gedrukt op het landschap. Het structurerend karakter wordt in de eerste plaats bepaald door de corridorwerking in de lengterichting en de barrièrewerking dwars op de vallei. In de tweede plaats hebben de fysische beperkingen van de vallei binnen de winterbedding een sterk structurerende werking op het bodemgebruik hetgeen zich vertaalt in het landschapsbeeld. Dit geldt in sterke mate voor valleien die regelmatig overstromen (overstroomden). In Herselt zijn volgende hydrografische elementen structuurbepalend: – Grote Nete – Goorbeekloop – Rode Laak – Molenbeek-Calsterloop – Molenvloed – Asbroekloop – Steenkensbeek – Langdonkse Beek – Peerdsloop – Scheiloop – Oevelloop Een andere bijzonder hydrografisch element is de depressies van Goor-Asbroek die een fossiele oostelijke uitloper is van de Vlaamse vallei. Het is immers de vroegere vallei van de Grote Nete. Op de bodemkaart is deze depressie waarneembaar door de aaneenschakeling van alluviale en natte gronden

plangroep



Gave landschappen De gave landschappen in Herselt hangen in de eerste plaats samen met de structurerende hydrografische elementen. De vallei van de Grote Nete wordt als een eerste gaaf landschap beschouwd. De aaneengesloten band op de noordelijke gemeentegrens wordt weliswaar op een aantal plaatsen infrastructureel doorbroken maar de vallei is nooit in zijn geheel intensief in gebruik genomen en refereert nog volledig aan het historische landschapsbeeld van de brede onbegaanbare moerassige vallei. Het Goor-Asbroek aansluitend op de vallei van de Grote Nete is tevens een gaaf landschap. Hoewel het landschapsbeeld lange tijd bepaald werd door de aanwezigheid van moerassige weiden, loofbossen en veenputten, bestaat ze nu uit struweelen broekvegetatie. De biologische waarde van dit gebied is overigens zeer hoog. Verder zuidwestwaarts sluit het gebied Raambroekse Bossen-Prinsenbos hierop aan. Ook dit gebied vertoont een grote mate van gaafheid. Reeds ten tijde van Ferraris was het gebied bebost. In het zuiden van de gemeente ligt het gave landschap van Langdonken. Deze natte depressie ligt momenteel grotendeels onder bos, maar herbergt nog een aantal relicten van heidevegetatie. De grote structuur en de relicten verwijzen nog rechtstreeks naar het traditionele landschapsbeeld van uitgestrekte heide met onbegaanbare delen moerassig gebied. De weekendverblijven die sterk het gebied indringen, vormen een bedreiging voor de landschappelijke waarde ervan. Het kasteeldomein van de Merode op grondgebied van Herselt vormt een aparte maar historische structuur binnen de vallei van de Grote Nete. Meest kenmerkend is de drevenstructuur binnen het park. Ook grachten doorkruisen dit zeer natte gebied. Verder oostwaarts sluit het parkgebied aan op het kleinschalig landschap van Goorbeek-Witbergen, wat door de afwisseling van weilanden, kleine landschapselementen en kleine bosbestanden, eerder willekeurig georiënteerde percelen een gaaf kleinschalig landschap vormt. Ook de aanwezigheid van kleine boerderijtjes met moestuinen en hoogstamfruit draagt bij tot dit landschapsbeeld. Het kleinschalig landschap tussen Hertberg en Helschot heeft eenzelfde kleinschalig karakter, alhoewel de landbouwontginning zich hier pas later uitgebreid heeft in functie van de landbouw. Hoewel het landschapsbeeld van het einde van de 18de eeuw grotendeels verdwenen is (brede vallei van de Rode Laak met moerassige weilanden), heeft het gebied nog een grote landschappelijke waarde door de aanwezigheid van weilanden, dreven, kleine bosjes en houtkanten. Men kan hier spreken van een gesloten, agrarisch cultuurlandschap. Het kleinschalig landschap van De Schrieken tussen Blauberg en Varenwinkel vindt de oorsprong eerder in de fysische kenmerken van het gebied. De alluviale depressie tussen de Molenbeek/Calsterloop en Molenvloed is nooit intensief ontgonnen en daardoor vrij gaaf kleinschalig gebleven. De kern van natte percelen zijn nog steeds bebost, rondom hebben landbouwactiviteiten (vnl weilandpercelen) plaats op kleine


IOK

percelen in een landbouwgebied dat gekenmerkt wordt door een hoge concentratie aan KLE en bosbestandjes. Dit loopt zo door tot ten zuiden van Blauberg. Het gebied Hertberg in het centrum van de gemeente is een gebied waarvan de uitgestrektheid van de bossen over het tertiair heuvelcomplex als een kenmerk bewaard is gebleven. Vermoedelijk is dit gebied reeds zeer lang bebost met naaldhout. Aan de randen wordt het gebied wel sterk aangetast door recreatie en toenemende bebouwing. Nieuwe landschappen Het westen van de gemeente, met name de deelgemeente Ramsel, maakt deel uit van een rasterlandschap dat zich uitstrekt in de omgeving Sint-Katelijne-Waver, Putte, Berlaar, Heist-op-den-Berg, Hulshout en Herselt. Ramsel vormt als het ware de oostelijke uitloper. Kenmerkt van dit rasterlandschap is de vorming van openruimtekamers door de aanwezigheid van een sterk uitgezaaide lintbebouwing. Gebieden met weekendverblijven in Langdonken, De Schrieken en op de Hertberg – Stippelberg vormen tevens een nieuw landschap. In deze gebieden komen nog elementen voor van het oorspronkelijke landschap zoals vegetatie, waterhuishouding, …, maar de invloed van de mens op het landschap, het bodemgebruik en de waterhuishouding is zeer groot. Openruimtecorridors Op gemeentelijk niveau kunnen volgende openruimtecorridors aangeduid worden: – – – –

Molenberg tussen kern van Herselt en Schom-Mottaard Asbroek tussen Herselt en De Snepkens Vallei van de Grote Nete t.h.v. kruising met de N19 en de N152 Vallei van de Peerdsloop tussen de Venusberg en de bebouwingsconcentratie van Roteinde

Markante terreinovergangen Volgende markante terreinovergangen komen in Herselt voor: – Overgang tussen de kern van Herselt en het boscomplex van de Stippelberg – Overgang tussen de kern van Bergom en de bossen van de Merode in het noordoosten en zuiden

2.3.4

Typering Herselts landschap volgens de landschapatlas

Grote delen van Herselt maken deel uit van de relictzones ‘Bos – en beemdencomplex Houtvenne, Herselt en Veerle’ en Vallei van de Grote Nete’. Binnen de grenzen van gemeente Herselt komen volgende ankerplaatsen voor:

plangroep

41


– Langdonken – ankerplaats, waarvan deel beschermd als landschap – Hertberg – ankerplaats – Domein de Merode – ankerplaats Voor meer duiding i.v.m. deze gebieden wordt verwezen naar bijlage.

2.4

Aan het begin van de 20e eeuw was het patroon van de bebouwde zones zeer vergelijkbaar met dat van de 18e eeuw. Ook het patroon van de kleine akkerpercelen met een dicht net van houtkanten was nagenoeg ongewijzigd gebleven. Wel waren de heidepercelen gedeeltelijk verdwenen. Het vroeger door heide gedomineerde landschap was geleidelijk veranderd in een landschap met afwisselend naaldbossen en agrarisch gebied. De naaldbossen en de nog resterende heide namen de voor de landbouw minder gunstige gronden in: de droogste en natste, moerassige gronden. De landbouw was nog steeds zeer kleinschalig en werd gedomineerd door gemende gezinsbedrijven. Tussen de grotere kernen waren intussen steenwegen aangelegd. Ook de spoorweg Herentals-Aarschot doorkruist de gemeente. De Grote Nete was rechtgetrokken en ingedijkt.

Bestaande agrarische structuur

Kaart I 6: bestaande agrarische structuur

2.4.1

Definitie

De agrarische structuur is het samenhangend geheel van gebieden en bedrijven die het duurzaam functioneren van de landbouw verzekeren. Agrarische structuur is dus een ruimtelijk begrip.

2.4.2

Evolutie

Het Frankische agrarische systeem (potstalsysteem ) dat gedurende eeuwen standhield zou heeft een belangrijke stempel gedrukt op het traditionele Kempische landschap. Dit landschap was een getrouwe weerspiegeling van het fysisch systeem en kenmerkte zich door een grote stabiliteit en trage ontwikkeling. Het duurde tot de grote landhervormingen van na de tweede wereldoorlog eer er effectief ingegrepen werd in de eeuwenoude structuren van het agrarische landschap. De sterke afhankelijkheid van het reliëf en het toenmalige landbouwsysteem vormden de basis voor de ruimtelijke ordening. De Ferrariskaart vertoont voor Herselt een zeer gevarieerd gebied. De valleien van de Grote Nete en de Rode Laak vormden een aaneengesloten gebied van moerassige weilanden en struwelen. De Asbroek, ten zuiden van de vallei van de Grote Nete met hoogstammig bos, moerassen, vijvers en weilanden vormt waarschijnlijk een restant van een oude bedding van de rivier. De heuvels zoals de Hertberg werden ingenomen door bossen. Ten zuiden van de dorpskern van Herselt lagen heidegebieden: de vochtige Langdonkheide met moerassen en drogere heidegebieden zoals de Voortjesheide. De landbouwzones situeerden zich rondom de dorpskern van Herselt, in de zone tussen Bergom en Herselt, rond Ramsel, Wezel en Truitseinde. De landbouwgebieden en bewoning situeerden zich op de middelhoge gronden buiten de valleien. Het ging voornamelijk om gesloten akkercomplexen. Samen met de versnippering en differentiatie in het landschap droeg dit bij tot en kenmerkende kleinschalige landschapsstructuur. Bijvoorbeeld aan Truitseinde wisselden heide-, bos-, weide- en akkerpercelen elkaar constant af.

42

IOK

De grote omwenteling in de landbouw dateert van na WOII. De cultuurtechnische revolutie maakte de mens tot een ontregelende factor: elke landbouwtechniek is toepasbaar op elk type van grond, bijna ongeacht de natuurlijke omstandigheden. Bovendien varieert het gebruik van kavels dikwijls van jaar tot jaar. In de strijd om ruimte door bewoning en industrie wordt landbouw vaak verdrongen naar voor landbouw minder geschikte gronden. Vandaag zijn de gevolgen van de evoluties in de landbouw duidelijk merkbaar. Door indijking en kalibrering werd op vele plaatsen het grondwaterpeil verlaagd en konden moerassige gebieden omgezet worden in cultuurgrond. Het grondgebruik van de landbouwgronden werd in hoge mate geïntensiveerd. De meest recente evolutie in de veeteelt, die in hoge mate bijdraagt tot de verdere verstedelijking van het platteland, is de opgang van de bio-industrie, die het evenwicht in het landbouwecosysteem doorbroken heeft. Door het loskoppelen van de veeteelt van de grond, worden stoffenkringlopen niet langer gesloten en zijn grote mestoverschotten ontstaan. De niet door planten opgenomen voedingselementen (nutriënten) komen uiteindelijk terecht in het gronden oppervlaktewater en in niet in cultuur gebrachte gronden die grenzen aan akkers. De mestproblematiek bevindt zich in het raakvlak van het ruimtelijke ordenings- en milieubeleid. Sinds de jaren ’50 is het aantal landbouwbedrijven in Herselt gedaald. Anno 2001 telde Herselt nog 76 bedrijven. Ook de totale oppervlakte cultuurgrond is sinds die tijd lichtjes gedaald waarbij zich een dieptepunt voordeed in de jaren ’90. De beschikbare oppervlakte per bedrijf is sterk toegenomen waardoor de resterende landbouwbedrijven een schaalvergroting hebben gekend. De gemiddelde cultuuroppervlakte per bedrijf is nu 14,5 ha. Traditioneel heeft steeds een groot aandeel cultuurgrond bestaan uit weiden en grasland. Sinds het einde van de jaren ’70 echter worden permanente graslanden echter mee ingeschakeld in een teeltrotatie met maïs. De maïsteelt kent dus een continu stijgende oppervlakte die voornamelijk wordt bepaald door melkmaïs en korrelmaïs. Teelten voor dierlijke consumptie zijn dominant. Het betreft weiland, maïs en voedergewassen. Ze vertegenwoordigen meer dan 90% van de cultuuroppervlakte binnen de gemeente. Akkerbouw is slechts marginaal aanwezig waarbij de sterke daling van

plangroep



de broodgranen en de aardappelteelt opvalt. Tuinbouwgewassen vertegenwoordigen ongeveer 5% van de cultuuroppervlakte binnen Herselt, maar deze vertonen grote schommelingen, met een hoogtepunt in de tweede helft van de jaren ’80. Vooral een daling van de groenteteelt in open lucht is hiervan de oorzaak, maar ze blijven binnen de tuinbouw nog de sterkste sector, gevolgd door boomkwekerijen in volle grond en serres. Wat betreft de glasteelt kan gesteld worden dat de oorspronkelijke teelt, nl. boomkwekerijen, volledig verdwenen is en dat sinds de jaren ’70 de groenteteelt dominant aanwezig is en dat met name de hydrocultuur sinds de tweede helft van de jaren ’80 sterk is toegenomen. Binnen de veestapel is de rundveesector het sterkst vertegenwoordigd, en daarbinnen vormt het melkvee de grootste groep. Ook binnen deze sector is de schaalvergroting duidelijk. Wat betreft de grondloze veeteelt blijft het aantal varkensbedrijven constant sinds de jaren ’90, maar is het aantal dieren per bedrijf gedaald. Jonge varkens vertegenwoordigen het grootste aandeel. In de pluimveesector werd sinds de jaren ‘90 een groei opgetekend en in vergelijking met het Vlaams gemiddelde is er per bedrijf een zeer hoog aantal dieren. Door de relatief sterke aanwezigheid van de veredelingssector is er in Herselt een hoge grootveebezetting en bijgevolg een lage graad van grondgebondenheid.

het totale aantal landbouwbedrijven. Zowel de grondgebonden veeteeltbedrijven als de tuinbouwbedrijven realiseren elk iets meer dan 30% van het BSS van de gemeente. De grondgebonden veeteeltbedrijven hebben echter wel 51% van de cultuurgrond in gebruik, het aandeel van 13.5% cultuurgrond voor de tuinbouwbedrijven ligt veel lager. Deze teelt is dan ook veel intensiever te noemen. Wat betreft cultuurgrond kan gesteld worden dat de melkveebedrijven met bijna 49% de grootste ruimtegebruikers zijn in Herselt. De grondloze veeteeltbedrijven vormen 10% van het totale aantal bedrijven, realiseren bijna 12% van het BSS, maar hebben slechts 5% van de cultuurgrond in gebruik. De groepen akkerbouwbedrijven, gemengde bedrijven en bedrijven met andere dieren zijn klein. Hun bijdrage aan het gemeentelijk BSS is zeer beperkt.

Bij de tewerkstelling van arbeidskrachten in de landbouw valt het hoge aantal arbeidskrachten per bedrijf op in vergelijking met het Vlaamse gemiddelde. Er doet zich daarbij wel een verschuiving voor van een overwicht aan bestendige werkkrachten naar een van onbestendige werkkrachten. De schaalvergroting van de bedrijven weerspiegelt zich dus in de tewerkstelling. De landbouwsector is overigens een belangrijke sector aangezien 5,5% van de loontrekkende tewerkstelling in Herselt binnen deze sector gerealiseerd wordt, terwijl dit in het arrondissement of het gewest veel lager is (respectievelijk 1,8% en 1,3%). Op basis van de aangifte die ieder bedrijf deed in het jaar 2001 werd volgend beeld van de gemeente geschetst (Tabel 10). Herselt telt 62.86% professionele, volwaardige bedrijven, 8.57% nevenberoepsbedrijven, 17.14% uitbollers en 11.43% nietprofessionelen actief in de landbouw. Het aandeel uitbollende bedrijven ligt vrij hoog. Tekenend is dat zij met een aandeel van 17.14% in het aantal bedrijven slechts 2.47% van het BSS (Bruto Standaard Saldo) realiseren. Ook hun aandeel in de oppervlakte cultuurgrond ligt in vergelijking lager. De professionele volwaardige bedrijven maken een grote meerderheid van het aantal bedrijven uit, ze realiseren wel 80% van het BSS en hebben 78% van de cultuurgrond in gebruik. In vergelijking met andere gemeenten ligt dat aandeel in BSS en cultuurgrond lager, dat van de nevenberoepsbedrijven ligt echter hoger. Vooral wat BSS betreft scoren de 8.57% nevenberoepsbedrijven hoog, namelijk.16.16%. Het is vooral de varkenssector die daar toe bijdraagt. De niet-professionelen zijn goed vertegenwoordigd, maar realiseren minder dan 1% van het BSS. Binnen de volwaardige, professionele landbouw vormen de tuinbouwbedrijven en de grondgebonden landbouwbedrijven de grootste groepen, met telkens een kwart van


IOK

plangroep

43


Tabel 10: Landbouwbedrijfstypes in Herselt bedrijfstype

Bedrijven %

BSS %

Cultuurgrond %

62.86 1.43 1.43 10 7.14 7.14 24.29 22.86 1.43 24.29 2.86 4.29 2.86 10 1.43 1.43 2.86 8.57

80.40 0.81 0.81 6.82 17.17 8.57 32.55 33.43 0.89 34.32 1.29 5.52 4.9 11.71 0.55 0.46 1.01 16.16

78.51 4.38 4.38 10.41 1.25 1.89 13.55 48.76 2.51 51.26 0 2.9 2.46 5.36 1.36 2.6 3.96 10.02

1.43 2.86 1.43 1.43 1.43 17.14

1.25 0.86 0.49 11.07 2.49 2.47

1.09 3.24 0.1 3.85 1.73 7.26

De agrarische eenheid Bergom-Goorbeek ligt in het noordoosten van de gemeente ten oosten van de kern van Bergom. De landbouwkundige eenheid bestaat uit twee complexen van landbouwgronden, een eerste rond de Goorbeek en Kaaibeekhoeve en een tweede aan de Groenheuvelstraat. Reeds ten tijde van Ferraris waren deze hogere gronden gelegen tussen de Goorbeekloop, de Grote Nete, de Rode Laak en Zandstraatloop in landbouwgebruik. Actueel gaat het om een kleine agrarische eenheid waar de activiteiten slechts voortbestaan op 1 landbouwbedrijf dat op het moment van de telling voornamelijk actief was in de groenvoederteelt. Normaalgezien staat het betreffende bedrijf echter bekend als een melkveebedrijf. De belangrijkste subsector volgens de tellingsgegevens is de maïs en voedergewassen. Zij staan in voor 0.46% van het totale gemeentelijke BSS. 4.43% van de gemeentelijke cultuurgrond ligt binnen deze eenheid. Deze worden hier, naast gebouwen en braakligging, enkel ingenomen door maïs en grasland.

11.43

0.97

4.21

Provinciebaan – Oudebaan – Kipdorp

Professioneel, volwaardig p1 akkerbouw Totaal akkerbouw p2.1 tuinbouw open lucht p2.2 tuinbouw onder glas p2.3 tuinbouw niet eetbaar Totaal tuinbouw p3.1 grondgebonden melkvee p3.2 grondgebonden vleesvee Totaal grondgebonden veeteelt p4.1 pluimvee p4.2 varkens p4.3 mestkalveren Totaal grondloze veeteelt p5 gemengd bedrijf p6 andere dieren Totaal andere Professioneel, niet-volwaardig, nevenberoep n2.3 tuinbouw niet eetbaar n3.3 grondgebonden opfok n4.1 pluimvee n4.2 varkens n4.3 mestkalveren Professioneel, niet-volwaardig, uitbollend Niet-professioneel Bron: NIS landbouwtelling 15 mei 2001

Recente ontwikkelingen ( sinds 2001) Sinds 2001 worden geen specifieke verschuivingen binnen de agrarische activiteiten waargenomen, zij het dat aangenomen mag worden dat schaalvergroting binnen de bedrijven zich voortzet. Omzendbrief RO/2006/01 van 19 mei 2006 betreffende het afwegingskader en de randvoorwaarden voor de inplanting van installaties voor mestbehandeling en vergisting voorzag in een nieuw kader voor vergisting in agrarisch gebied. Daaropvolgend werd in 2009 ook in Herselt een vergistingsinstallatie opgericht in een voormalige varkensboerderij (Dieperstraat). Het betreft een installatie voor de verwerking van

44

diverse organische stromen (biomassa), waarvan dierlijke mest er één is (verder ook: dierlijk afval, afval uit voedselverwerkende nijverheid, landbouwgewassen…..).De installatie is gedimensioneerd voor de verwerking van 35.000 ton organisch materiaal per jaar. Medio 2010 loopt een aanvraag voor uitbreiding van de installatie naar 60.000 ton.

IOK

2.4.3

Elementen van de bestaande agrarische structuur

Uit de analyses blijkt dat de landbouw in Herselt inzake morfologie, bodemgebruik en bedrijfstypologie een zekere ruimtelijke differentiatie vertoont. Landbouwkundig en geografisch kan Herselt op deze basis ingedeeld worden in deelgebieden die samen de gebieden van de bestaande agrarische structuur op gemeentelijk niveau vormen. In Herselt worden 8 deelgebieden onderscheiden waarin landbouwgronden min of meer aaneengesloten voorkomen. Bergom – Goorbeek

De agrarische eenheid wordt gevormd door de landbouwgebieden ten noorden en oosten van de kern van Herselt: langsheen Provinciebaan, aan Westerlosesteenweg en Oude Baan en in de omgeving Kipdorp. De omgeving van de Westerlosesteenweg was reeds in landbouwgebruik op het einde van de 18e eeuw. De omgeving Kipdorp lag echter nog volledig onder bos en pas later ontgonnen van op de Oudebaan. Ook de hogere gronden langsheen de huidige Provinciebaan (tussen Asbroek en de vallei van de Grote Nete) waren reeds gedeeltelijk ontgonnen. 12 landbouwbedrijven zijn op dit moment actief in deze landbouwkundige eenheid, allen professionele bedrijven. 3 van deze bedrijven zijn niet-volwaardige nevenberoepsbedrijven actief in de grondgebonden rundveeteelt, pluimveeteelt en de mestkalveren. Van de overige professionele bedrijven zijn er twee uitbollende bedrijven

plangroep



die nu nog actief zijn in de groenvoederteelt en andere dieren. De belangrijkste landbouwactiviteit bestaat uit 7 volwaardige professionele bedrijven: 1 akkerbouwbedrijf, 3 grondgebonden veeteeltbedrijven, 1 pluimveebedrijf, 1 varkensbedrijf en 1 mestkalverbedrijf. De nadruk in deze eenheid ligt dus op veeteelt met een evenwicht tussen grondgebonden en grondloze veeteelt. De sterke vertegenwoordiging van de veeteelt verklaart het hoge aandeel van 33.09% in de totale gemeentelijke GVE. De belangrijkste subsectoren zijn de mestkalveren en de grondgebonden veeteelt. Pluimvee en varkens volgen. De derde belangrijkste subsector maïs en groenvoedergewassen staat in het teken van deze belangrijke veeteelt. De eenheid realiseert 15.40% van het gemeentelijke BSS. 13.62% van de gemeentelijke cultuurgrond ligt binnen deze eenheid. Naast een klein aandeel aardappelen en granen worden de meeste cultuurgronden ingenomen door maïs en grasland.

10 landbouwbedrijven zijn actief binnen deze landbouwkundige eenheid, waarvan 1 hobbylandbouwer en 3 uitbollende bedrijven. De overige 6 bedrijven zijn volwaardige, professionele bedrijven: 2 open luchttuinbouwbedrijven, 1 sierteeltbedrijf, 1 melkveebedrijf, 1 varkensbedrijf en 1 kalverbedrijf. Samen realiseren ze 8.55% van het gemeentelijk BSS. Het aandeel in de gemeentelijke GVE bedraagt 15.75% Tekenend is de grote verscheidenheid aan bedrijven welke zich ook vertaalt in het aandeel van de verschillende subsectoren. Tuinbouw en grondgebonden veeteelt zijn, zonder groot overwicht, de belangrijkste subsectoren, maar ook mestkalveren, varkens, pluimvee, grasland en maïs dragen sterk bij. De eenheid wordt dus gekenmerkt door een grote differentiatie in landbouwactiviteiten. Dit beeld komt, gezien het grondloze karakter van een aantal types van activiteiten, weer minder tot uiting in de verdeling van de cultuurgronden. Ook hier nemen grasland en maïs het grootste aandeel in. Het aandeel in de gemeentelijke cultuurgrond bedraagt 12.47%.

Helschot – Vispoel- Hulst De agrarische eenheid – die qua structuur een eenheid vormt met de agrarische gebieden op grondgebied Averbode - bestaat uit de aaneengesloten landbouwgronden van Vispoel, Poedertoren, Elsschot en de omgeving van de Averbodesesteenweg ten oosten van Blauberg. Bijna heel deze eenheid is nu effectief in agrarisch gebruik. Op het einde van de 18e eeuw was dit nog niet het geval, het zuidoostelijke deel lag nog voor een groot deel onder heide. De omgeving van Helschot was wel reeds in landbouwgebruik. De landbouwactiviteit in deze eenheid bestaat uit 10 landbouwbedrijven, waarvan twee hobbybedrijven. De overige 8 zijn volwaardige professionele bedrijven. 1 daarvan is een sierteeltbedrijf. Alle andere zijn grondgebonden melkveebedrijven die verspreid liggen te midden van de landbouwgronden. De grondgebonden veeteelt is met 65.23% dan ook de sterkste subsector, gevolgd door het grasland en de maïs die in het teken staan van deze melkveeteelt. De tuinbouw realiseert 6.28% van het BSS van de eenheid. Het aandeel van de eenheid in het gemeentelijk BSS bedraagt 19.39% en dat van de cultuurgrond 19.18%. De cultuurgronden in deze eenheid worden bijna volledig ingenomen door maïs en grasland. Het grasland is over het algemeen terug te vinden in de directe omgeving van de melkveebedrijven. Het aandeel GVE bedraagt 12.72%. Deze eenheid staat dus bijna volledig in het teken van de melkveeteelt.

Dieperdel – Ramselsesteenweg De agrarische eenheid Dieperdel-Ramselsesteenweg ligt tussen Herselt en Ramsel en ten noorden van de Aarschotsesteenweg. De eenheid wordt ingenomen door de aaneengesloten landbouwgronden rondom het Prinsenbos en langsheen de Ramselsesteenweg. De hogere gronden rondom Hooilaar en aansluitend op de kern van Herselt waren reeds in agrarisch gebruik op het einde van de 18e eeuw. Het groot aaneengesloten bos op de andere gronden werd pas later ontgonnen. Vooral de landbouwgronden aansluitend op de kern van Herselt vertonen nog het kleinschalige, traditionele ontginningspatroon. De landbouwactiviteit in deze eenheid bestaat uit 7 landbouwbedrijven waaronder 6 professionele bedrijven en 1 hobbylandbouwer. Onder de professionele bedrijven zijn er 2 nevenberoepsbedrijven, actief in de rundveeteelt en de varkenssector. De volwaardige professionele bedrijven zijn twee grondgebonden melkveebedrijven, een rundveebedrijf en een pluimveebedrijf. De belangrijkste subsector is de varkenssector, de tweede de grondgebonden veeteelt. 15.97% van het totale gemeentelijke BSS wordt gerealiseerd in deze eenheid. Deze belangrijke vertegenwoordiging van de veeteelt verklaart het hoge aandeel van 25.72% van de gemeentelijke GVE in deze eenheid. 12.25% van de Herseltse cultuurgronden ligt binnen deze eenheid, met maïs en vooral het grasland als belangrijkste teelten.

Mottaart – Wezel

Molenvloed – Langdonken

Tot de agrarische eenheid Mottaart-Wezel behoren de verspreide landbouwgronden aan de Molenberg, Mottaart, Wezels Baantje en Wezel. Het landbouwgebruik en de landbouwbedrijven liggen vrij sterk verspreid binnen de eenheid. De omgeving van de Schrieken werd op het einde van de 18e eeuw ingenomen door een moerassige depressie en ten westen daarvan lag een heideveld. De omgeving van Molenberg, Wezel en Varenwinkel waren wel reeds in agrarisch gebruik. Ook ter hoogte van Wezels baantje was de heide reeds gedeeltelijk ontgonnen.

De agrarische eenheid Molenvloed-Langdonken is aangeduid binnen de driehoek Aarschotsesteenweg-Wolfdonksesteenweg over de landbouwgronden van de Molenvloed, Demer en de Langdonksestraat. Deze eenheid was reeds op het einde van de 18e eeuw in agrarisch gebruik, uitgesloten de natte vallei van de Molenvloedloop en moerassige depressie aan de Langdonken.


IOK

15 landbouwbedrijven zijn actief in deze agrarische eenheid. Het gaat om 8 volwaardige, professionele bedrijven, 6 uitbollende bedrijven en een hobbylandbouwer. De 8

plangroep

45


volwaardige, professionele bedrijven zijn 4 tuinbouwbedrijven open lucht, 2 serrebedrijven, een melkveebedrijf en een gemengd bedrijf. Door deze sterke vertegenwoordiging aan tuinbouwbedrijven is de tuinbouw duidelijk de belangrijkste subsector, slechts op afstand gevolgd door de grondgebonden veeteelt. Het aandeel GVE ligt dus eerder laag. Alle bedrijven samen realiseren 15.58% van het totale gemeentelijke BSS. De sterke vertegenwoordiging van de tuinbouw vertaalt zich, door de aard van de teelten, niet meteen in een overwicht aan cultuurgronden in het teken van de tuinbouw. Dat ligt ook hier weer bij het grasland en de maïs. Toch wordt 6.39% ingenomen door groenteteelt voor vers gebruik en 2.16% door fruitteelt. 12.87% van de cultuurgronden in Herselt zijn terug te vinden binnen deze eenheid.

bij de tuinbouw. Het aandeel in de GVE van Herselt is dan ook zeer laag. Dit overwicht valt ook op te maken uit de cijfers voor de subsectoren waaruit blijkt dat de tuinbouw ongeveer 84% van het BSS van de eenheid realiseert. Het aandeel van de tweede belangrijkste subsector, de melkveeteelt ligt met ongeveer 10% veel lager. Wat de cultuurgronden betreft vertaalt dit overwicht zich niet zo duidelijk, gezien de weinig ruimtebehoevende aard van de intensieve tuinbouwteelten. Het overwicht in de teelten ligt ook hier bij grasland en maïs.

Ramsel – Vosdonken - Varkensmarkt

Kaart I 7: bestaande nederzettingsstructuur

Ramsel – Vosdonken - Varkensmarkt is een kleinere agrarische eenheid in het noordwesten van de gemeente. Ze werd aangeduid over de landbouwgronden van Vosdonken, Harmoniestraat en Varkensmarkt. Vooral het noorden van de eenheid is in intensief agrarisch gebruik, voornamelijk vanuit bedrijven op grondgebied van Hulshout. De gronden rondom Vosdonken en Ramsel waren op het einde van de 18e eeuw reeds in agrarisch gebruik. De bossen daartussen werden pas later ontgonnen. 6 landbouwbedrijven zijn actief in deze eenheid. Het gaat om 2 hobbylandbouwers, een nevenberoepsbedrijf actief in de sierteelt en 3 volwaardige professionele bedrijven. Deze professionele bedrijven zijn een serrebedrijf, een melkveebedrijf en varkensbedrijf. Deze verscheidenheid binnen dit kleine aantal bedrijven vertaalt zich ook meteen in het belang van de subsectoren met de tuinbouw, de varkenshouderij en de grondgebonden veeteelt op kop. Het beperkte aantal bedrijven realiseert 8.68% van het gemeentelijke BSS. Het aandeel van ongeveer 5% in de GVE ligt laag. De tuinbouw is de belangrijkste subsector, maar vooral in de teelten komt het belang van de tuinbouw tot uiting. Naast het overwicht van grasland en maïs wordt toch 31.86% van de cultuurgronden ingenomen door de boomkwekerij. Het gaat om grondloze containerteelt die zich concentreert aan Varkensmarkt. Deze eenheid sluit wat dat betreft naadloos aansluiting op de belangrijke tuinbouwsector van Hulshout.

2.5

2.5.1

Bestaande nederzettingsstructuur

Definitie

De nederzettingsstructuur focust op de organisatie van de bebouwde ruimte en de invloed ervan op het landschap. De nederzettingsstructuur bestaat uit het samenhangend geheel van gehuchten, dorpen, linten en verspreide bebouwing in de open ruimte. Onder bebouwing worden zowel woningen, bedrijfs- of industriële gebouwen, recreatieve en toeristische bebouwing als bebouwing voor gemeenschaps- en nutsvoorzieningen begrepen.

2.5.2

Evolutie

Deze agrarische eenheid wordt gevormd door de verspreide landbouwgronden in het zuidwesten van de gemeente: omgeving Hoekheide, omgeving Hoevenstraat, omgeving Madestraat en Truitseinde. De agrarische eenheid wordt sterk versnipperd door aaneengesloten linten van bebouwing. Op het einde van de 18e eeuw was dit gebied reeds sterk verscheiden met verspreide bebouwing, bosbestanden en omsloten akkers.

De traditionele bebouwingsaanzet is Frankisch van oorsprong en bestaat uit 2 kleine dorpen en een 20 tal kleine gehuchten en ‘hoven’. Deze historische bebouwingsaanzet situeert zich in een logisch patroon op het fysisch systeem: agrarische nederzettingen (meestal in groepjes) op de drogere ruggen tussen het rivierennet en de vochtige depressies (Ferrariskaart, 1777). In die periode was er al een duidelijk onderscheid tussen het bebouwingspatroon in het westen en dat in de rest van de gemeente: het grote aandeel verspreide boerderijen (‘hoven’) in het westen en zuiden van de gemeente zijn de aanzet geweest tot de latere lintbebouwing, waardoor dat deel nu een versnipperde structuur heeft. Het oostelijk deel heeft meer traditionele Kempische elementen, waarbij kleine, vrij compacte (rij)gehuchten en kleine akkercomplexen verspreid liggen in een landschap van beboste diestiaanheuvels en heidevelden. Ondanks de sterk toegenomen bebouwing sinds de tweede wereldoorlog vertoont de huidige bebouwing zeker in het oostelijk deel van Herselt qua inplanting en structuur nog duidelijk de typische kenmerken van dit Frankische patroon.

De landbouwactiviteit in deze eenheid bestaat uit 9 landbouwbedrijven waarvan 1 hobbylandbouwer en 1 professioneel uitbollend bedrijf. De overige 7 zijn volwaardige professionele bedrijven: 1 tuinbouwbedrijf open lucht, 2 serrebedrijven, 3 sierteeltbedrijven en 1 melkveebedrijf. Het overwicht voor deze eenheid ligt dus zeer duidelijk

De aanleg van autosnelwegen als snelle verbinding, de stijgende welvaart en het toenemend autobezit dat daarmee gepaard ging maakten het mogelijk op betrekkelijk grote afstand van de tewerkstellingsplaats te wonen. Steeds grotere gebieden kwamen dan ook voor woonuitbreiding in aanmerking, de suburbanisatie maakte zijn

Ramsel – Hoekheide - Truitseinde

46

IOK

plangroep



opgang. De bebouwde gekadastreerde oppervlakte is tussen 1985 en 1995 in Herselt toegenomen met 298 ha, met name van 506 ha in 1985 tot 805 ha in 1995. Dit is een stijging van 59% op 10 jaar tijd! De toename van bebouwing is het sterkst geweest in en rond de 5 dorpskernen (Herselt, Ramsel, Blauberg, Bergom, Varenwinkel) en werd grotendeels gestuurd door het gewestplan. Door de bebouwingsuitbreiding zijn een aantal gehuchten aan een groter centrum vastgekit (vb. Hoogenweghe aan Herselt). Ramsel maakte oorspronkelijk deel uit van een hele reeks kleine gehuchten, maar in de 20e eeuw werd Ramsel een dorpskern die groeide uit de verschillende gehuchten. De recente invulling van de twee woonuitbreidingsgebieden ten noorden van de Stationstraat maakte dat Ramsel naast een lineaire groei ook in de breedte ging groeien om uiteindelijk een grote rastervormige structuur te worden met daarbinnen versnipperde resten open ruimte.

2.5.3

Elementen van de bestaande nederzettingsstructuur

De voorgaande evolutie heeft geleid tot een aantal typische nederzettingselementen in Herselt: Dorpskernen De gemeente Herselt telt een vijftal dorpskernen, nl; Herselt, Ramsel, Bergom, Blauwer en Varenwinkel. Het voorzieningenniveau van deze kernen wordt in Tabel 1 opgesomd, met uitzondering van Varenwinkel waarvan geen gegevens beschikbaar zijn. De gemeentelijke administratieve diensten zijn allen geconcentreerd in Herseltcentrum, net zoals het politiekantoor. Het handelsapparaat van Herselt is van alle dorpskernen in de gemeente het best uitgebouwd. De deelkernen hebben elk een verzorgende functie op buurtniveau, maar Herselt en Ramsel zijn beter uitgebouwd dan de kleinere nederzettingen Bergom, Blauberg en Varenwinkel. Zij zijn het minst uitgerust en beschikken niet over de meest essentiële basisvoorzieningen. De kleine kernen zijn hoofdzakelijk op andere gemeenten gericht. Het handelsapparaat van Herselt-centrum is daardoor globaal genomen lokaal verzorgend en oefent een beperkte aantrekkingskracht uit op de andere kernen. Naast de bebouwing met een historische aanzet zijn er ook een aantal nieuwe ‘planwijken’ ontwikkeld in deze dorpskernen. Voorbeelden zijn de verkavelingen in de woonuitbreidingsgebieden te Herselt en in de woonuitbreidingsgebieden aan de Stationsstraat in Ramsel. De verkaveling van het woonuitbreidingsgebied aan Truitseinde te Ramsel is dan weer volledig geënt op de verbindingsweg N19 en de beperkte voorzieningen van het gehucht Truitseinde. Deze wijk behoort daarom tot een aparte categorie in de bestaande nederzettingsstructuur. Vooral Blauberg is via planmatige verkavelingen uitgegroeid, zowel ten noorden als ten zuiden van de N212.


IOK

Tabel 11:

Ruimtelijke spreiding van de voorzieningen in de kernen van de gemeente Herselt (toestand 01/05/05)

BASISVOORZIENINGEN Bakker Slager Krantenwinkel Kruidenier Apotheek Kleuteronderwijs Lager onderwijs Speelplein / zitplek Postbus Telefooncel Café BIJKOMENDE VOORZIENINGEN Superette / supermarkt Kleding, schoenen, bloemen, … Kapper, wasserij, fotograaf, … Ontmoetingszaal / vergaderzaal Eetgelegenheid (restaurant, frituur, …) Postloket (met beperkte openingsuren) Bankfiliaal / bankautomaat Dokter / huisarts Tandarts / kinesist Bibliotheek (ook uitleenfiliaal) Jeugdlokaal Voetbalveld / sportveld Loketfunctie voor gemeentelijke diensten HOOFDVOORZIENINGEN Gemeentelijke administratie Politiekantoor Sporthal Postkantoor Rusthuis

Herselt

Ramsel

Bergom

Blauberg

aantal 2 2 2 1 2 2 2 3 2 2 5

aantal 3 0 1 0 2 1 1 0 1 1 6

aantal 0 0 0 0 0 1 1 0 1 1 1

aantal 1 0 1 0 1 1 1 1 1 1 3

3 37 17 2 21 1 8 4 2 1 2 5 2

2

1

2

2

1

1

0 6 5 4 1 3 3 0

0 0 2 1 1 1 3 0

0 3 2 4 1 1 2 0

1 1 1 1 1

0 0 0 0 0

0 0 0 0 0

0 0 0 0 0

Bron: gemeentelijke diensten Herselt

plangroep

47


Lintbebouwing

Tabel 12:

De impact van lintbebouwing is in de gemeente Herselt vrij groot. Woonlinten doorsnijden de open ruimte in de hele gemeente. Ze komen vooral voor als uitlopers van de kernen en de traditionele gehuchten. Deze bebouwingsvorm heeft vaak een historische aanzet die via het gewestplan of via de opvulregel juridisch in de hand werd gewerkt. De zones van het woongebied met landelijk karakter zijn praktisch volledig ingevuld. Zeer opvallend aanwezig in de omgeving zijn de linten van Ramsel langs de Hoevenstraat/Madestraat, De Ramselsesteenweg en de G. Vandenheuvelstraat. De maaswijdte tussen de linten is in Ramsel nog zeer ruim waardoor nog betrekkelijk grote open binnengebieden te onderkennen zijn. Ook tussen Herselt en Varenwinkel is er een verregaande verlinting. De lintbebouwing loopt vanaf Varenwinkel tot aan Herselt, de aansluiting met Herselt-centrum wordt onderbroken door de Molenberg. De lintbebouwing langs de N19 is voornamelijk gegroeid uit de bebouwingsconcentratie langs het kruispunt N19-N152, de uitlopers van de dorpskern van Herselt en het gehucht Truitseinde. Grote bebouwingsconcentraties

Voorlopige weergave van zonevreemde woningen naar aantal en gewestplanbestemming (o.b.v. kadscan 2001)

gewestplanbestemming Agrarisch gebied

Andere grote bebouwingsconcentraties worden gevormd door de weekendverblijven in sommige gebieden. Voorbeelden hiervan zijn deze in Langdonken en op de Schrieken. Deze worden echter niet verder in de analyse van de deelnota wonen opgenomen.

Relatief aandeel

853

84%

Landschappelijk waardevol agrarisch gebied

82

8,1%

Ontginningsgebied met nabestemming agrarisch gebied

12

1,2%

Natuurgebied

14

1,4%

8

0,8%

Bosgebied

41

4,0%

Bufferzone

3

0,3%

Gebied voor verblijfsrecreatie

2

0,2%

1.015

100%

Natuurgebied met wetenschappelijke waarde of natuurreservaat

Totaal:

De verkaveling Roteinde sluit aan op de N19 en het gehucht Truitseinde. Het voorzieningenniveau binnen de wijk is afwezig: wonen is de enige functie van deze planwijk in woonuitbreidingsgebied. In het noorden van de gemeente is eveneens een kleine bebouwingsconcentratie gelegen op het kruispunt van de Provinciebaan en de Herentalsesteenweg. Deze concentratie bestaat uit een aantal woningen, evenals een sporthal en een taverne.

aantal

In de gemeente Herselt komen meer dan duizend zonevreemde woningen verspreid over de gehele gemeente voor. Het grootste gedeelte daarvan is gelegen in agrarisch gebied. Deze woningen vormen vaak linten in de gemeente en ze verbinden kernen met elkaar. Ook in natuurgebied en bosgebied komen woningen voor, bijvoorbeeld in het zuidwestelijke deel van het bosgebied aan de Hertberg.

2.6

Bestaande ruimtelijk economische structuur

Kaart I 8: bestaande ruimtelijk economische structuur

Verspreide bebouwing De verspreide bebouwing is structuurloos uitgezaaid en bestaat uit een verweving van landbouwbedrijven, kleine en grote bedrijfsgebouwen, geïsoleerde woningen en concentraties van weekendhuisjes. In een aantal gevallen heeft de verspreide bebouwing een historische aanzet. Een deel van de verspreide bebouwing bestaat uit zonevreemde woningen. Op basis van de kadscan van 2001 werd een eerste schatting gemaakt van de zonevreemde, residentiële bebouwing in de gemeente Herselt, rekening houdend met de inventaris van de niet-vervallen, goedgekeurde verkavelingen, de inventaris van de weekendverblijven en de actieve landbouwbedrijven.

48

IOK

2.6.1

Definitie

Met de ruimtelijk economische structuur wordt gefocust op de ruimtelijke impact van het functioneren van het economisch weefsel. We beperken ons tot de ruimtelijke analyse van de non-agrarische bedrijvigheid en handel. Omwille van hun specifieke ruimtelijke impact worden landbouw, toerisme en recreatie afzonderlijk behandeld.

plangroep



2.6.2

Elementen van de bestaande ruimtelijk economische structuur

De volgende elementen kunnen binnen de ruimtelijk economische structuur van Herselt onderscheiden worden: bedrijvenzones, verweven handel en bedrijven in de dorpskernen, verspreid liggende handel en bedrijven in de open ruimte. Bedrijvenzones In de gemeente Herselt zijn geen industriezones aanwezig. Op het gewestplan zijn wel vijf gebieden ingekleurd als ambachtelijke zone: twee grotere zones en drie kleinere zones. De twee kleinere zones worden elk volledig ingenomen door een tweetal KMO’s. De KMO-zone aan de Aarschotsesteenweg te Ramsel wordt opgevuld door KMO's, enkele baanwinkels (ook voor aannemers) en een karting. De KMO-zone aan de Westerlosesteenweg, ten noorden van de kern van Herselt, huisvest VACO, een aantal baanwinkels en een aannemer. De KMO-zone nabij Blauberg tenslotte herbergt een aannemer, een kringloopwinkel en een leegstand bedrijfspand. Het totale aanbod aan bedrijvenzones bedraagt 15 ha. Hieronder worden de economische parameters van de bedrijvenzones in tabellen weergegeven. Tabel 13 : Ambachtelijke zone Herselt-Westerlosesteenweg

Tabel 15 : Ambachtelijke zone Ramsel-Vandenheuvelstraat Tewerkstelling

1

Aantal bedrijven

1

Aantal grote ondernemingen Aantal middelgrote ondernemingen Aantal sterke sectoren Aantal kleinhandelzaken Aantal groothandelszaken

0 0 1 0 0

0,0 % 0,0 % 100,0 % 0,0 % 0,0 %

Bron: NBB (november 2004) en GOM-databank (website, 2005)

Tabel 16 : Ambachtelijke zone Ramsel-Aarschotsesteenweg Tewerkstelling

82

Aantal bedrijven

8


0 0 3 2 0

0,0 % 0,0 % 37,5 % 25,0 % 0,0 %


Tewerkstelling

42

Aantal bedrijven

6


0 0 2 0 2

Tabel 17 : Ambachtelijke zone Blaubergsesteenweg 0,0 % 0,0 % 33,3 % 0,0 % 33,3 %

Tewerkstelling


Tabel 14 : Ambachtelijke zone Herselt-Wolfdonksesteenweg

74

Aantal bedrijven

7


0 0 0 0 2

0,0 % 0,0 % 0,0 % 0,0 % 28,6 %


Tewerkstelling

8

Aantal bedrijven

2


0 0 1 0 1

Vermengde handel en bedrijven 0,0 % 0,0 % 50,0 % 0,0 % 50,0 %

Hiermee worden de economische activiteiten bedoeld die tot de woonzone behoren. Het handelsapparaat van Herselt is van alle dorpskernen in de gemeente het best uitgebouwd, wat niet verhindert dat het handelsapparaat grotendeels lokaal verzorgend is en slechts beperkte aantrekkingskracht uitoefent op de kernen van Ramsel (Aarschot), Bergom (Westerlo), Blauberg (Averbode) en Varenwinkel (Wolfdonk). Ramsel is eveneens verzorgend op lokaal niveau, onder meer door de supermarkt in de Stationstraat. De kernen Blauberg en Bergom beschikken alleen over de meest



IOK

plangroep

49


essentiële voorzieningen (bakker,of slager). Voor Varenwinkel beperkt het voorzieningsniveau zich tot een kleine kruidenier. Er zijn momenteel een vijftal supermarkten gevestigd in Herselt, met name een Aldi, Lidl en Delhaize in het centrum van Herselt en een Aldi en Colruyt in Ramsel. Voor de meeste periodieke en uitzonderlijke aankopen moet de ganse gemeente uitwijken naar nabij gelegen winkelcentra (Aarschot, Geel, Lier, Herentals, Diest). Ingebed in de kernen situeren zich nog een aantal kleine bedrijfjes, voornamelijk bedrijven uit de bouwnijverheid. Zonevreemde handel en bedrijven Hiermee worden de (non-agrarische) economische activiteiten bedoeld die in de open ruimte of in de rand van een woon- of bedrijvenzone voorkomen. De verspreid liggende economische activiteiten staan afgebeeld op de kaart van de bestaande ruimtelijk economische structuur. De gemeentelijke inventaris (1.1.2005) telt op 382 eenheden 120 zonevreemde economische activiteiten. Na weglating van horecafuncties, recreatieve functies en handelsactiviteiten zonder ruimtelijke impact blijven nog 30 zonevreemde bedrijven over8. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gewestplanbestemmingen van de zonevreemde bedrijven. Tabel 18 Aantal zonevreemde bedrijven per bestemmingszone Bestemming

Zonevreemde bedrijven

(deels) Agrarisch gebied

25

Landschappelijk waardevol agrarisch gebied

1

Bosgebied

2

Natuurgebied

1

Ontginningsgebied

1 30

Bron: gemeentelijke inventaris 2005, eigen bewerkingen

8

Bij deze inventarisatie werd geen rekening gehouden met de vergunningentoestand van de bedrijven.

50

IOK

plangroep



2.7

– Diestsebaan (verbinding N19 – N212) – Provinciebaan (N15) – Ramselsesteenweg – Stationsstraat – Begijnendijksesteenweg (verbinding N19 – N10) Volgende wegen hebben een lokale ontsluitingsfunctie:

Bestaande verkeers- en vervoersstructuur

Kaart I 9: bestaande verkeers- en vervoersstructuur Kaart I 10: bestaande fietsvoorzieningen

2.7.1

Definitie

De verkeers- en vervoersstructuur wordt bepaald door het geheel van verkeersinfrastructuren bedoeld voor het vervoer van mensen, goederen en berichten en/of de samenhang van deze infrastructuren. Het structurerend karakter ervan wordt bepaald door de morfologische impact (o.a. begrenzingen, door- en versnijdingen), door het aantrekken en ondersteunen van economische activiteiten en het genereren van personen- en/of goederenmobiliteit.

2.7.2

Elementen van de bestaande verkeers- en vervoersstructuur

– Dieperstraat (ontsluiting Herselt via Westmeerbeek naar N15) – Westmeerbeeksesteenweg – Gustaaf Vandenheuvelstraat (ontsluiting Ramsel naar Westmeerbeek en Aarschot) – Houtvensesteenweg – Hoevenstraat – Madestraat (ontsluiting Ramsel naar Houtvenne en Aarschot) – Wolfdonksesteenweg – Gijmelsesteenweg Het overige wegennet voorziet in wijkontsluiting of lokale erfontsluiting. In de gemeente komen een aantal bedrijventerreinen voor. Twee van hen takken rechtstreeks aan op de N19. Ook het terrein aan de G. Vandenheuvelstraat kan bijna rechtstreeks via de N19 ontsloten worden. Een vierde terrein grenst aan de Blaubergsesteenweg. Voor het terrein aan de Wolfdonksesteenweg is de ontsluiting moeilijk.

De verkeers- en vervoersstructuur kan in de gemeente Herselt worden onderverdeeld in wegentrajecten (met elk verschillende functies) en busvervoertrajecten. Bij de beschrijving van de verkeers- en vervoerstructuur is er gebruik gemaakt van het mobiliteitsplan dat door de gemeente werd opgemaakt.

Betreffende de fietsvoorzieningen langs de wegentrajecten kan een onderscheid gemaakt worden tussen aanliggende fietspaden, vrijliggende fietspaden en fietsstroken. De verschillende types treft men op volgende plaatsen aan:

Wegentrajecten

– Ramselsesteenweg – Stationsstraat – Begijnendijksesteenweg – Houtvensesteenweg – Hoevenstraat – Madestraat – Westmeerbeeksesteenweg – G. Vandenheuvelstraat – Dieperstraat – Vrijliggende fietspaden:

Een drietal gewestwegen doorkruisen de gemeente: N19, N152, N212. Zij verbinden Herselt met haar buurgemeenten en maken een aansluiting mogelijk op het regionale en hoofdwegennet. In het zuiden van de gemeente raakt de gemeente aan de N10 (Aarschot – Lier). De N19 zorgt voor een verbinding met Aarschot in het zuiden en Geel in het noorden. Ze doorkruist het centrum van Herselt en grenst aan de kern van Bergom. Ten zuiden van Geel is er een aansluiting op de E313 Hasselt – Antwerpen mogelijk. De N152 loopt vanuit Herselt-centrum noordwaarts tot in Herentals. Ook hier is ten zuiden van Herentals een aansluiting mogelijk op de E313. De N212 loopt vanuit Herselt-centrum oostwaarts via Blauberg naar Scherpenheuvel-Zichem, waar deze aantakt op de N10. In het noorden van de gemeente loopt de provincieweg N15 parallel ten zuiden van de Grote Nete, naar Hulshout toe.

– Aanliggende fietspaden:

– N212 (Blaubergsesteenweg – Averbodesesteenweg) – N152 (Herentalsesteenweg) – N19 tussen Bergom en Westerlo – Diestsebaan (grens met Averbode – Bergom) – dubbelrichtingsfietspad – Fietsstrook – N19 (grens met Aarschot – Herselt centrum) – N15 (Provinciebaan) – Wolfdonksesteenweg – Gijmelsesteenweg

De N19 en de N152 hebben een verbindingsfunctie op regionaal niveau, De N152 heeft ook een functie van verzamelen naar het hoger wegennet. Op lokaal niveau zijn er zowel wegen die een lokale verbindingsfunctie opnemen als wegen die een ontsluitingsfunctie opnemen. Volgende wegen hebben een lokale verbindingsfunctie:


IOK

plangroep

51


Busvervoertrajecten De spoorlijn Aarschot – Antwerpen loopt over het grondgebied van Herselt - deelgemeente Ramsel. Binnen de gemeente is er echter geen stopplaats aanwezig. Reizigers zijn dan ook aangewezen op de stations van Aarschot, en in mindere mate op dat van Heist-op-den-Berg en op kleinere stopplaatsen in Begijnendijk en Testelt. Een aantal buslijnen doorkruisen de gemeente. Lijn 490 en varianten (Turnhout – Geel – Westerlo – Aarschot) loopt langs de N19 en maakt tijdens de spitsuren een variante lus via Bergom – domein Hertberg – Blauberg en Ramsel. Lijn 220 en varianten loopt van Herentals naar Aarschot en doorkruist de kern van Ramsel. Verder lopen twee sneldienstlijnen doorheen Herselt: lijn 305 Turnhout – Aarschot – Leuven via de N152 en de N19; lijn 307 Hamont – Leuven via de N19. De belbus verzorgt de bediening van het volledige grondgebied van Westerlo-OlenHerselt-Hulshout. Verder is er ook een belbus Aarschot en een belbus Scherpenheuvel beschikbaar in Herselt. De frequentie van de lijnen varieert, waarbij deze tijdens het weekend veel lager ligt dan tijdens de week.

2.8

Kaart I 12: locatie clusters weekendverblijven

Evolutie

Terwijl het verenigingsleven van oudsher een maatschappelijke verankering kent, zijn toerisme en recreatie eerder jonge gebruiksfuncties van het landelijke gebied. Met het toenemen van de welvaart, de vrije tijd en de mobiliteit zijn ze een steeds belangrijkere plaats gaan innemen. Na de tweede wereldoorlog zijn de rust, de bossen en de kanalen van de Kempen een belangrijke aantrekkingskracht gaan uitoefenen op de stedeling. Getuige daar-

52

Elementen structuur

van

de

bestaande

toeristisch-recreatieve

De volgende elementen kunnen binnen de toeristisch-recreatieve structuur van de gemeente Herselt onderscheiden worden: Voorzieningen voor de jeugd, sportvoorzieningen, socioculturele voorzieningen, verblijfsrecreatieve infrastructuur, voorzieningen voor wandelaars, fietsers en ruiters, horeca, en bundels en knooppunten van de toeristisch-recreatieve infrastructuur. Voorzieningen voor de jeugd

Tabel 19: Infrastructuur voor jeugdwerking

Definitie

De ruimtelijke toeristisch-recreatieve structuur wordt gevormd door de toeristischrecreatieve voorzieningen en activiteiten en hun samenhang. Toerisme bevat het geheel van interrelaties en verschijnselen die verband houden met de verplaatsing naar en het tijdelijke verblijf van mensen in een niet alledaagse omgeving. Recreatie is het geheel van handelingen die gebeuren in de vrije tijd en primair gericht zijn op de fysieke (spel, sport, …) en geestelijke (cultuur, hobby, …) ontspanning.

2.8.2

2.8.3

Met voorzieningen voor de jeugd worden zowel de infrastructuur van jeugdverenigingen bedoeld als de openbare speelmogelijkheden. De jeugdwerking kent traditioneel een sterke parochiale verankering (Herselt, Ramsel, Bergom en Blauberg). De voorzieningen voor de jeugd situeren zich dan ook voornamelijk in het woonweefsel. In Herselt zijn 9 jeugdverenigingen actief. Tabel 19 geeft een overzicht van de voorzieningen voor de jeugd.

Bestaande toeristisch-recreatieve structuur

Kaart I 11: bestaande toeristisch-recreatieve structuur

2.8.1

van zijn onder andere de weekendverblijven in tal van bos- en valleigebieden. De jongste decennia heeft met de toenemende mobiliteit het dagtoerisme een sterke groei gekend, terwijl de bloei van het verblijfstoerisme en de tweede verblijven zijn hoogtepunt voorbij is. Er is een verschuiving opgetreden waarbij sportverenigingen een steeds belangrijkere plaats zijn gaan innemen. Ruimtelijk vertaalt dit zich in een groeiende ruimtebehoefte vanwege specifieke infrastructuurbehoeften.

IOK

vereniging

adres

bestemming

Chirojongens Herselt Chiromeisjes Herselt VZW De Bjel Chirojongens Ramsel Chiromeisjes Ramsel KAJ Ramsel KLJ Ramsel KSJ Blauberg Scouts Blauberg

Stap 24 (Berkenheem) Vest 5 Stationsstraat 51 Stationsstraat 51 Stationsstraat 53 Stationsstraat 53 Verbrand Goor 37 Verbrand Goor 37

woongebied woongebied woonuitbreidingsgebied woonuitbreidingsgebied woonuitbreidingsgebied woonuitbreidingsgebied gemeenschapsvoorzieningen gemeenschapsvoorzieningen

Bron: gemeentelijke diensten

Naast gebouwen en lokalen maken jeugdbewegingen ook vaak gebruik van openbare ruimten (braakliggende terreinen, bossen, speelpleinen, …) voor sport en spel. Naast de klassieke jeugdbeweging dient nog de Herseltse jeugdclub de Choke vermeld, op dit moment gehuisvest langs de Westerlosesteenweg (huur privépand).

plangroep



Tabel 20: Overzicht van openbare speelpleinen/-bossen Kern

Naam

Tabel 21: Sportinfrastructuur in de gemeente Herselt

Bestemming

Herselt

Huisakkers

Woonuitbreidingsgebied

Herselt

Vest

Woongebied

Herselt

Stippelberg

Woongebied

Ramsel

Steenovens


Ramsel

Roteinde


Bergom

Heilige Steen

Woongebied

Blauberg

Verbrand Goor

Woongebied

Blauberg

Binnenblok


Varenwinkel

Wolfdonksesteenweg

Woongebied

Herselt

Molenberg

Agrarisch gebied

Ramsel

Bosstraat

Natuurgebied

Bergom

Heistraten

Bosgebied

Zwembad Delfino VTC De Mixx

Met sportvoorzieningen wordt de specifieke infrastructuur bedoeld die voornamelijk door de sportverenigingen, maar ook door particulieren gebruikt wordt ter beoefening van uiteenlopende sporten. De voorzieningen in Herselt richten zich voornamelijk naar het lokale niveau. Deze sportverenigingen hebben nood aan ruimte en infrastructuur. Een aantal van deze voorzieningen zijn dicht bij de kern gelegen. Het voordeel hiervan is dat ze goed bereikbaar zijn voor een grote groep mensen. Sporthal De Snepkens is verder van het woonweefsel gelegen. Zij blijven goed bereikbaar met de auto, maar minder bereikbaar met de fiets of te voet. Andere sportvoorzieningen liggen verspreid over de gemeente. Dit is voornamelijk zo voor enkele voetbalvelden. De sportclubs die er gebruik van maken richten zich vooral op het sublokale niveau (gehuchten, wijk).

Privé Gemeente

Buitenvoorzieningen: Ruiterpiste (LRV en Ponyclub St. Maarten), 3 tennisterreinen in kunstgravel, 1 km verlichte looppiste, 6 petanqueterreinen, multifunctioneel ontmoetingsplein, 1 beachvolleybalveld, een speelterrein, 2 voetbalvelden (KFC Herselt), 1 kunstgrasveld (vermoedelijk beschikbaar na zomer 2011) en hondenclub (Hondenvrienden der Netevallei).

Enkele locaties zijn in beheer van de gemeente en worden ter beschikking gesteld van de verschillende verenigingen. Sommige verenigingen beschikken over eigen voorzieningen die enkel voor eigen leden toegankelijk zijn. Tabel 21 geeft een overzicht. Sporthal Snepkens FC De Brodders (Demer) Drie Eiken Boys’ FC KWB Bergom VC Blauberg

IOK

Eigenaar

Grote sporthal (26 x 46 m), polyvalente (sport)zaal (19 x 35 m), mattenzaal (14 x 14 m voor gevechtsporten, kickbox, yoga, …), spiegelzaal (14 x 14 m voor dans e.d.), 18 kleedkamers (waarvan 14 met douches), klimmuur (100 m², i.s.m. vereniging de Bergstijgers), 2 squashlokalen, cafetaria (300m²) met ruim buitenterras (400m²), bibliotheek (ca. 1.000 m²), lokaal en ruime berging voor heemkunde (100 m²), 5 vergaderlokalen (totaal ca. 250 m²), tentoonstellingsruimte (100 m²), repetitieruimte (geluidsbox 25m²), kinderopvang (ca. 200 m², ter vervanging van Lindekind) met ruim buitenspeelterrein, burelen voor de gemeentelijke toeristische dienst en de sport-, jeugd- en cultuurdienst, gemeentelijke uitleendienst, conciërgewoning, plus 2 privéinitiatieven (voor 100 % gefinancierd door deze privépartners): indoorskipiste Ars Valendi (reeds geopend sinds 01-11-2010) en fitness- en gezondheidsclub Bodymove (800 m²).

Sportvoorzieningen


Infrastructuur

zwembad Binnenvoorzieningen:

plangroep

Sporthal (3 volleybalvelden) - squash - fitness Voetbalveld en kantine 2 voetbalvelden en kantine Voetbalveld en kantine 2 voetbalvelden en kantine

privé Privé Privé Gemeente Gemeente

53


Tabel 22: Locaties voor socioculturele activiteiten in Herselt

Infrastructuur

Eigenaar

FC Varenwinkel KFC Ramsel Jeugdvoetbal KFC Ramsel FC De Schilders (Langdonken) KFC Houtvenne

2 voetbalvelden en kantine Voetbalveld en kantine Voetbalveld en kantine Voetbalveld en kantine Voetbalvelden, kantine en tribune

School Ramsel Extreme Kar Bowling Delen Vissersclub ’t Loze Vissertje Vissersclub Visvijverstraat Vissersclub Plankenbrugstraat Kleiput Witput Visvijver Begijnendijksesteenweg

turnzaal Cartingcircuit bowlingzaal Visvijvers Visvijvers Visvijvers Visvijver Visvijver visvijver

Privé Privé Gemeente Privé Gemeente Hulshout Gemeente Privé Privé Privé Privé Privé Gemeente Gemeente

Adres

Eigenaar

Asbroek 1 Vest Hoge Dreef 1 Blauberg 21 Stationsstraat 53 Wolfdonksteenweg 23 Stationsstraat Stationsstraat 39A

Gemeente Kerkfabriek Kerkfabriek Kerkfabriek Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

Bron: Gemeente Herselt

Verblijfsrecreatieve infrastructuur Tot de verblijfsrecreatieve infrastructuur behoren traditioneel de individuele weekendverblijven, de verblijfsparken, de vakantieparken en de campings. In de gemeente Herselt is er één camping aanwezig. Dit is camping ‘Dry Eycken’, centraal gelegen in de gemeente. Er zijn eveneens kampplaatsen voor de jeugd beschikbaar: zone aan de Leeuwerikhoeve en een zone aan de lokalen van de Chirojongens van Herselt.

Bron: gemeentelijke diensten, eigen inventarisatie, toelichting BPS Limberg

Socioculturele voorzieningen De voorzieningen voor cultuur en ontspanning zijn ingebed in het woonweefsel, verankerd op het niveau van de parochie. De voornaamste voorzieningen zijn in Tabel 22 weergegeven. In feite dient opgemerkt te worden dat de term socio-cultureel een brede waaier aan verenigingen dekt: toneelverenigingen, muziekverenigingen, politieke partijen, … Hierbij dient vermeld te worden dat de opgesomde voorzieningen niet steeds een louter socioculturele bestemming hebben, maar ook wel eens gebruikt worden door jeugd- en sportverenigingen, of door particulieren. Dit geldt vooral voor de parochiezalen in de gemeente.

De vestiging van weekendverblijven is een fenomeen dat enkele decennia geleden de grootste bloei heeft gekend. De aanwezigheid van rust en landschappelijke kwaliteiten zijn de belangrijkste vestigingscriteria gebleken. Zones voor verblijfsrecreatie werden op het gewestplan afgebakend. Het ontbreken van een afdoend handhavingsbeleid heeft de aanwezigheid van zonevreemde verblijven in bossen en natuurgebieden in de hand gewerkt. In de gemeente Herselt komen ongeveer 1050 weekendverblijven voor. Ongeveer 930 van hen zijn gegroepeerd in zogenaamde ‘clusters’9.

9

54

Naam

VTC De Mixx Parochiecentrum Herselt Parochiecentrum Bergom Parochiecentrum Blauberg Parochiecentrum Ramsel Verenigingslokaal Schoolgebouw Verenigingslokaal Schoolgebouw Verenigingslokaal Steenovens

IOK

Een cluster bestaat uit minstens 5 weekendverblijven binnen een straal van 100m van elkaar gelegen.

plangroep



Tabel 23: Overzicht van de clusters weekendverblijven in de gemeente Herselt Locatie weekendverblijven

Ramsel Ramsel Ramsel Ramsel Ramsel Langdonken Langdonken Langdonken Langdonken Langdonken Langdonken

C1 C7 C6 C9 C22 C4 C3 C27 C2 C5 C24

Langdonken

C23

Langdonken Langdonken Varenwinkel Varenwinkel

C26 C25 C19 C20

Varenwinkel

C28

Varenwinkel Blauberg Blauberg Herselt

C18 C17 C14 C15

Herselt Herselt Herselt

C13 C16 C21

Herselt

C12

Herselt Herselt

C11 C10

Herselt

C8

Bestemming

Hoekheide Agrarisch gebied Vijverstraat Zone voor dagrecreatie Raambroek natuurgebied Haterbeekweg Zone voor verblijfsrecreatie Venusberg Zone voor verblijfsrecreatie Dellenweg natuurgebied Donkstraat Natuurreservaat Maasvelden Zone voor verblijfsrecreatie Achter de Wereld Zone voor verblijfsrecreatie Venneweg Zone voor verblijfsrecreatie Langdonkenstraat en Zone voor verblijfsrecreatie, natuurreseromgeving vaat, bufferzone, agrarisch gebied Langdonkenstraat Zone voor verblijfsrecreatie, agrarisch gebied Beemdeke Agrarisch gebied Veldstraat Agrarisch gebied Elzenbroek Zone voor verblijfsrecreatie De Schrieken Zone voor verblijfsrecreatie, agrarisch gebied Vorstheide Agrarisch gebied met landschappelijke waarde Wezel Agrarisch gebied Vossenhoeve Bosgebied Wezels Baantje Zone voor verblijfsrecreatie Vuldershoek Zone voor verblijfsrecreatie, agrarisch gebied, bosgebied Hoolstraat Zone voor verblijfsrecreatie Kipdorp Bosgebied RijselbergZone voor verblijfsrecreatie Vijverstraat Drie-EikenstraatAgrarisch gebied met landschappelijke Oudebaan waarde Oude Baan Agrarisch gebied Vallei van de Grote Natuurgebied Nete Limberg Agrarisch gebied met landschappelijke waarde

Bron: Gemeente Herselt, clusters conform definitie Vlaams Gewest


IOK

De clusters vertegenwoordigen een oppervlakte van 274,6 ha. Bijna 19% of 52 ha van deze oppervlakte is gelegen in kwetsbaar gebied. Slechts 21% van de weekendverblijven in de clusters is vergund. 9% is gelegen binnen een vergunde verkaveling voor weekendverblijven. Tabel 24: Kenmerken van de gedefinieerde clusters van weekendverblijven Cluster

Aantal weekendver-blijven

Aantal permanent bewoond

Aangesloten bij woonkern?

Aangesloten bij verkaveling of woonlint?

Aangesloten bij lintbebouwing?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

13 5 23 14 29 7 12 5 11 6 29 6 12 9 59 5 50 8 76 94 115 26 10 282 5 5 9 5

0 0 5 0 2 4 11 0 6 0 4 0 1 1 1 0 1 0 19 17 36 9 2 93 1 0 0 2

N N N N N N J J N N N N N N N N J N N N N N N N N N N N

N N N N N N J J N N J N N J N N J N J N N J N N J N N N

N N N N N J J J N N J N N J N N J J J N J N N N J N N J

Bron: Inventaris weekendverblijven, gemeente Herselt (1999)

Een probleem dat zich stelt in het merendeel van deze clusters is de permanente bewoning van de weekendverblijven. Op die manier oefenen zij een hogere druk uit

plangroep

55


op de omgeving. Eveneens kenmerkend voor zones met weekendverblijven is de aanwezigheid van een groot aantal particuliere visvijvers. Aangezien er in de gemeente Herselt een groot aantal weekendverblijven aanwezig zijn, wordt de impact van hen op de omgeving hieronder geschetst. Provinciale studie pilootclusters Herselt In 2009 werd door de provincie een studie afgerond m.b.t. een 5-tal clusters in de gemeente Herselt, alle gelegen in de omgeving van Hertberg. Het betreft de clusters 11, 12, 13, 15, 21 (zie ook DEEL 1II2.2). De voorstellen van de provincie voor de clusters 11, 12, 13, 15 en 21 werden vertaald in voorontwerpen van een PPUP’ die op 15 september 2010 in plenaire vergadering werden besproken. Dit PRUP werdopgemaakt na de toetsing van de clusters weekendverblijven aan het provinciaal oplossingskader voorde clusters van weekendverblijven. Het PRUP weekendverblijven C11, C12, C13, C15 en C21 te Herselt werd door de Provincie voorlopig vastgesteld op 16-12-2010. Het openbaar onderzoek liep van 11-02-2011 tot en met 11-04-2011. Bezwaren en opmerkingen werden voor advies aan de GECORO voorgelegd. Het College van burgemeester en schepenen keurde de lijst met bezwaren en opmerkingen goed en legde deze voor aan de Gemeenteraad. De bezwaren en opmerkingen van de Gemeente Herselt werden door de Gemeenteraad in zitting van 28-03-2011 goedgekeurd en aan de PROCORO gestuurd. Weekendverblijven in relatie tot hun omgeving Weekendverblijven, zeker als ze permanent worden bewoond, hebben doorgaans een belangrijke impact op plant en dier. Dit wordt in de hand gewerkt door hun ligging in “afgelegen” gebieden met vaak een hoge biologische waarde. Het zijn immers deze gebieden van rust en natuur die steeds een aantrekkingskracht hebben uitgeoefend voor de bouw van weekendverblijven. Ook de op de gewestplannen gelegen zones voor verblijfsrecreatie zijn meestal gelegen in of sluiten aan bij gebieden met belangrijke natuurwaarden. Veel concentraties van weekendverblijven zijn dan ook gelegen in natte depressies of op beboste duinenruggen Waar een weekendhuisje wordt gebouwd verdwijnt vaak een waardevolle biotoop. Men stelt bovendien vast dat niet enkel de bebouwde oppervlakte wordt aangetast, maar ook de omgeving doordat mensen die weekendverblijven inrichten, de neiging hebben ook de bestaande bomen en planten uit de weg te ruimen en te vervangen door streekvreemde en gecultiveerde soorten. Vaak blijft de ontregeling van kwetsbare biotopen niet beperkt tot deze oppervlakte, onder meer door verstoring van de waterhuishouding. Een veelvoorkomend probleem is de ontregeling van interessante moerasbiotopen door het graven van visvijvers bij weekendverblijven. Ook de vervuiling van oppervlaktewater vormt een reële bedreiging. Veel weekendverblijven liggen in waterrijke natuurgebieden, waar doorstroming van zuiver water de basisvoorwaarde vormt voor de instandhouding ervan.

56

IOK

De inplanting van weekendverblijven in bos- en moerasgebieden werkt de versnippering van natuurgebieden in de hand. Hierdoor krijgen kwetsbare soorten het vaak moeilijk te overleven. Vaak minder direct waarneembaar, maar zeker niet minder direct, is het effect op het fysisch milieu, zoals de waterhuishouding, zowel kwantitatief als kwalitatief. Weekendverblijven zijn niet aangesloten op riolering; ze lozen dus ongezuiverd in het oppervlaktewater. Bovendien zijn veel weekendverblijven gelegen in depressies met een grondwaterstand die periodiek zeer hoog kan zijn, zodat de aanleg van bezinkingsputten hier zinloos is. Dat kwetsbare biotopen hierdoor in gevaar komen werd hoger reeds besproken. Het graven van visvijvers, evenals de ophoging van terreinen kunnen belangrijke veranderingen in de grondwaterstand teweegbrengen. De ongecontroleerde inplanting van weekendverblijven heeft vaak een sterk negatieve impact op de visuele appreciatie van het landschap. Ook de aanleg van de omliggende terreinen met milieuvreemde planten werkt dit effect in de hand. Voorzieningen voor wandelaars en fietsers In de gemeente Herselt zijn een elftal bewegwijzerde wandelroutes aanwezig (Tabel 25). Deze routes zijn enerzijds geconcentreerd in het provinciaal domein Hertberg en anderzijds vertrekken ze uit de gehuchten (Ramsel – Herselt – Blauberg). Ook in het natuurgebied Langdonken zijn er twee wandelingen uitgestippeld. De locatie van de wandelroutes is geassocieerd met de aanwezigheid van natuurlijke elementen en landbouwgebieden. Ze benadrukken het groene karakter van de gemeente. Het starten eindpunt van de wandelingen is goed bereikbaar met de auto. Ook de fietsroutes die de gemeente doorkruisen zijn geënt op de aanwezigheid van open ruimte (Tabel 26). Eveneens belangrijk voor het fietstoerisme in de gemeente Herselt is de aanwezigheid van een fietspad op de oude spoorwegbedding tussen Aarschot en Herentals. Tot slot doorkruist een mountainbikeparcours de gemeente Herselt. Er kan op drie plaatsen vertrokken worden. In totaal is het parcours 42 km lang, maar de route kan ingekort worden. Recent werd het fietsknooppuntennetwerk van de provincie Antwerpen ook uitgebouwd in Herselt. Het sluit ook aan op fietsroutes in de provincie Vlaams-Brabant.

plangroep



Bundels en knooppunten van de toeristisch-recreatieve infrastructuur

Tabel 25: Wandelroutes in de gemeente Herselt Vertrekpunt

Wandelroute

Afstand (km)

Hertberg

Oranje route Blauwe route Rode route Groene route Molenbergpad Het Goor- Asbroek Langdonken Langdonken Raambroekpad Willem Elsschotpad Grensroute

2,5 3,5 4 6 10

Herselt- centrum Herselt- Limberg Herselt Herselt Ramsel Blauberg Blauberg

Een eerste bundel wordt gevormd door de aaneenschakeling van zones met weekendverblijven in het zuiden van de gemeente. Aansluitend bij deze verblijven komen er wandelroutes voor en zijn er eveneens voetbalterreinen aanwezig. Het geheel is gelegen in een gebied met een hoge natuurlijke en landschappelijke waarde.

4 9 8,5 6 10

Een tweede bundel is de recreatieve infrastructuur die uitgebouwd werd rond Camping Dry Eicken. Niet alleen vinden we hier een camping terug, maar eveneens weekendverblijven, een binnenspeeltuin, …. Het gebied sluit bovendien aan bij het Domein Hertberg waar een groot aantal wandelingen aangeduid staan. Ook loopt er een fietspad in deze omgeving.

Bron: Wandelen in Herselt, 1992

Aansluitend op de kern van Herselt komt er een concentratie aan sportvoorzieningen voor (Limberg).

Tabel 26: Bewegwijzerde fietsroutes door Herselt en omgeving Fietsroute

Doorkruiste gemeenten

Pater Van Cléroute

Westerlo, Bergom, Varendonk, Laakdal, 49 Zittaart, Meerhout, Winkelomheide, Stelen, Tongerlo Westerlo, Bergom, Laakdal, Vorst, Averbode, 53 Ramsel, Heultje, Zoerle-Parwijs Herselt, Bergom, Blauberg 34

Laak- en Neteroute Hoevepad Fietsknooppuntennetwerk provincie Antwerpen

Afstand (km)

2.9

Overige voorzieningen (o.a. gemeenschapsvoorzieningen; ontginningsgebieden)

2.9.1

Definitie

Wat onder openbare nutsvoorzieningen en gemeenschapsvoorzieningen moet worden verstaan staat beschreven in de omzendbrief betreffende de inrichting en de toepassing van de ontwerpgewestplannen en gewestplannen van 8 juli 1997 (BS 23.08.1997).

Bron: TFPA, Gemeentebestuur Herselt

Horeca In de gemeente Herselt komen een aantal horecazaken voor. Een groot aantal van deze zaken zijn gelegen in het centrum van Herselt. Ook in de woonweefsels van Ramsel en Blauberg komen verschillende zaken voor. Elders in de gemeente zijn een aantal zaken gelokaliseerd langs de invalswegen zoals de Aarschotsesteenweg, de Westerlosesteenweg, de Provinciebaan en de Diestsebaan. De locatie van horeca langs deze laatste heeft ook te maken met de aanwezigheid van het Provinciaal Domein Hertberg. Op die manier zijn deze horecazaken eveneens gericht op de toeristen of recreanten in de gemeente. De andere cafés en taveernes zijn meestal gericht op de eigen bevolking en worden soms gebruikt door een verenging. Binnen de gemeente zijn ook een hotel en een tweetal ‘bed and breakfast’-zaken gelegen. Enkele van de horecazaken zijn zonevreemd.


Ruimtelijk vertaalt de toeristisch-recreatieve infrastructuur zich in een aantal bundels en knooppunten van één of meerdere toeristisch-recreatieve functies. Deze bundels en knooppunten worden gedragen door deze elementen van de toeristischrecreatieve structuur, samen met elementen van de natuurlijke en landschappelijke structuur.

IOK

Openbare nutsvoorzieningen en gemeenschapsvoorzieningen zijn voorzieningen die gericht zijn op de bevordering van het algemeen belang en die ten dienste van de gemeenschap kunnen worden gesteld. De voorzieningen kunnen opgericht en uitgebaat worden door de overheid of een privé-instelling/persoon voor zover deze laatste geen winstbejag nastreven en de voorzieningen werkelijk ten dienste staan van de gemeenschap. De volgende voorbeelden geven weer welke functies zoal worden verstaan onder openbare nutsvoorzieningen en gemeenschapsvoorzieningen: – openbare instellingen voor medische verzorging – gemeentehuis en gebouwen voor gemeentelijke diensten – cultureel centrum, openbare culturele voorzieningen (bibliotheek, theater, …)

plangroep

57


– politie – brandweer – gebouwen voor overheidsdiensten – sociale voorzieningen (kribbe, rusthuis, bejaardenvoorzieningen, …) – openbare instellingen voor mentaal en fysisch gehandicapten – gevangenis, wederopvoedingsgesticht – gebouwen voor openbaar vervoer, openbare parkings, vlieghavens – posterijen, telefonie – gerechtsgebouwen – religieuze instellingen, eredienstgebouwen Deze functies (met uitzondering van vlieghavens en belangrijke infrastructuurwerken, horen in principe ook thuis in woongebied. Van een aantal voorzieningen die beschouwd kunnen worden als gemeenschapsvoorziening of instelling van openbaar nut is de locatie in een woonzone of zone voor openbaar nut niet aangewezen. Het gaat ondermeer om volgende inrichtingen: – drukstations, pompstations – transformatieposten – ontvangst- en zendmasten voor radio en TV – radarinstallaties – stortterreinen, afvalverwerkingsinstallaties – containerparken – waterwinningen, waterspaarbekken, wachtkommen, waterzuiveringsinstallaties – meteostations – begraafplaatsen, strooiweiden en crematoria Deze inrichtingen horen thuis in een zone voor gemeenschapsvoorziening en openbaar nut bij voorkeur buiten de woonzone of daarvan gescheiden door een bufferzone.

2.9.2

Overige voorzieningen binnen Herselt

2.9.2.1 Zone voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut volgens gewestplan Binnen de gemeente Herselt komen een achttal gebieden voor met als zonering gebied voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut. Deze zijn: – Herselt – centrum (8,4 ha): Deze zone omvat de kerk, het gemeentehuis, een bejaardentehuis en een school. – Herselt – kerkhof (0,8 ha): Deze zone omvat het kerkhof. Momenteel bestaat er een uitbreidingsbehoefte. – Ramsel – centrum (7,2 ha): In deze zone bevindt zich een gemeentelijke visvijver. – Ramsel – kerk (0,3 ha): In deze zone bevindt zich de kerk van Ramsel – Ramsel – kerkhof (0,5 ha): Deze zone bevat het oude kerkhof van Ramsel. – Bergom – kerkhof (0,3 ha): Deze zone omvat het kerkhof van Bergom. – Blauberg – kerkhof (0,4 ha): Deze zone omvat het kerkhof van Blauberg. – De Snepkens (1,3 ha): Deze zone omvat een voormalig rusthuis dat momenteel leegstaat. 2.9.2.2 Ontginningsgebieden Aansluitend bij het centrum van Ramsel, in het noordoosten en zuidwesten, werden ontginningsgebieden met nabestemming agrarisch gebied aangeduid op het gewestplan. Momenteel is de kleiontginning niet meer actief. Er blijven in de zuidelijke hoek van de noordelijke zone twee putten open, de rest van het gebied is in landbouwgebruik. Het zuidwesteliijke gebied werd voor een gedeelte via een BPA-procedure omgevormd naar een kerkhof. Verder bevinden er zich nog de terreinen van voetbalclub Ramsel en een visput.

In dezelfde omzendbrief als hierboven vermeld staan tevens bepalingen betreffende de ontginningsgebieden. In deze gebieden dient rondom een afzonderingsgordel te worden aangelegd, waarvan de breedte vastgesteld wordt door bijzondere voorschriften. Na de stopzetting van de ontginningen dient de oorspronkelijke of toekomstige bestemming, die door de grondkleur op het plan is aangegeven, te worden geëerbiedigd. Voorwaarden voor de sanering van de plaats moeten worden opgelegd opdat de aangegeven bestemming kan worden gerealiseerd.

58

IOK

plangroep


III Bestaande ruimtelijke structuur 3 Bestaande ruimtelijke microstructuur via deelruimten

3

Bestaande ruimtelijke deelruimten

microstructuur

via

De ruimtelijke samenhang werd in de deelnota’s telkens bekeken vanuit een specifieke invalshoek/sector. Deze benadering is per definitie een vereenvoudiging van de werkelijkheid omdat structuren onderling een sterke wisselwerking vertonen. Dit wordt ook wel de benadering vanuit de deelstructuren genoemd. De benadering vanuit de deelruimten daarentegen is een middel om via conflictanalyse expliciet te kunnen focussen op de wisselwerking tussen de deelstructuren. De gemeente wordt hierbij ingedeeld in een aantal deelruimten. Op die manier komen specifieke conflicten en kansen aan de oppervlakte.

De indeling in een deelruimte gaat uit van een bestaande homogeniteit qua morfologie, ruimtelijk functioneren en ruimtelijke problematiek. Gebiedsdekkend kunnen in Herselt vijf deelruimten onderscheiden worden: – Lintlandschap rond Ramsel – Groene, noordelijke gordel – Hoofddorp Herselt – Gedifferentieerd zuidelijk gebied Langdonken - Varenwinkel – Oostelijk heuvelgebied De deelruimtes overlappen enigszins om de grensgebieden niet aan belang te laten inboeten, maar ze worden slechts bij één van de deelruimtes besproken. Figuur 6: deelruimten in Herselt

Figuur 5: benadering vanuit deelruimten tegenover deelstructuren

benadering vanuit deelruimten

wonen landbouw economie natuur ...

Benadering vanuit deelstructuren

Groene noordelijke gordel

Oostelijk Heuvelgebied Hoofddorp Herselt

Lintlandschap rond Ramsel

In het richtinggevende gedeelte kunnen de visies en ontwikkelingsperspectieven van de deelstructuren door het gebruik van de deelruimten beter op elkaar worden afgestemd. Het is de meest aangewezen manier om tot een integraal ruimtelijk beleid te komen.


IOK

Gedifferentieerd, zuidelijk gebied

plangroep

59


3.1

kerkhof ingericht, voor de overige gebieden werd nog geen concrete nabestemming gerealiseerd.


In het westen van de gemeente ligt de deelruimte ‘Lintlandschap rond Ramsel’. Kenmerkend voor de deelruimte zijn de woonlinten doorheen het landschap zodat de deelruimte eerder een versnipperde structuur heeft. Bovendien komt er een groot aantal zonevreemde woningen voor wat de versnipperde structuur extra benadrukt. Centraal tussen de linten is de kern van Ramsel gelegen. Opvallend hier is dat de linten ten noorden van de Stationsstraat als woongebied zijn ingekleurd op het gewestplan en dat de compartimenten erbinnen als woonuitbreidingsgebied zijn aangeduid. Aangezien een groot gedeelte van de woonuitbreidingsgebieden zijn aangesneden, heeft de kern van Ramsel momenteel toch een dorpsstructuur. Binnen dit dorp concentreren de handelsvoorzieningen zich voornamelijk rond de Stationsstraat en de G. Vandenheuvelstraat. In de overige linten komen ook een aantal landbouwbedrijven en horeca- en handelszaken voor. Verbonden door een lint met de kern ligt er nog een bebouwingsconcentratie aan Roteinde. Hierin zijn veel sociale woningen gelegen. De noordelijke, westelijke en zuidelijke grens van de deelruimte wordt gevormd door waterlopen. Nochtans komen er in de deelruimte geen tot weinig alluviale of natte gronden voor. De agrarische sector is dan ook relatief sterk vertegenwoordigd in deze deelruimte. Kenmerkend voor deze structuur in de deelruimte is de aanwezigheid van tuinbouwbedrijven, met een concentratie van gronden voor boomkwekerijen in het noordwesten, op de grens met Hulshout. Verder nemen deze bedrijven slechts een beperkte oppervlakte in vanwege de weinig ruimtebehoevende aard van de intensieve tuinbouwteelten. Maïs en grasland domineren naar bodemgebruik het agrarisch gebied. Wat betreft natuur zijn er een aantal kleinere gebieden verspreid over de gemeente aanwezig: Meertsels, Bosstraat, Hoevenstraat en Peerdsloop. Ze vormen kleinere eenheden, maar staan toch met elkaar in verbinding via de beekvalleien en de aanwezigheid van kleine landschapselementen, vooral ter hoogte van de Boomgaardenstraat-Oevelloop. De oude spoorlijn Herentals-Aarschot vormt een groen lint door de deelruimte, maar heeft naast de natuurlijke functie ook een recreatieve functie als fietspad. Eveneens behorend tot de recreatieve structuur van de deelruimte zijn een aantal concentraties van weekendverblijven en visvijvers (Plankenbrugstraat, Visvijverstraat). Een oude kleiput in het centrum doet dienst als visvijver. Aansluitend zijn er ook voetbalvelden gelokaliseerd. De voetbalvelden aan de Harmoniestraat sluiten aan bij de kern van Houtvenne. De voormalige ontginningsgebieden in het centrum van Ramsel hebben hun functie verloren. Een gedeelte van het zuidelijke ontginningsgebied werd via een BPA als

60

IOK

In het zuidwesten van de deelruimte doorkruist de spoorweg Aarschot-Lier nog net de gemeente Herselt. Een ander element van de verkeersstructuur is de N19 die de oostelijke grens vormt van de deelruimte. Landschappelijk gezien is de Ramselse Berg nog kenmerkend, zelfs in het centrum van Ramsel.

3.2

Groene, noordelijke gordel

De deelruimte ‘groene, noordelijke gordel’ bestaat voornamelijk uit natuurgebieden volgens het gewestplan. Een gedeelte van deze gebieden is gelegen langs de Grote Nete en in het gebied Goor-Asbroek. Andere natuurgebieden zijn gelegen aan Witbergen, Prinsenbos en Raambroekse bossen. De meeste van deze gebieden behoren tot de Europese beschermde zones die samen het Natura 2000 netwerk vormen. Ze zijn allemaal gekoppeld aan het fysisch systeem: alluviale bodems en natte tot zeer natte podzolachtige bodems wisselen elkaar af binnen de deelruimte. Naast de Grote Nete stromen er ook een aantal zijlopen door de deelruimte: Goorbeekloop, Rode Laak, Steenkensbeek, Nieuwe Loop en Molenvloed. Langsheen de Provinciebaan komen er gebieden met plaggenbodems voor. Op een van dergelijke gronden ligt de nederzetting ‘De Snepkens’. Naast een aantal woningen is daar een sporthal en een (leegstaand) bejaardentehuis aanwezig. Verder naar het westen ligt een recreatiezone met visvijvers. Binnen de deelruimte komen een aantal concentraties van weekendverblijven voor die buiten de gewestplanzones vallen en dus zonevreemd zijn. Slechts een gebied voor verblijfsrecreatie werd op het gewestplan afgebakend aan de Raambroekse bossen. Binnen de deelruimte liggen ook agrarische gebieden. Globaal genomen vertegenwoordigen de landbouwbedrijven die er gelegen zijn maar een beperkt aandeel van de economische waarde van de landbouwsector in Herselt, Ook wordt het landbouwgebied aan Goorbeek gekenmerkt door kleine landschapselementen en dit bepaalt voor een deel mede de landschappelijke structuur van de deelruimte. Landschappelijk gezien heeft deze deelruimte sterke kwaliteiten. Dominant aanwezig is het valleilandschap met beemden, maar eveneens bepaalt het gebied aan Goorbeek het landschap door zijn kleinschaligheid en ook het wegenpatroon ten zuiden van het kasteel van Westerlo is waardevol (historisch park). De beschermde Kaaibeekhoeve is eveneens bepalend voor het landschap. Terwijl de deelruimte zich uitstrekt in oost-westrichting, wordt de deelruimte in noordzuidrichting doorkruist door twee belangrijke verkeerswegen, namelijk de N19 en de N152, respectievelijk richting Geel/Aarschot en Herentals. Ze vormen een barrière in het landschap. Verder volgt de Provinciebaan richting Heist-op-den-Berg wel de oostwestrichting van de deelruimte. Deze laatste kruist de vorige wegen.

plangroep


III Bestaande ruimtelijke structuur 3 Bestaande ruimtelijke microstructuur via deelruimten

3.3

3.4

Hoofddorp Herselt

Centraal in de gemeente Herselt ligt de deelruimte ‘Hoofddorp Herselt’. De deelruimte is relatief klein en omvat het dorpscentrum van Herselt en een aantal omliggende gebieden die functioneel bij de kern horen. In de deelruimte ligt het woongebied van Herselt. Binnen dit woongebied is er ruimte om te wonen, en voor handelszaken en lokale bedrijvigheid. Deze laatste elementen komen voornamelijk geconcentreerd in het centrum voor, langs de invalswegen. In de noordoostelijke uitloper van de kern, en in het zuiden van de kern, komen bovendien twee zones voor lokale bedrijvigheid voor. Deze zijn echter nagenoeg volledig bezet. Binnen de kern van Herselt zijn er een aantal woonuitbreidingsgebieden afgebakend. Delen hiervan zijn reeds aangesneden, sommige delen liggen nog vrij. Aan de noordzijde van de kern ligt de recreatiezone Limberg. Op dit ogenblik biedt deze zone ruimte aan voetbalvelden, een hondenclub en een paardenterrein. Ook is er een zwembad gelegen. Ten zuidoosten van deze zone is er een lint afgebakend dat rondom de Limberg gelegen is. Deze Limberg is een heuvel die landschappelijk gezien kenmerkend is voor de gemeente en die als parklandschap is aangeduid op het gewestplan. Ten zuiden van deze structuur ligt een zone voor gemeenschapsvoorzieningen die het gemeentehuis, de kerk, een bejaardentehuis en een school groepeert. Qua mobiliteit zijn er in het centrum een groot aantal invalswegen die elkaar kruisen. De N19 loopt door het centrum en bepaalt de ietwat uitgerekte vorm van Herselt. Daarnaast vertrekt de N152 in het centrum richting Herentals en vertrekken er wegen naar Blauberg, Varenwinkel en Ramsel. Deze laatste weg vertrekt uit het woongebied met landelijk karakter aan de zuidzijde van de kern. De kern wordt in het oosten begrensd door het bosgebied rond de StippelbergHertberg. Binnen deze bosstructuur zijn er een aantal weekendverblijven en kampeergelegenheden gelegen waarvan de bezoekers eveneens aangewezen zijn op het centrum van Herselt om inkopen te doen. De rest van de kern wordt begrensd door agrarisch gebied. Dit laatste is echter ten (noord)westen van de kern eerder kleinschalig door de aanwezigheid van kleine landschapselementen en bosperceeltjes, en ten zuiden van de kern versnipperd door boscomplexen. Net buiten de deelruimte, maar er functioneel toe behorend, ligt het containerpark in agrarisch gebied (Dieperdel). Geografisch maakt het dus deel uit van de deelruimte ‘Groene, noordelijke gordel’.


IOK

Gedifferentieerd zuidelijk gebied Langdonken – Varenwinkel

De deelruimte ‘gedifferentieerd zuidelijk gebied Langdonken-Varenwinkel’ is een openruimtegebied waar de functies natuur, landbouw en recreatie elkaar afwisselen. Er komt slechts één kern, Varenwinkel, en één lint (Mottaart) voor. Daarnaast komen er heel wat weekendverblijven voor, de meeste ervan zijn gegroepeerd in concentraties. Langdonken, Elzenbroek en de Schrieken zijn de grootste gebieden met weekendverblijven, maar ook een tiental kleinere groepjes komen voor. Een aantal hiervan, en ook delen van de grootste concentraties, zijn zonevreemd. De ondergrond van deze zones bestaat bovendien vaak uit natte gronden, al dan niet gelegen binnen de alluviale vlakte van de aanwezige beken. De aanwezigheid van de weekendverblijven is rechtstreeks gekoppeld aan het voorkomen van grote rustige en dus aantrekkelijke natuur- en boscomplexen. Mede door de aanwezigheid van natte alluviale gronden en natte depressiegronden is het gebied lange tijd van bebouwing gevrijwaard gebleven en kon de natuur er zich ontwikkelen. Binnen de deelruimte komen ook nu nog grote bos- en natuurgehelen voor, zij het dat hun structuur versnipperd is door de verblijven. In het noorden van de deelruimte zijn de boscomplexen gelinkt aan de diestiaanheuvels Molenberg – Kapittelberg en hebben ze een infiltratiefunctie, in het zuiden van de deelruimte daarentegen liggen de natuurcomplexen op de waterbergende gebieden langs de Langdonkse Beek, de Peerdsloop de Schriekse loop en de Calsterloop waar de kwelfunctie als ecologisch proces belangrijk is. In het overige gedeelte van de open ruimte in de deelruimte is de landbouw de hoofdgebruiker. Ze kent een grote verscheidenheid, maar opvallend is toch dat een groot gedeelte van het economisch belang door de tuinbouwsector gerealiseerd wordt. Ook komen er in de deelruimte relatief veel gras- en maïsland voor, wat erop wijst dat de grondgebonden tak van de landbouw nog aanwezig is. Tot slot is de Kapittelberg zowel agrarisch als landschappelijk een waardevol element door zijn specifiek ruimtegebruik (de aanwezigheid van wijnranken en een hoeve).

plangroep

61


3.5

Oostelijk heuvelgebied

Deze deelruimte wordt gedomineerd door het centrale heuvelcomplex dat geologisch bepaald wordt door de aanwezigheid van ijzerzandsteen in de ondergrond. Deze diestiaanheuvels typeren het landschap en vormen regionaal gezien één van de noordelijkste uitlopers ervan. Bovenop deze heuvels liggen uitgestrekte bossen die grensoverschrijdend kenmerkend zijn voor deze structuren: Hertberg, Stippelberg en Kapittelberg, allemaal onderdelen van de Merodebossen die door hun uitgestrektheid gekenmerkt worden. Eerder decentraal, op de oostgrens van de deelruimte, ligt het boscomplex Helschot dat gekoppeld is aan de alluviale gronden van de Rode Laak. In deze deelruimte is de gradiënt nat- droog, laag- hoog duidelijk terug te vinden wat het landschappelijk beeld van de deelruimte sterk bepaalt. Binnen de deelruimte komen twee kernen voor, Bergom en Blauberg. Ze zijn echter relatief beperkt in oppervlakte en hebben hun buitengebiedkarakter niet verloren. De twee kernen staan min of meer via de Diestsebaan in verbinding met elkaar. Binnen de kern van Bergom komen nog niet aangesneden woonuitbreidingsgebieden voor, in Blauberg is het woonuitbreidingsgebied reeds ingenomen (voornamelijk sociale woningbouw). Ten westen van Blauberg, in de open ruimte, ligt nog een bedrijvenzone met een lokaal karakter aan de Blaubergsesteenweg. Deze bedrijvenzone is reeds volledig ingevuld. Ook in deze deelruimte worden de grote boscomplexen op verschillende plaatsen door weekendverblijven versnipperd. Deze weekendverblijven zijn deels zonevreemd gelegen. De grootste concentraties liggen aan Vuldershoek, Hoolstraat en Rijselberg-Vijverstraat. Daarnaast ligt er ook een camping (Dry Eicken) te midden van het boscomplex op de Stippelberg. Ten zuiden van de kern van Blauberg, in het bosgebied op het duinencomplex, ligt er nog een concentratie aan weekendverblijven. Deze is echter zonevreemd. Wat betreft de overige elementen van de recreatieve structuur, heeft de Hertberg een groot aantal wandelwegen en is de sportinfrastructuur in de kern van Blauberg redelijk goed uitgerust voor de lokale behoefte. De landbouwsector is relatief sterk vertegenwoordigd in het zuiden van de deelruimte, zeker ten oosten van de kern van Blauberg. Grondgebonden veeteelt is het meest dominant aanwezig wat zich in het landgebruik uit in de aanwezigheid van grasland en maïspercelen. Ten zuiden van de kern van Blauberg heeft het (op het gewestplan ingetekende) agrarisch gebied een eerder versnipperde structuur door de aanwezigheid van verschillende bosperceeltjes.

62

IOK

plangroep


III Bestaande ruimtelijke structuur 4 Synthese bestaande ruimtelijke structuur

4

rijen. De omgeving van Helschot – Vispoel – Hulst staat bijvoorbeeld grotendeels in het teken van de grondgebonden veeteelt wat zich vertaald in een hoog percentage aan grasland. Het landbouwgebied in de omgeving van Ramsel wordt eerder gekenmerkt door de tuinbouwactiviteiten.

Synthese bestaande ruimtelijke structuur

Kaart I 13: synthese bestaande ruimtelijke structuur

De gemeente Herselt ligt op de grens van de Zuiderkempen en het Hageland. Binnen de gemeente strekt zich centraal een complex van diestiaanheuvels uit in zuidwest-noordoost richting. De hoogte van deze heuvels gaat tot meer dan 40m, terwijl het laagste punt ter hoogte van Varkensmarkt minder dan 10m bedraagt. De gemeente is dus relatief reliëfrijk. Er komen ook een groot aantal waterlopen in de gemeente voor, velen daarvan vormen de grens met de buurgemeenten. De noordelijke gemeentegrens wordt gevormd door de vallei van de Grote Nete. Deze alluviale vallei kent dankzij de specifieke fysische kenmerken van oudsher een extensief bodemgebruik waardoor deze nu een aaneengesloten natuurcomplex vormt, hier en daar afgewisseld met landbouwgebruik. De vallei de Grote Nete is dan ook een structuurbepalend hydrografisch complex met belangrijke ecologische functies zoals winteroverstromingen, veenvorming en kwel. Ter hoogte van de verbindingswegen is de bebouwing op kortere afstand genaderd, maar verder is de vallei grotendeels gevrijwaard gebleven van bebouwing. Net zoals in de vallei van de Grote Nete hangen de natuurwaarden in de natuurcomplexen van Goor-Asbroek, Langdonken, Witbergen, Raambroekse bossen en Helschot samen met de ligging langsheen waterlopen of in gebieden die bepaald worden door fysische condities van alluviale valleien of vochtige depressies. Andere structuurbepalende natuurcomplexen en bosgebieden liggen dan weer op hogere gronden. Het meest uitgesproken voorbeeld is het complex Hertberg – Stippelberg – Kapittelberg dat zich uitstrekt over het tertiair heuvelcomplex in het oosten van de gemeente. Maar ook de bossen op het stuifzandcomplex ten zuiden van Blauberg zijn structuurbepalend. De meeste van deze gebieden worden zowel op Europees als op Vlaams niveau erkend als gebieden met belangrijke natuurwaarden door de selectie ervan als vogelrichtlijngebied, habitatrichtlijngebied of aanduiding binnen het VEN. Op gemeentelijk niveau komen verspreid over de gemeente nog een aantal kleinere geïsoleerde gebieden voor te midden van zones met andere hoofdfuncties. Niettemin spelen zij een belangrijke rol in de ecologische infrastructuur en het vrijwaren van ecologische processen. Het grootste deel van de open ruimte staat verder in het teken van de landbouw. In Herselt heeft de landbouw twee belangrijke pijlers, namelijk de grondgebonden veeteelt en de tuinbouw. Dit houdt in dat het agrarisch gebied doorheen de gemeente zeer divers is naar structurele kenmerken. Waar op de meeste plaatsen maïs en grasland het grootste aandeel van de landbouwgronden innemen, zijn op specifieke plaatsen in de gemeente ook concentraties van serres en percelen voor boomkweke-


IOK

In de gemeente Herselt zijn vijf kernen gelegen. Herselt is daarvan de grootste en bevat ook de meeste voorzieningen. Ook de gemeentelijke diensten zijn daar ondergebracht. Naast woonzones is er in de kern ruimte voor handel en bedrijvigheid, gemeenschapsvoorzieningen en recreatieve voorzieningen die allen verweven zijn in het dorp. Een belangrijk groenelement in het centrum is de Limberg die eveneens landschappelijk waardevol is aangezien het een Diestiaanheuvel is. In het noorden aansluitend bij de kern is recreatiegebied Limberg gelegen. Deze zone omvat naast voetbalterreinen tevens een manege en hondenclub. Voor deze zone zijn er concrete uitbreidingsplannen die de behoefte aan sportinfrastructuur op gemeentelijk niveau moeten invullen. Een tweede kern binnen de gemeente is deze van Ramsel. Ook hier zijn verschillende voorzieningen verweven in de dorpskern. Rondom de kern zijn een groot aantal linten gelegen die het gehele gebied een verrasterde structuur geven. Aan de noordzijde van Ramsel is een zone voor dagrecreatie gelegen waarin verschillende visvijvers gelegen zijn, maar ook enkele weekendverblijven. De zone grenst in het oosten aan de oude spoorlijn Aarschot-Herentals die in noord-zuidrichting doorheen de kern loopt. Binnen de driehoek Westmeerbeeksesteenweg – Ramselsesteenweg – Hooilaar is een zone voor ontginning afgebakend. Deze bestemming is echter achterhaald. Aan de zuidzijde van de kern is een woonuitbreidingsgebied ontwikkeld voor sociale huisvesting langs de N19, Roteinde. Tussen deze wijk en het centrum van Ramsel is een zone voor gemeenschapsvoorzieningen met een visvijver gelegen en een klein natuurgebied op de Ramselse Berg. De kernen van Bergom en Blauberg zijn in het oosten van de gemeente gelegen. Deze kernen bezitten voorzieningen op lokaal niveau. Wonen staat hier centraal. Bergom ligt ingesloten tussen de vallei van de Grote Nete en de bossen van de Merode, rondom de kern van Blauberg is landbouw hoofdgebruiker. Ten westen van Blauberg ligt een zone voor lokale bedrijvigheid die ingevuld is. Een laatste kern is deze van Varenwinkel waar wonen eveneens centraal staat. Buiten deze kernen komen in linten nog woningen voor, maar daarnaast zijn er binnen de gemeente ongeveer 1.000 woningen zonevreemd gelegen, de meeste ervan in agrarisch gebied. Andere bebouwingsconcentraties in de gemeente worden gevormd door de concentraties aan weekendverblijven die verspreid in de gemeente voorkomen. In totaal zijn er ongeveer 1.100 weekendverblijven gelokaliseerd in de gemeente. De meeste daarvan zijn gelegen in zones voor verblijfsrecreatie, of aansluitend hierop. De grootste concentraties komen voor aan Langdonken, de Schrieken-Varenwinkel en de Hertberg. Ze zijn dus duidelijk gekoppeld aan de aanwezigheid van groene elemen-

plangroep

63


ten in de gemeente. In de gemeente is tevens een camping gelegen op de Rijselberg. Andere elementen van de toeristisch-recreatieve structuur in de gemeente zijn de fietsen wandelwegen die aanwezig zijn. Deze laten toe om de rust en de landelijkheid van de gemeente te beleven. De spoorlijn Aarschot-Herentals is een belangrijke fietsader doorheen de gemeente. Ook verspreid in de open ruimte komen verschillende sportvelden voor die functioneren op zeer kleine schaal (niveau gehuchten). De belangrijkste verkeersader in de gemeente is de N19. Deze loopt in zuidwestnoordoost richting doorheen de gemeente. Ze doorsnijdt de kern van Herselt en vormt een knelpunt door de aanwezigheid van druk en zwaar verkeer op deze verbindingsweg van bovenlokaal niveau. Langsheen deze weg zijn twee bedrijvenzones gelegen: deze in het zuiden, op de grens met Aarschot, en deze ten noordoosten van de kern van Herselt. Beide zones zijn volzet.

64

IOK

plangroep


IV Kwantitatieve analyses en behoeften 1 Woningbehoefte

IV

KWANTITATIEVE ANALYSES EN BEHOEFTEN

1

Woningbehoefte

De analyses die aan de basis liggen van dit onderzoek zijn terug te vinden in bijlage. Voor een update in functie van recente ontwikkelingen (tot 2007) wordt gebruik gemaakt van de provinciale studie ‘Onderzoek naar woontendensen en –behoeften binnen de provincie Antwerpen’, hieronder provinciale woonstudie genoemd.

1.1

Demografische ontwikkelingen

In de periode 1999 - 2008 is de bevolking in Herselt toegenomen met 3,8 %. De bevolkingsgroei in Herselt is daarbij lager dan die van het arrondissement Turnhout (5,6 %) en die van de provincie en het gewest (respectievelijk 4,6 % en 4 %). In vergelijking met de omliggende gemeenten is deze groei gemiddeld. Herselt vormt als het ware een overgang van de sterk groeiende noordwestelijke gemeenten naar de zuidoostelijke gemeenten, met een beperkter groeiritme. Tijdens de periode 19992007 kenmerkt de deelgemeente Ramsel zich door een uitgesproken bevolkingsgroei (+ 4,8 %), terwijl in Herselt een status quo (0 %) kan worden genoteerd. Opvallend is dat vanaf de jaren ‘90 de bevolkingsgroei in Herselt nagenoeg uitsluitend gerealiseerd wordt door migraties. Daarmee wijkt Herselt sterk af van de trend van de hogere referentieniveaus, waar de natuurlijke aangroei toch nog redelijk vertegenwoordigd is. De migraties vinden voornamelijk plaats van en naar de arrondissementen Leuven en Turnhout. De trend is echter verschillend: er is een instroom vanuit het arrondissement Leuven en een uitstroom naar het arrondissement Turnhout. De grootste netto-instroom komt echter van de stad Antwerpen. Rekening houdend met het leeftijdsgebonden karakter van verhuizen, blijkt dat Herselt in tegenstelling tot de meeste gemeenten, een aantrekkingskracht weet uit te oefenen op alle leeftijdsgroepen. In verhouding tot de meeste buurgemeenten kenmerkt Herselt zich door een weinig afwijkende leeftijdsopbouw. Ongeveer 20 % van de inwoners van Herselt is jonger dan 20 jaar, 62 % behoort tot de middengroep en 18 % is ouder dan 64. Binnen de gemeente kunnen echter enkele afwijkingen worden vastgesteld. Zo wonen er in Blauberg, maar vooral in Ramsel opvallend meer jongeren. In het gehucht Blauberg is de oudere generatie uiterst beperkt aanwezig (13,1 %), terwijl die net sterk vertegenwoordigd is in het centrum van Herselt (20,4 %) en in Varenwinkel (20,9 %).


IOK

Er wordt een algemene trend van ontgroening en vergrijzing waargenomen. Naar aantal gezinnen toe, wordt de daling van het aantal jongeren als het ware teniet gedaan door de maatschappelijke veranderingen die gezinsverdunning in de hand werken. De laatste tien jaar is het aantal inwoners minder sterk toegenomen dan het aantal huishoudens, wat aantoont dat er effectief sprake is van gezinsverdunning. Als gevolg hiervan zal de vraag naar kleinere, aangepaste woongelegenheden alleen maar toenemen. Uit de fiscale statistieken blijkt bovendien dat een niet onbelangrijk deel van de bevolking vragende partij is op de sociale huur- en koopmarkt. Recente ontwikkelingen Inzake bevolkingsevolutie in de periode 1991 – 2007 vermeldt de provinciale woonstudie Herselt in de categorie 0 – 10 %. De studie bevestigt ook de eerder ingezette trend van een stilvallen van de natuurlijke groei: Herselt valt inzake natuurlijke groei in de periode 1997 – 2006 in de categorie -2 tot 0 %. Het migratiesaldo blijkt in dezelfde periode licht positief (2 – 4 %).

1.2

Ontwikkelingen in het woningbestand

In Herselt is het aantal woningen tussen 2001 en 2009 met 7,8 % toegenomen. Hiermee overtreft Herselt het groeiritme van de provincie (7,4 %), maar blijft achter op de gewestelijke en arrondissementele toename (respectievelijk 8,3 en 12 %). Ook in vergelijking met de meeste buurgemeenten is de groei eerder beperkt. Deze trend verschilt met deze in de jaren tachtig, toen het aantal woongelegenheden wel sterk steeg. In vergelijking met de omliggende gemeenten en de hogere referentieregio‘s heeft Herselt een vrij hoog aandeel recente woningen (36% van het patrimonium is gebouwd na 1981). Toch dateren de meeste woningen uit de periode 1945 – 1981 (49 %). Anno 2001 is bijna 65 % van de woningen uitgerust met groot comfort, wat vergelijkbaar is met de omliggende gemeenten en het arrondissement, maar wel hoger dan de provincie en Vlaams gewest. Toch was nog bijna 25 % van de woningen in 2001 uitgerust met hoogstens klein comfort. Anno 2009 bestaat het woningbestand voor 94,6 % uit eengezinswoningen, waarbij het accent duidelijk ligt op de woningen in open bebouwing. Het aandeel halfopen, maar vooral het aandeel gesloten bebouwing is dan ook heel beperkt. Het landelijke karakter van de gemeente, vormt ook de verklaring voor het geringe aandeel appartementen. Herselt beschikt over een eerder beperkte huursector, waarbij het grootste aandeel wordt ingenomen door huurhuizen. Zowel absoluut als relatief kan tussen 1981 en 1991 een toename van het aantal huurwoningen (huizen en appartementen) worden vastgesteld. Tussen 1991 en 2001 is het aantal huurwoningen echter terug afgeno-

plangroep

65


men. De woningen in eigendom zijn dan ook sterk vertegenwoordigd in Herselt, zeker in vergelijking met de hogere administratieve niveaus.

1.3

Sociale huisvesting

le koopwoningen gerealiseerd worden op korte termijn. Voor de realisatie van de sociale kavels zijn nog geen initiatieven bekend. Noch Zonnige Kempen, noch KLE Zuiderkempen beschikken momenteel over voldoende gronden voor de realisatie van het bindend sociaal objectief. Toch werd er in het lokaal woonoverleg van 4 januari 2010 aangegeven dat er voldoende mogelijkheden zijn voor toekomstige ontwikkelingen. Het bindend sociaal objectief wordt daarom ook als haalbaar geschat.

Binnen de gemeente Herselt zijn twee sociale huisvestingsmaatschappijen actief: De Zonnige Kempen realiseert sinds de jaren tachtig sociale huurwoningen in Herselt.

1.4

De Kleine Landeigendom Zuiderkempen bouwt alleen sociale koopwoningen. De maatschappij is sinds de jaren zestig actief in Herselt.

Tussen 2002 en 2009 werden in de gemeente 845 stedenbouwkundige vergunningen uitgereikt. De vergunningen voor nieuwbouw nemen hiervan het grootste aandeel in (68 %), hoewel er steeds meer vergunningen voor renovatie worden afgeleverd. Wat betreft verkavelingen kan gesteld worden dat deze sterk variëren tussen de jaren, zowel naar aantal verkavelingen als naar aantal kavels per verkaveling. De gemiddelde realisatiegraad voor verkavelingen in Herselt bedraagt 75 %, wat relatief hoog is in vergelijking met de regio.

Tabel 27 geeft een overzicht van het aanbod sociale huisvesting binnen de gemeente tot 31 december 2007 (nulmeting betreffende gronden pandenbeleid). Tabel 27: Sociale huisvesting in de gemeente op 31 december 2007 Herselt

Vlaams gemiddelde

Absoluut

Rel. t.o.v. aantal huishoudens (5.751)

Relatief

sociale huurwoning totaal - sociale huurwoning SHM - sociale huurwoning SVK sociale koopwoning sociale kavel

212 212 0 73 0

3,69 3,69 0,00 1,27 0,00

5,56 5,41 0,15 0,47 0,02

totaal

285

4,96

6,05

Bron: Bijlage bij het decreet betreffende het gronden pandenbeleid

De sociale woningen zijn niet evenwichtig verspreid binnen de gemeente. Opvallend is het hoge aandeel sociale woningen in Ramsel. Dit hoge aandeel wordt uitsluitend gerealiseerd door de wijk Roteinde in het zuidoosten van de dorpskern (zowel sociale huur- als sociale koopwoningen). De sociale huisvesting is het minst vertegenwoordigd in Varenwinkel, waar sociale woningen (zowel huur als koop) volledig ontbreken. Het bindend sociaal objectief voor de gemeente Herselt bestaat uit: 96 sociale huurwoningen;

–

45 sociale koopwoningen;

–

2 sociale kavels.

De gemiddelde oppervlakte van een voor bewoning bebouwd perceel is tussen 2004 en 2008 gedaald van 1.278 m² naar 1.242 m², wat overeenkomt met een daling van 2,8 %. De gemiddelde perceelsoppervlakte voor bewoning is hiermee heel hoog, zowel in vergelijking met de buurgemeenten als met de hogere referentieregio’s. Anno 2008 is de perceelgrootte in Herselt dubbel zo groot als de gemiddelde Vlaamse oppervlakte. De verkoopprijzen voor bouwgronden zijn tussen 1999 en 2009 gestegen met 289 %, maar blijven systematisch onder de prijs van de referentieregio’s (28 % onder het Vlaamse gemiddelde in 2009). Ook de prijzen voor woningen zijn fors gestegen tussen 1999 en 2009 (197 %). Opvallend hierbij is wel dat de gemiddelde verkoopprijs van een woning in 2009 in Herselt hoger was dan in het arrondissement en het Vlaams gewest. De prijs van een appartement in Herselt is tussen 2001 en 2008 gestegen met 194 %. De gemiddelde verkoopprijs voor een appartement in Herselt bedraagt in 2008 bijna 172.000 euro. Voor de aankoop van een appartement moet anno 2008 een kleiner budget voorzien worden dan voor de aankoop van een woning. Jonge gezinnen die een onroerend goed wensen te verwerven, worden niet alleen geconfronteerd met stijgende prijzen, maar ook met een beperkt aanbod. Bovendien nemen de inkomens minder snel toe in vergelijking met de stijgende prijzen van het onroerend goed.

Haalbaarheid bindend sociaal objectief –

Bouw- en verkoopsactiviteiten

Sinds 1 januari 2008 werden er 6 sociale huurwoningen gerealiseerd. Bovendien worden er 37 sociale huurwoningen gepland op korte termijn. Ook zullen er 12 socia-

66

IOK

plangroep



1.5

Behoefteprognose

Totaal aantal bijkomende woningen Overeenkomstig het RSPA (2001) werd het aantal te voorziene bijkomende woningen die nodig zijn om de natuurlijke groei van de bevolking tussen 1992 en 2007 op te kunnen vangen, door de provincie begroot op 570 eenheden. De provinciale taakstelling is immers 608 woningen tussen 1992 en 2008, dus omgerekend naar de planperiode van het RSV (1992-2007) geeft dit een behoefte van 570 bijkomende woningen. Het RSPA werd in 2009-2010 geactualiseerd en partieel herzien, onder meer betrekking tot de nederzettingsstructuur (op basis van een provinciale woonbehoeftestudie). Hierin wordt ook een taakstelling voor het voorzien van bijkomende woningen op gemeentelijk niveau opgenomen voor de planperiode 2007-2012 met doorkijk naar 2022. Hierbij wordt uitgegaan van volgende principes: – Om de stedelijke gebieden te versterken binnen een regionale woningmarkt, worden een aantal woningen ‘verschoven’ van het buitengebied naar het stedelijk gebied, maar met behoud van de totale woningbehoefte binnen elke regionale woningmarkt; – In afwachting van de evaluatie en de herziening van het RSV wordt vooropgesteld om een 65/35-verdeling na te teven voor de bijkomende woningen vanaf 2007 tegen 2012; – Voor de provincie Antwerpen als geheel en voor de 10 regionale woningmarkten wordt uitgegaan van een open prognose; – Binnen een woningmarkt wordt een deel van de open prognose herverdeeld van het buitengebied naar het stedelijk gebied opdat voor de planperiode 2007-2012 de toename van het aantal woningen gebeurt volgens de 65/35 verdeling. In de afbakening van de regionale woonmarkt, werd Herselt ondergebracht in de regionale woonmarkt van Heist-op-den-Berg. De bijkomende taakstelling voor de planperiode 2007-2012 werd voor Herstelt volgens bovenstaande principes berekend op 195. Dit betreft een bijkomende taakstelling, bovenop de reeds vastgestelde taakstelling voor de periode 2007-2012. Daarnaast laat de provincie ruimte om woningen voor specifieke doelgroepen binnen de gemeente te voorzien. In Herselt is een groot aantal weekendverblijven permanent bewoond, waarvan de herlokalisatiebehoefte als specifieke behoefte apart in rekening gebracht moet worden (los van de reguliere behoefte). De gemeente voert een beleid om deze vorm van bewoning tegen te gaan. Op basis van de inventaris van weekendverblijven die in 1999 werd opgemaakt, zijn 215 verblijven permanent


IOK

bewoond10. De gemeente stelt vast dat hun aantal sindsdien nog toegenomen is. Het herlokalisatieaanbod dat voor deze doelgroep moet gecreëerd worden is enerzijds afhankelijk van het beleid dat gevoerd zal worden in de verschillende clusters en anderzijds van de taak die Herselt heeft om hiervoor een oplossing te voorzien. Voor een aantal pilootclusters werden reeds concrete stappen gezet op provinciaal niveau (clusters (C11, C12, C13, C15 en C21). De provinciale studie ‘eindvoorstel voorstudie pilootclusters weekendverblijven Herselt, sept. 2009’ inventariseert in detail 5 clusters en telt in totaal 65 permanent bewoonde weekendverblijven (gelegen in clusters C11, C 15 en C21). Inzake het profiel van te herlokaliseren permanente bewoners voert de provincie een nieuwe studie uit. Rekening houdend met de door de provincie vastgestelde taakstellingen en de opvang van de permanente bewoners van weekendverblijven (specifieke doelgroep) kan de totale behoefte voor Herselt worden vastgesteld op (570 + 195 + 300=) 1.065 bijkomende woningen11 voor de periode 1992-2012. Op 1 januari 2007 telt Herselt 13.929 inwoners verdeeld over 5.704 huishoudens met een gemiddelde grootte van 2,44 personen. In 1992 telde Herselt 4.804 gezinnen. Dit betekent dat er in de periode 19992-2007 reeds (5.704-4.804=) 900 bijkomende woningen gerealiseerd werden. De resterende behoefte aan bijkomende woningen voor de periode 2007-2012 wordt bijgevolg begroot op 165 woongelegenheden. Naast een woningbehoefte voor de provincie Antwerpen voor de planperiode 20072012 wordt in de herziening van het RSPA eveneens een prognose tot 2022 opgenomen. Hiervoor wordt evenwel geen doorrekening gemaakt op gemeentelijk niveau. Indien echter verhouding van de behoefte voor Herselt voor de periode 2007-2012 ten opzichte van de totale woningbehoefte voor de provincie wordt doorgetrokken voor de planperiode tot 2022, dan betekent dit voor de planperiode 2012-2022 nog een bijkomend aanbod van 359 moet gerealiseerd worden in Herselt. Mogelijk kan de gemeente in een latere fase gebruik maken van meer exacte data uit de provinciale woonstudie voor 2012-2022. Aandeel van sociale woningen In het kader van het decreet d.d. 27 maart 2009 betreffende het gronden pandenbeleid werd het sociaal woonaanbod op gemeentelijk niveau vastgesteld op 31 december 2007. In Herselt was er op dat moment een sociaal woonaanbod van 285 wonin-

10

Permanent bewoonde weekendverblijven maken deel uit van behoefte: ze worden beschouwd als ‘specifieke doelgroepen’ 11 In de herziening van het RSPA wordt geen rekening meer gehouden met de frictieleegstand (leegstand die nodig geacht wordt om vlot te kunnen verhuizen) om de woningbehoefte vast te stellen. Er wordt vanuit gegaan dat de benodigde frictieleegstand gerealiseerd kan worden binnen het bestaande woningpatrimonium en niet moeten worden opgevangen binnen het nieuwe woningaanbod.

plangroep

67


gen, bestaande uit 212 sociale huurwoningen en 73 sociale koopwoningen12. Dit betekent een aandeel van 3,69 % in het totale woningbestand.

Voor de bepaling van het bescheiden woonaanbod (aanbod voor middengroepen) wordt uitgegaan van volgende aannames:

Het decreet legt elke gemeente een bindend sociaal objectief op, zijnde het aantal te verwezenlijken sociale woningen tot 2020 (tijdshorizon RSV). Dit wordt verder gediversifieerd naar aantal sociale huurwoningen, sociale koopwoningen en sociale kavels. Voor Herselt bedraagt het bindend sociaal objectief 143 bijkomende sociale woningen, zijnde:

– Van de totale woningbehoefte tot 2012 wordt het aantal sociale huur- en koopwoningen in mindering gebracht, daar bij deze projecten geen bescheiden last moet gerealiseerd worden;

– 96 sociale huurwoningen;

– Tot 2012 zijn alle initiatieven onderhevig aan de bescheiden last (dus minstens 10 loten of oppervlakte groter dan 0,5 ha) – dit is wellicht een overschatting. Concreet wordt volgende berekening doorgevoerd: van de totale woningbehoefte tot 2012 zullen er 63 niet als sociale woning ontwikkeld worden. Hiervan zal dan 20 % als bescheiden woonaanbod gerealiseerd worden, wat overeenstemt met 13 woongelegenheden.

– 45 sociale koopwoningen (het voorstel gemeente was 120); – 2 sociale kavels. Hiervan zullen er wellicht 55 tegen 2012 worden gerealiseerd, met name: – 43 sociale huurwoningen door Zonnige Kempen: – Achter de Hoven: 6 – Stap-Molenveld: 23 – Gust Vandenheuvelstraat: 14 – 12 sociale koopwoningen door KLE Zuiderkempen:

1.6

– Stap-Wolfdonkseweg: 12 Aandeel van woningen voor middengroepen – bescheiden woonaanbod Het decreet betreffende het gronden pandenbeleid voorziet een bescheiden woonaanbod voor deze middengroep. Zolang het bindend sociaal objectief niet bereikt is, legt het decreet op dat er bij verkavelingsprojecten van minimaal 10 loten of met een oppervlakte van meer dan 0,5 ha een bescheiden last moet gerealiseerd worden. In Herselt zal het bindend sociaal objectief niet bereikt zijn voor 2012, dus zullen de vernoemde verkavelingsprojecten in deze planperiode onderhevig zijn aan deze bescheiden last. Herselt heeft nog geen gemeentelijk reglement sociaal wonen, waardoor volgende percentages van toepassing zijn: – Indien de gronden eigendom zijn van Vlaamse besturen of Vlaamse semipublieke rechtspersonen, dient een bescheiden woonaanbod verwezenlijkt te worden van 40 % van het aantal te realiseren woningen en/of kavels; – Indien de gronden eigendom zijn van overige natuurlijke of rechtspersonen, dient een bescheiden woonaanbod verwezenlijkt te worden van 20 % van het aantal te realiseren woningen en/of kavels.

12

Voor de sociale koopwoningen worden enkel de realisaties voor de periode 1988-2007 in rekening gebracht.

68

– Tot 2012 worden enkel privé-initiatieven genomen, waardoor een bescheiden last van 20 % gerealiseerd moet worden – dit is mogelijk een onderschatting;

IOK

Aanbodbepaling

Voor het berekenen van het realistisch aanbod wordt vertrokken van de juridische voorraad op 1 januari 2007. De aldus getelde percelen vormen het theoretische of potentieel aanbod. Om het realistisch aanbod te berekenen moet nog een correctie gebeuren in functie van de realisatiegraden. Deze worden op provinciaal niveau hard vastgelegd (cf afspraken op overleg dd 09/07/2010) en zijn gebaseerd op de cijfers in B. Vl. R. dd 3 juli 2009 (tot bepaling van nadere regels voor de vaststelling van de spanning tussen de woning behoefte en het bouwpotentieel): – binnen verkavelingen: 75 % op 10 j – buiten verkavelingen 45 % op 10 j. – binnengebieden: provincie onderzoekt de mogelijkheid om ook hiervoor een cijfer te bepalen dat als gemiddelde kan/moet gebruikt worden. Voor telling van het potentieel aanbod wordt in het addendum RSPA 2010 een methodiek voorgesteld. Deze methodiek wordt als suggestie gezien en niet als verplichting (cf. overleg dd 09/07/2010).

1.6.1

Aanbod binnen woongebied en/of verkaveling

Er wordt naast de in het addendum RSPA voorgestelde methodiek een gemeentespecifieke aanbodtelling uitgevoerd. Beide telmethoden bevatten volgende vereenvoudigingen / aannames: – De telling vertrekt van onbebouwde percelen op basis van de CADMAP. Er wordt geen onderscheid gemaakt inzake type constructies.

plangroep



– Door ontbreken van gegevens is gebruik gemaakt van de verkavelingen tot 2007 zonder uitfiltering van eventuele vervallen of niet goedgekeurde verkavelingen, behoudens niet-ingevulde percelen in verkavelingen buiten woongebied. Van deze laatste categorie wordt uitgegaan dat ze ondertussen vervallen zijn. – Er is geen rekening gehouden met renovatiepotentieel van leegstaande panden. – Er is geen rekening gehouden met verdichtingspotentieel van (ruimere) percelen. (splitsing, meergezinswoningen)

den op de onbebouwde percelen cf. onderstaande methodiek het aantal wooneenheden berekend: – In omgeving van open bebouwing: perceelsbreedte van 15 m per woning – In omgeving van halfopen bebouwing: perceelsbreedte van 10 m per woning – In omgeving van gesloten bebouwing: perceelsbreedte van 6 m per woning

1.6.2

Vereenvoudigd aanbodtelling cf provinciale woonstudie

Aanbod in binnengebieden15

In de methodiek voor de bepaling van het potentieel (in grote lijnen gebaseerd op beschikbare juridische voorraad en gewenste dichtheden) worden bijkomend volgende vereenvoudigingen en/of aannames toegepast:

De afbakening van de binnengebieden, zoals beschreven in het GRS dateert van 2004. De percelen binnen deze gebieden die tussen 2004 en 1 januari 2007 verkaveld werden, werden reeds hoger in rekening gebracht.

– De aanbod-telling is gebaseerd op GIS-analyse. Daarbij werd geen rekening gehouden met percelen die mogelijks nog kunnen opgesplitst worden om het bestaande woonweefsel te verdichten. Dit houdt mogelijk een onderschatting in. Er werd ook geen rekening gehouden met het feit dat bepaalde percelen omwille van vb. hun ligging/grootte niet ontwikkelbaar zijn. Dit houdt dan weer een overschatting in. – Het theoretisch aanbod is niet gecontroleerd met de werkelijkheid. Er is vb. niet gecontroleerd het uitrustingsniveau van de wegen. – De aanbodtelling gaat uit van de gezamenlijke oppervlakte van een aantal percelen vermenigvuldig met woningdichtheid (15 wo/ha in woonkern, 10 wo/ha daarbuiten), ongeacht de vorm en de ligging van de percelen.

Wat gerealiseerd wordt of kan worden tussen 2007 en 2012 wordt meegerekend in beschikbaar aanbod van de binnengebieden. Als basis voor deze telling wordt de gemeentelijke visie gehanteerd cf. de gewenste nederzettingstructuur worden hiervoor gebruikt (Tabel 28 Tabel 28 overzicht extra aanbod in binnengebieden (excl. Verkavelingen) Binnengebied

Aantal kavels

Toelichting

S1

Herselt – Kerkeveld (3,2 ha)

33

Recente realisatie

S2

Herselt – Molenberg (4,8 ha)

0

Realisatie voor 2007 (48 meegeteld als “verkaveling”

Gemeentespecifieke aanbodtelling

S3

Herselt – Capellevelde (2,1 ha)

0

Realisatie voor 2012 niet realistisch

Om de foutenmarge als gevolg van de hoger beschreven aannames in de provinciale methodiek te verkleinen, is een hertelling gebeurd met o.m. volgende verfijningen:

S4

Herselt – Stippelberg (2,0 ha)

23

Recente realisatie

S5

Herselt – Denstraat (2,4 ha)

0

Realisatie voor 2007 (21 meegeleld als “verkaveling”)

S6

Ramsel – Oude Spoorweg (2,2 ha)

0


S7

Ramsel – Schoolstraat (3,3 ha)

27

Recente realisatie

S8

Bergom – Diestsebaan (1,9 ha)

0


S9

Bergom – Bergomsevelden (1,1 ha)

0


S10

Varenwinkel – Vorstheide (2,4 ha)

0


Voor de niet-bebouwde percelen binnen verkavelingen werd per perceel één woongelegenheid geteld (ongeacht de grootte van het perceel). – Er werd rekening gehouden met de goedgekeurde BPA’s (de behouden BPA’s van voor het gewestplan13 en de BPA’s van na het gewestplan14) die een impact hebben op de nederzettingsstructuur. – De effectieve bouwmogelijkheden op leegstaande percelen gelegen aan een uitgeruste weg werden bepaald aan de hand van perceelsbreedten conform omzendbrief RO 97/03. Voor de niet-bebouwde percelen buiten verkavelingen wer-

Tot.

kavels

kavels

83

Bron: gemeentelijke gegevens 13

Belgisch Staatsblad: Behoud van gemeentelijke plannen van aanleg die dateren van voor de inwerkingtreding van de vaststelling van het gewestplan of een gewestplanwijziging in het plannenregister van de gemeente, publicatie 24/02/2001 14 AROHM - Afdeling Ruimtelijke Planning: CD-rom geactualiseerde contouren BPA’s Vlaanderen, toestand juli 1999


IOK

Het totale extra woningaanbod in de binnengebieden bedraagt 83 woningen. 15

De aanbodverrekening beperkt zich in eerste instantie tot de binnengebieden in woongebied (realisaties in WUG enkel mogelijk indien behoefte – overschot).

plangroep

69


1.6.3

Tabel 29 overzicht potentieel en realistisch aanbod

Bepaling van het potentieel en realistisch aanbod

Potentieel aanbod

Realisatie-graad 5j

Uitgeruste weg, buiten verkaveling

624

22,50%

140

Uitgeruste weg, binnen verkaveling

581

37,50%

218

Binnengebied (WG niet uitgeruste weg)

83

37,50%

31

Binnengebied (WUG, niet uitgeruste weg)

nvt

0%

Tabel 29 geeft een overzicht van de aanbodbepaling volgens resp. provinciale en gemeentelijke methodiek. De niet ontwikkelde zones binnen woonuitbreidingsgebied werden niet meegenomen, omdat het kunnen aansnijden ervan precies afhankelijk is van de behoefteaanbodbalans. De overige woonuitbreidingsgebieden kunnen uitsluitend ontwikkeld worden voor groepswoningbouw. Onder groepswoningbouw lijkt te moeten worden verstaan: het tegelijkertijd en gemeenschappelijk oprichten van woningen. Typische voorbeelden van groepswoningbouw zijn sociale woonwijken. Projecten voor individueel op te richten woningen zijn in principe niet toegelaten, tenzij de gemeente over de ordening van het woonuitbreidingsgebied anders heeft beslist (via verkavelingsvergunning of BPA). Rekening houdend met deze bepalingen komen de volgende realisaties binnen de woonuitbreidingsgebieden in aanmerking: – Vrijliggende kavels in goedgekeurde verkavelingen werden al meegenomen in het aanbod langs uitgeruste wegen voor zover ze de ontwikkeling van het achterliggende gebied niet in het gedrang brengen. – Er zijn geen specifieke projecten in woonuitbreidingsgebied gepland.

Methodiek cf provinciale woonstudie

Realistisch aanbod

16

TOTAAL

0 389

Gemeentespecifieke telling Uitgeruste weg, buiten verkaveling

685

22,50%

154

Uitgeruste weg, binnen verkaveling

508

37,50%

191

Binnengebied (WG niet uitgeruste weg)

83

37,50%

31

Binnengebied (WUG, niet uitgeruste weg)

368

0%

TOTAAL

0 376

Bron: provinciale woonstudie 2010 + eigen telling

Ook de beschikbare voorraad in binnengebied wordt in eerste instantie niet meegeteld in de eindbalans, omdat het gemeentelijke beleid de ontwikkeling van deze gebieden kan sturen. Indien de gemeente echter geen sturend beleid voert, dan zal binnen de planperiode ook een bepaald percentage van deze binnengebieden ontwikkeld worden. Uit vergelijking blijkt dat er in de eindbalans weinig verschil is tussen beide totaalcijfers. De aanbodtelling volgens provinciale methodiek levert een iets hoger aanbod dan de gemeentelijke (331 versus 317 of een verschil van 4 %). Voor verdere berekening wordt gebruikt gemaakt van het cijfer uit de meer gedetailleerde gemeentelijke telling.

1.7

Confrontatie behoefte versus aanbod

Tabel 30:

Confrontatie van de woningbehoefte en het te verwachten woningaanbod

te verwachten realistisch aanbod tussen 2007 - 2012

aanbod langs uitgeruste wegen aanbod langs niet uitgeruste woongebieden aanbod door ontwikkeling van woonuitbreidingsgebied totaal te verwachten aanbod resterende behoefte tot 2012 aanbodoverschot

aantal

345 31 0 376 165 211

Bron: eigen berekeningen

16

De berekeningen werden uitgevoerd met de gegevens van de provinciale woonstudie voor het aanbod aan een uitgeruste weg. Deze gegevens werden via GIS-analyse getoetst op de ligging in een verkaveling om zo de afgesproken realisatiegraden toe te passen. Voor de binnengebieden werd gerekend cf. hoger vermelde berekening van het woningaanbod voor de binnengebieden.

70

IOK

plangroep


IV Kwantitatieve analyses en behoeften 2 Handel en bedrijvigheid

Figuur 7: Verhouding theoretisch woonaanbod en taakstelling 2007-2012

2

Handel en bedrijvigheid

De analyses die aan de basis liggen van dit onderzoek, zijn terug te vinden in de bijlagen.

2.1

Economisch profiel

Een economische analyse op basis van enkele statistische databanken (RSZ, NBB, …) en een vergelijkend onderzoek tussen bedrijfsenquêtes in verschillende Kempense buitengebiedgemeenten wijst uit dat Herselt zich kenmerkt door een tewerkstelling die voornamelijk op dienstverlening is gericht. De gemeente Herselt neemt een uiterst zwakke economische positie in ten opzichte van de overige gemeenten uit de provincie Antwerpen.

2.1.1

Arbeidsmarkt

In relatie tot het aantal inwoners heeft de gemeente Herselt 118 jobs per 1.000 inwoners. Dit blijft duidelijk achter op het arrondissementele gemiddelde van 330 jobs per 1.000 inwoners. Op basis van deze cijfers, zal Herselt dan ook een zwakke invloed hebben op de omgeving voor wat betreft de tewerkstelling.

Bron: Partiële herziening RSPA

Naar aanleiding van de partiële herziening van het RSPA werd een inschatting gemaakt van het potentieel woningaanbod, wat werd afgewogen ten opzichte van de woningbehoefte in de gemeente. Figuur 7 geeft een beeld van de verhouding tussen het theoretische woningaanbod versus de taakstelling. Hieruit kan afgeleid worden welk aandeel van het woningaanbod er per gemeente nodig is om aan de taakstelling voor de planperiode 2007-2022 te voldoen. Herselt situeert zich in de laagste categorie (6,7 % - 25 %), wat aantoont dat er nog ruim voldoende aanbod is in de gemeente om de woningbehoefte op te vangen.

De voorbije twee decennia is het aantal arbeidsplaatsen in Herselt met 23 % toegenomen, en blijft hiermee achter op het arrondissementele groeiritme. De grootste groei kan in de quartaire sector worden waargenomen. Hiertegenover staat dan de achteruitgang van de secundaire tewerkstelling. Anno 2002 komt nog amper 11 % van de tewerkstelling tot stand binnen deze sector. Procentueel gezien, kan er een geleidelijke evolutie van de gemeente worden waargenomen van een industrieel naar een eerder tertiair profiel.

1.8

In Herselt bedraagt de verhouding tussen het aantal zelfstandigen en het aantal loonen weddetrekkenden 67 %, wat duidelijk hoger ligt ten opzichte van de referentieregio’s. Dit hoge aandeel is echter kenmerkend voor een landelijk gelegen gemeente als Herselt.

Behoefte voor specifieke doelgroepen

Onafhankelijk van de behoefte/aanbodbalans op basis van de endogene groei dient een aanbod gerealiseerd in functie van de herhuisvestingsbehoefte. De kwantificering van deze behoefte moet blijken uit verder onderzoek via een te nemen planitiatief door de gemeente.


IOK

Het aantal zelfstandigen is in dezelfde periode veel sterker toegenomen (+ 54 %). De groei is in belangrijke mate terug te vinden in de tertiaire sector.

De werkloosheidsproblematiek speelt, verhoudingsgewijs, sterker in Herselt dan binnen het gehele arrondissement. Dit kan gerelateerd worden aan de grotere vrouwelijke werkloosheid in de gemeente. De werkgelegenheidsindex is merkelijk kleiner dan die van het arrondissement Turnhout. Een index van 28 % voor Herselt toont aan dat bijna drie vierde van de actieve bevolking elders op zoek moet gaan naar een job.

plangroep

71


Herselt heeft, anno 199117, een vrij grote uitgaande pendel van de beroepsbevolking: 62 % van de in Herselt wonende beroepsbevolking is werkzaam buiten de gemeentegrenzen. De inkomende pendel is daarentegen veel minder uitgesproken: slechts 31 % van de in Herselt werkende beroepsbevolking is afkomstig van andere gemeenten. De belangrijkste uitgaande pendel gaat richting Aarschot en Westerlo, gevolgd door Antwerpen en Leuven. De inkomende pendel is grotendeels afkomstig van de omliggende gemeenten. Recentere cijfers inzake bruto-pendel (2002) geven aan dat de bruto uitgaande pendel het voorbije decennium nog is toegenomen.

2.2

De beperktere werkgelegenheidsindex en de pendelgegevens vormen een indicatie voor het gegeven dat de gemeente een uiterst beperkte invloed heeft op de omgeving voor wat betreft de tewerkstelling. Herselt kan dan ook niet beschouwd worden als een zelfstandige tewerkstellingspool.

De behoefte aan een nieuw lokaal bedrijventerrein in Herselt wordt in het onderstaande getoetst aan de hand van de endogene, economische groei (tot 2012) en de herlokalisatiebehoefte van zonevreemde lokale bedrijven en historische gegroeide bedrijven.

2.1.2

De partiële herziening van het RSPA18 stelt dat in elk bedrijfsondersteunend hoofddorp in de planperiode 1992-2012 een bijkomend lokaal bedrijventerrein van grootteorde 5 ha kan gerealiseerd worden, mits een motivatie voor de behoefte en de locatie in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan wordt gemotiveerd. Voor de gemeente Herselt werd de woonkern Herselt geselecteerd als bedrijfsondersteunend hoofddorp.

Endogene groeiraming op basis van trendanalyse19

KMO’s en grote bedrijven

Op basis van de Europese criteria inzake personeelsbestand, omzet en balanstotaal werden in Herselt de middelgrote en grote ondernemingen opgespoord. Aan de hand van de gegevens die uit het NBB-databestand gefilterd kunnen worden, kunnen er in Herselt geen grote en middelgrote ondernemingen geselecteerd worden.

2.1.3

Behoefteraming

Sterke sectoren

De specialisatiecoëfficiënt is qua tewerkstelling een indicatie voor de sterke aanwezigheid van bepaalde sectoren in Herselt in vergelijking met het Vlaamse Gewest. Een coëfficiënt groter dan één wijst op specialisatie. Voor de hoofdsectoren blijkt dat binnen de bouwsector en de landbouw in Herselt relatief meer mensen werken dan in Vlaanderen. Voor de overige sectoren is dit kengetal duidelijk kleiner dan één, waarbij vooral de industrie zich als een zwakke sector manifesteert in Herselt. Nochtans zijn er enkele subsectoren die meer mensen tewerkstellen in Herselt in vergelijking met het gewest. Het gaat dan in het bijzonder om de sociale sector en het openbaar bestuur binnen de quartaire sector. De meeste industriële subsectoren zijn niet of nauwelijks vertegenwoordigd in Herselt. Dankzij een sterke groei van de tewerkstelling in de voedingsindustrie vertoont deze subsector anno 2002 daarentegen wel een specialisatie ten opzichte van het Vlaamse Gewest.

Voor de raming van het aantal te verwachten nieuwe vestigingen tot 2012 (endogene groeiraming) werd aan de hand van de gegevens van de Nationale Bank een trendanalyse uitgevoerd. Bij deze trendanalyse werd een selectie gemaakt van de bedrijven die thuishoren op een lokaal bedrijventerrein nl. kleine en middelgrote ondernemingen in de sectoren ‘industrie’, ‘bouw’, ‘onderhoud en reparaties van voertuigen’, ‘transportsector’ en ‘opslag’. Handelsactiviteiten werden om die reden niet weerhouden. De trendanalyse zelf werd naar analogie van de RSV-methodiek toegepast op de periode 1992-‘97. Op deze tijdsspanne werd een lineaire regressie van de oprichtingen binnen voormelde sectoren uitgevoerd dewelke werd geëxtrapoleerd tot 2012, wat een raming geeft voor het aantal nieuwe oprichtingen tot 2012. Op basis van de uitgevoerde trendanalyse bedrijven wordt in de periode 1998-2012 het aantal starters geraamd op 68 eenheden. Van deze bruto raming dient in mindering gebracht: – Faillissementen: Extrapolatie van de faillissementen in de betreffende sectoren vanuit gegevens van FOD Economie, geeft volgende raming: 34 in de periode 1998-2008. – Een deel van de startende bedrijven wordt geacht verweefbaar (of tijdelijk verweefbaar) te zijn. Dit percentage wordt binnen de betrokken sectoren geraamd op 30 %. Dit resulteert in volgende raming van de behoefte: (68 – 34) * 0,7 = 24 nieuwe bedrijven. 18

17

De meest recente gegevens inzake woon-werkverkeer dateren van de Algemene Volks- en Woningtelling van 1991. De gegevens van de Algemene Socio-economische enquête (2001) zijn nog niet beschikbaar.

72

IOK

In het RSPA (2001) werd Herselt geselecteerd als een gemeente met een gewoon hoofddorp type III. Dit wil zeggen dat de mogelijkheid tot aanleg van een nieuw lokaal bedrijventerrein zicht beperkt tot de opvang van herlokalisatiebehoeften van lokale bedrijven. De partiële herziening van het RSPA verruimt dus de mogelijkheden voor de gemeente. 19 Bron trendanalyse: Belfirst (= jaarrekeningen van de Belgische en Luxemburgse bedrijven) van Bureau van Dijk (op basis van gegevens van EURO DB en de Nationale Bank van België). Bron faillissementen: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek

plangroep


IV Kwantitatieve analyses en behoeften 2 Handel en bedrijvigheid

Om de oppervlaktebehoefte te bekomen, dient vermenigvuldigd te worden met het richtcijfer van gemiddeld 2.500 m² per bedrijf. Dit resulteert voor de periode 19982012 in een totale bijkomende behoefte van: 24 x 2.500 m² = 60.000 m² of 6 ha.

Uit de basisinventaris werd een filtering gemaakt van de activiteiten die potentieel in aanmerking komen voor vestiging op een lokaal bedrijventerrein én die zonevreemd en/of potentieel onverweefbaar zijn. Op die manier werd een lijst verkregen van een 80tal bedrijven.

Raming herlokalisatiebehoefte van bestaande bedrijven Een effectief behoefteonderzoek kan enkel gebeuren mits gedetailleerd onderzoek op niveau van de individuele bedrijven. Een dergelijk onderzoek dient te gebeuren in een (sectoraal) RUP (zonevreemde bedrijven). Binnen het bestek van een GRS kan een ruwe raming gebeuren met een indicatief cijfer. Bij deze raming wordt rekening gehouden met verweefbaarbeidsproblemen op basis van volgende elementen:

Tabel 31 overzicht bedrijven met zonevreemdheidsen of verwevingsproblematiek Hoofdcode gewestplan*

Totaal aantal

Aantal grondwerkers

Aantal met ruimtevraag (enquête)

Oppervlaktevraag enquête

– Niet verweefbaar met de open ruimte Bedrijven in de open ruimte kunnen niet meer als verweefbaar worden beschouwd indien ze de continuïteit of het functioneren van één of meerdere openruimtefuncties hypothekeren. Dit kan worden veroorzaakt door de schaal van het bedrijf of de aard van de activiteit (dynamiek).

landbouw

37

3

5

8.500 m²

Bos

2

0

0

nvt

recreatie

1

0

1

8.000 m²

Wonen

39

1

5

15.500 m²

Totaal

79

4

11

32.000 m²

– Niet verweefbaar met de bebouwde omgeving Bedrijven in de buurt van een woonomgeving kunnen niet meer als verweefbaar worden beschouwd wanneer ze de ontwikkeling van een aangename woonomgeving belemmeren. Dit kan worden veroorzaakt door een te grote schaal, milieuhinder of een minderwaardige vormgeving en materialengebruik. Het niet verweefbare karakter uit zich vaak door het genereren van te veel verkeer of het veroorzaken van fysische hinder zoals geluidshinder, reukhinder.

*

Tot deze groep behoren de bedrijven waarvan de gemeente reeds signalen heeft opgevangen dat er sprake is van verweefbaarbeidsproblemen met de omgeving of die kampen met ruimtegebrek op hun huidige locatie. – Onoplosbaar conflict mobiliteitsprofiel - bereikbaarheidsprofiel Tot deze groep horen bedrijven die op een puntconcentratie op de weg een verkeers- en vervoersstroom genereren die niet in verhouding staat tot het profiel van de weg conform de categorisering in de gewenste verkeers- en vervoersstructuur. Dit kan resulteren in problemen inzake verkeersleefbaarheid, verkeersonveiligheid, geluids- en/of geurhinder. In de onderzoeksfase van het GRS werd met het oog op dit doel een onderzoek uitgevoerd. De basis voor het onderzoek vormt een basisinventaris van 135 ondernemers in de gemeente. Uitgaande van deze basisinventaris wordt een categorisering gemaakt van de verschillende zetels in functie van hun activiteiten. Uiteindelijk wordt gefocust op die activiteiten geselecteerd die ingeval van ruimtelijke onverenigbaarheid in aanmerking komen voor herlokalisatie naar een lokaal bedrijventerrein. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het draaiboek “studie Plattelandseconomie- verbreding Vlaanderen (WVI, 2009, in opdracht van VLM).


IOK

Een bedrijf gelegen in meerdere bestemmingsgebieden wordt de gerekend bij meest ‘kwetsbare’ zone; bestemming woning is incl. woonuitbreidingsgebied

Deze tabellen geven weliswaar een indicatie van de zonevreemdheids-, verweefbaarheidsproblematiek maar bieden onvoldoende basis voor een sluitende behoefteraming. Enkele vaststellingen: – Voor een belangrijk deel van de bedrijven in woongebied mag aangenomen worden dat ze in principe verweefbaar zijn; uitzonderingen zijn bedrijven met hinder en bedrijven dit uit hun voegen barsten. – Bedrijven in woongebied die geantwoord hebben op de enquête en daarin expliciet een oppervlaktebehoefte aangeven, kampen wellicht met verweefbaarheidsof uitbreidingsproblemen. Dit zijn er 5. – Van zonevreemde bedrijven in agrarisch gebied zullen wellicht een behoorlijk aantal een oplossing ter plaatse kunnen vinden. Hoeveel is enkel in te schatten o.b.v. een RUP zonevreemde bedrijven. – Volgende activiteiten zijn het sterkst vertegenwoordigd: bouwsector (30), in het bijzonder aannemers – garages (13) –- grondwerkers (5) – brandstoffen (5) – Het ligt niet voor de hand om grondwerkers die niet ter plaatse kunnen geregulariseerd worden, een plaats te geven op een lokaal bedrijventerrein omwille van hun extensief karakter (grote oppervlaktebehoefte, lage toegevoegde waarde per eenheid van oppervlakte).

plangroep

73


Tabel 32 Overzicht (potentieel) zonevreemde lokale bedrijven per aard activiteit Aard activiteit

Woongebied*

Landbouw/ natuur

Recreatiegebied

Totaal

Aannemer – bouwwerken

4

4

1

9

Schrijnwerker

2

3

0

5

Verwarming – sanitair – loodgieter

5

2

0

7

Elektriciteitswerken

2

2

0

4

Andere m.b.t. bouwsector

3

2

0

5

Kasseien

2

0

0

2

metaalbewerking

2

1

0

3

Garage – autohandel- banden

6

7

0

13

Transport

2

2

0

4

drukkerij

2

1

0

3

brandstoffen

3

2

0

5

grondwerken

1

4

0

5

3

Behoefte aan recreatieve infrastructuur

3.1

Ruimtebehoefte op basis van zonevreemdheid

Uit de analyse van de bestaande toeristisch-recreatieve infrastructuur blijkt dat een aantal voorzieningen zonevreemd zijn gelegen. Hierbij wordt er van uitgegaan dat infrastructuur gelegen in woongebied of in een zone voor gemeenschapsvoorziening als zone-eigen beschouwd kan worden. De zonevreemde infrastructuur behoort toe aan enkele sportverenigingen. Tabel 33 geeft per zonevreemde sportlocatie weer wat de (ruw) geraamde oppervlakte21 is die ingenomen wordt door de betrokken vereniging. Tabel 33: Raming oppervlakte zonevreemde recreatieve infrastructuur Infrastructuur

Bestemming

Opp. (ha)

Voetbalterrein Demer

Agrarisch gebied

0,98

tuinaanleg

1

1

0

2

andere

7

10

0

12

Voetbalterrein Plankenbrugstraat

Agrarisch gebied

1,84

TOTAAL

39

39

1

79

Voetbalterrein jeugd Ramsel

Ontginningsgebied met nabestemming agrarisch gebied

0,97

Voetbalterrein Harmoniestraat

Zone voor dagrecreatie / Agrarisch gebied

2,43

Voetbalterrein Langdonken

Zone voor verblijfsrecreatie

1,00

Visvijver Witput

Landschappelijk risch gebied

Visvijver Begijnendijksesteenweg

Agrarisch gebied

* incl. WUG

Conclusie De behoefte aan ruimte voor nieuwe bedrijven vanuit de endogene groeit (periode 1998 – 2012) bedraagt 6 ha. De behoefte in functie van herlokalisatie van zonevreemde bedrijven en bedrijven met zonevreemdheidsproblemen kan niet nauwkeurig becijferd worden op basis van de beschikbare informatie20. Diepgaander onderzoek is nodig. Gelet op het vrij hoge aantal (80 tal) waarvan ongeveer de helft in open ruimte, mag aangenomen worden dat hieruit ook nog een behoefte voortvloeit.

waardevol

agra-

1,28 0,37

Bron: Gemeente Herselt, inventarisatie IOK

Aan de hand van deze tabel zou een behoefteraming aan bijkomende recreatieve infrastructuur gemaakt kunnen worden. Nochtans is het niet aangewezen om elke locatie te herbestemmen of de aanwezige infrastructuur te herlokaliseren. Dit vraagt een meer gedetailleerd onderzoek.

20

In bijlage wordt een ruwe raming gemaakt van de herlokalisatiebehoefte op basis van een vereenvoudigde verweefbaarheidsscreening en bedrijfsenquête.

74

IOK

21

De oppervlakte wordt geraamd op basis van de kadastrale legger.

plangroep


IV Kwantitatieve analyses en behoeften 4 Andere ruimtebehoeften

3.2

4

Ruimtebehoefte aan nieuwe infrastructuur

Het gemeentebestuur heeft het VTC De Mixx in Herselt (in 2011) gerealiseerd.. Hierdoor werden alle actuele ruimtebehoeften met betrekking tot sport en cultuur ingevuld. Daarnaast heeft voetbalclub Houtvenne uit Hulshout haar terreinen op grondgebied Herselt liggen (terreinen Harmoniestraat). Zij melden een behoefte van 1 ha aan uitbreiding (naast het zone-eigen maken van de bestaande gedeeltelijk zonevreemde toestand).

Andere ruimtebehoeften

Kerkhof Het kerkhof in Herselt-centrum heeft behoefte aan uitbreiding. Deze wordt geraamd op 1 ha. Ook het kerkhof van Blauberg heeft nood aan een bijkomend terrein van 1ha. Gemeentelijke opslagplaats Daarnaast heeft de gemeente nood aan een tijdelijke opslagplaats in open lucht, met een oppervlakte van 1 ha. Overnachtingsmogelijkheden

3.2.1

Andere bronnen m.b.t. ruimtebehoefte

Vanuit het jeugdruimteplan 2002-2004 kwam geen directe uitbreidingbehoefte voor extra activiteiten van de jeugdverenigingen tot uiting. Daarnaast blijkt er een verlangen te bestaan naar ontmoetingsplaatsen voor de jongeren. Bij het creëren van nieuwe ontmoetingsplaatsen dient er over gewaakt te worden dat overlast voor de andere burgers zoveel mogelijk wordt vermeden. De Herseltse Jeugdclub ‘De Choke’ is op zoek naar een andere locatie. Op dit moment huurt de vereniging een privépand langs de Westerlosesteenweg. De locatie wordt als ongeschikt ervaren onder meer omwille van problemen met nabuurschap/hinder.

Er is een groeiende behoefte aan overnachtingsmogelijheden voor onder meer jeugdverenigingen, sportclubs alsook in het kader van de toenemende vraag naar plattelandstoerisme. Het is aangewezen dat de gemeentelijlke overheid hiervoor ook een aanbod creëert.

5

Aanbod gemeenschapsvoorzieningen

– Leegstaande gebouwen van een voormalig rusthuis ter hoogte van Provinciebaan (1,3 ha).

In het cultuurbeleidsplan 2003-2007 wordt gemeenschapsvoorziening als een belangrijke doelstelling vooropgesteld. Zo wordt gesteld dat er in elk deeldorp voldoende ruimte aanwezig moet zijn om het verenigingsleven ten volle te laten ontwikkelen. Deze ruimte is overal aanwezig en de nodige aanpassingen, moderniseringen of uitbreidingen werden gerealiseerd. Dit is onder meer zo voor de Sint-Norbertuszaal in Blauberg en het multifunctionele complex in Bergom en Ramsel. Voor het centrum van Herselt werd de behoefte aan bijkomende vergaderlokalen, een tentoonstellingsruimte en een heemkundig archief en werklokaal gesignaleerd. Deze werden voorzien in het VTC De Mixx. .


IOK

plangroep

75


V

TRENDS, KNELPUNTEN, KWALITEITEN EN KANSEN

1

Trends

1.1

Bebouwde ruimte

– De bevolking in Herselt is in de voorbije 25 jaar toegenomen met 22 %. Deze stijging is meer uitgesproken in vergelijking met de referentieregio’s, maar is zeker niet uitzonderlijk ten aanzien van de omgeving. Tijdens het laatste decennium kent vooral de deelgemeente Ramsel een snelle groei, terwijl het bevolkingsaantal in Herselt min of meer stabiel blijft. Opvallend is dat de bevolkingsgroei uitsluitend het resultaat is van immigratie (van alle leeftijdsgroepen). De natuurlijke aangroei van de gemeente Herselt is zelfs negatief. – De gemeente Herselt kenmerkt zich door een gemiddelde leeftijdsopbouw. Binnen de gemeente kunnen wel enkele verschillen worden waargenomen. Zo zijn de jongeren sterk vertegenwoordigd in Blauberg, terwijl de oudere generatie er heel beperkt aanwezig is. Deze laatste is dan wel nadrukkelijk aanwezig in het centrum van Herselt. – Het aantal woningen in de gemeente Herselt neemt minder snel toe dan in andere gemeenten. Slechts een beperkt percentage wordt verhuurd, de grote meerderheid is echter in eigendom van de bewoner. – Het aandeel woningen dat met maximaal klein comfort is uitgerust, loopt behoorlijk op in Herselt. Door de renovatie van deze woningen te stimuleren, kunnen ze aantrekkelijk worden voor jonge gezinnen. Hierdoor kan de uitbreiding van woningen in de open ruimte tegengegaan worden. – Het inkomen van de gezinnen in Herselt ligt lager dan de gemiddelde inkomens in Vlaanderen. De stijging van het inkomen volgt wel de stijging op de hogere niveaus. Hierdoor is er uiteraard geen sprake van een inhaalbeweging. Deze eerder beperkte inkomens geven aan dat de nodige aandacht naar sociale huisvesting zou moeten gaan. – De gemiddelde bouwgrondprijs ligt beduidend onder het Vlaamse gemiddelde (37 %), hoewel de gemiddelde grootte van de percelen iets meer dan het Vlaamse gemiddelde bedraagt. Zowel voor de aankoop van een woning als voor de aankoop van een appartement moet daarentegen meer betaald worden dan het Vlaamse gemiddelde.

76

IOK

– In de sector van de weekendverblijven is het hoogtepunt voorbij. Dit verlicht in de toekomst de druk aan de vraagzijde bij het voorzien van nieuwe zones voor verblijfsrecreatie. De problematiek van de bestaande zonevreemde weekendverblijven en de permanente bewoning is echter groot. Deze problematiek zal allicht extra sociale huisvestingsmodaliteiten eisen. – Bij de opmaak van het gewestplan werden op het grondgebied van de gemeente Herselt 5 kleine ambachtelijke zones ingekleurd. – Het profiel van de in Herselt voorkomende bedrijvigheid is voornamelijk kleinschalig/laagdynamisch en kan dus volgens de RSV-terminologie overwegend als ‘lokaal’ worden bestempeld. – Herselt kenmerkt zich door een uitgesproken specialisatie van de bouwnijverheid, met name 30 % van de totale sector komt tot stand binnen deze sector. Daarnaast scoren ook de landbouwsector, de voedingsindustrie, het algemeen bestuur en de sociale sector beter in vergelijking met het Vlaamse Gewest. – Door de sterke aanwezigheid van de bouwnijverheid kent Herselt nog een behoorlijke industriële tewerkstelling, hoewel de secundaire sector op zich uiterst zwak ontwikkeld is. De relatief lage werkgelegenheidsindex toont aan dat de aantrekkingskracht op de omliggende gemeenten beperkt is. Als gevolg hiervan kenmerkt de gemeente zich door een belangrijke uitgaande pendel. – Slechts één onderneming stelt meer dan 100 werknemers tewerk, het betreft een privé rust- en verzorgingstehuis. Deze instelling staat in voor 29 % van de tewerkstelling binnen de quartaire sector. – De Herseltse bedrijven vertonen, vanuit sociaal oogpunt, een sterke lokale binding. De meeste bedrijven zijn lokaal gebonden voor het personeel en de klanten, terwijl ze voor de leveranciers eerder regionaal georiënteerd zijn. – De toegenomen “vrije tijd” en de toegenomen automobiliteit heeft geleid tot een toename van het ééndagstoerisme en korte verblijven ten koste van langere vakanties. Deze trend is algemeen voor Vlaanderen. – Herselt telt heel wat verenigingen, maar waar vroeger in het traditionele dorpsleven vooral de socioculturele ontmoetingsverenigingen sterk actief waren, hebben de laatste decennia de sportverenigingen een sterke groei gekend. Deze verenigingen stellen heel wat meer eisen inzake ruimtebehoefte en inzake uitrusting van de gebruikte locaties. Het gaat hierbij bovendien om aanzienlijke investeringen, die niet altijd gedragen kunnen worden door de betrokken verenigingen. De lokale overheden zien het dan ook als hun taak aan die vraag tegemoet te komen en medegebruik van sportinfrastructuur te organiseren.

plangroep


V Trends, knelpunten, kwaliteiten en kansen 1 Trends

1.2

de natuur. Waar vroeger wandelen en fietsen niet als een waardevolle tijdsbesteding werd aanzien, heeft een groeiende dagelijkse mobiliteit geleid tot een voorkeur voor rustigere ontspanningsactiviteiten in een rustige, natuurlijke omgeving. Het enorme succes van wandelpaden, fietsroutes, bouwkundig erfgoed, horeca in de open ruimte, verblijven op de boerderij,…wijst in die richting. Ook de vraag naar sportieve, individuele tijdsbesteding als mountainbike en ruitersport groeit. In dit verband heeft het project de Merode nieuwe impulsen gegeven aan het plattelandstoerisme. Een van de nieuwe trends is de opkomst van recreatieve paardentochten. Ook worden er links gelegd met erfgoed, streekproducten,…

Open ruimte

– Vroeger waren natuur en landbouw op een spontane manier met elkaar verweven. Er waren landschapstypes ontstaan met een hoge graad van natuurlijkheid en een grote diversiteit. De boeren hadden hun bedrijven aan de natuurlijke omstandigheden aangepast. Door toenemende ontginningen en ingrepen in het landschap zijn tal van kleine landschapselementen verdwenen en verminderden de natuurlijke valleicondities. De natuurlijke gebieden beperken zich momenteel tot eerder geïsoleerde gebieden. Dit komt de planten- en dierengemeenschap niet ten goede. – Een dalend aantal landbouwbedrijven bewerkt een toenemend areaal, waardoor schaalvergroting niet kon uitblijven. Een landbouwbedrijf in Herselt beschikt anno 2000 gemiddeld over 14,5 ha cultuurgrond. De landbouwbedrijven uit de categorie ‘Landbouw en veefokkerij in hoofdberoep’ (40 %) bewerken de meeste grond (62 %). Eén op vier landbouwbedrijven behoort tot de categorie ‘Tuinbouw in hoofdberoep’. Ondanks een negatieve evolutie van het aantal professionele landbouwers blijft de totale tewerkstelling binnen de landbouw het voorbije decennium ongeveer constant. – De cultuurgrond staat bijna volledig in het teken van de veeteelt. Momenteel wordt 46 % van het landbouwareaal ingenomen door grasland en 45 % door mais. De voorbije jaren verdween meer en meer permanent grasland, grasland dat ingezet wordt in de voederteeltcyclus raaigras-maïs. – Het aandeel van het areaal dat ingezet wordt voor het telen van producten, bestemd voor de menselijke consumptie is eerder beperkt. Maar economisch staan deze activiteiten zeer sterk. Het betreft dan meer bepaald de groenteelt onder glas (tomaten, komkommers), de groenteteelt in open lucht (witlof) en de boomkwekerijen. – Herselt vormt een overgangsgebied tussen de typische melkveehouderij van de Kempen en de tuinbouwstreek rond Sint-Katelijne-Waver. – Binnen de veeteelt (met uitzondering van de varkensteelt) doet zich een intensivering voor, d.w.z. steeds meer dieren per veebedrijf. De pluimveesector, de grootste mestproducent, bestaat grotendeels uit leghennen. De rundveestapel bestaat voor meer dan de helft uit mestkalveren. Binnen de varkenssector ligt het accent duidelijk op de jonge varkens. Met een totale grootveebezetting van 8,4 GVE per hectare is de draagkracht van de landbouwgronden in Herselt ruimschoots overschreden. In het licht van de mestproblematiek en de voorziening van voeder is er met andere woorden nog een duidelijke grondbehoefte. Deze ruimtelijke behoefte veroorzaakt mogelijke conflicten met andere sectoren in de open ruimte, zoals natuur en bosbouw. – Het laatste tiental jaren groeit de interesse in minder intensieve vormen van recreatie. Er is een toenemende belangstelling op te merken voor het platteland en


IOK

1.3

Mobiliteit

– De behoefte aan verplaatsingen heeft in Vlaanderen een sterke toename gekend door het ontbreken van een éénduidig locatiebeleid. De mobiliteitseffecten van de verspreide nederzettingsstructuur zijn terug te vinden in een maximaal autogebruik. – Er wordt verwacht dat het autogebruik in de toekomst nog zal toenemen. Een trend die een stijging zal veroorzaken in het aantal autoverplaatsingen en dan in het bijzonder in de verplaatsingen die gebeuren in functie van vrijetijdsbestedingen. Dit maakt dat het wegennet nog meer belast zal worden. – De auto profileert zich meer en meer als algemeen vervoermiddel. Deze evolutie zorgt ook voor een ‘subjectief’ onveiligheidsgevoel. Men gebruikt de auto om zich te verplaatsen omdat het te onveilig is vanwege de grote hoeveelheid auto’s. De combinatie van beide trends maakt dat een woonplaats ver van de voorzieningen niet meer als nadelig wordt beschouwd. De woonplaats dicht bij de voorzieningen verliest haar aantrekkingskracht. – Daarnaast blijft de verbinding tussen Herselt enerzijds en Aarschot of Westerlo anderzijds belangrijk in het kader van de woon-schoolverplaatsingen.

plangroep

77


2

Knelpunten

Kaart I 14: knelpunten

2.1

Bebouwde ruimte

– Herselt heeft een negatieve natuurlijke aangroei, welke ruimschoots gecompenseerd wordt door een uitgesproken positief migratiesaldo. De gemeente oefent op alle leeftijdsgroepen een aantrekkingskracht uit. Deze migratiedruk wordt echter niet meegenomen in de behoefteprognose cf. het hoger beleidskader. – De vrijstaande ééngezinswoning blijkt nog steeds de standaard woonvorm te zijn. Deze woonvorm is zeer ruimteverslindend, en nam recent nog zeer sterk toe, ook in vergelijking met andere regio’s. Zuinige bouwtypes zoals de gesloten maar vooral de halfopen bebouwing worden maar weinig toegepast. Momenteel ontbreken ook de stedenbouwkundige voorschriften om een woningdichtheid van 15 wo/ha af te dwingen. – Woonkernen vertonen van nature (maar ook in een wensstructuur) een differentiatie aan woonvormen, typologieën en woningdichtheden. Door het ontbreken van gedetailleerde bestemmingen en inrichtingen, is deze differentiatie niet of moeilijk afdwingbaar via het vergunningenbeleid. Voorbeelden zijn wildgroei van appartementen, te hoge of te lage dichtheden van verkavelingen ifv de specifieke locatie enz.. – De sociale bouwmaatschappijen hebben een behoorlijk aanbod sociale woningen kunnen realiseren. De behoefte aan sociale woningen blijft echter bestaan. Het lijkt dan ook aangewezen dat er inspanningen worden gedaan om deze behoefte in te vullen. – Linten in de open ruimte (en meestal in agrarisch gebied) zijn uitgesproken aanwezig in de gemeente Herselt en nemen nog altijd toe in omvang. Hierdoor worden de doorzichten naar het achterliggende land erg verstoord. Bovendien telt Herselt een groot aantal zonevreemde woningen. – Uit de ruimtelijke analyse blijkt dat de KMO-zones in de gemeente op één perceel na volledig volzet zijn. Verder valt op dat de bezetting niet altijd even rationeel is gebeurd waardoor deze bedrijvenzones een mix vormen van bedrijfjes, woningen en andere (commerciële) functies. Zij voldoen m.a.w. niet volledig aan het profiel van een zuivere KMO-zone. – Uit de gehouden bedrijfsenquête blijkt dat een heleboel bedrijven kampen met ruimtelijke problemen, hetzij met zonevreemdheidsproblemen, hetzij met uitbreidingsproblemen. Het RSPA (addendum, beperkte herziening 2010) voorziet ech-

78

IOK

ter de mogelijkheid om in Herselt een lokaal bedrijventerrein te voorzien zowel voor nieuwe als voor opvang van de herlokalisatiebehoeften van lokale bedrijven. – In de gemeente Herselt zijn een zeer groot aantal weekendverblijven permanent bewoond. Deze vorm van bewoning legt een grote hypotheek op het natuurlijk functioneren van de gebieden waarin ze gelegen zijn. Indien de doelgroep van permanente bewoners van weekendverblijven wordt opgenomen bij de cijfers voor sociale huisvesting, moeten hier nog sterkere inspanningen geleverd worden. – Een aantal sportverenigingen beschikt voor de activiteiten over eigen infrastructuur, voornamelijk openluchtinfrastructuur met beperkte bebouwing. Enkele infrastructuren liggen echter buiten het geëigende bestemmingsgebied en vormen daardoor een probleem (rechtsonzekerheid en soms ruimtelijke onverenigbaarheid). Vooral kleine tot middelgrote verenigingen hebben met dit probleem te kampen. Zij zijn ook meestal de enige gebruikers.

2.2

Open ruimte

– Het tertiaire heuvelcomplex van Herselt dat bestaat uit een aantal getuigenheuvels uit het Diestiaan is van oudsher structurerend geweest voor de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente. De hogere gronden hebben steeds onder bos gelegen omdat ze voor andere functies niet geschikt bleken. De laatste tientallen jaren groeide de interesse in deze omgeving echter. De rust en het specifieke karakter van de omgeving lokte heel wat verblijfsrecreanten. Het bos ruimde op vele plaatsen plaats voor weekendverblijven en taluds werden bebouwd. Het evenwicht in het fysisch systeem wordt op die manier verstoord. Bovendien liggen de recreatiegebieden zo verspreid dat versnippering in de hand gewerkt wordt. Ook de holle wegen hebben af te rekenen met aantasting: erosieverschijnselen, betreding van de bermen, verharding van de weg,… Op die manier worden deze landschapselementen bedreigd in hun voortbestaan. – In een natuurlijke toestand bestaat er een intense wisselwerking tussen een waterloop en haar vallei, hetgeen aanleiding geeft tot vorming van typische valleibodems, valleivegetaties en valleilandschappen. In de vallei van de AsbroekloopSteenkensbeek en delen van de vallei van de Molenbeek-Calsterloop en de Rode Laak is dit nog waar te nemen. In andere gebieden werd, vooral ten behoeve van de landbouw, de natuurlijke meandering van waterlopen mogelijk hertekend. De belangrijkste gevolgen zijn een daling van de grondwatertafel, een verkorting van de waterloop (en dus snellere afvoer), een sterke achteruitgang van de structuurkwaliteit en van het zelfreinigend vermogen. Het verdrogingsverschijnsel hangt hiermee sterk samen. Valleigronden werden ontgonnen en ontwaterd. Vochtige graslanden worden genivelleerd, gescheurd en omgevormd tot maïsakkers.

plangroep


V Trends, knelpunten, kwaliteiten en kansen 2 Knelpunten

– De verbindingsmogelijkheden tussen verschillende gebieden met belangrijke natuurwaarden zijn van belang voor de instandhouding ervan. Migratie van fauna en flora wordt voornamelijk bepaald door de structuurkenmerken van de tussenliggende gebieden. Intensivering van het bodemgebruik degradeert echter de milieukwaliteit van cultuurlandschappen en waterlopen. Kleine landschapselementen vormen een hinderpaal in moderne agrarische bedrijfsvoering en verdwijnen. Natuurwaarden raken steeds meer geïsoleerd. Nieuwe infrastructuren zowel lijnvormig, als vlakvormig, versnipperen de open ruimte en bemoeilijken migratie: kernen met aaneengesloten bebouwing, groepering bedrijfsgebouwen, recreatieve infrastructuur in waardevolle gebieden, grote wegen en lintbebouwing. Bijzondere aandachtspunten zijn de kruisingen van deze infrastructuren. – Verdroging is een algemeen voorkomend verschijnsel, dat optreedt in valleien maar ook daarbuiten. Het kan beschouwd worden als een lange termijn effect van ingrepen van de jongste decennia, zoals een snelle ontwatering door kanalisatie en de systematische toename van de verharde oppervlakken. Ook in bossen op hogere gronden en vennen zijn verdrogingssymptomen merkbaar. Volgende verdrogingsgevoelige gronden kunnen in Herselt aangeduid worden:

–

–

–

–

– Valleien en depressies: Langdonken, Asbroek, Helschot, Vallei van de Grote Nete – Hogere gronden: Hertberg Het kapitaalsintensieve karakter van de moderne landbouw heeft geleid tot schaalvergroting en een ver doorgedreven specialisatie. Hierdoor wordt enerzijds de economische overlevingskans van de bedrijven, maar anderzijds ook hun kwetsbaarheid vergroot. Deze komt tot uiting op het moment dat veterinaire en milieutechnische maatregelen (mestwetgeving, waterwinning,…) uitgevaardigd worden. De moderne landbouw stelt doorgedreven eisen aan de inrichting van het agrarisch gebied zoals een goede ontwatering, grote percelen, verharden wegen, enz. Deze agrarische infrastructuur is niet overal in Herselt aanwezig. Een dergelijke inrichting zou echter ook niet overal stroken met het wensbeeld vanuit een meer globale benadering van de open ruimte. Naast de eigenlijke landbouwactiviteiten zijn er nog andere aan landbouw gerelateerde activiteiten die aanspraak maken op de landbouwgebieden. Het gaat dan om aan landbouw gerelateerde handel en bedrijvigheid, maneges, kinderboerderijen,… De mogelijkheden voor deze functies in het agrarisch gebied zijn op dit moment onduidelijk of ontoereikend uitgewerkt, zowel als het gaat om oprichting van nieuwe infrastructuur als om de functiewijziging van bestaande gebouwen. Glastuinbouwbedrijven liggen plaatselijk in valleien, wat op termijn problemen met de waterhuishouding met zich mee kan brengen. Verspreide serrebedrijven die een kleinhandelsfunctie koppelen aan de landbouwfunctie kunnen sterke hinder in het open agrarisch gebied met zich meebrengen. Grondloze kippenbedrijven in


IOK

–

–

–

–

–

plangroep

woongebieden (in de kern, niet in linten met een landelijk karakter) geven aanleiding tot geuren andere milieuhinder voor de hoofdfunctie wonen. Op verschillende plaatsen in de open ruimte, ook de waardevolle delen van de natuurlijke structuur komt recreatieve infrastructuur voor, vooral weekendverblijven. Ze leggen een hypotheek op de waarde en de natuurontwikkeling van deze gebieden. De belangrijkste negatieve gevolgen zijn biotoopverlies, versnippering, verstoring, introductie van streekvreemde vegetatie, verontreiniging door afvalwaters. Wanneer ook visvijvertjes gegraven zijn, zorgen ze ook voor een ontregeling van de waterhuishouding. Weekendverblijven en verblijfsrecreatie komen zeer verspreid voor in Herselt: Langdonken, Truitseinde, Dellenweg, VenusbergAchter De Wereld, Varenwinkel, De Schrieken, Bleidenhoek, Molenvloed/Demer, Stippelberg, Olmanshoek, Vijverstraat, Wezels baantje/Veerlepad, Raambroekse bossen, Dieperdel, Provinciebaan, vallei Grote Nete, Madestraat, Blauberg, Helschot, Krankebeek. Al die factoren, samen met de verkeers- en bewegingsdynamiek die er in deze zones ontstaat, zorgt er voor dat de draagkracht van het gebied soms overschreden wordt. Veel van deze weekendverblijven zijn bovendien niet met de nodige vergunningen gebouwd of liggen buiten de zones voor verblijfsrecreatie, in sommige gevallen zelfs in kwetsbare gebieden. Volgens de inventaris die gemaakt werd in de gemeente Herselt liggen 166 weekendverblijven in kwetsbaar gebied. Het gebied in Herselt dat het meest kwetsbaar is en waar weekendverblijven gelegen zijn, is het gebied Langdonken in het zuiden van de gemeente. Een gedeelte van dit gebied is ingekleurd als natuurreservaat. Nog een zone met zonevreemde weekendverblijven is gelegen ten zuiden van Blauberg. Deze concentratie is gelegen in bosgebied. Een aantal gebieden binnen de gemeente Herselt kunnen als kwetsbaar worden aangeduid door de fysische kenmerken van het gebied zoals bv. een hoge grondwatertafel en de floristische waarde van het gebied. Door de inkleuring van het gewestplan werden echter ook in deze gebieden zones voor verblijfsrecreatie afgebakend. Hierdoor creëerde men een dynamiek die niet wenselijk was in deze gebieden en die bovendien bestendigd blijft in de tijd. Men kan dus spreken van een ‘planologische zonevreemdheid’ in sommige gebieden, niettegenstaande het feit dat ze juridisch zone-eigen zijn. Sommige mensen zijn mede onder invloed van stijgende bouwgronden huisprijzen op zoek gegaan naar goedkopere woongelegenheden. Deze woongelegenheden vindt men vaak in weekendverblijven waardoor de impact op de omgeving nog vergroot. Binnen de bestaande clusters aan weekendverblijven is 23% van de aanwezige weekendverblijven permanent bewoond. De jongste decennia is de recreant steeds meer een actieve gebruiker van de open ruimte geworden. In zijn zoektocht naar rust en natuur wordt hij ook vragende partij bij ingrepen in landschap en open ruimte. Dit verhoogt de druk op de resterende kwetsbare gebieden. De discussie inzake de verharding van de Netedij-

79


ken met het oog op het meer toegankelijk maken van de vallei (voor fietsers) kan tegen deze achtergrond geplaatst worden. Een verantwoorde afweging tussen de bescherming van landschaps- en natuurwaarden enerzijds en het inspelen op een maatschappelijke vraag anderzijds vormt hierbij de uitdaging. – Ten noordoosten en ten zuidwesten van de kern van Ramsel werd op het gewestplan een ontginningsgebied aangeduid. De bestemming is echter achterhaald aangezien de ontginningen zijn stopgezet. De nabestemming is niet overal realiseerbaar. Zonder duidelijke ontwikkelingsperspectieven dreigen er zich willekeurige activiteiten te ontwikkelen.

2.3

Mobiliteit

– De op het grondgebied van Herselt aanwezige gewestwegen doorsnijden de woonkernen, wat zeer nadelig is voor de verkeersleefbaarheid en de verkeersveiligheid, mede door de aanwezigheid van vrachtverkeer. Ook in de omgeving van de scholen is verkeersveiligheid een aandachtspunt. Daarnaast vergroot lintbebouwing het probleem van verkeersleefbaarheid buiten de dorpskernen. – Een aantal woonstraten hebben te kampen met sluikverkeer. – De frequentie van een aantal buslijnen is zeer laag. – De kernen binnen de gemeente worden enkel tijdens de spitsuren goed met elkaar verbonden. De kern Varenwinkel wordt enkel door de belbus Aarschot bediend. – De busverbinding met het station van Heist-op-den-Berg ontbreekt. – Een busverbinding tussen Herselt en Scherpenheuvel-Zichem (Averbode-Diest) ontbreekt. – Inzake fietsveiligheid vormt de N19 een knelpunt. Ook zijn de aanwezige fietspaden op sommige plaatsen onvoldoende breed. Er ontbreken nog schakels met Testelt, Varendonk en Westmeerbeek. Ook alternatieve interne fietsroutes zijn niet gerealiseerd. – Uit het jeugdruimteplan blijkt een bezorgdheid om de veiligheid van de zwakke weggebruiker. De vraag naar veilige oversteekplaatsen stelt zich dan ook. Eveneens belangrijk in dit opzicht is de passage van enkele fietsroutes langs gevaarlijke oversteekplaatsen. De Laak- en Neteroute en de Hoevenpad doen zulke punten aan: Aarschotsesteenweg, Diestsebaan, Blaubergsesteenweg. Verder maken de fietsroutes voornamelijk gebruik van landbouwwegen en de oude spoorwegbedding en is het directe gevaar heel wat kleiner. Vooral de kruisingen met hoofdwegen en de confrontatie met andere weggebruikers verdienen aandacht.

80

IOK

plangroep


V Trends, knelpunten, kwaliteiten en kansen 3 Kwaliteiten en kansen

3

Kwaliteiten en kansen

Kaart I 15: kwaliteiten en kansen

3.1

Bebouwde ruimte

– De realisatiegraad van verkavelingen in Herselt is hoog. Dit, tezamen met het feit dat de gemeente over voldoende kavels beschikt, leidt ertoe dat de gemeente een beleid van inbreiding kan voeren en de open ruimte zoveel mogelijk kan vrijwaren. Dit beleid kan verder ondersteund worden door specifieke maatregelen te nemen. – De gemeente kan het ontwikkelen van gebieden voor sociale huisvesting stimuleren. Bij deze projecten kan een beleid van sociale vermenging gevoerd worden opdat deze buurten geen sociale getto’s zouden worden. – Het ontdichten van linten maakt het mogelijk om doorzichten te creëren naar het omliggende landschap. – Door ontwikkelingsperspectieven toe te kennen aan zonevreemde woningen en zonevreemde bedrijven, en door deze perspectieven gebiedsgericht aan te passen in functie van de kwetsbaarheid van het gebied waarin ze zich bevinden, kan men zowel tot rechtszekerheid voor eigenaars komen als tot een behoorlijke kwaliteit van de open ruimte. – Mits een geschikte locatie, bij voorkeur bij het hoofddorp, gevonden wordt, kan een oplossing geboden worden aan bedrijven met verweefbaarheidsproblemen (=herlokalisatiebehoefte). – Het handelscentrum in Herselt kan versterkt worden naar commerciële kwaliteit door het stimuleren van de samenhang en de verblijfsfunctie van het centrum.

–

–

– Gelet op het natuurlijke karakter van Herselt, heeft de gemeente heel wat kansen op het vlak van recreatie en toerisme. Op die manier kunnen een aantal tertiaire functies gecreëerd worden, die verweefbaar zijn met het wonen in de gemeente. – Herselt beschikt over het sportgebied Limberg dat centraal gelegen is in de gemeente. Momenteel bestaan er mogelijkheden om dit gebied verder te ontwikkelen.

–

3.2

–

Open ruimte

– De diversiteit die het fysisch systeem kenmerkt, geeft aanleiding tot een rijkdom aan natuurgebieden met een sterke verspreiding binnen de gemeente en grote diversiteit. Dit biedt immers interessante uitgangssituaties omdat dit automatisch


IOK

plangroep

leidt tot een grote diversiteit aan biotooptypes. Op een kleine oppervlakte kent men overgangen van alluviale bodems in beekvalleien naar beboste heuvelruggen met een eerder droge bodem. Deze overgangen staan aan de wieg van waardevolle gradiënten in vegetatiekenmerken. Bovendien geeft de fysische gesteldheid aanleiding tot specifieke ecologische processen. Deze kwaliteiten op basis van het fysisch systeem verdienen naar waarde geschat te worden. Bovendien kan het fysisch systeem verder bestendigd worden als drager van de natuurlijke structuur. Het gaat dan voornamelijk om de gronden die van oudsher niet echt geschikt waren voor de landbouw en daarom nooit intensief in gebruik genomen zijn. Waterlopen en natuurlijke elementen in de beekvalleien vormen natuurlijke verbindingen die verder versterkt kunnen worden. De uitgestrekte bossen op de diestiaanheuvels accentueren het reliëf in het landschap en verzekeren het voortbestaan van ecologische processen en belangrijke biologische waarden. De combinatie van gesloten bossen en halfopen landbouwlandschappen is een kwaliteit en schept potenties voor verschillende soorten. De belangrijkste natuurwaarden zijn echter toch terug te vinden in de zwaartepunten van de natuurlijke structuur, de aaneengesloten bos- en natuurcomplexen. Hun uitgestrektheid en rust scheppen gebiedsafhankelijk basiscondities voor soorten die elders nog maar weinig potentie hebben. Valleien zijn van nature interessant inzake natuurontwikkeling omdat de fysische beperkingen een intensief bodemgebruik minder voor de hand liggend maken. Voorzien van kleine natuurlijke elementen, lenen ze zich goed als kapstok om maatregelen op te enten voor de uitbouw van ecologische infrastructuur en natuurverbindingen. Bovendien wordt Herselt gekenmerkt door de aanwezigheid van vele kleine landschapselementen. Zij vormen een grofmazig netwerk dat bijdraagt aan de migratiemogelijkheden van soorten en dat de belangrijke natuurconcentratiegebieden met elkaar verbindt. Het belang van de kleine landschapselementen moet onderkend worden. Het behoud en de versterking van deze punten lijnvormige elementen draagt niet alleen bij tot het versterken van de ecologische infrastructuur, maar de gehele natuurlijke structuur. In gebieden met een hoge natuurlijke waarde bestaat de kans dat recreatief medegebruik verglijdt in overrecreatie. Onvermijdelijk gaat recreatief medegebruik gepaard met verstoring. Anderzijds kan recreatief medegebruik van de natuurlijke structuur bijdragen tot een bewustmaking en een versterking van het maatschappelijk draagvlak. Het komt erop aan de recreatieve mogelijkheden harmonieus te integreren in de natuurlijke structuur en de recreatiedruk te kanaliseren in gebieden die minder verstoringsgevoelig zijn. De landbouw is een belangrijke sector in Herselt wat garanties geeft voor het vrijwaren van de open ruimte. Er hebben geen grootschalige landbouwinrichtingsprojecten plaatsgevonden. De traditionele kleinschaligheid weerspiegelt zich nog in de agrarische structuur. In de mate dat de landbouw lokaal kan betrokken

81


–

–

–

–

–

–

82

worden in het duurzaam natuur- en landschapsbeheer, betekent dit een belangrijke meerwaarde voor de open ruimte. Landbouw is een sterk gestructureerde sector wat garanties biedt voor het behoud van de open ruimte. Echter, op verschillende plaatsen in de gemeente staat haar rol onder druk. Vanuit de mogelijkheid die door de hogere overheden geboden wordt om beheersovereenkomsten af te sluiten en op die manier subsidies te verkrijgen, kan een bijkomende inkomst gecreëerd worden zodat de landbouw beheerder van de open ruimte blijft. De landbouw in Herselt is gebaseerd op twee belangrijke en sterk gediversifieerde pijlers, de tuinbouw en de grondgebonden veeteelt. Vanuit landbouweconomisch oogpunt betekent dit een solide basis voor de toekomst van de Herseltse landbouw. Bovendien zijn in de periode 1991-2001 de jonge bedrijfsleiders steeds meer grond gaan bewerken. Indien deze trend zich voortzet, zal een groot deel van de landbouwoppervlakte in de toekomst in de handen van professionelen blijven. In gebieden waar de productiefunctie van de landbouw door allerlei factoren afneemt, kunnen bijkomende functies op het agrarisch bedrijf (op voorwaarde dat landbouw de hoofdfunctie blijft) ervoor zorgen dat de landbouw er leefbaar blijft. De omgeving kan op deze manier een waardevol onderdeel van de agrarische structuur blijven. De gemeente Herselt is gelegen op de overgang tussen de Kempen in het noorden en het Hageland in het zuiden. Eveneens komen in de gemeente belangrijke natuurwaarden voor: het Goor-Asbroek en de Netevallei in het noorden en de Langdonkendepressie in het zuiden. Bovendien wordt de gemeente doorkruist door talrijke waterlopen. Deze fysische eigenschappen van de gemeente leiden ertoe dat de gemeente heel wat capaciteiten heeft inzake recreatie. Ook de aanwezigheid van de bossen van de Merode bieden grote kansen in de gemeente. Waar recreatiedruk enerzijds een bedreiging kan vormen, biedt anderzijds de interesse van de recreant voor natuur- en landschapswaarden in Herselt ook kansen voor natuurgerichte recreatie, waardoor het draagvlak voor natuur en natuurontwikkeling kan versterkt worden. De aanleg van fietsen wandelpaden kan dus een positieve bijdrage leveren. Dit is trouwens niet alleen zo voor natuurgebieden, maar ook voor landbouwgebieden hoewel er dient over gewaakt te worden dat deze paden niet hinderlijk zij voor de professionele landbouwer. Het vinden van een duurzaam evenwicht vormt een uitdaging. Het Merodeproject biedt kansen op dit vlak. ‘Het kasteelpark de Merode en omgeving biedt kansen voor nieuwe vormen van plattelandsontwikkeling in de toeristisch recreatieve sfeer, met aandacht voor natuur, landschap en erfgoed. De eigenaars van het park zoeken naar oplossingen om voldoende inkomsten te genereren in functie van behoud en onderhoud van kasteel en kasteelpark. Er zijn in dit verband nog niet geconcretiseerde plannen om een hotel- en congrescentrum te voorzien. De uitdaging daarbij is een even-

IOK

wicht te vrijwaren tussen geplande ontwikkelingen en omgeving, op diverse vlakken (natuur, landschap, erfgoed, schaal, dynamiek, relatie met woonweefsel, toegankelijkheid en mobiliteit…).’ – De moderne landbouwstructuur staat voortdurend ter discussie. Mogelijk bieden vormen van plattelandstoerisme openingen voor een verbreding van de agrarische activiteiten waarbij het inkomensverlies als gevolg van een strengere normering kan gecompenseerd worden. Een secure afstemming tussen de agrarische en toeristisch-recreatieve sector is daarbij van belang. – Voor de ontginningsgebieden die rondom Ramsel afgebakend zijn, kunnen nieuwe ontwikkelingsperspectieven uitgewerkt worden. Deze kunnen een duurzame oplossing bieden voor toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen.

3.3

Mobiliteit

– Herselt fungeert als een knooppunt voor een aantal gewest- en provinciale wegen. Ontsluiting naar het hoofdwegennet is makkelijk. – Herselt is door de verschillende buslijnen extern redelijk goed ontsloten. – Herselt heeft reeds een aantal fietsvoorzieningen en de verdere uitbouw van een aaneengesloten fietsnetwerk kan meer mensen ertoe aanzetten de fiets te nemen voor verplaatsingen. De verkeersdrukte in de centra kan hierdoor verminderen en de attractiviteit van de kern doen toenemen. – Aandacht besteden aan groenvoorziening bij herinrichtingen, herwaardering van pleinen en dergelijke heeft niet alleen verkeerstechnische voordelen, maar draagt ook bij tot de algemene leefbaarheid van het openbaar domein. De identiteit van de wegen kan verhoogd worden door landschappelijke inpassing in de integrale omgeving. – Bij de uitwerking van de visie op de toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen dienen afgewogen strategische locatiekeuzes gemaakt te worden. Grootschalige activiteiten die veel verkeer genereren dienen op goed bereikbare plaatsen gevestigd te worden. Het mobiliteitsprofiel van activiteiten moet afgestemd worden op het bereikbaarheidsprofiel van locaties, zoals bijvoorbeeld een bedrijventerrein. Ontsluiting is een afwegingselement dat in de gehele gemeentelijke context geplaatst dient te worden.

plangroep


DEEL 2 Richtinggevend gedeelte


IOK

plangroep

83

I Inleiding

I

INLEIDING

Figuur 8: schematisch verloop van het planningsproces

Het richtinggevend gedeelte van een structuurplan geeft het toekomstbeeld van de gemeente weer via de gewenste ruimtelijke structuur. Deze gewenste ruimtelijke structuur gaat uit van de beleidsopties van bovengemeentelijk niveau, de inzichten in de bestaande ruimtelijke structuur, de toekomstige ruimtebehoeften en de knelpunten, kwaliteiten en kansen die in het informatief gedeelte naar voor zijn gekomen.

informatief gedeelte

Een belangrijke stap in het planningsproces is de afweging van de verschillende sectoren uit de deelstructuren ten opzichte van mekaar. Om deze afweging overzichtelijk te houden wordt dit gedaan op basis van ruimtelijk samenhangende, kleinere gebieden: de deelruimten. De synthese van deze visies geeft een coherent toekomstbeeld via de gewenste ruimtelijke structuur van de gehele gemeente. De weergave van de mogelijke maatregelen en projecten die kunnen bijdragen tot de realisatie van de gewenste ruimtelijke structuur, vormt de overgang naar het bindend gedeelte.

uitgangspunten

Inzake naamgeving van beleidscategorieën wordt ter wille van de eenduidigheid maximaal gebruik, gemaakt van de naamgeving die reeds bestaat op het gewestelijke en provinciale niveau, weliswaar aangevuld met de toevoeging ‘van gemeentelijk niveau’. Om praktische redenen wordt deze term niet steeds vermeld. Om verwarring met gelijknamige beleidscategorieën van hoger beleidsniveau te vermijden, wordt wel steeds expliciet duidelijk gemaakt dat het een beleidscategorie van gewestelijk of provinciaal niveau betreft. Indien er ontwikkelingsperspectieven voor de beleidscategorieën van hoger niveau worden geformuleerd, moeten deze steeds als gemeentelijk suggestie voor het hogere niveau worden gezien aangezien de gemeente hierover geen uitspraken kan doen.

visie op Herselt

ruimtelijke concepten

deelstructuren

De ruimtelijke impact van elke beleidsbeslissing moet in overeenstemming zijn met de bepalingen van dit richtinggevend gedeelte. De overheid kan enkel afwijken van deze bepalingen via een gemotiveerde beslissing, of tenzij er zich onvoorziene ontwikkelingen voordoen in de ruimtelijke behoefte van de maatschappelijke sectoren, of indien er dringende economische, sociale of budgettaire redenen zijn die afwijkingen noodzakelijk maken.

gewenste ruimtelijke structuur

deelruimten

terugkoppeling

maatregelen en projecten


IOK

plangroep

85

DEEL 2 RICHTINGGEVEND GEDEELTE

II

Complementariteit tussen samenhang en diversiteit

UITGANGSPUNTEN

Tijdens de discussies tussen het bestuur, de ontwerpers en de inwoners kwamen stap voor stap een aantal waarden en normen naar boven met betrekking tot waardevolle en principiële elementen binnen de gemeente. De gewenste ruimtelijke structuur tracht met deze waarden en normen een toekomstbeeld te schetsen voor de open ruimte en de bebouwde ruimte. Het formuleren van uitgangspunten is essentieel om een dergelijke toekomstvisie voor de gemeente éénduidig te kunnen uitwerken. De uitgangspunten zitten steeds ‘in het achterhoofd’ wanneer er ruimtelijke keuzes worden gemaakt.

De verschillende deelruimten hebben elk hun eigen kwaliteiten en potenties. Door het versterken van hun diversiteit kan men inspelen op de eigen ontwikkelingsbehoeften van de deelgebieden. Aan de andere kant hangen de verschillende deelruimten allemaal samen via natuurlijke en cultuurlijke structuren (beekvalleien, bosgebieden, steenwegen, …) die overal dwars doorheen lopen. Het overdreven benadrukken van diversiteit kan deze samenhang in het gedrang brengen. Diversiteit en samenhang kunnen dus best complementaire doelen zijn.

Duurzame ruimtelijke ontwikkeling Duurzame ontwikkeling is ‘een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee voor de toekomstige generaties de mogelijkheid in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien’ (RSV, p. 20). Dit houdt in dat oplossingen voor ruimtelijke problemen in een ruimere context worden gezien en over een langere periode worden bekeken. Economische, socioculturele, ecologische en ruimtelijke ontwikkelingen staan trouwens allen met elkaar in verband. Oplossingen die te eng worden bekeken (zowel interfunctioneel als tijdsgericht) zijn vaak geen duurzame oplossingen. Maximaal streven naar ruimtelijke kwaliteit Ruimtelijke kwaliteit is de basis voor een ruimtelijke ordening waar men zich goed bij voelt. De gewenste ruimtelijke structuur moet op alle vlakken deze kwaliteit kunnen waarborgen zodat er in goede omstandigheden kan gewoond, gewerkt en geleefd worden. Dit vereist een evenwicht tussen de dynamiek van het wonen, werken en het verplaatsen enerzijds en de intrinsieke kwaliteit van natuur, landschap en milieu anderzijds. Zuinig omspringen met de beschikbare ruimte en de opbouw van een stedenbouwkundige expertise zijn hierbij van essentieel belang om de conflicten tussen de bebouwde ruimte en de open ruimte te kunnen beheersen. Ruimtelijke draagkracht als norm De draagkracht van de ruimte wordt omschreven als het vermogen van de ruimte om menselijke activiteiten op te nemen zonder dat de grenzen van het ruimtelijk functioneren worden overschreden. De toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen moeten dan ook worden geordend tot gehelen die meer zijn dan een som van de verschillende delen. De rationele samenhang die hierdoor zowel op morfologisch als op functioneel vlak ontstaat, moet borg staan om bestaande of potentiële conflicten te neutraliseren en zo de ruimtelijke draagkracht te onderbouwen. Het is dan ook noodzakelijk dat er grenzen worden aangegeven waarbinnen de verschillende groepen die aanspraak maken op de ruimte zich verder kunnen ontwikkelen.

86

IOK

plangroep


III Gewenste rol van Herselt

III

GEWENSTE ROL VAN HERSELT

De rol van Herselt geeft een vertaling van de uitgangspunten en wordt bepaald door de maatschappelijke en ruimtelijke kenmerken, kwaliteiten en kansen binnen Herselt. Deze rol gaat zowel uit van lokale als van bovenlokale aspecten en zit vervat in de volgende slagzin: Herselt: landelijk rustpunt langs de Grote Nete op de grens tussen de Zuiderkempen en het Hageland

Herselt ligt op de overgang tussen de Zuiderkempen en het Hageland. Structuurbepalend voor deze overgangszone zijn de vallei van de Grote Nete en de diestiaanheuvels. Dit zijn dan ook de grote structuren die de ruimtelijke ontwikkeling van Herselt fysisch gestuurd hebben. De verdere afstemming op deze grote fysische structuren is ook naar de toekomst het ruimtelijk sturende principe voor Herselt. De vallei van de Grote Nete is een natuurlijke band die structurerend is op Vlaams niveau. Samen met de beboste diestiaanheuvels vormt ze de ruggengraat van de gemeente. Deze bossen zijn het meest uitgesproken aanwezig in het oosten over de Hertberg en sluiten aan op de grote boscomplexen in Westerlo ten noorden en die van Averbode ten zuiden. Het behoud van deze groene structuur is van belang op Vlaams niveau. De natuurcomplexen van Goor-Asbroek en Langdonken danken de natuurwaarden anderzijds aan de ligging langs waterlopen en in vochtige depressies. De gemeente Herselt wenst deze groene structuur in afstemming op het fysisch systeem verder te ondersteunen via een doordacht ruimtelijk beleid. Dit neemt anderzijds niet weg dat een halt toegeroepen wordt aan de dynamische ontwikkeling van de gemeente. Voor de kernen van Herselt worden ruimtelijke ontwikkelingen voorzien op maat van de landelijke omgeving. Ook in de toekomst moeten immers antwoorden geboden kunnen worden op de behoeften naar ruimte voor wonen, werken, recreatie. Bovendien neemt de landbouw in Herselt een belangrijke positie in de open ruimte in. Vrijwaren van de open ruimte en doelgerichte ruimtelijke ondersteuning moet tot doel hebben dat deze sector zich economisch kan handhaven in het landelijke Herselt. Een belangrijk aandachtspunt voor het ruimtelijk beleid is daarom de verregaande versnippering van de open ruimte van Herselt in te perken. Harde infrastructuren moeten geconcentreerd worden in en om de kernen van de gemeente zodat de open ruimte naar de toekomst opnieuw gevrijwaard kan worden voor landbouw en natuurlijke elementen. De aanwezigheid van vele weekendverblijven en het ordenen van de probleemzones is daarom één van de belangrijke uitdagingen van het ruimtelijk beleid in Herselt.


IOK

plangroep

87


IV

RUIMTELIJKE CONCEPTEN

Benadrukken van gradiënten tussen de structuurbepalende fysische ruimtedragers De vallei van de Grote Nete en de overige valleien en depressies in de gemeente Herselt, vormen samen met de diestiaanheuvels de basis van de ruimtelijke structuur. De diestiaanheuvels fungeren als infiltratiegebied, terwijl in de valleien en depressies kwelfenomenen optreden. Deze laatste stellen dus sterke randvoorwaarden aan toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. In de toekomst dient gestreefd te worden naar een optimaal behoud van gradiënten tussen rug en vallei/depressie, droog en nat, infiltratie en kwel, hoog en laag. Het fysisch systeem vormt dan ook steeds een eerste toetskader bij het maken van ruimtelijke keuzes, de zogenaamde ‘watertoets’. Naast de invloed op de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente heeft de benadrukking van het fysisch systeem ook een positieve invloed op de beleving van het landschap.

Harmonie tussen natuur en landbouw in de open ruimte Gezien de aanwezige landelijkheid wenst Herselt een uitgesproken buitengebiedgemeente te blijven en te waken over de open ruimte. Structuurbepalende functies daarbij zijn onder meer natuur en landbouw. Landbouw moet alle kansen krijgen om zich als economische sector te handhaven. Ruimtelijke ondersteuning daarin kan gebiedsgericht geboden worden door de agrarische gebieden te bewaren in functie van de professionele landbouw. Anderzijds zijn er een aantal gebieden waarin de agrarische structuur zwak vertegenwoordigd is. . Voor deze gebieden kan een nieuwe (multifunctionele) invulling gezocht worden met mogelijkheden voor extensief plattelandstoerisme en met aandacht voor natuur, landschap en erfgoed. Beekvalleien en kleine landschapselementen in agrarische gebieden spelen daarin ook een belangrijke rol.

88

IOK

plangroep


IV Ruimtelijke concepten

Ruimte voor wonen en functionele verweving in de verschillende dorpskernen Binnen de verschillende kernen van Herselt wordt er ruimte gecreëerd om de natuurlijke aangroei van de bevolking op te vangen. Dit impliceert een zachte groei waarbij de verschillende woongebieden gefaseerd aangesneden worden, aan dichtheden van 15 wo/ha. De open ruimte rondom de verschillende kernen wordt gevrijwaard door de kernen hard af te bakenen.Tussen de kernen bestaat een zekere hiërarchie waarbij Herselt-centrum de grootste dynamiek zal opvangen. Woningen die buiten de afgelijnde kern gelegen zijn krijgen woonrechten in functie van de kwetsbaarheid van het gebied waarin ze gelegen zijn. Zone-eigen linten worden volgens de juridische voorraad aan een lage dichtheid verder opgevuld. Binnen de dorpskernen worden tevens verweefbare activiteiten behouden en gestimuleerd waarbij ook Herseltcentrum de grootste dynamiek opvangt. De herhuisvesting van weekendverblijvers vraagt specifieke aandacht. Hiervoor dient ruimte gecreëerd bovenop de endogene groei.

Bedrijvigheid op maat van een landelijke gemeente Als bedrijfsondersteunend hoofddorp in het buitengebied is in de gemeente Herselt geen rol weggelegd voor regionale of hoogdynamische bedrijvigheid. Vandaar dat gewaakt dient te worden over het lokale en kleinschalige profiel van de bestaande bedrijventerreinen. De problematiek van zonevreemde bedrijven veronderstelt een eerste ruimtelijke afweging ten opzichte van de draagkracht (kwetsbaarheid) van de omgeving binnen dit GRS en een gebiedsgerichte en juridische verfijning in uitvoering ervan waarbij de vergunningentoestand een breekpunt kan vormen. Er wordt een zoekzone voorzien ten noorden van het hoofddorp op een goed bereikbare plaats tussen de Herentalsesteenweg en Westerlosesteenweg, aansluitend op een openbaarvervoersknooppunt cf. het mobiliteitsplan.


IOK

plangroep

89


Gebiedsgericht afstemmen van recreatie In de gemeente Herselt komen verschillende types van recreatie voor. Ze variëren tussen laagdynamisch en hoogdynamisch, afhankelijk van de aard van de activiteit en de omgeving waarin ze gelegen zijn. Recreatieve functies die gericht zijn op een dorpscentrum kunnen ondersteund worden en ontwikkelingsperspectieven gegeven worden in functie van de omgeving. Zo wordt het gebied Limberg ten noorden van de kern van Herselt een belangrijk knooppunt binnen de gemeente waarbinnen verschillende functies gelokaliseerd worden. Verder zijn de weekendverblijven oververtegenwoordigd binnen de gemeente. De gemeente suggereert om de bestaande concentraties als een maximum te beschouwenom en de bestaande (zonevreemde en zone-eigen) in een RUP te toetsen. Voor een aantal clusters zal dit leiden tot geleidelijke uitdoving en/of omvorming tot een andere bestemming. Voor te herlokaliseren permanente bewoning in weekendveblijven dient herhuisvestingsruimte te worden aangeboden op een daarvoor geschikte locatie (kernversterkend). De gemeente zal hiervoor een specifiek planinitiatief nemen.

Afstemming zoeken tussen verschillende gebruiksfuncties in de open ruimte In de gemeente Herselt komen in de open ruimte verschillende gebruiksfuncties voor in nevenschikking met de hoofdfunctie. Er dient over gewaakt te worden dat deze verspreid liggende functies de waarde van de hoofdfunctie niet ondermijnen. Bovendien wordt er meer en meer belang gehecht aan de beleving van de open ruimte.

90

IOK

plangroep


IV Ruimtelijke concepten

Leefbaar verkeer nastreven Doorheen de gemeente loopt een belangrijke verkeersader die een functie op regionaal niveau opneemt. Deze legt een zware hypotheek op de leefbaarheid van het centrum van Herselt. Een doortochtherinrichting kan de doorstroming van het verkeer in evenwicht brengen met de verblijfsfunctie. Deze herinrichting dient maximaal te worden afgestemd op de zwakke weggebruiker. Indien deze herinrichting onvoldoende effect heeft, kan een omleidingsweg rond de kern van Herselt aangelegd worden. Hierbij dient de afweging met de open ruimte geëvalueerd te worden. Naast deze ingrepen, kan in de overige delen van de gemeente door een aangepaste categorisering en hieraan gekoppelde inrichting van het gemeentelijk wegennet een duurzaam evenwicht worden gezocht tussen de verbindingsfunctie en verblijfsfunctie van wegen. Verder ondersteunt de uitbouw van een sluitend functioneel en recreatief fietsnetwerk het gebruik van alternatieve vervoerswijzen. Een optimaal openbaar vervoersnet vormt het sluitstuk in een duurzaam mobiliteitsbeleid.


IOK

plangroep

91


V 1

VISIE OP DE DEELRUIMTEN

Nieuwe bestemming voor ontginningsgebieden (suggestie)


De ontginningszone ten noordoosten van de kern werd gedeeltelijk ontgonnen. Slechts in twee putten aan de zuidzijde werd klei ontgonnen, één van deze putten is momenteel deels opgevuld. Voor deze zone dient een RUP opgesteld te worden waarin een nieuwe bestemming voor het gebied en de bijhorende ontwikkelingsperspectieven vastgelegd worden. Deze hangen af van ontsluiting, eventuele sanering, eigendomsstructuur, ….Het formuleren van een gewenste invulling van de gerealiseerde ontginningsgebieden, dient te gebeuren in een ruimtelijk uitvoeringsplan, waarbij volgende uitgangspunten gehanteerd worden:

Kaart V 1: visie op de deelruimte ‘Lintlandschap rond Ramsel’

Verdichten in de kern, ontdichten in de linten Het centrale gedeelte van Ramsel bestaat uit een kern die verder ingevuld kan worden aan dichtheden van 15 woningen per ha. Functies die het centrum ondersteunen zoals horeca, handelszaken, jeugdwerking, … kunnen er geconcentreerd worden: er wordt een functionele verweving op buurtniveau nagestreefd. Doel is om te komen tot een levendige en leefbare kern. In de linten daarentegen kan de bestaande voorraad aan bouwmogelijkheden verder ingevuld worden aan minder hoge dichtheden (ongeveer 6 woningen per ha). Voorzieningen worden daar niet verder uitgebouwd. Doelstelling in deze linten is om doorzichten naar het achterliggende landschap te behouden en om de verkeersveiligheid te verhogen. Op die manier wordt het verschil tussen kern en lint verduidelijkt in het landschap. Verspreide bebouwing in de open ruimte moet vermeden worden om het onderscheid tussen kern en lint niet verder te verstoren. Nieuwe bebouwing met hoofdfunctie wonen (in functie van opvangen endogene groei en evt. herhuisvesting van weekendverblijvers) wordt maximaal voorzien binnen of aansluitend op de afgelijnde kern. Aan de G. Vandenheuvelstraat wordt de bestaande zone voor lokale bedrijvigheid binnen de huidige contour behouden. Ook van de KMO-zone langs de Aarschotsesteenweg, op de grens met Aarschot, worden de huidige contouren behouden. Verdere uitbreiding ten nadele van de agrarische of natuurlijke structuur wordt niet weerhouden. Aansluitend bij deze zone, ten noorden ervan, wordt de Aarschotsesteenweg als economische drager aangeduid. Oude spoorweg als leidraad doorheen het landschap De oude spoorweg Herentals-Aarschot loopt dwars door de deelruimte in noordzuidrichting. Daarbij doorkruist deze verschillende landschappen binnen de deelruimte: bebouwde kern, open ruimte in agrarisch gebied, ingesloten landbouwkamers, …. Rondom deze spoorweg worden de kleine landschapselementen maximaal behouden zodat een corridorfunctie in het landschap gecreëerd wordt. Daarnaast worden de doorzichten naar het landschap op bepaalde plaatsen behouden zodat de recreant dit landschap kan beleven. Eventuele versterking in de kern kan gebeuren door het voorzien van een rustpunt met ondersteunende infrastructuur (bv. infobord of een (verwijzing naar) een horecazaak). Ook de veiligheid van de doorsteek over de Stationsstraat is een aandachtspunt.

92

IOK

– behoud agrarisch gebied, tenzij de economische en technische haalbaarheid uit nader onderzoek dit zou tegenspreken. – Er gebeurt geen wijziging in de juridische voorraad voor woningbouw, d.w.z. bestaande ontsloten percelen worden behouden; er worden geen nieuwe bijgecreëerd. Gelet het feit dat ontginningen een gewestelijke bevoegdheid zijn, dient de gemeentelijke visie te worden beschouwd als een suggestie. Er bestaat echter geen bijzonder delfstoffenplan van dit gebied. De gemeentelijke kleiput in de Schoolstraat te Ramsel, de ontginningszone ten zuidwesten van de kern, is volgens het gewestplan gelegen in gebied voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen en voor een klein gedeelte in ontginningsgebied met nabestemming agrarisch gebied. Deze put werd gedeeltelijk ontgonnen en is momenteel deels opgevuld. Voor deze zone dient een RUP opgesteld te worden waarin een al dan niet nieuwe bestemming voor het gebied en de bijhorende ontwikkelingsperspectieven vastgelegd worden. In dit RUP moeten mogelijkheden met betrekking tot de afwerking en functie van de bestaande visput, plus de ontwikkeling van sportterreinen en sportaccommodatie op dit perceel opgenomen worden. Recreatie onder verschillende vormen De zone voor dagrecreatie ten noorden van de kern wordt behouden. Gezien de ligging aansluitend bij de kern van Ramsel is de draagkracht van deze zone relatief groot. Er kan ruimte geboden worden aan toeristische activiteiten, eventueel in combinatie met het ernaast liggende fietspad (bv. speeltuin). De sportinfrastructuur langs de schoolstraat kan verder bestendigd en uitgebreid worden in functie van de behoeften (afwerken kleiput). In het overige gedeelte van de deelruimte ligt de nadruk op recreatief medegebruik: wandelen en fietsen over bestaande wegen waarbij de hoofdfunctie (meestal landbouw) niet in het gedrang gebracht wordt. De sportterreinen aan de Harmoniestraat worden behouden en zelfs uitgebreid: ze sluiten aan bij de kern van Houtvenne aan de andere kant van de gemeentegrens.

plangroep


V Visie op de deelruimten 1 Lintlandschap rond Ramsel

Differentiatie van de open ruimte De agrarische sector is de hoofdbeheerder van de open ruimte in de deelruimte. De sector moet kansen krijgen om zich verder te versterken als een leefbare sector. Zo kunnen er binnen de deelruimte bouwvrije zones afgebakend worden ter hoogte van de samenvloeiing van de Peerdsloop en de Scheiloop en in de omgeving van de Boomgaardstraat en de Oevelloop. Dit neemt echter niet weg dat er binnen deze ruimte aandacht kan gaan naar natuurlijke elementen. Een aantal natuurgebiedjes worden afgebakend aan de Bosstraat, de Hoevenstraat, de Peerdsloop en de Meertsels. Ook kleine landschapselementen in het agrarisch gebied worden behouden, zeker in bepaalde aandachtsgebieden (Boomgaardstraat- Oevelloop). Duurzame oplossing zoeken voor boomkwekerijencluster op de grens met Hulshout Grensoverschrijdend met de gemeente Hulshout komen percelen van boomkwekerijen voor, bebouwing is voornamelijk op grondgebied van Hulshout geconcentreerd. Deze tuinbouwbedrijven eisen een specifieke inrichting van het agrarisch gebied daar ze erg belastend zijn voor het milieu. De mogelijkheid daartoe kan gegeven worden door het aanduiden van een specifieke zone die deze subsector tegelijk ordent en kansen geeft. Bundeling van grondloze teelten is een doelstelling. Grondgebonden activiteiten mogen echter niet uit het gebied gebannen worden.


IOK

plangroep

93


2

recreatief medegebruik vermeden om de gebieden niet te verstoren. Clusters met verblijfsrecreatieve infrastructuur en zones voor verblijfsrecreatie moeten individueel worden getoetst en afgewogen t.o.v. de draagkracht van de omgeving.

Groene, noordelijke gordel

Behoud en differentiatie van de agrarische gebieden

Kaart V 2: visie op de deelruimte ‘Groene, noordelijke gordel’

Fysisch systeem als drager van de natuurlijke structuur en sturend voor andere gebruiksfuncties De deelruimte bestaat voor een zeer groot deel uit van nature overstroombare gronden langs de verschillende waterlopen (Grote Nete, Rode Laak, Steenkensbeek, …). De historisch hierop gegroeide natuurlijke elementen dienen in de toekomst behouden te blijven en te worden ondersteund zodat het oorspronkelijke landschapskarakter bewaard blijft. Nieuwe gebruiksfuncties dienen steeds ten opzichte van dit fysisch systeem afgewogen te worden waarbij het duidelijk is dat de draagkracht van dit systeem zeer beperkt is. De aanleg van nieuwe infrastructuur is niet aangewezen.

De agrarische gebieden volgens het gewestplan worden verder gedifferentieerd in afstemming op het fysisch systeem, op kenmerken van het gebied zelf en op basis van de ligging in de gewenste structuur. Teeltdifferentiatie in gebieden met alluviale gronden kan door het aanduiden van zones met een extensiever bodemgebruik in de vallei van de Rode Laak en de Goorbeekloop, de vallei van de Grote Nete en de Oude Loop, de vallei van de Asbroekloop en de depressie aan Dieperdel en Prinsenbos. In het oostelijke gedeelte van de deelruimte moet afstemming gezocht worden tussen de aanwezige landbouw en nieuwe functies die hun intrede doen in het agrarisch gebied. Het behoud van de nog gave open ruimte en landschappelijke kwaliteit vormen daarbij een randvoorwaarde. Plattelandstoerisme in duurzame afstemming met de omgeving moet nieuwe kansen krijgen.

Aaneenrijgen van de natuurlijke zwaartepunten tot groene gordel In de deelruimte zijn belangrijke zwaartepunten van de natuurlijke structuur als groene ‘vlekken’ terug te vinden. Ze concentreren zich in de vallei van de Grote Nete, het Goor-Asbroek en de Raambroekse Bossen - Prinsenbos. Bedoeling is om deze gebieden te verbinden tot een band zodat ze geen alleenstaande entiteiten in het landschap vormen en zodat de migratie van soorten mogelijk wordt. Middel daartoe is het uitbouwen van natte en droge verbindingen in de tussenliggende gebieden met een andere hoofdbestemming. Beekvalleien en kleine landschapselementen kunnen daartoe zoveel mogelijk ondersteund worden. De wegeninfrastructuur doorsnijdt de deelruimte en vormt op verschillende plaatsen een barrière. Langsheen deze wegen moet bijkomende infrastructuur vermeden worden.

Kleinschalig landschap Kaaibeek-Goorbeek Het landschap rond de beschermde Kaaibeekhoeve is zeer kleinschalig. In de toekomst zal dit landschap zo behouden blijven. Het gebied wordt ingesloten door verschillende zwaartepunten van de natuurlijke structuur en is slechts toegankelijk via één ontsluitingsweg die een zeer lokaal karakter heeft. Hierdoor is het gebied als het ware afgeschermd van de rest van de gemeente. Kleine landschapselementen in het gebied worden behouden en onderhouden. Eventuele maatregelen voor het versterken van de kleine landschapselementen worden ondersteund. Beheersovereenkomsten kunnen hierbij afgesloten worden. Ook het aanduiden van een zone zonder bebouwing in dit gedeelte van de deelruimte ondersteunt dit visie-element.

Strikte begrenzing van bebouwingsconcentratie ‘De Snepkens’ Bebouwingsconcentratie ‘De Snepkens’ ligt ingebed tussen de zwaartepunten van de natuurlijke structuur en tussen alluviale gronden van de Grote Nete en het Asbroek. Verdere uitbreiding ervan is niet gewenst. Invulling van eventuele vrijliggende percelen binnen de juridische voorraad is wel mogelijk aan lage dichtheid. De bestaande sportinfrastructuur op het kruispunt van de Provinciebaan en de Herentalsesteenweg wordt behouden, evenwel wordt hier geen uitbreiding voorzien. Recreatief medegebruik afgestemd op kwetsbaarheid Het beleven van de landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten van de deelruimte betekent een meerwaarde voor het gebied. Recreatief medegebruik in de vorm van wandelen en fietsen kan daarom in sommige delen van de deelruimte gestimuleerd worden. Echter, een groot gedeelte van de vallei van de Grote Nete en het Asbroek is aangeduid als strategisch rustgebied. In deze meest kwetsbare gebieden wordt het

94

IOK

plangroep


V Visie op de deelruimten 3 Hoofddorp Herselt

3

Recreatie en bedrijvigheid uitbouwen op noordelijke dorpsrand met open ruimte

Hoofddorp Herselt

Kaart V 3: visie op de deelruimte ‘Hoofddorp Herselt’

Begrenzing en verdichting van de kern Binnen de af te bakenen kern van Herselt zal een kernbeleid gevoerd worden. Ten opzichte van wonen betekent dit dat verdichting wordt gestimuleerd en dat bij het aansnijden van niet uitgerust woongebied voldoende hoge dichtheden moeten gehaald worden (15 wo/ha). Dit neemt niet weg dat er gestreefd wordt naar een aangenaam woonklimaat, met voldoende groenvoorziening en ruimte voor ontspanning. Ook de verkeersveiligheid, zeker ter hoogte van de doortocht van de N19 en in de schoolomgevingen, is een aandachtspunt. Buiten de afgelijnde kern worden harde functies zo veel mogelijk beperkt. De linten buiten de kern blijven behouden. De juridische voorraad aan bouwgronden binnen deze linten kan verder ingevuld worden. Daarbij wordt echter wel gestreefd naar een ontdichting om zoveel mogelijk transparantie naar het omliggende landschap te behouden. Nieuwe bebouwing met hoofdfunctie wonen (in functie van opvangen endogene groei en evt. herhuisvesting van weekendverblijvers) wordt maximaal voorzien binnen of aansluitend op de afgelijnde kern. Concentratie van woonondersteunende functies binnen de kern Het gemeentelijke voorzieningenniveau van het centrum van Herselt kan verder worden uitgebouwd. Ook wordt het licht op groen gezet voor functionele verweving van kleinschalige, laagdynamische kleinhandel, diensten, bedrijvigheid en recreatieve activiteiten binnen het dorp. In het dorpscentrum wordt gestreefd naar levendige en leefbare handelslocaties. Hierbij kunnen de invalswegen tot in het centrum meer dynamiek opvangen dan de overige ‘bedrijfsluwe’ woongebieden. Daarnaast wordt er ook ruimte voorzien voor recreatieve activiteiten binnen het centrum. Jeugdwerking, sportactiviteiten, socioculturele verenigingen, horeca, … worden binnen de kern ondersteund, ook qua verkeersveiligheid is dit een aandachtspunt. Natuur en landbouw stellen harde grens ten opzichte van de kern Zowel professionele landbouwgebieden als belangrijke boscomplexen omringen de kern van Herselt. Harde grenzen tussen wonen en openruimtefuncties kunnen garanties bieden tot het optimaal functioneren ervan. Bovendien hebben de oosten zuidrand van de kern van Herselt naast een natuurfunctie tevens een landschappelijke functie met potentie voor plattelandstoerisme.


IOK

Het recreatiegebied Limberg aan de noordzijde van de kern wordt verder uitgebouwd om de gemeentelijke behoefte aan recreatieve voorzieningen in te vullen (groen recreatiecentrum Limberg). Daarbij wordt een kwalitatieve invulling van de bestaande gewestplanzone nagestreefd, evenals een uitbreiding ervan. Het gebied Asbroek ten noorden van deze zone stelt een harde grens aan de uitbreiding van de zone daar zij een belangrijke natuurfunctie te vervullen heeft. Binnen het gebied zijn er ontwikkelingsmogelijkheden voor sporten cultuuractiviteiten. Als bedrijfsondersteunend hoofddorp kan Herselt een lokaal bedrijventerrein gemotiveerd worden. De zone tussen Westerloseweg, de Herentalseweg en het tracé van de geplande ringwegkan als een zoekzone voor lokale bedrijvigheid aangeduid worden. Deze zone kan via een RUP ontwikkeld worden. Het is wenselijk om de inritten van het recreatiecentrum Limberg en het lokaal bedrijventerrein langs de Herentalsesteenweg te bundelen. De bestaande zone aan de Westerlosesteenweg wordt als lokaal bedrijventerrein behouden. Limberg als groen element in de kern Op de overgang tussen de kern van Herselt en de open ruimte ten noorden ligt de Limberg. Deze Diestiaanheuvel accentueert de geologische structuur waartoe de gemeente behoort. Door de heuvel een groen karakter te laten behouden, wordt deze structuur extra benadrukt binnen de kern en wordt de landschappelijke structuur van de Zuiderkempen ook binnen deze deelruimte zichtbaar. De heuvel kan betrokken worden bij kernactiviteiten (bv. voor jeugdverenigingen uit het centrum van Herselt als speelbos). Door bovendien dit ‘eiland’ te behouden wordt de functie als infiltratiegebied behouden wat positief is in de watertoets. Ruimte voor gemeenschapsvoorzieningen in centrum De bestaande zone voor gemeenschapsvoorzieningen in het centrum wordt geconsolideerd in functie van de behoeften. Uitbreiding is op dit ogenblik niet gewenst. Voor het kerkhof in het noorden van de kern bestaat er een reële uitbreidingsbehoefte. Gezien deze uitbreiding aansluit bij het bestaande kerkhof en bij de dorpskern, is een herbestemming van het agrarisch gebied op deze locatie mogelijk. Veilige hoofdassen doorheen de dorpskern De N19 en de N152 doorkruisen de dorpskern. Deze drukke verkeersaders moeten afgestemd worden op de schaal van de kern: herinrichting en het aanbrengen van poorten zijn opties. Dit houdt in dat er ingrepen gedaan worden om het fietsverkeer veiliger te maken, zeker in de omgeving van scholen, dat de gevaarlijke kruispunten weggewerkt worden en dat de snelheid binnen de kern afgestemd wordt op het loka-

plangroep

95


le karakter van de kern. Ook op de invalswegen naar de kern kunnen dit aandachtspunten zijn bij de inrichting van de wegen. Het verkeer van de Blaubergsesteenweg wordt in het centrum afgeleid naar de Westerlosesteenweg om ‘Dorp’ te ontlasten. Binnen de kern worden maatregelen genomen ter hoogte van de N19 om de kern te ontlasten. Indien deze maatregelen niet voldoende zijn, is de gemeente voorstander van een ringweg ten westen en noorden van de kern. In dit scenario dient er een grondige afweging te gebeuren tussen de voordelen van deze ring en de natuurlijke, landschappelijke en landbouwkundige waarden in de gebieden buiten de kern van Herselt. Multifunctionaliteit ten noorden en ten zuiden van de kern Aan de Oude Baan, aansluitend bij de kern van Herselt en het bedrijventerrein aan de Westerlosesteenweg, en tussen de Demer en de Neerstraat, ten zuiden van de kern, zullen in agrarisch gebied zones voorzien worden die een bredere invulling krijgen in de zin van hobbylandbouw, aan landbouw gerelateerde handel en bedrijvigheid en toeristisch-recreatieve activiteiten gerelateerd aan de landbouw. Echter, in het gebied ten zuiden van de kern is de draagkracht kleiner en daar is geen ruimte voor aan landbouw gerelateerde handel en bedrijvigheid. Globaal genomen dient gesteld dat in een RUP de individuele infrastructuren voor dergelijke functies steeds afgewogen worden.

96

IOK

plangroep


V Visie op de deelruimten 4 Gedifferentieerd zuidelijk gebied Langdonken– Varenwinkel

4

Gedifferentieerd zuidelijk gebied Langdonken– Varenwinkel

opzicht bekeken worden. In droge verbindingen worden de aanwezige landschapselementen minimaal behouden. Eén gebied aan de samenvloeiing van de Langdonkse Beek en de Molenvloed wordt specifiek gekenmerkt door een concentratie aan kleine landschapselementen. Naast een ondersteuning van de bestaande agrarische functie van het gebied wordt gestreefd naar een behoud van deze elementen.

Kaart V 4: visie op de deelruimte ‘Gedifferentieerd zuidelijk gebied Langdonken-Varenwinkel’

Recreatie: bundelen in concentratiezones, uitdoven in kwetsbaar gebied

Landelijke kern met aangenaam woonklimaat

Ordening van weekendverblijven in de open ruimte is noodzakelijk en het permanent bewonen van weekendverblijven wordt niet aanvaard. Binnen de deelruimte komen verschillende grote gebieden met weekendverblijven voor, de meeste ervan zijn gelegen in kwetsbaar gebied. De ontwikkelingsperspectieven voor deze zones dienen individueel afgewogen (in overleg met provincie). De bestaande concentraties worden als een maximum beschouwd.

Varenwinkel is een nederzetting in de open ruimte. Het landelijke karakter is typerend en dit blijft in de toekomst behouden. Verdere invulling kan langs de bestaande wegen, evenals in een binnengebied dat aan 15 wo/ha wordt ingevuld. Naast bewoning is er ook ruimte voor laagdynamische verweving van handel en bedrijvigheid in de woongebieden en voor inbedding van kernactiviteiten. Fysisch systeem als toetskader voor ruimtelijke ontwikkeling De afwisseling die er in de deelruimte bestaat tussen natte (alluviale of depressie-) gronden en droge plaggenbodems kan in de toekomst gebruikt worden als toetskader voor de verdere invulling van de gebieden, de zogenaamde watertoets. Nieuwe, harde infrastructuren of regularisatie van bestaande, illegale infrastructuur dient steeds deze watertoets te ondergaan. De originele functie van de gebieden rond Langdonken is er immers één van waterberging. Ook in de toekomst moet deze functie van het gebied ruimte krijgen. Harde functies kunnen dan geconcentreerd worden aan Varenwinkel, maar ook hier dient rekening gehouden te worden met het landelijke karakter van de kern. Uitbouwen zwaartepunten natuurlijke structuur De depressie Langdonken heeft een natuurlijke functie op Europees niveau te vervullen. Daarnaast zijn er een aantal gebieden die een natuurfunctie op gemeentelijk niveau vervullen. Doel is om deze natuurlijke zwaartepunten uit te bouwen en met elkaar te verbinden. Specifiek voor Langdonken geldt dat de natuurfunctie gevrijwaard wordt met specifieke aandacht voor de afstemming op het fysisch systeem en de ecologische relaties die er voorkomen zoals de kwel- en de waterbergingsfunctie. De recreatiedruk in het gebied dient afgebouwd te worden.

Voor de zones Langdonken, de Schrieken en Elzenbroek dienen minimaal maatregelen genomen te worden langs de verschillende waterlopen in afstemming op het watersysteem. Voor de meest kwetsbare zones waar geen weekendverblijven gewenst zijn, is omzetting naar een natuurfunctie aangewezen. Ondersteuning agrarische activiteiten buiten natuurlijke zwaartepunten Binnen de deelruimte dienen de aanwezige landbouwbedrijven alle ruimtelijke kansen te krijgen om zich verder te ontwikkelen. Hoewel tuinbouwbedrijven aanwezig zijn binnen de deelruimte is een verdere verspreiding ervan over het agrarisch gebied niet gewenst. Bestaande bedrijven kunnen wel in functie van de leefbaarheid verder uitbreiden. Differentiatie binnen het agrarisch gebied kan nagestreefd worden. Teeltdifferentiatie op basis van het fysisch systeem is een mogelijkheid, zeker in de valleigebieden. Aan de samenvloeiing van de Langdonkse Beek en de Molenvloed is daarvoor een mogelijkheid die op die manier ook de landschappelijke structuur onderstreept. Verweving tussen natuur en landbouw kan nagestreefd worden in het gebied tussen de Schrieken en Blauberg aangezien er weinig professioneel landbouwgebruik aanwezig is en bosperceeltjes verspreid voorkomen. Deze laatste worden behouden en waar mogelijk worden de percelen minder intensief bewerkt. Beheersovereenkomsten kunnen hiervoor afgesloten worden.

Natuureilanden in deze deelruimte komen voor aan de Schrieken, KroonstraatVorstheide, Aarschotsesteenweg-Peerdsloop en Truitseinde-Molenbeek/Calsterloop. Natuurwaarden in deze gebieden worden behouden en verder ontwikkeld. Ze vormen een belangrijk onderdeel van de ecologische infrastructuur in de deelruimte en vervullen een rol als stapsteen met de omliggende deelruimtes. Tussen beide niveaus van gebieden met hoofdfunctie natuur worden natuurverbindingen in natte en droge omgeving gedefinieerd. De beekvalleien vervullen hierin uiteraard een belangrijke rol en de invulling en inrichting van de oevers kan in dat


IOK

plangroep

97


5

hardingen in het gebied en deze zoveel mogelijk te vermijden. Verder is het aaneengesloten karakter van het gebied een belangrijk gegeven dat behouden wordt in de toekomst. Daarbij dient een afstemming tussen de natuur- en bosbouwfunctie van het gebied nagestreefd te worden. Recreatief medegebruik is mogelijk in de meeste zones, maar het behoud van weekendverblijven moet strikt begrensd worden. Verdere indringing in de bosstructuur is niet gewenst.

Oostelijk heuvelgebied

Kaart V 5: visie op de deelruimte ‘Oostelijk heuvelgebied’

Blauberg en Bergom: duurzaam ruimtegebruik als uitgangspunt voor verdere invulling De afgelijnde kernen van Bergom en Blauberg kunnen verder ingevuld worden volgens het principe van kernversterking. Een trendbreuk met het verleden kan gerealiseerd worden door te streven naar meer halfopen en gesloten bebouwing en naar kleinere percelen. 15 wo/ha is daarbij een richtcijfer. Gemeentelijke voorzieningen voor sport, ontspanning en jeugd kunnen binnen de kern voorzien worden. Het voorzieningenniveau kan verder uitgebouwd worden op lokaal niveau. Gezien het landelijke karakter van deze kernen is de groene verschijningsvorm een belangrijk aandachtspunt bij realisatie van een project. De vrijliggende woonuitbreidingsgebieden in de kern van Bergom worden gereserveerd tot latere fasen om de schaal van de kern te beperken. Centrale groene hoofdfunctie tussen agrarische gebieden De natuurlijke zwaartepunten van de Stippelberg-Kapittelberg, Hertberg en Helschot in het centrum van de deelruimte worden behouden. Het aaneengesloten karakter van de zwaartepunten zelf behouden en het onderling verbinden ervan zijn opties die genomen worden (Diestsebaan is momenteel een barrière). Daarbuiten wordt de openruimtestructuur voornamelijk door de hoofdfunctie landbouw ingevuld. De agrarische gebieden worden echter op veel plaatsen gekenmerkt door de aanwezigheid van kleine landschapselementen, maar worden anderzijds ook sterk versnipperd door zonevreemde woningen, al dan niet gegroepeerd in (zonevreemde) linten. De verdere versnippering van het landbouwgebied door bebouwing tegengaan is een doelstelling. Een afbakening ten opzichte van de omliggende open ruimte is aangewezen, de ontsluiting op deze locatie is geen probleem. Daarnaast komt er nog een (zij het beperkter) natuurcomplex voor op een stuifzandrug ten zuiden van Blauberg dat eveneens behouden blijft en verder versterkt. Het agrarisch gebied ten zuiden en ten zuidwesten van dit natuurcomplex wordt aangeduid als verwevingsgebied waar de functies natuur en landbouw naast elkaar voorkomen in een soort van lappendekenpatroon.

Agrarisch gebied met landschappelijke kwaliteiten ten oosten van de Diestsebaan Het kleinschalig landschap ten oosten van de Diestsebaan dient behouden te blijven. De aanwezigheid van kleine landschapselementen in het noorden van dit gebied draagt bij tot de ecologische infrastructuur van de gemeente en zorgt voor de verbinding van het gebied Helschot met het gebied van de Hertberg. Het zuidelijk gedeelte van het gebied bevat ook kleine landschapselementen, zij het aan een lagere dichtheid. De professionele landbouw is nog relatief goed vertegenwoordigd in het gebied. Bijkomende bebouwing dient geconcentreerd te worden bij de bestaande bebouwing en in de rest van het agrarisch gebied moet nieuwe bebouwing maximaal vermeden in functie van de aanwezige grondgebonden landbouw. In dit gebied moet afstemming gezocht worden tussen de aanwezige landbouw en nieuwe functies die hun intrede doen in het agrarisch gebied. Het behoud van de nog gave open ruimte en landschappelijke kwaliteit vormen daarbij een randvoorwaarde. Plattelandstoerisme in duurzame afstemming met de omgeving moet nieuwe kansen krijgen. Verblijfsrecreatie in uitgeruste zones Binnen de deelruimte doorstaan alle clusters van weekendverblijven de watertoets. Anderzijds is het wel zo dat zij gelegen zijn binnen de zwaartepunten van de natuurlijke en landschappelijke structuur. De ontwikkelingsperspectieven voor deze zones dienen individueel afgewogen (in overleg met provincie). De bestaande concentraties worden als een maximum beschouwd. Niet aangesneden (delen van) zones voor verblijfsrecreatie worden in principe niet verder aangesneden en herbestemd naar een openruimtefunctie. De zones voor verblijfsrecreatieve infrastructuur komen voor aan de Rijselberg-Vijverstraat, de Hoolstraat, Vuldershoek en Wezels Baantje. Camping Dry Eicken maakt deel uit van een zone voor verblijfsrecreatie maar wordt strikt afgelijnd.

Recreatief medegebruik boscomplex Hertberg afstemmen op kwetsbaarheid Naast zijn landschappelijke en ecologische waarde, is het bosgebied rond de Hertberg een belangrijk aantrekkingsgebied voor recreanten. Een evenwicht tussen de verschillende ruimtegebruikers dringt zich op. De infiltratiefunctie van het gebied kan behouden worden door een grondige evaluatie te doen van eventuele nieuwe ver-

98

IOK

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 1 Gewenste ruimtelijk natuurlijke structuur

VI

GEWENSTE RUIMTELIJKE STRUCTUUR

omwille van hun bodemcondities een eerder extensief bodemgebruik. Het behoud van de open ruimte functies en het vrijwaren van infrastructuur moet in deze samenhangende gebieden voorop staan.

1

Gewenste ruimtelijk natuurlijke structuur

Duurzaam behoud en uitbouw van de bestaande natuur- en boscomplexen De bestaande structuurbepalende natuur- en boscomplexen worden gekenmerkt door soms zeer interessante natuurwaarden. Deze natuurwaarden moeten maximaal gevrijwaard worden. De nodige maatregelen moeten genomen worden om dit op een duurzame manier te laten gebeuren met voldoende aandacht voor de ecologische infrastructuur die deze zwaartepunten met elkaar verbindt.

Kaart R 1: gewenste ruimtelijk natuurlijke structuur

1.1

Doelstellingen

Waterlopen en valleien als dragers van de natuurlijke structuur Integrale visie op de natuurlijke structuur In de eerste plaats staat de natuurlijke structuur in voor een duurzaam ecologisch functioneren van het buitengebied. De belangrijkste elementen daarvoor zijn de uitgesproken natuurlijke gebieden, de zwaartepunten in de natuurlijke structuur. Kleinere natuurlijke gebieden en kleine landschapselementen maken het gebied tussen de natuurlijke zwaartepunten echter overbrugbaar. De natuurlijke structuur overlapt in die zin met andere structuren. Binnen de natuurlijke structuur kan de bosstructuur als een deelstructuur met een aantal eigen karakteristieken onderscheiden worden. Daarnaast staat de natuurlijke structuur mee in voor buffering en regeneratie van natuurlijke hulpbronnen, zoals onder meer het grondwater. Een integrale visie op de natuurlijke structuur heeft aandacht voor al deze verschillende aspecten. Vrijwaren van de open ruimte De nog gave open ruimte in Herselt moet als een belangrijke ruimtelijke kwaliteit beschouwd worden die mede aan de basis ligt van een aantal bijzondere natuurwaarden. Uitgestrektheid en rust zijn namelijk kwaliteiten die als schaars goed in Vlaanderen beschouwd worden. Tegelijk zijn het essentiële basiscondities voor het voorkomen van een aantal specifieke natuurwaarden. Dit betekent dat ook het vrijwaren van de open ruimte buiten de natuurlijke structuur belangrijk is voor het functioneren ervan. Fysisch systeem als structurerende component Het fysisch systeem is ruimtelijk structurerend voor de natuurlijke structuur. Ruimtelijk structurerend betekent dat de huidige, intrinsieke kenmerken van het bestaand fysisch systeem het richtinggevend kader zijn voor de ruimtelijke ontwikkeling van de structuurbepalende functies. Herselt wordt gekenmerkt door een afwisseling van hogere, beboste Diestiaanruggen en lagergelegen rivieren, valleien en depressies. Tussen deze elementen bestaat een nauwe wisselwerking onder de vorm van ecologische processen als infiltratie en kwel. Dit natuurlijke evenwicht verdraagt geen verstoring en moet behouden blijven. Van oudsher kennen deze heuvels en valleien


IOK

Waterlopen en valleien zijn steeds eerder ongeschikt geweest voor andere ruimtegebruikers door hun fysische condities en werden daardoor vaak minder intensief gebruikt. Daardoor kennen ze ook nu vaak hoge natuurlijke waarden. Op zulke plekken vormen valleien effectief de dragende zwaartepunten van de natuurlijke structuur. Het behoud van de openruimtefuncties en het vrijwaren van infrastructuur moet in deze samenhangende gebieden voorop staan. Op andere plaatsen werd het ruimtegebruik wel geïntensiveerd door bijvoorbeeld ingrepen op de waterloop ten tijde van ruilverkavelingen. Het lineaire karakter van de waterlopen en de fysische beperkingen voor bodemgebruik maken de waterlopen ook buiten de zwaartepunten echter tot een aangewezen kapstok voor de uitbouw van de ecologische infrastructuur. Elders dient eveneens het behoud van de openruimtefuncties en het vrijwaren van infrastructuur (integraal waterbeheer – watertoets) in deze samenhangende gebieden voorop staan. Ook binnen de ecologische infrastructuur en het evenwicht tussen ecologische processen gaat bijzondere aandacht uit naar de valleien. Streven naar ecologische basiskwaliteit Niet alleen de zwaartepunten met uitgesproken natuurwaarden zijn bepalend voor de natuurlijke structuur. Ook de ecologische infrastructuur maakt er essentieel deel van uit. Deze ecologische infrastructuur bestaat uit de aaneenschakeling van prozafragmenten, rivieroevers, houtkanten en dergelijke die als lijnen puntvormige elementen het gebied tussen de verschillende natuurlijke zwaartepunten overbrugbaar maken voor verscheidene organismen. Een integrale visie op de natuurlijke structuur houdt daardoor ook het streven naar een basiskwaliteit van deze ecologische infrastructuur in. In afstemming met andere ruimtegebruikers dienen daarom in de mate van het mogelijke deze kleine stapstenen en corridors behouden en eventueel hersteld en versterkt te worden. Duurzaam vrijwaren van structuurbepalende ecologische processen Alluviale valleien hebben een belangrijk structurerend effect en zijn mee de dragers van de natuurlijke structuur. Veenvorming is één van de ecologische processen die

plangroep

99


nauw verbonden is (was) met deze valleien. Terwijl de ruggen als infiltratiegebied fungeren, ontstaat vaak kwel in de valleien en lokaal in depressies, waaraan soms waardevolle biotopen verbonden zijn. Ook winteroverstromingen treffen deze valleien. Maatregelen moeten genomen worden om deze natuurlijke ecologische processen duurzaam te behouden. Dit kan randvoorwaarden scheppen voor andere ruimtegebruikers (in de open ruimte).

Het is daarom ook van fundamenteel belang dat alle gebruikers van het landelijk gebied de doelstellingen voor de integrale open ruimte erkennen, ondersteunen en actief deelnemen aan de realisatie ervan.

1.2

Ruimtelijke beleidscategorieën en ontwikkelingsperspectieven

1.2.1

Natuurconcentratiegebieden

Ruimtelijke condities voor een integraal waterbeheer Integraal waterbeheer beoogt een geïntegreerd ontwikkelen, beheren en herstellen van het waterecosysteem, met het oog op een multifunctioneel gebruik (huishoudens, landbouw, industrie, recreatie, natuur,…) voor de huidige en toekomstige generaties. Watersystemen vormen een volwaardig onderdeel van de fysische ruimte en hun veerkracht moet zoveel mogelijk worden hersteld. . Aandacht dient zowel besteed te worden aan waterkwantiteit als aan waterkwaliteit. Dit betekent dat waar mogelijk aan oppervlaktewater opnieuw de ruimte gegund wordt om te overstromen en te meanderen volgens een zo natuurlijk mogelijk patroon. Structuurkwaliteit van waterlopen is van belang voor een vertraagde afvoer van het oppervlaktewater. Oeverzones en bufferstroken zijn daarin van belang. Lage alluviale gronden dienen van oudsher voor de afvoer en berging van water en sediment, bebouwing is in deze gebieden uit den boze en een aangepast bodemgebruik is aangewezen. Waar mogelijk dient de toepassing van overstromingsgebieden als buffering te worden onderzocht en vertaald te worden in aangepaste bestemmingen. Natuurlijke kwel- en infiltratiegebieden moeten hun functie op een behoorlijke manier kunnen vervullen om het evenwicht in het systeem te behouden. Ook voor deze gebieden speelt bestemming een belangrijke rol. Geïntegreerd in de verschillende domeinen van het gemeentelijk beleid moeten randvoorwaarden ingebouwd worden die integraal waterbeheer mogelijk maken en ondersteunen. Een afstemming van het milieubeleid, het ruimtelijk ordeningsbeleid en het waterbeheer is een essentiële voorwaarde. Bouwen aan een draagvlak en zoeken naar harmonie tussen de openruimtefuncties Het creëren van de gewenste ruimtelijke condities voor de natuurlijke structuur en in functie van een integraal waterbeheer kan leiden tot conflicten met andere ruimtegebruikers. In gebieden met dominant agrarisch gebruik zijn conflicten naar aanleiding van het streven naar een basiskwaliteit voor de ecologische infrastructuur bijvoorbeeld niet denkbeeldig. Maar ook conflicten met de recreatieve gebruiker kunnen voorkomen. Recreatief medegebruik kan een meerwaarde bieden voor de bewustmaking voor natuurwaarden, maar recreatief medegebruik van biologische waardevolle en kwetsbare gebieden houdt bijvoorbeeld grote risico’s op verstoring in. Voor dergelijke conflicten moet duidelijk gesteld worden dat er gestreefd moet worden naar een evenwichtige invulling waarbij de kansen van de verschillende sectoren behouden blijven en de hoofdfunctie niet ondermijnd wordt. Een grondige gebiedsgerichte afstemming tussen de verschillende functies in de open ruimte is aan de orde.

100

IOK

Natuurconcentratiegebieden vormen door hun omvang en/of door een dominante natuurfunctie en bosfunctie de zwaartepunten van de natuurlijke structuur en bosstructuur binnen de gemeente. Natuurconcentratiegebieden worden aangeduid op basis van een integrale ruimtelijke visie op de natuurlijke structuur op gemeentelijk niveau. Vlaams ecologisch netwerk en integraal verwevings- en ondersteunend netwerk Mogelijk behoren de natuurconcentratiegebieden en natuureilanden uit de gemeentelijke visie geheel of gedeeltelijk tot gebieden die op Vlaams niveau reeds afgebakend werden of bijkomend afgebakend zullen worden binnen het VEN als GEN of GENO of tot gebieden die door het Vlaams Gewest zullen worden afgebakend binnen het IVON als natuurverwevingsgebied (verweving natuur-bosbouw). De eerste fase afbakening van het VEN werd reeds afgerond (B.Vl.R. 18.07.03). Verschillende gebieden van de gemeente Herselt werden daarbij aangeduid binnen de grensoverschrijdende Grote Eenheden Natuur: – GEN Langdonken (nr 310) – GEN Goor – Asbroek (nr. 341) – GEN Grote Nete Schaapwees-Kwarekken (nr. 342) – GEN Gebroekten Grote Nete (nr. 343) Hierdoor werd de hoofdfunctie natuur voor deze gebieden reeds op Vlaams niveau bevestigd. Natuurconcentratiegebieden: visie op hoofdfunctie natuur binnen gemeente Natuurconcentratiegebieden worden in het GRS aangeduid ter hoogte van de natuurlijke zwaartepunten binnen de gemeente. In functie van een coherente visie worden daarin ook de gebieden opgenomen die aangeduid werden of mogelijk worden op Vlaams niveau. Een opdeling in bevoegdheidsniveau is immers binnen de visievorming op de natuurlijke structuur niet steeds ruimtelijk of functioneel houdbaar.

plangroep



Dit houdt echter wel dat visie-elementen over delen van natuurconcentratiegebieden die aangeduid werden binnen VEN of IVON enkel gelden als suggestie aan het Vlaams niveau.

Tabel 34:

specifieke ontwikkelingsperspectieven voor de natuurconcentratiegebieden in Herselt Gebiedsgerichte ontwikkelingsperspectieven

Volgende natuurconcentratiegebieden worden aangeduid: NCG1 NCG2 NCG3 NCG4 NCG5 NCG6 NCG7 NCG8 NCG9 NCG10 NCG11

NCG1

Natuur en bos blijven de hoofdfuncties in de natuurconcentratiegebieden. Via bestemming, inrichting en beheer moeten de nodige condities gecreëerd worden om de natuurlijke ecotopen te herstellen of te ontwikkelen. De fysische kenmerken van een gebied zijn daarbij determinerend. De ecologische processen die vaak aan de basis liggen van de specifieke natuurwaarden, moeten gevrijwaard of hersteld worden.

NCG4

– – – – – – – – – – –

Vallei van de Grote Nete Goorbeek – Witbergen Hertberg Stippelberg-Kapittelberg Helschot Steenkensbeek-Asbroek-Kattenbos Raambroekse Bossen-Prinsenbos Langdonken Blauberg Langdonkse Straat Meertsels

Vallei van de Grote Nete

NCG2 Goorbeek Witbergen

-

NCG3

Behoud en ontwikkeling van natuurwaarden en ecologische processen –

NCG5 Helschot

Andere functies zijn ondergeschikt aan natuur Andere gebruiksfuncties die aanspraak maken op de zwaartepunten van de natuurlijke en bosstructuur zijn ondergeschikt aan de hoofdfunctie natuur en bos. Medegebruik is gebiedsafhankelijk mogelijk in de mate dat deze ondergeschikte functie past binnen de visie op het gebied en de natuur- en/of bosfunctie niet in het gedrang komt. Beheer door landbouw is bijvoorbeeld mogelijk maar moet volledig afgestemd worden op de hoofdfunctie. Een ander voorbeeld is recreatief medegebruik in natuurconcentratiegebied dat binnen de mogelijkheden past zolang de uitwerking afgestemd wordt op de kwetsbaarheid van het gebied. Gebiedsgericht bestendigen en ontwikkelen van de natuurfunctie Het behoud en de ontwikkeling van de natuurwaarden moet gebiedsgericht ingevuld worden (Tabel 34). De gebiedsgerichte visie op de natuurfunctie moet vertrekken van de specifieke eigenheid van het gebied waarin fysische kenmerken, ecologische verbanden en dergelijke een determinerende rol spelen.


IOK

NCG6 Steenkensbeek – Asbroek – Kattenbos NCG7 Raambroekse bossen - Prinsenbos NCG8

Vrijwaren van natuurfunctie met specifieke aandacht voor de ecologische verbinding met de vallei van de Grote Nete en de ecologische relatie met de omliggende landbouwgronden, aandacht voor aanwezige gradiënten Behoud van aaneengesloten karakter van massief groencomplex in afstemming op het determinerende reliëf van het tertiair heuvelcomplex, mogelijkheden voor recreatief medegebruik, streven naar meer diversiteit, duurzaam bosbeheer

Hertberg

Stippelberg Kapittelberg

Behoud en vrijwaren van natuurfunctie met aaneengesloten karakter van Vlaams niveau in afstemming op en met respect voor de gradiënten naar aanleiding van de fysische kenmerken van de alluviale vallei van de Grote Nete en de hogere gronden: aandacht voor de waterbergende functie van de vallei, behoud van de specifieke valleigebonden natuurlijke elementen en ecologische relaties, gepaste afweging natuurfunctie met recreatieve infrastructuur. Aandacht voor cultuurhisorische aspecten (kasteeldomein – drevenpatroon)

Vrijwaren van natuurfunctie op uitgesproken reliëfstructuur, verantwoorde afstemming op verspreide recreatieve functie en bosbouwfunctie Behoud van de natuurfunctie met behoud van en in afstemming op de waardevolle gradiënten door de ligging in het stroomgebied van de Rode Laak, aandacht voor de ecologische verbinding met Hertberg Vrijwaren van aaneengesloten natuurlijke vallei van Steenkensbeek en de biologisch zeer waardevolle brede alluviale depressie in de Asbroekvallei, behoud van het valleikarakter met specifieke aandacht voor de aanwezige gradiënten, specifieke aandacht voor behoud soortendiversiteit in Asbroek en Kattenbos Vrijwaren van natuurfunctie, aandacht voor verbinding met de vallei van de Steenkensbeek-Asbroek door behoud van het kleinschalig landschap met houtkanten en bosjes in de directe omgeving

Langdonken

Vrijwaren van natuurfunctie met bijzondere aandacht voor de gradiënten in afstemming op de variërende fysische condities in de uitgestrekt depressie, behouden van ecologische verbindingen met gelijkaardig gebied van de Schrieken, beperken van recreatiedruk

NCG9

Vrijwaren van de natuurfunctie op stuifzandcomplex als specifiek fysisch

plangroep

101


Gebiedsgerichte ontwikkelingsperspectieven

Blauberg

relict, bijzondere aandacht voor de gradiënten in overgang naar de vallei van de Molenbeek-Calsterloop, afweging natuurfunctie met recreatieve invulling

NCG10

Vrijwaren van de natuurfunctie op de overgang tussen de vallei en het recreatiegebied, behoud van ecologische verbinding met de Langdonken

Langdonkse Straat NCG11 Meertsels

Behoud van natuurfunctie in stapsteen langsheen de waterloop, aansluitend op grotere oppervlakte op grondgebied Aarschot

Gebiedsgericht invullen van de rol in de natuurlijke en ecologische infrastructuur Het behoud van de natuurwaarden op deze kleine oppervlaktes wordt vooropgesteld ter ondersteuning van de rol van deze gebieden binnen de integrale natuurlijke structuur. Het beleid is gericht op de functionele uitbouw van de rol van deze gebieden als stapsteen binnen de ecologische infrastructuur. Gebiedsgericht moeten de ontwikkelingsperspectieven hierop afgestemd worden en op de specifieke eisen van de aanwezige fysische condities en natuurwaarden. Tabel 35: gebiedsgerichte ontwikkelingsperspectieven voor de natuureilanden

Natuureilanden worden afgebakend op plaatsen waar de natuurfunctie op een kleine oppervlakte geïsoleerd ligt tussen andere ruimtelijke gebruiksfuncties zoals wonen, landbouw en dergelijke. Natuureilanden onderscheiden zich dus van de natuurconcentratiegebieden door de beperkte afmetingen. Vanuit de afstemming op het fysische systeem en vanuit de functionele rol binnen de integrale natuurlijke structuur is het echter wel aangewezen de natuurfunctie op deze plaatsen te bestendigen. Volgende gebieden worden aangeduid als natuureiland: – – – – – – – – –

Diestiaanheuvel De Limberg Bosbestanden Molenberg De Schrieken Kroonstraat – Vorstheide Bosstraat Ramsel Bosgebied Hoevenstraat Natuurgebied Aarschotsesteenweg – Peerdsloop Natuurgebied Truitseinde – Molenbeek-Calsterloop Natuurgebied aan samenvloeiing van Peerdsloop en Scheiloop

NE1 NE2 NE3 NE4 NE5 NE6 NE7 NE8 NE9


NE1 Limberg NE2 BosbestandenMolenberg NE3 De Schrieken

NE4 KroonstraatVorstheide NE5 Bosstraat Ramsel

Behoud en ontwikkeling van groene en natuurlijke waarden

NE6

Als ontwikkelingsperspectief voor de natuureilanden wordt het behoud en de ontwikkeling van de natuurlijke waarden in deze gebiedjes vooropgesteld in afstemming op de specifieke fysische condities. Binnen de natuureilanden zijn eventuele andere functies ondergeschikt aan de natuurlijke functie. Het behoud van de natuurlijke waarden wordt verzekerd door de afbakening van deze gebieden met als hoofdfunctie natuur/park/groen, door inrichting en beheer. Gezien de beperkte oppervlakte van deze natuureilanden te midden van gebieden met een andere hoofdfunctie dient deze natuurfunctie zich te beperken tot de afgebakende gebieden zelf en mag de afbakening niet resulteren in beperkende gevolgen voor de omliggende hoofdfuncties.

Bosgebied Hoevenstraat

102

IOK

NE7 AarschotsestwgPeerdsloop

plangroep

Behoud van bebost karakter, in functie van landschappelijke structurerende werking van solitair reliëfelement, aandacht voor infiltratiefunctie in bebouwde omgeving Behoud van bebost karakter en holle wegen ter nadruk van reliëf als stapsteen en ter vrijwaring van ecologische relaties, eventuele mogelijkheden tot recreatief medegebruik in aansluiting op kern Hoofdfunctie natuur: natuurontwikkeling op basis van waardevolle aanwezige en potentiële natuurwaarden en functioneel als stapsteen in de ecologische infrastructuur tussen Langdonken en Blauberg, vrijwaren ecologische processen, beperken van recreatiedruk Behoud van bebost karakter op hogere gronden ter vrijwaring van infiltratie in bebouwde omgeving, stapsteen in ecologische infrastructuur tussen de Langdonken en de Schrieken Behoud van natuurlijk karakter ter vrijwaring van dit deel van de Ramselse Berg van bebouwing en als stapsteen binnen de ecologische infrastructuur in de sterk verstedelijkte en verlinte omgeving Behoud van bebost karakter in de kleine depressie in de vallei van de Oevelloop, belangrijke stapsteen in sterk verstoorde omgeving, afstemmen van natuurwaarden op plaatselijke, fysische condities Behoud en versterking van natuurwaarden in de kleine depressie, stapsteen in ecologische verbinding op basis van de Peerdsloop, in contrast met sterk verspreide bebouwing aan de overkant van de Aarschotsesteenweg




NE8 Truitseinde Molenbeek Calsterloop

– –

NE9 PeersloopScheiloop

1.2.2

Vrijwaren en versterken van de natuurwaarden in alluviale kom langsheen de Molenbeek-Calsterloop, belangrijke stapsteen in ecologische verbinding op basis van de waterloop Behoud van bebost karakter op lager gelegen gronden die dienst doen als overstromingsgebied

Tabel 36:

gebiedspecifieke ontwikkelingsperspectieven aanname natuurverwevingsgebied

NVG


NVG 1

Aandacht voor natuurlijke elementen in afstemming op de fysische condities in de overgang tussen van de vallei van de Molenbeek/Calsterloop en de hogere gronden ten noorden en aan Blauberg, Landbouwgebruik afstemmen op het behoud van het divers en structuurrijk kleinschalig landschap, versterken van de natuurlijke verbinding langsheen de Molenbeek/Calsterloop

De Schrieken- vallei van de Molenbeek – Calsterloop

Verwevingsgebieden

Verwevingsgebieden worden aangeduid waar een aantal ruimtegebruiksfuncties aan elkaar nevengeschikt en op elkaar afgestemd kunnen worden. Naast de natuur en/of bosfunctie kunnen in de verwevingsgebieden met natuur dus ook andere verzoenbare functies nevengeschikt voorkomen. Vanwege het voorlopige ontbreken van de afbakening van deze gebieden zal via een ruwe zonering een aanname gebeuren die de visie vanuit het GRS weergeeft. De bijhorende ontwikkelingsperspectieven dienen als suggestie te gelden aan de Vlaamse overheid. Natuurverwevingsgebieden: nevengeschikte hoofdfuncties In natuurverwevingsgebieden overlapt de natuurlijke structuur met de agrarische en/of de recreatieve structuur. Het RSV voorziet de afbakening van de natuurverwevingsgebieden (IVON) in gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. De afbakening van de gebieden van het IVON (wordt voorbereid in de opmaak van een ruimtelijke visie op landbouw, natuur en bos in het Neteland, door ARP) is vooralsnog niet gebeurd. Vanwege het voorlopig ontbreken van de afbakening van deze gebieden zal in het GRS hiervoor via een ruwe zonering een aanname gebeuren die de visie vanuit het GRS weergeeft. De bijhorende ontwikkelingsperspectieven dienen als suggestie te gelden aan de hogere overheid. Volgende gebieden wordt aangeduid als aanname/suggestie verwevingsgebied natuur – De Schrieken – vallei van de Molenbeek-Calsterloop (tot Blauberg): verweving natuur landbouw – Bergom kasteelpark: verweving natuur, cultuur en recreatie Naast de natuur- en/of bosfunctie kunnen in natuurverwevingsgebied dus ook andere verzoenbare functies nevengeschikt voorkomen en mag de ene functie de andere niet verdringen. Het beleid is gericht op een ruimtelijke ondersteuning van de verwe-


ving van de functies. De verweving van de functies dient verder gebiedsgericht uitgewerkt te worden op basis van de specifieke natuurlijke kenmerken en de wensen vanuit de verschillende gebruiksfuncties.

IOK

NVG 2 Bergom Kasteelpark

1.2.3

Andere functies zijn toegelaten mits landschappelijke integratie waarbij het behoud van het parken erfgoedkarakter en het vrijwaren van het natuurlijke reliëf voorop staat. Andere dan natuurfuncties dienen ingepast op schaal van de omgeving.

Natuurverbindingen van bovenlokaal belang

Deze beleidscategorie wordt van bovenlokaal belang beschouwd omdat ze aangeduid werd op provinciaal niveau in het RSPA en van daaruit rechtstreeks over te nemen is. Het afbakenen van de natuurverbindingsgebieden binnen het IVON is een provinciale taak. In het RSPA werden daarom natuurverbindingen aangeduid waarbinnen in de uitvoeringsfase door de provincie natuurverbindingsgebieden zullen worden afgebakend. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen natte en droge natuurverbindingsgebieden. Natte natuurverbindingsgebieden baseren zich op de samenhang tussen de waterlopen en de vallei. Bij de afbakening ervan kan vanuit het ruimtelijk beleid een ondersteuning worden gegeven aan de doelstellingen van het integraal waterbeheer. droge natuurverbindingsgebieden zijn verbindingszones op hogere gronden of gekoppeld aan het waternetwerk die grotere bos- en natuurcomplexen met elkaar verbinden. In een natuurverbindingsgebied komen in de regel andere functies als hoofdgebruiker voor. De natuurfunctie is er ondergeschikt aan andere functies en wordt bepaald door de aanwezigheid van kleine landschapselementen en kleinere natuurgebieden als verbinding. De natuurfunctie kan toenemen door de ontwikkeling van kleine landschapselementen om een verbinding te realiseren tussen GEN, GENO en natuurverwevingsgebieden. In natuurverbindingsgebieden is het beleid gericht op de ruimtelijke ondersteuning van de hoofdgebruiker en van de kleinere natuurgebieden, alsook op het behoud, het

plangroep

103


herstel, en de ontwikkeling van kleine landschapselementen en van de nietbebouwde onderdelen. Via de opmaak van provinciale ruimtelijke uitvoeringsplannen bakent de provincie de natuurverbindingsgebieden af en wordt het beschreven beleid uitgewerkt. Ten zuiden van de Grote Nete zijn natuurverbindingen van belang voor de verdere complexvorming van de bossen en laagvenen (Langdonken) met als doel de ontwikkeling van een groot, gevarieerd en samenhangend landschap. De verbindingen situeren zich tussen bossen en natuurgebieden en strekken zich uit over heuvels en laagtes. Beekdalen buiten deze complexen hebben overal goede potenties om hierbij aan te sluiten. Binnen het systeem van de twee Netes werden volgende natuurverbindingen in de directe omgeving van Herselt aangeduid: – De Grote Nete als verbinding tussen gebieden ten zuidoosten van Heist-op-denBerg en het complex van gebieden rondom Herselt – De Grote Nete als verbinding tussen Zammels Buitenbroek en Malesbroek – De Laak als natuurverbinding tussen de vallei van de Grote Nete en het bekencomplex in en rond Tessenderlo

1.2.4

Corridors en ecologische infrastructuur op gemeentelijk niveau

Naast de natuurverbindingen en ecologische infrastructuur op bovenlokaal niveau, kunnen ook op gemeentelijk niveau elementen aangeduid worden die kunnen bijdragen tot een basiskwaliteit van de ecologische infrastructuur. Corridors vervullen een verbindingsfunctie buiten en/of tussen de zwaartepunten van de natuurlijke structuur. Naargelang de ruimtelijke condities wordt een onderscheid gemaakt tussen natte en droge corridors. Op basis van bestaande en/of gewenste concentraties aan kleine landschapselementen kunnen aandachtsgebieden hiervoor aangeduid worden. Volgende elementen worden aangeduid: Natte corridors: – – – – – – –

104

Zandstraatloop Rode Laak Molenbeek-Calsterloop Molenvloed Langdonkse Beek Peerdsloop Oevelloop

– – – –

Scheiloop Steenkensbeek Wezelse Beek Belloop

droge corridors: – – – – – – –

Asbroek – vallei van de Steenkensbeek – Prinsenbos Langdonken – De Schrieken De Schrieken – Blauberg Helschot – Hertberg De Langdonken Hertberg – bossen van Averbode Oude spoorweg Herentals-Aarschot

Aandachtsgebied kleine landschapselementen: – – – – – –

Vispoel - gebied tussen Helschot en Hertberg Omgeving vallei van Goorbeek tussen vallei van Grote Nete en Witbergen Wezel – Wezels baantje Molenvloedloop – Demer Boomgaardstraat – Oevelloop Ramsel Kipdorp

Ontwikkeling van de verbindingsfunctie van corridors in afweging met andere gebruiksfuncties Corridors zijn essentiële schakels in de ecologische infrastructuur op gemeentelijk niveau. In corridors worden ruimtelijke condities geschapen om de functionele ecologische verbindingen te behouden of mogelijk te maken. Corridors doorkruisen gebieden met een andere hoofdfunctie dan natuur. Het realiseren van de doelstellingen van de corridors moeten steeds afgewogen worden tegen de gewenste ontwikkelingen van de andere structuurbepalende functies. De precieze aard van de verbindingsmogelijkheden is afhankelijk van specifieke natuurlijke waarden, fysische condities en dergelijke. Natte corridors zijn geënt op waterlopen, waarbij waterloop en delen van de oever, vallei of winterbedding de dragers vormen van de lineaire ecologische verbindingsmogelijkheden doorheen gebieden met andere hoofdfuncties. Specifieke aandacht gaat daarbij naar de oeverzones. Maar ook zeer natte alluviale gronden met beperkingen voor de landbouw bieden mogelijkheden voor zover het functioneren van de hoofdfunctie, in de meeste gevallen de professionele landbouw, dit toelaat.

IOK

plangroep



In droge corridors worden de verbindingsmogelijkheden gevormd door het voorkomen van kleine landschapselementen (bosjes, houtkanten, bermen, perceelsranden,…) en bosfragmenten. De verbindingsfunctie moet gevrijwaard worden door behoud van deze elementen binnen de randvoorwaarden van de andere ruimtegebruiksfuncties.

Tabel 37: aandachtsgebieden structuurbepalende ecologische processen Ecologisch proces

Aandachtsgebied

veenvorming

Vallei van de Grote Nete (Kaaibeekhoeve) Park van Merode

Behoud van KLE in aandachtsgebieden kleine landschapselementen

Varenwinkel

Aandachtsgebieden kleine landschapselementen worden aangeduid waar concentraties van groene landschappelijk waardevolle punten lijnvormige landschapselementen bijdragen tot een gaaf kleinschalig landschap. In deze aandachtsgebieden met een andere hoofdfunctie zal gestreefd worden naar het behoud van deze bijzondere punt-, lijnen vlakvormige natuurlijke elementen en het kleinschalig landschap. De hoofdfunctie van deze gebieden blijft evenwel nadrukkelijk behouden en mag geen nieuwe hinder en voorwaarden ondervinden op basis van deze aanduiding.

infiltratie

Tertiair heuvelcomplex Limberg Blauberg Vorstheide-Kroonstraat

kwel

Vallei van de Grote Nete Asbroek Helschot

1.2.5

Aandachtsgebieden inzake structuurbepalende ecologische processen

Het kwalitatief vrijwaren van structuurbepalende ecologische processen is essentieel voor het duurzaam functioneren van de natuurlijke structuur en het fysisch systeem. Dit kan voor de hoofdfuncties van gebieden randvoorwaarden inhouden die doorwerking kunnen hebben in de gewenste structuur van de hoofdfunctie. Afbakening en uitwerking van de randvoorwaarden moeten worden opgenomen in ruimtelijke uitvoeringsplannen.

Witbergen De Kwacht De Schrieken Peerdsloop – Molenbeek-Calsterloop - Langdonken Prinsenbos winteroverstroming

Onbebouwde alluviale gronden (Vallei van de Grote Nete, Asbroekvallei, Vallei van de Steenkensbeek, Witbergen, Vallei van de Scheiloop, De Schrieken, De Langdonken) Recent overstroomde gebieden (Scheiloop thv Houtvenne, Scheiloop thv samenvloeiing met Peerdsloop en verder noordwaarts thv samenvloeiing met Steenkensbeekgebied aan en ten zuiden van Hooilaar, Molenvloed thv Raambroekse bossen, Dieperbeek ten noorden van het Prinsenbos, Goor-Asbroek, vallei van de Grote Nete, gebied rond Goorbeek, Varenwinkel (Vorstheide – Worfkes))

Tegengaan van ontwatering en verdroging in aandachtsgebieden veenvorming In aandachtsgebieden veenvorming moet bij de inrichting van het gebied en door het ruimtegebruik een voldoende hoge permanente grondwaterstand nagestreefd worden, door onder meer het vermijden van snelle ontwatering. Afweging ten opzichte van andere gebruiksfuncties is noodzakelijk. De afmetingen van het gebied kunnen sterk variëren. “Bijhouden” van niet verontreinigd regenwater in aandachtsgebieden infiltratie Een aandachtsgebied infiltratie vervult door zijn hogere ligging en onbebouwde karakter een essentiële rol in het opvangen van niet-verontreinigd hemelwater. Binnen


IOK

plangroep

105


de natuurlijke structuur is dit essentieel om de “voeding” van kwelzones te vrijwaren. Ook buiten de natuurlijke structuur hebben deze infiltratiegebieden een belangrijke functie, zoals het uitvlakken van piekdebieten in waterlopen (overstromingsrisico’s) en het bufferen van water in functie van de basisbehoeften (drinkwater,…). Het infiltratievermogen wordt maximaal gevrijwaard door het vermijden van verharding en het bijhouden van water (bezinking eerder dan systematische snelle afvoer). Ook de verontreiniging van grondwater moet in een aandachtsgebied infiltratie vermeden worden. Vrijwaren fysische omstandigheden en/of natuurontwikkeling in aandachtsgebieden kwel In een aandachtsgebied kwel worden de fysische omstandigheden gevrijwaard om het plaatselijke kwelfenomeen te laten voortbestaan. Bij de inrichting van de gebieden moet verstoring van de waterhuishouding vermeden worden. Natuurontwikkeling of –behoud is waar mogelijk de aangewezen manier om het ruimtegebruik volledig af te stemmen op het kwelfenomeen. Binnen gebieden met een andere hoofdfunctie behoort dit niet tot de mogelijkheden. Op deze plekken dienen in ieder geval verontreiniging en onoordeelkundige verhardingen vermeden te worden en kunstmatige ingrepen op de waterhuishouding voorafgaand grondig bestudeerd te worden. Ruimte voor water en ecologische beekherstel in aandachtsgebieden winteroverstroming Aandachtsgebieden winteroverstroming worden enerzijds specifiek aangeduid op plaatsen waar in recente jaren effectief winteroverstromingen hebben plaatsgevonden. Anderzijds worden de alluviale valleien systematisch aangeduid als gebieden die vanuit de waterproblematiek met bijzondere aandacht bekeken dienen te worden als ruimte waar water aanspraak op maakt. Om de waterproblematiek niet stroomafwaarts door te schuiven dienen de mogelijkheden om water opnieuw ruimte te geven integraal bekeken te worden. De aangegeven aandachtsgebieden zijn hierin de zoekzones. Waar mogelijk binnen de onvermijdelijke randvoorwaarden van de andere ruimtegebruiksfuncties zou de inrichting van waterlopen, oeverzones en winterbeddingen gericht moeten zijn op het vrijwaren of lokaal terug herstellen van ruimte voor winteroverstromingen. In eerste instantie dienen al deze zones alvast gevrijwaard te worden van bijkomende verhardingen en constructies. Mogelijke strategieën die verder door de bevoegde instanties gevolgd kunnen worden zijn het selectief verwijderen van dijksegmenten, het herinrichten van oude meanders en dergelijke. Het effectief realiseren van winteroverstromingen moet echter ook geëvalueerd worden in functie van de waterkwaliteit (effect op landbouw en natuur).

106

IOK

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 2 Gewenste landschappelijke structuur

2

accentueren van de structurerende werking van het fysisch systeem kan een bijdrage leveren aan de herkenbaarheid van het landschap. Dit kan gebeuren door behoud en versterking van structurerende elementen en componenten.

Gewenste landschappelijke structuur

valleien: referentielandschap is hetzij een halfopen landschap gedomineerd door graslanden (referentie: beemdenlandschap), hetzij een besloten landschap met opgaande begroeiing (referentie: rietlanden en broekbossen).

Kaart R 2 : gewenste landschappelijke structuur

2.1

Doelstellingen

Ruggen en heuvels: in de eerste plaats kan het vrijwaren van de open ruimte een bijdrage leveren tot de visuele aanwezigheid. In de tweede plaats kan door het behouden of versterken van contrasten (open en besloten) een lokale verhevenheid geaccentueerd worden.

Erkenning van de landschappelijke structuur als continuïteit Een gewetensvolle aanpak van het begeleiden van processen in het landschap zal altijd rekening moeten houden met de continuïteit binnen dat landschap. Een dergelijke aanpak zal een middenweg betekenen tussen het uitvlakken en het integraal behouden van een bepaald landschappelijk patroon. Deze continuïteit vertaalt zich in de landschappelijke structuur, als functionele drager en beelddrager van het landschap. De landschappelijke structuur heeft daarmee een langlopende waarde. Het ontstaan en de ontwikkeling van een landschap, kortom de geschiedenis ervan, komen in de structuur tot uitdrukking. Vanuit dit perspectief legt de gewenste landschappelijke structuur randvoorwaarden op aan alle activiteiten die er plaatsvinden. Erkenning van landschappelijke kwaliteiten Historiciteit (erfgoedwaarde), diversiteit en herkenbaarheid (identiteit) worden erkend als landschappelijke kwaliteiten. Behoud van de landschappelijke diversiteit met aandacht voor de samenhang Een banalisering en uniformisering van de landschappen moet tegengegaan worden. Verstedelijking en grootschalige ingrepen in het landschap kunnen deze processen in de hand werken en moeten daarom onder strikte randvoorwaarden geplaatst worden. Doorheen de verschillen is er een belangrijke samenhang tussen de landschappen, die essentieel is voor het functioneren ervan. In het behoud van de diversiteit moet deze samenhang gerespecteerd worden. Accentueren van grenzen en overgangen Landschappen gaan vaak geleidelijk in elkaar over. Soms is er echter sprake van scherpe grenzen. Het accentueren van deze grenzen en overgangen kan de landschappelijke identiteit verhogen.

depressies: de herkenbaarheid van een depressie hangt in belangrijke mate samen met de mate waarin het bodemgebruik als ‘natuurlijk’ ervaren wordt. Respecteren van traditionele landschappen en landschapspatronen Traditionele landschappen of landschapspatronen verwijzen naar langlopende bodemgebruiksvormen uit het verleden en hebben in die zin een belangrijke erfgoedwaarde. Behoud betekent geenszins een fossiliseren van het bestaande, maar het inpassen van nieuwe elementen in de hoofdlijnen van de bestaande structuur, waarbij gestreefd wordt naar het versterken van de regionale identiteit van het landschap. Grondregels zijn hierbij het respect voor de natuurlijke, fysisch-geografische basis en de cultuurhistorische eigenheid van het landschap. Aandacht voor cultuurhistorische aspecten Door grondige ingrepen in het landschap zijn veel traditionele structuren vervaagd. De resterende verwijzingen naar traditionele landschappen moeten maximaal behouden blijven, zonder ze te bevriezen. In sterk aangetaste landschappen kan lokaal de herkenbaarheid van de hoofdstructuur verhoogd worden door herintroductie van kleine kenmerken van het voormalige landschap. Landschappelijke integratie van ruimtelijke ontwikkelingen Bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen als het bouwen van constructies, aanleg van infrastructuur en dergelijke zal in de toekomst rekening gehouden moeten worden met landschappelijke integratie. Dit wil zeggen dat de uiterlijke uitvoering van een ingreep op het landschap rekening moet houden met de landschappelijke kenmerken van de omgeving.

Visueel “vertalen“ van het fysisch systeem Een landschap is opgebouwd uit landschapselementen en –componenten, waarbij het fysisch systeem een sleutelrol speelt. Het fysisch systeem heeft in Herselt een sterk structurerend karakter: valleien, depressies en getuigenheuvels. Het visueel


IOK

plangroep

107


2.2


Tabel 38: structurerende reliëfelementen Reliëfelement

Code

Te behouden/versterken elementen en componenten

De ruimtelijke beleidscategorieën met betrekking tot landschap kunnen samengevat worden onder verschillende noemers. Het beleid is erop gericht de structuurbepalende elementen en componenten te behouden of te versterken. Voor elk van de beleidscategorieën worden deze (te behouden / te versterken) elementen en componenten aangegeven en ontwikkelingsperspectieven aangegeven.

Hertberg

D1

Verhevenheid in het landschap die geaccentueerd wordt door een bebost karakter

Stippelberg

D2

Verhevenheid in het landschap die geaccentueerd wordt door een bebost karakter

Kapittelberg

D3

Verhevenheid in het landschap die geaccentueerd wordt door de aanwezigheid van een bos en wijnranken

2.2.1

Molenberg

D4

Verhevenheid in het landschap die geaccentueerd wordt door een (gedeeltelijk) bebost karakter op de overgang tussen kern en landbouwgebied

Limberg

D5

Verhevenheid binnen de kern van Herselt die geaccentueerd wordt door bebossing en de omliggende circulaire weg ‘Limberg’

Bergom

D6

Verhevenheid in het landschap die geaccentueerd wordt door een bos

Venusberg

D7

Verhevenheid in agrarisch gebied die geaccentueerd wordt door de aanwezigheid van verschillende bospercelen

Ramselse Berg

D8

Verhevenheid op de zuidrand van de kern die door de aanwezige bebouwing wordt geaccentueerd

Suikerberg

D9

Hoogste punt van Herselt, deels bebost en deels ingenomen door camping.

Structuurbepalende reliëfelementen

In het landschap van Herselt zijn een aantal reliëfelementen structuurbepalend. Ze zijn visueel duidelijk aanwezig en verwijzen naar de karakteristieken van het onderliggend fysisch systeem. Volgende structurerende reliëfelementen worden aangeduid (Tabel 38).

108

IOK

Stuifzandcomplex Blauberg

Lokale reliëfverschillen die door de aanwezigheid van een bos geaccentueerd wordt

Depressie van Langdonken

Aanwezigheid van een uitgestrekte depressie die geaccentueerd wordt door bossen. Structurerende werking hangt samen met ecologisch proces ‘kwel’ dat gevrijwaard moet blijven.

Depressie van GoorAsbroek

Aanwezigheid van een depressie die geaccentueerd wordt door een bis. Structurerende werking hangt samen met ecologisch proces ‘kwel’.

plangroep



Puntbakens:

2.2.2

Structuurbepalende hydrografische elementen

Valleien hebben door hun barrière- en corridorwerking en hun karakteristieke fysisch milieu een belangrijke structurerende werking. Naast de essentiële functie in onder meer de natuurlijke structuur vervullen ze eveneens een belangrijke rol in de landschappelijke structuur. De functietoekenning aan deze valleien en depressies in de gewenste natuurlijke en agrarische structuur vormt een voldoende garantie voor een minimaal behoud van structuurbepalende elementen en componenten, zoals minimale bebouwing en extensief bodemgebruik. Verder kan voor een aantal rivieren in samenhang met de omgeving een ontwikkelingsplan opgesteld worden, dat als toetskader geldt bij onder meer de inplanting van nieuwe infrastructuur of bij grootschalige landschapsingrepen. Oeverversteviging, bedijking en ontsluiting zijn bijzondere aandachtspunten. De structuurbepalende hydrografische elementen in Herselt zijn de volgende: – – – – – – – – – – – –

Grote Nete Goorbeekloop Rode Laak Molenbeek-Calsterloop Molenvloed Asbroekloop Steenkensbeek Langdonkse Beek Peerdsloop Scheiloop Oevelloop Depressie van Goor-Asbroek

2.2.3

Sint Servatiuskerk Herselt Kerk van Ramsel Kerk van Bergom Kerk van Blauberg Strokapel Sint Odradakapel Wegkapel Hooilaar Sint Corneliuskapel Kapel – Kapelleweg Sint Servatiuskapel Kapel van de Maarschalk Engels Kapelleke Heilig Hart kapel Varenwinkel kasteeldomein de Merode Kaaibeekhoeve (en zijn erf en omwalling) Kempische schuur Oude Baan Kempische schuur Molenvloed Kempische schuur Varendonksesteenweg Gemeentehuis Pastorij Herselt Pastorij Ramsel Boswachterswoning Bergom

Lijnbakens:

Bakens als structurerende elementen

Bakens zijn visuele blikvangers en fungeren dikwijls als oriëntatiepunten in het landschap. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen lijnen puntbakens. Lijnbakens zijn bijvoorbeeld historische dreven, puntbakens bijvoorbeeld monumenten en kerken. Vaak zijn deze bakens ook effectief historische relicten die verwijzen naar voormalige landschappen. Volgende bakens worden aangeduid:


– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

IOK

– – – –

Grote Nete oude spoorwegbedding Aarschot-Herentals spoorweg Aarschot-Lier-Antwerpen Molenbeek - Calsterloop

Puntbakens behouden met respect voor hun authenticiteit Elk van de puntbakens dient behouden blijven, met respect voor hun (al dan niet cultuurhistorische) authenticiteit. De bebouwing op en in de omgeving van deze karakteristieke elementen dient op dergelijke wijze te worden vorm gegeven dat de bakens visueel gevrijwaard of versterkt worden.

plangroep

109


Structurerende functie van lijnbakens behouden De Grote Nete en de oude spoorwegbedding moeten als structurerende lijnbakens behouden blijven. De Grote Nete begrenst de gemeente terwijl de spoorlijnen de gemeente doorkruisen. De Grote Nete en de oude spoorlijn hebben bovendien ook een functie in de gewenste natuurlijke structuur.

gave landschappen in de strikte zin van het woord zijn echter niet meer aanwezig in Herselt of komen slechts op beperkte schaal voor. Onderstaande tabel geeft een overzicht van (restanten van) gave landschappen en de structurerende elementen en componenten. Tabel 39: overzicht van de gave landschappen

2.2.4

Markante terreinovergangen als structurerende componenten

Markante terreinovergangen vormen een overgang tussen twee duidelijk verschillende landschappen. Dikwijls gaat het gepaard met een verschil in bodemgebruik, percelering of open-geslotenheid. Volgende markante terreinovergangen worden aangeduid, met aanduiding van de te behouden en te versterken structuurbepalende elementen en componenten: Overgang tussen de kern van Herselt en het boscomplex van de Stippelberg Overgang tussen de bebouwde kern van Herselt en de beboste omgeving over het tertiair heuvelcomplex Structurerende elementen en componenten:, vormgegeven door reliëf Overgang tussen de kern van Bergom en de bossen van de Merode in het noordoosten en zuiden Overgang tussen de bebouwde kleine kern van Bergom en het uitgestrekte park van de Merode in de vallei van de Grote Nete in het noorden en de uitgestrekte bossen van Hertberg Structurerende elementen en componenten: duidelijke verschillen in bodemgebruik tussen bebouwing en bossen of park, zeer strakke grens in het noorden, open percelen als overgang in het zuiden De kernen van Bergom en Herselt worden plaatselijk begrensd door bossen. Deze markante terreinovergangen moeten als uiterste grens van het bebouwde gebied behouden blijven. De bebouwing mag niet verder indringen in de open ruimte.

2.2.5

Omschrijving

Vallei – en depressielandschap Vallei van de Grote Nete Besloten gevarieerd valleilandschap met structurerende werking op bovenlokaal niveau Asbroek – Prinsenbos – Raam- Voormalige valleidepressie Asbroek met uitgesproken broekse bossen valleikenmerken als struweelen broekvegetatie wordt door hoge concentratie aan KLE nog steeds verbonden met historisch en besloten valleibos langs Molenvloed Langdonken Besloten valleibos wisselt af met open graslanden en vochtige weiden in depressie langs Peerdsloop en Molenbeek-Calsterloop, refererend naar voormalige uitgestrekte natte heide, relicten van vochtige heide Kleinschalig landschap Goorbeek – Witbergen Kenmerken van oude landbouwontginning met kleine percelen, hoge dichtheid aan KLE en besloten landschapsbeeld Helschot – Vispoel Hoge dichtheid aan KLE tussen Hertberg en Helschot Schrieken Gesloten landschap met afwisseling van weiden, KLE en bospercelen die verwijzen naar voormalig beemdenlandschap Historisch karakteristiek landschap Park van Merode Parkgebied horende bij kasteel de Merode op grondgebied Westerlo waarin de historische parkelementen goed bewaard zijn gebleven Complex gaaf landschap Hertberg Uitgestrekt open ruimtegebied over het tertiair heuvelcomplex ten oosten dat gekenmerkt wordt door bossen en rust, de uitgestrektheid refereert naar het historische boseigendom van dit gebied

Gave landschappen

Een gaaf landschap is een landschap waarvan de samenhang slechts in beperkte mate gewijzigd is door ingrepen. Het betreft hetzij relicten van traditionele landschappen (valleilandschappen, restanten van heide- en venlandschappen), hetzij relicten van landschapspatronen (historische landschapsrelicten, kleinschalig landschapspatroon, depressies, historische rijgehuchten op hogere interfluvia,…). Echte

110

Landschap

IOK

Bij de gave landschappen staat het behoud en de versterking van de structurerende landschapselementen en –componenten voorop.

plangroep



Valleilandschappen en depressie: behoud herkenbaarheid valleien depressiekenmerken In een vallei of valleidepressie wordt het landschapsbeeld in belangrijke mate bepaald door beperkende randvoorwaarden van het fysisch systeem (natte (alluviale )gronden, veen, winteroverstromingen) die een intensief bodemgebruik niet toelaten. Een typisch valleilandschap wordt gekenmerkt door volgende elementen en componenten: – halfopen, kleinschalige landschappen met graslanden (referentie beemdenlandschap) – besloten landschappen met broekbos, rietland en moerasvegetatie Het valleilandschap van de Grote Nete moet worden gevrijwaard van verdere versnippering en versnijding door nieuwe infrastructuren en bebouwing. De natuurlijke meanderende loop van de waterloop in valleilandschappen wordt behouden en de rivier-valleirelaties worden verder gevrijwaard en waar mogelijk hersteld. De structurerende elementen en componenten van valleien en depressielandschappen worden behouden of versterkt in gebieden met kwel of een slechte natuurlijke ontwatering legt het fysisch systeem beperkingen op voor het bodemgebruik, hetgeen zich weerspiegelt in het landschapsbeeld. Traditioneel werden deze gebieden getypeerd door broekbossen of natte heide. Lokaal zijn hiervan aspecten bewaard gebleven. In deze gebieden staat het behoud van de structurerende elementen en componenten voorop. Kleinschalig landschap: behoud van de kleine landschapselementen Bomenrijen en andere kleinschalige landschappelijke elementen vormen compartimenten of coulissen in een landschap dat verder ingenomen wordt door openruimtefuncties. Ze doorbreken het open agrarisch landschap en verkleinen de landschapsschaal. Het voortbestaan van deze landschappen staat of valt met het behoud van de structurerende landschapselementen. Historisch karakteristiek landschapspark van de Merode Grootschalige historische bouwwerken en hun omgeving zijn vaak zeer goed bewaard gebleven en vanwege hunhistorische, authentieke en aantrekkelijke karakter landschappelijk bijzonder waardevol. Het kasteel van de Merode is op grondgebied Westerlo gelegen, ten noorden van de Grote Nete. Het grootste deel van het historisch kasteelpark is echter in Herselt gelegen. Het parkgebied heeft bijvoorbeeld een kenmerkend radiaal drevenpatroon.


IOK

Uitgestrekt bebost heuvellandschap Hertberg vrijwaren Het beboste heuvellandschap van Hertberg strekt zich uit over een grote oppervlakte. Heel dit heuvelachtig domein maakte deel uit van de bossen van de familie de Merode De uitgestrektheid van dit gebied is een grote troef voor het voorkomen van bepaalde soorten. Het gebied dient integraal behouden worden met aandacht voor de structuurbepalende landschapselementen- en componenten.

2.2.6

Nieuwe landschappen

In nieuwe landschappen is dermate ingegrepen op de traditionele landschapsstructuren dat de herkenbaarheid ervan verdwenen of vervaagd is. Volgende nieuwe landschappen kunnen worden aangeduid: – – – –

Rasterlandschap rond Ramsel Gebied met weekendverblijven te Langdonken Gebied met weekendverblijven rond de Schrieken Gebied met weekendverblijven in Hertberg-Stippelberg-

Behoud en versterking van de resterende elementen en componenten In nieuwe landschappen staat het behoud en de versterking van de resterende landschapselementen en –componenten voorop. Dit houdt het behoud of herstel van bestaande relicten en kleine landschapselementen in, vooral waar ze de structuur accentueren. Landschappelijke doorzichten in het bebouwde rasterlandschap mogelijk houden De openruimtekamers die binnen de lintbebouwing zijn gelegen, zijn vanaf de straatkant moeilijk zichtbaar door het bebouwde karakter van de woonlinten. De landschappelijke doorzichten mogen door de dichtslibbing van de lintbebouwing niet verloren gaan. De linten mogen niet verder verdichten. De link tussen de open en de bebouwde ruimte moet versterkt worden. Ruimtelijk inpassen van weekendverblijven in het landschap In Herselt zijn heel wat zones met weekendverblijven gelegen. Sommige zones zijn echter uitgestrekt en hebben een volledig nieuw landschap doen ontstaan. In deze nieuwe landschappen zijn nog elementen van het oorspronkelijk landschap aanwezig, maar in een zekere mate aangetast. De resterende landschappelijke referentieelementen en natuurlijke relicten moeten behouden blijven en de aandacht moet gaan naar het behoud van de ecologische functie. Weekendverblijven moeten ruimtelijk in het landschap ingepast worden.

plangroep

111


2.2.7

Openruimteverbindingen

Openruimteverbindingen zijn niet of weinig bebouwde ruimten in de buurt van sterk bebouwde/verstedelijkte gebieden. Volgende openruimteverbindingen worden binnen Herstelt aangeduid: – – – –

Molenberg tussen kern van Herselt en Schom-Mottaard Asbroek tussen Herselt en De Snepkens Vallei van de Grote Nete t.h.v. kruising met de N19 en de N152 Vallei van de Peerdsloop tussen de Venusberg en de bebouwingsconcentratie van Roteinde Het beleid is gericht op het enerzijds voorkomen van het aan elkaar groeien van de bebouwde gebieden zodat de verschillende bebouwde entiteiten herkenbaar blijven en anderzijds op het verzorgen van een verbindingsfunctie ten aanzien van structuurbepalende functies van het buitengebied. De verbinding moet maximaal gevrijwaard worden van bebouwing en nieuwe infrastructuur.

112

IOK

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 3 Gewenste agrarische structuur

3

micro-economisch vlak inkomensverliezen als gevolg van recente ontwikkelingen compenseren. Agrarische verbreding is erop gericht de landbouw de mogelijkheid te geven nieuwe functies zoals landschapsonderhoud en –beheer, alsook beperkte toeristisch-recreatieve functies uit te bouwen. Waar de landbouwer bijkomende beheersfuncties uitvoert, moet hiervoor een aangepaste vergoeding voorzien worden door de hogere overheden.

Gewenste agrarische structuur

Kaart R 3: gewenste agrarische structuur

3.1

Doelstellingen

Ruimtelijke condities voor een leefbare landbouw in economisch perspectief

Vastleggen van de agrarische structuur ter verzekering van een leefbare toekomst voor de landbouw De dynamiek die binnen de landbouw bestaat mag niet teruggeschroefd worden door ruimtelijke plannen, maar dient er integendeel door ondersteund te worden. Het is immers nodig dat de nodige ruimtelijke condities gecreëerd worden om het verder dynamisch evolueren van de landbouw toe te laten. In de eerste plaats worden daarvoor de gebieden van de agrarische structuur hard afgebakend (bevoegdheid Vlaams Gewest). Binnen deze gebieden is landbouw de hoofdfunctie en mag de eventuele introductie van nevenfuncties het functioneren van de landbouw niet in het gedrang brengen. Vermeden moet worden dat door infiltratie van nieuwe functies (wonen in het landelijk gebied, bedrijfsactiviteiten …) de agrarische structuur ondermijnd zou worden. Landbouw als “verruimde” beheerder van de open ruimte In de buitengebiedgemeente Herselt is een derde van de gemeentelijke oppervlakte in agrarisch gebruik. Waar traditioneel landbouw en landschapsonderhoud hand in hand gingen, is dit niet langer het geval door de evoluties de laatste decennia. Schaalvergroting, intensivering en de groeiende loskoppeling van de landbouw van het fysisch systeem leiden steeds meer tot conflicten. Anderzijds kan het opleggen van strikte randvoorwaarden zonder extra maatregelen de leefbaarheid van de landbouw in het gedrang brengen. Eerder dan het onttrekken van grond uit de landbouw ten behoeve van natuur, landschap of recreatie, biedt een verruiming van het landbouwbeleid meer perspectieven voor een duurzame landbouw. Een verruiming van de landbouwfunctie betekent dat zich ontwikkelende nevenfuncties zoals plattelandstoerisme, natuur- en landschapsbeheer moeten gestimuleerd worden. Hiervoor moeten de nodige ruimtelijke en sociaaleconomische condities geschapen worden.

Landbouw is ook onderdeel van de ruimtelijk economische structuur. Dit betekent dat in het zoeken naar agrarische verbreding en vernieuwing rekening moet gehouden worden met de sociaaleconomische aspecten van de agrarische bedrijfsvoering. Dit houdt in dat mogelijke randvoorwaarden inzake agrarische verbreding moeten afgewogen worden tegen de eisen van een leefbare landbouw. Inkomensverlies als gevolg van een lagere fysische productie bij een vernieuwd agrarisch beheer moet gecompenseerd worden. Het fysisch systeem als onderlegger Het opnieuw sterker op elkaar afstemmen van de agrarische activiteiten en het fysisch systeem vormt één van de basisvoorwaarden voor een duurzame ontwikkeling van de landbouw. Binnen de context van de moderne landbouw is een integrale afstemming niet aan de orde. Speciale aandacht gaat daarom naar delen van de valleien binnen de oorspronkelijke winterbeddingen. Deze zijn zeer gevoelig voor vervuiling en verharding van deze gebieden heeft gevolgen voor gebieden stroomafwaarts. De mogelijke afstemming uit zich onder meer in het aanduiden van zones voor dominant graslandgebruik en bouwvrije zones. Duidelijk kader voor andere dan agrarische functies De gebieden van de agrarische structuur delen het gemeenschappelijke kenmerk dat landbouw de hoofdfunctie is. Voor andere functies, die vaak een nauwe al dan niet historische relatie met de landbouw vertonen, moet een kader aangereikt worden dat aangeeft welke functies waar kunnen. Dit kader dient verder uitgewerkt in de uitvoeringsfase. Het verbieden of net toelaten van activiteiten in gebieden van de agrarische structuur (ruimtelijke beleidscategorieën) is een eerste instrument. Bijkomend dient in de uitvoeringsfase een afwegingskader opgemaakt te worden dat elementen aanreikt om de dynamiek van een activiteit in relatie tot de draagkracht van een omgeving te evalueren.

Agrarische verbreding en vernieuwing met het oog op een toekomstgerichte en leefbare landbouw

Differentiatie van de agrarische structuur

De moderne landbouw is sterk gespecialiseerd en grootschalig en is hierdoor ook kwetsbaar. Dit wordt versterkt door de concurrentiepositie en de toenemende eisen die gesteld worden vanuit milieuoverwegingen en in het kader van het dierenwelzijn. Agrarische verbreding kan vanuit dit perspectief een meerwaarde bieden en kan op

De afbakening van de gebieden van de agrarische structuur is een taak voor het Vlaamse Gewest. In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (1997) gebeurt, met uitzondering van de principiële aanduiding van bouwvrije zones en agrarische bedrijvenzones, geen verdere differentiatie van de agrarische structuur, maar wordt dit als


IOK

plangroep

113


taak voor het lokaal niveau aangeduid. Een differentiatie van de agrarische structuur moet onder meer voorkomen dat andere, niet-agrarische functies, die traditioneel verspreid in het agrarische gebied voorkomen, op termijn een hypotheek zouden leggen op de landbouw. Tevens moet de differentiatie het duurzaam naast elkaar voorkomen van diverse agrarische subsectoren kunnen bestendigen. Hiertoe kan het noodzakelijk zijn om specifieke zones binnen de agrarische structuur aan te duiden. Uitgaande van de agrarische structuur op Vlaams en provinciaal niveau en met in acht name van een voorlopig ontbreken van een volledige definitieve afbakening, wordt de agrarische structuur verder verfijnd op gemeentelijk niveau.

moment generiek voorzien is. De bestaande vraag naar ruimte van deze ‘andere dan agrarische functies’ wordt op die manier afgeleid naar agrarisch gebied type I, die aangeduid worden op plaatsen waar de ruimtelijke condities op dit moment niet geschikt zijn om de professionele landbouw alleen de ruimtelijke structuur te laten dragen. In deze gebieden wordt blijvend meer ruimte geboden aan andere functies dan beroepslandbouw (vergelijkbaar met actuele generieke regeling op dit vlak in agrarisch gebied).

3.2

Figuur 9 schematische weergave van de ruimtelijke beleidscategorieën binnen de: agrarische structuur


Figuur 9 geeft een schematische weergave van de ruimtelijke beleidscategorieën van de agrarische structuur en hun onderlinge relatie

Beleidscategorieën agrarische structuur

De afbakening van de gebieden van de agrarische structuur behoort tot de bevoegdheid van het Vlaamse Gewest. Uitgaande van de agrarische structuur op Vlaams en provinciaal niveau en met in acht name van een voorlopig ontbreken van een definitieve afbakening op dit moment, gebeurt binnen dit GRS een aanzet tot een verdere differentiatie binnen de agrarische structuur.

Natuurverwevingsgebied

kerngebieden van de agrarische structuur (type I)

Natuur

De gemeentelijke uitwerking van de agrarische structuur gebeurt door: – een aanname te doen van de gebieden van de agrarische structuur en de gebieden van de natuurlijke structuur die overlappen met de agrarische structuur (natuurverwevingsgebieden); ook natuurverbindingsgebieden kunnen overlappen met de agrarische structuur, maar hier is de natuurfunctie ondergeschikt. – het aanduiden van ruimtelijke beleidscategorieën die de gebieden van de agrarische structuur differentiëren en het formuleren van specifieke ontwikkelingsperspectieven voor elk van de beleidscategorieën. Inzake differentiatie van de gebieden van de agrarische structuur wordt in de eerste plaats een basisonderscheid gemaakt tussen ‘gewoon’ agrarisch gebied (type I) en kerngebieden van de agrarische structuur (type II). Voor een bijkomende verfijning binnen de deze twee hoofdcategorieën wordt een overdruk voorzien voor bouwvrije zone – aandachtsgebied open ruimte. In een RUP is een meer gedetailleerde verfijning mogelijk in functie van bijvoorbeeld afstemming op fysisch systeem, ecologische infrastructuur en/of open ruimte. Het vastleggen van de gebieden van de agrarische structuur is noodzakelijk om de beroepslandbouw blijvend structureel kansen te geven. Door ongecontroleerde infiltratie van andere dan agrarische functies dreigt de agrarische structuur immers ondermijnd te worden. Om die reden worden - naast gewone agrarisch gebied- kerngebieden van de agrarische structuur aangeduid waarin in de eerste plaats de beroepslandbouw ruimte voor ontwikkeling krijgt. In deze gebieden worden meer beperkende voorwaarden opgelegd voor andere functies (dan beroepslandbouw) dan wat op dit

114

IOK

Bouwvrije zone / Aandachtsgebied open ruimte

Agrarisch (type iI)

gebied

Agrarische gebieden type II bieden door hun ruimtelijke kenmerken, zoals versnippering, kleinschaligheid, infrastructuur, minder potenties als uniform landbouwgebied en zijn om die reden morfologisch minder geschikt voor grootschalige grondgebonden landbouwactiviteiten. Ze sluiten aan op kernen, liggen ingesloten tussen woonlinten en langs verkeerswegen en worden sterker geconfronteerd met invloeden vanuit andere functies (zoals bijvoorbeeld een hogere verkeersintensiteit of de vraag naar

plangroep



ontspanningsmogelijkheden aansluitend op de woongebieden). Uitgaande van hoger geformuleerde kunnen volgende criteria gehanteerd worden voor differentiatie in agrarisch gebied en agrarisch kerngebied.

voor agrarische verbreding, met ondermeer aandacht voor plattelandstoerisme en streekidentiteit. Ruimtelijke condities creëren in functie van de landbouw

Positief sturend voor afbakening als agrarisch kerngebied (type I). – – – – – –

In de kerngebieden van de agrarische structuur moeten de nodige ruimtelijke condities gecreëerd worden om het functioneren van de grondgebonden landbouw duurzaam te bestendigen. Ruilverkaveling nieuwe stijl en landinrichting zijn mogelijke instrumenten. Verdere verspreiding van grondloze veeteelt en glastuinbouw zijn niet gewenst. Andere functies en activiteiten zijn maar mogelijk in de mate dat ze de leefbare landbouw niet hypothekeren. De mate waarin andere functies kunnen voorkomen wordt gebiedsgericht gespecificeerd per beleidscategorie en nader uitgewerkt in een RUP.

De dichtheid van voorkomen van gronden in professioneel agrarisch gebruik De aanwezigheid van grote aaneengesloten gebieden in agrarisch gebruik Het verspreide voorkomen van biologisch waardevolle gebieden (cf BWK) Watertoets: van nature overstroombare gebieden en risicozones De aanwezigheid van gave open ruimte Hoge waardering op de landbouwwaarderingskaart

Positief sturend voor afbakening als agrarisch gebied (type I)

Vrijwaren van de open ruimte

– De mate dat sprake is van structureel aangetast agrarisch gebied

De open ruimte moet in deze gebieden maximaal gevrijwaard worden ter ondersteuning van de landbouw en andere openruimtefuncties. Er is binnen de kerngebieden van de agrarische structuur geen ruimte voor bijkomende niet agrarische bebouwing, tenzij voor aan landbouw gerelateerde activiteiten onder strikte voorwaarden (zie verder). Bijkomende agrarische bebouwing moet geënt worden op het bestaande bebouwingspatroon en zo veel mogelijk aansluiten bij de bestaande agrarische bebouwing. Binnen agrarische bedrijfsgebouwencomplexen kunnen installaties opgericht worden voor kleinschalige mestbewerking van eigen productie, hoogstens aangevuld met productie van een beperkt aantal bedrijven uit de onmiddellijke omgeving. Grootschalige installaties voor mestverwerking en en/of behandeling van andere biomassastromen kunnen niet toegelaten worden.

– – – –

– Versnipperde open ruimte – Kleinschalige structuur (zonder potenties tot ruilverkaveling) Het voorkomen van verspreide (agrarische) bebouwing Aansluiting op bestaande bebouwingsconcentraties (woonkernen, wijken, gehuchten…) Aanwezigheid van goede ontsluitingsmogelijkheden lage waardering op de landbouwwaarderingskaart

Binnen het bestek van het GRS gebeurt een indicatieve differentiatie. In functie van haalbaar beleid wordt bewust geopteerd voor een niet te enge aanduiding van agrarisch gebied type II, waarbij het toetsboek als extra filter bijkomende garanties biedt voor ruimtelijke inpassing. In een ruimtelijk uitvoeringsplan dient de aanduiding van deze zones verder verfijnd en vertaald te worden tot op perceelsniveau. Daarbij kunnen meer detailgegevens tot perceelsniveau (o.m. gegevens van de VLM-mestbank) in rekening gebracht worden.

3.2.1

Kerngebieden van de agrarische structuur

In de kerngebieden van de agrarische structuur is landbouw de hoofdfunctie. De nadruk ligt op het vrijwaren van geschikte condities voor de moderne professionele landbouw. Dit betekent ook dat op een aantal vlakken de beperkingen strenger kunnen zijn dan wat decretaal bepaald is inzake zonevreemde functiewijzigingen in agrarisch gebied. Dit neemt echter niet weg dat ook in agrarische kerngebieden ruimte is


IOK

Ontwikkelingsperspectieven voor andere dan agrarische functies De kerngebieden van de agrarische structuur delen het kenmerk dat landbouw de enige hoofdfunctie is (op gebiedsniveau). Dit betekent echter niet dat geen andere functies een plaats kunnen krijgen. Weliswaar zijn deze andere functies in agrarisch gebied gebonden aan voorwaarden. Er kan daarbij een onderscheid gemaakt worden tussen ondergeschikte functies (evt. nevenfuncties) op een agrarisch bedrijf zelf (agrarisch verbreding) en andere dan agrarische functies los van een agrarische activiteit. Onderstaande ontwikkelingsperspectieven vormen een eerste aanzet die verder verfijnd moeten worden in een RUP. Agrarische verbreding versus autonome functies los van een agrarische activiteit Agrarische verbreding kan vrijwillig aangegrepen worden als kans ter ondersteuning van de agrarische activiteiten en op die manier een bijdrage leveren aan een leefbare landbouwsector. Agrarische verbreding kan zich richten op toerisme, natuurbeheer of landschapsonderhoud als ondergeschikte bijkomende activiteit. Ontwikkeling van deze bijkomende activiteiten mag echter geen ondermijning van de agrarische struc-

plangroep

115


tuur inhouden. In functie van verbreding op vlak van natuur- en landschapsbeheer kunnen beheersovereenkomsten op basis van vrijwilligheid een instrument zijn. Het afdwingbaar maken van multifunctionaliteit op perceelsniveau is niet mogelijk binnen de kerngebieden. De gebieden aangeduid als aandachtsgebied kleine landschapselementen verdienen in dit verband extra aandacht. Een beheer gericht op versterking van de ecologische infrastructuur op basis van vrijwilligheid, is daarbij het uitgangspunt. Een toename van andere dan agrarische functies mag niet leiden tot een devaluatie van de agrarische structuur door verstoring en verdringing van de professionele landbouw. Anderzijds betekenen zij mogelijk een zinvolle ruimtelijke invulling in openruimtegebieden en gebouwen die verlaten worden door of niet meer in aanmerking komen voor de professionele landbouw. Nieuwe non-agrarische functies zijn enkel mogelijk in bestaande vergunde gebouwen (via functiewijziging) en steeds onder voorwaarden zoals hieronder aangegeven. Voor bestaande functies wordt verwezen naar het afwegingskader voor zonevreemde infrastructuur.

toerisme en thuisverkoop van hoeveproducten zijn vormen van agrarische verbreding die in principe overal mogelijk zijn, voor zover landbouw hoofdfunctie blijft. Ook voor autonome functies in de toeristisch- recreatieve sfeer zijn er mogelijkheden, wat niet wegneemt dat geopteerd wordt om recreatieve functies zo veel mogelijk op te vangen binnen de gebieden van de recreatieve structuur. Om in te spelen op nieuwe trends, waaruit blijkt dat de agrarische structuur in deze omgeving wellicht niet sterk genoeg is om als enige economische drager te fungeren in het agrarisch gebied, worden ook kansen geboden aan diverse vormen van plattelandstoerisme en ondersteunende toeristisch recreatieve functies. Voorwaarde is dat deze functies een positieve bijdrage kunnen leveren aan de ruimtelijke en economische versterking van het platteland en de streekidentiteit. Zo is het aanbieden van een beperkt aantal logiesmogelijkheden (B&B,…), los van een agrarisch bedrijf, mogelijk. Voor jeugdlogies kunnen in principe ruimere kansen geboden worden. De precieze modaliteiten moeten nader bepaald worden in een RUP.

Wonen

Kinderboerderijen, maneges en dergelijke kunnen – mits aangepaste vorm en schaal – een ondersteunende rol spelen voor het platteland. De inplanting dient echter afgewogen op basis van een aantal criteria, zoals hieronder beschreven en verder uit te werken in een toetsboek (*).

Conform het principe van gedeconcentreerde bundeling, kernversterking en vrijwaren van de open ruimte wordt nieuwe bebouwing voor woongelegenheden, niet gekoppeld aan een agrarisch bedrijf, en nieuwe non-agrarische handel en bedrijvigheid niet toegelaten. De functiewijziging van voormalige landbouwbedrijven naar een woonfunctie is toelaatbaar op voorwaarde dat de gebouwen gelegen zijn binnen een gebouwengroep en de woonfunctie reeds vergund voorkomt in de omgeving.

Horeca hoort in principe niet thuis in de kerngebieden van de agrarische structuur, tenzij als ondersteunende ondergeschikte functie (beperking oppervlakte) en mits afweging aan de criteria, zoals hieronder beschreven en verder uit te werken in een toetsboek (*). In agrarische gebieden type I kunnen bestaande vergunde gebouwen wel een autonome horecafunctie opnemen onder een aantal voorwaarden (zie verder).

Ontmoediging van hobbylandbouw

Beperktere mogelijkheden voor aan landbouw gerelateerde handel en bedrijvigheid

De agrarische gebieden zijn in de eerste plaats voorbehouden voor de professionele landbouw (cfr. RSV). De behoefte aan ruimte voor de niet-professionele landbouw of hobbylandbouw bestaat echter en deze functie kan gebiedsgericht gestimuleerd of ontmoedigd worden met als doel de structureel sterke agrarische gebieden te vrijwaren voor de professionele landbouw. Binnen de kerngebieden van de agrarische structuur geldt in principe een ontmoedigingsbeleid voor hobbylandbouw, tenzij de hobbylandbouw het plattelandstoerisme ondersteunt. Hobbylandbouw wordt wel gestimuleerd in (type I) agrarisch gebied (meer versnipperde agrarische structuur) en verwevingsgebieden (de hobbylandbouw is in tegenstelling tot een professionele landbouwer door minder intensief bodemgebruik beter in staat het perceelsgebruik af te stemmen op de natuurdoelstellingen).

Aan landbouw gerelateerde handel en bedrijvigheid is een verzamelnaam voor aan de landbouw gerelateerde toeleverende en verwerkende bedrijven (zoals lokaal conditioneringsbedrijf voor verse producten, lokale loonwerkers.), aan de landbouw gerelateerde kleinhandel (zoals tuincentra) en aan de landbouw gerelateerde dienstverlening (zoals veeartsen, proefbedrijven, dierenklinieken, dierenasielen.).

Beperkte mogelijkheden voor toerisme en recreatie De verbreding van landbouw naar toerisme en recreatie kan een meerwaarde betekenen voor de leefbaarheid van individuele landbouwbedrijven (zie hoger). Hoeve-

116

IOK

Uitgangspunt is dat vermeden moet worden dat ruimtelijk gunstige condities voor professionele landbouw zou afkalven door infiltratie van gerelateerde functies. Hieronder worden de ontwikkelingsperspectieven aangegeven die gelden voor functiewijziging. Voor bestaande aan de landbouw gerelateerde functies geldt steeds het principe van individuele planologische toetsing ongeacht hun ligging: – Aan de landbouw gerelateerde handel (bv. tuincentra) wordt niet toegelaten binnen de kerngebieden van de agrarische structuur. Een beperkte handelsfunctie (thuisverkoop) gekoppeld aan een agrarisch bedrijf is wel mogelijk, voor zover de agrarische productie de hoofdfunctie blijft. In bepaalde gebieden. De beste plaatsen voor deze beperkte handelsfunctie is agrarisch gebied type I (zie verder).

plangroep



– Aan de landbouw gerelateerde toeleverende en verwerkende bedrijven horen thuis op een lokaal bedrijventerrein en zijn niet toegelaten binnen de kerngebieden van de agrarische structuur, behoudens volgende uitzondering: kleinschalige mestbewerking voor de eigen productie of een beperkt aantal bedrijven in de onmiddellijke omgeving (niet in bouwvrije zone). Grootschalige mestverwerking en of behandeling van andere biomassastromen is niet mogelijk. – Aan de landbouw gerelateerde diensten horen in principe niet thuis binnen de kerngebieden van de agrarische structuur, maar kunnen, voor zover exclusief gericht op de landbouw, onder voorwaarden toegelaten worden in agrarische gebieden type II (zie verder). – Loonwerkers worden niet toegelaten in de kerngebieden van de agrarische structuur, maar kunnen onder bepaalde voorwaarden wel toegelaten worden in agrarische gebieden type II (zie verder). – Ruimtebehoevende grondwerkers kunnen onder voorwaarden toegelaten worden langsheen wegen die minstens als lokale weg I gecategoriseerd worden, voor zover de schaal en de dynamiek inpasbaar is in de omgeving; concreet betekent dit dat steeds een planologische toetsing vereist is, waarvan de voorwaarden hieronder nader worden gespecificeerd (*). Evolutie naar ruimere bedrijfsactiviteiten zoals bv. afbraakwerken, afvalverwerking, afvalsortering, e.d. moet echter uitgesloten worden.

– de ontsluitingsmogelijkheden in relatie tot de mobiliteitsvraag (voor lokale loonwerkers kan dit bijzondere aandacht vergen) – de verwachte dynamiek op basis van bezoekersaantallen e.a. – de landschappelijke integratie – de bijdrage aan ruimtelijke en economische versterking van het platteland

3.2.2

Agrarisch gebied (type II)

In agrarisch gebied (type I) is landbouw de hoofdfunctie. Andere functies dan beroepslandbouw zijn mogelijk, voor zover de agrarische structuur hierdoor niet in het gedrang komt. Als uitgangspunt geldt dat in agrarisch gebied type II alle functies toegelaten zijn die kunnen voorkomen in de kerngebieden van de agrarische structuur, aangevuld met een aantal andere (zoals hieronder beschreven), eventueel onder voorwaarden. Agrarische gebieden type II dienen in die zin beschouwd als een bijzondere categorie binnen de kerngebieden, met ruimere mogelijkheden. Ruimte voor andere dan agrarische functies in bestaande gebouwen en mits voorwaarden

Dienstenfuncties en vrije beroepen (niet landbouwgerelateerd) Niet landbouwgerelateerde diensten en vrije beroepen zijn niet mogelijk in de kerngebieden van de agrarische structuur, maar kunnen onder bepaalde voorwaarden wel toegelaten worden in agrarische gebieden type II (zie verder). Toetsboek voor autonome andere dan agrarische functies (*) Voorwaarden die minimaal opgenomen worden bij toetsing van aan landbouw gerelateerde activiteiten (toetsboek) 22. BB1.

biedsgericht afgestemd kan worden. De toetsingscriteria, die in een RUP verder moeten uitgewerkt worden, brengen onder meer volgende elementen in rekening:

Het betreft infrastructuur die niet gelegen is in een aandachtsgebied open ruimte

Het betreft een functiewijziging van bestaande agrarische infrastructuur (met de mogelijkheid van een beperkte uitbreiding). Daarbij wordt steeds gestreefd naar een maximaal gebruik van bestaande bebouwing en infrastructuur. Nieuwe infrastructuur is niet toegestaan. BB2.

De functie heeft een lokaal karakter en de schaal en de dynamiek zijn afgestemd op de omgeving. Dit impliceert dat de inplanting steeds dient afgewogen via planologische toetsing op basis van een afwegingskader, zodat de dynamiek geBB3.

Nieuwe non-agrarische functies zijn enkel (cf type I gebieden) mogelijk in bestaande vergunde gebouwen (via functiewijziging) en steeds onder voorwaarden zoals hieronder aangegeven. Voor bestaande functies wordt verwezen naar het afwegingskader voor zonevreemde infrastructuur. Elk van de hieronder beschreven ontwikkelingsperspectieven geldt voor nieuwe functies/functiewijziging; voor bestaande functies wordt verwezen naar het afwegingskader voor zonevreemde infrastructuur. Onderstaande ontwikkelingsperspectieven vormen een eerste aanzet die verder verfijnd moeten worden in een RUP. Ruimte onder voorwaarden voor kleinere serres (met eventueel beperkte kleinhandelsfunctie) Lokaal en individueel afgewogen kan ruimte gelaten worden voor kleinere serres23, horend bij een grondgebonden tuinbouwbedrijf of gemend agrarisch bedrijf. De mogelijkheid voor een beperkte kleinhandelsfunctie in functie van thuisverkoop dient afgewogen op basis van hieronder vermelde criteria(*). Kleinhandel als hoofdfunctie is niet mogelijk, maar hoort thuis in de kern.

22

Het toetsboek formuleert specifieke aandachtspunten voor afweging en is complementair met de klassieke planologische toetsing van zonevreemde infrastructuur


IOK

23

Volwaardige glastuinbouwbedrijven, die hoofdinkomsten halen uit kweek onder glas, zijn niet toegelaten.

plangroep

117


Hobbylandbouw

Voor recreatieve routes en netwerken binnen de gebieden van de agrarische structuur wordt verwezen naar de gewenste toeristisch-recreatieve structuur.

Hobbylandbouw wordt niet ontmoedigd. Ruimte onder voorwaarden voor aan de landbouw gerelateerde (handel) en bedrijvigheid Aan de landbouw gerelateerde handel (bijvoorbeeld tuincentra) wordt niet toegelaten, tenzij een beperkte handelsfunctie (thuisverkoop) gekoppeld aan een agrarisch bedrijf, voor zover agrarische productie de hoofdfunctie blijft. Aan de landbouw gerelateerde toeleverende en verwerkende bedrijven horen in principe thuis op een lokaal bedrijventerrein en zijn dus niet toegelaten binnen de gebieden van de agrarische structuur, behoudens de beperkte vormen die toegelaten zijn in de kerngebieden, aangevuld met onderstaande: – Lokale loonwerkers kunnen onder voorwaarden toegelaten worden zover de schaal en de dynamiek inpasbaar is in de omgeving; concreet betekent dit dat steeds een planologische toetsing vereist is, waarvan de voorwaarden hieronder nader worden gespecificeerd (*). – Ook aan de landbouw gerelateerde diensten kunnen onder voorwaarden (zie hieronder *) toegelaten worden. – Grootschalige mestverwerking en of biomassabehandeling zijn niet toegelaten. Kleinschalige mestbewerking in functie van de eigen productie of die van een beperkt aantal bedrijven in de onmiddellijke omgeving is wel mogelijk. – Grondwerkers kunnen onder voorwaarden toegelaten worden zover de schaal en de dynamiek inpasbaar is in de omgeving; concreet betekent dit dat steeds een planologische toetsing vereist is, waarvan de voorwaarden hieronder nader worden gespecificeerd (*).Evolutie naar ruimere bedrijfsactiviteiten zoals bv. afbraakwerken, afvalverwerking, afvalsortering, e.d. wordt echter uitgesloten.

Ruimte voor dienstenfuncties en vrije beroepen (niet landbouwgerelateerd) Niet landbouwgerelateerde diensten en vrije beroepen zijn mogelijk in agrarische gebieden type II voor zover de oppervlakte van deze functie tot een maximum beperkt wordt en de locatie deel uitmaakt van een gebouwengroep. Specifieke ontwikkelingsmogelijkheden voor tuinbouw ter hoogte van Varkensmarkt In deze zone bevindt zich een historisch gegroeide concentratie van boomkwekerijen en aanverwante activiteiten. De zone loopt door op grondgebied Hulshout, met op Hulshouts grondgebied een grotere diversiteit aan functies (ook kleinhandel). De grondloze teelten dienen maximaal gebundeld te worden. Afstemming met de gemeente Hulshout is aangewezen. De ontwikkelingsperspectieven moeten verfijnd worden in een RUP. Toetsboek voor autonome andere dan agrarische functies (*) Voorwaarden die minimaal opgenomen worden bij toetsing van aan landbouw gerelateerde activiteiten (toetsboek)24. BB1.

Het betreft infrastructuur die niet gelegen is in een aandachtsgebied open ruimte

Het betreft een functiewijziging van bestaande agrarische infrastructuur (met de mogelijkheid van een beperkte uitbreiding). Daarbij wordt steeds gestreefd naar een maximaal gebruik van bestaande bebouwing en infrastructuur. Nieuwe infrastructuur is niet toegestaan. De functie heeft een lokaal karakter en de schaal en de dynamiek zijn afgestemd op de omgeving. Dit impliceert dat de inplanting steeds dient afgewogen via planologische toetsing op basis van een afwegingskader, zodat de dynamiek gebiedsgericht afgestemd kan worden. De toetsingscriteria, die in een RUP verder moeten uitgewerkt worden, brengen onder meer volgende elementen in rekening:

Ruimere mogelijkheden voor plattelandstoerisme In een RUP kunnen bijvoorbeeld aantal toegelaten logies verder gedifferentieerd worden tussen kerngebieden en agrarische gebieden type II (wat ruimer voor de laatste categorie). Een evolutie naar hotelfunctie is echter niet gewenst.

– de ontsluitingsmogelijkheden in relatie tot de mobiliteitsvraag (voor lokale loonwerkers kan dit bijzondere aandacht vergen) – de verwachte dynamiek op basis van bezoekersaantallen e.a. – de landschappelijke integratie – de bijdrage aan ruimtelijke en economische versterking van het platteland

Ook ruimte voor autonome reca In de kerngebieden is een beperkte horecafunctie enkel mogelijk indien ondersteunend en ondergeschikt aan een andere toegelaten hoofdfunctie. In agrarische gebieden type II kunnen wel onder voorwaarden mogelijkheden geboden worden voor een autonome recafunctie: gekoppeld aan een netwerk of aansluitend op een bebouwingscluster en voor zover de dynamiek beperkt blijft cf. voorwaarden hieronder (*). Hoogdynamische inrichtingen (dancings e.a.) zijn per definitie niet gewenst. 24

Het toetsboek formuleert specifieke aandachtspunten voor afweging en is complementair met de klassieke planologische toetsing van zonevreemde infrastructuur

118

IOK

plangroep



3.2.3

3.2.4

Streefzones dominant graslandgebruik

Het RSV stelt dat het fysisch systeem ruimtelijk structurerend moet zijn voor o.m. de agrarische structuur. Dit betekent dat de huidige, intrinsieke kenmerken van het bestaand fysisch systeem het richtinggevend kader zijn voor de ruimtelijke ontwikkeling van deze structuurbepalende functie. De mate waarin en de wijze waarop dit kader wordt ingezet, wordt gebiedsspecifiek bepaald (RSV p 193-194). Het GRS speelt hierop in door alluviale gronden aan te duiden als streefzones dominant graslandgebruik, zonder hiervoor een specifieke afbakening te voorzien. Alluviale gronden vormen immers de van nature overstroombare gebieden (NOG) met een permanent hoge grondwaterstand en een natuurlijke bodemgeschiktheid voor graslandgebruik. Dominant graslandgebruik kan enkel een wensbeeld zijn en mag het functioneren van het agrarische gebied of individuele bedrijven niet in het gedrang brengen. Dit betekent dat het graslandgebruik niet verplichtend kan opgelegd worden binnen de kerngebieden van de agrarische structuur en dat dit streefbeeld gerealiseerd dient te worden op basis van vrijwilligheid (beheersovereenkomsten, ...). Een concretisering (met afbakening) kan gebeuren in een RUP, waarbij het uitgangspunt is dat enkel die gebieden hiervoor in aanmerking komen waar reeds veel grondgebonden veeteelt (en dus grasland) voorkomt. Volgende alluviale gebieden komen in aanmerking : – – – – –

alluviale vallei van de Molenvloed alluviale depressies aan Dieperdel en Prinsenbos alluviale vallei van de Asbroekloop alluviale vallei van de Grote Nete en de Oude Loop alluviale vallei van de Rode Laak en de Goorbeekloop

Streven naar dominant graslandgebruik Het streven naar dominant graslandgebruik wordt ingegeven door een afstemming van landbouwactiviteiten op het fysisch systeem en de integratie van een aantal landschapsdoelstellingen in het agrarisch gebied. In de zones voor dominant graslandgebruik moet in de eerste plaats een stimulatiebeleid tot het vrijwillig afsluiten van beheersovereenkomsten gevoerd worden met vooral aandacht voor historisch permanent grasland. Voor het afdwingbaar opleggen van teeltmogelijkheden komen enkel natuurverwevingsgebieden in aanmerking. In welke mate (voor 100% of minder) ander dan graslandgebruik moet worden geweerd en de manier waarop, wordt gebiedsgericht verfijnd in verdere ruimtelijke uitvoeringsplannen. De leefbaarheid van de actieve landbouwbedrijven staat bij deze afweging voorop. Het op grote schaal bindend opleggen van teeltmogelijkheden zou de dynamiek van de landbouw kunnen ondermijnen en moet in elk geval vermeden worden.


IOK

Aandachtsgebieden open ruimte/bouwvrij agrarisch gebied (overdruk)

In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen gebeurt, met uitzondering van de afbakening van bouwvrije zones, geen verdere differentiatie, maar wordt dit expliciet als taak voor het lokale niveau aangeduid (RSV, p. 395). In gewestelijke uitvoeringsplannen kunnen binnen de gebieden van de agrarische structuur bouwvrije zones afgebakend worden waar geen bebouwing (ook geen agrarische) kan toegelaten worden. In de mate dat op dit vlak beleidsruimte rest, worden ook in het GRS op kleine schaal bouwvrije zones aangeduid. Uitgangspunt is dat het leefbare voortbestaan van bestaande agrarische bedrijven daarbij niet in het gedrang komen. Verder wordt een methodologie vooropgesteld om bouwvrije zones af te bakenen. Naast de afbakening van bouwvrije zones op gewestelijk en provinciaal niveau, worden ook op gemeentelijk niveau voorstellen gedaan voor de afbakening van bouwvrije zones, voor zover ze het lokale niveau niet overstijgen. Bouwvrije zones kunnen enkel worden aangeduid op plaatsen waar geen vergunde agrarische bedrijven voorkomen. Op plaatsen waar reeds vergunde (agrarische) bebouwing voorkomt maar waar niet gewenst is dat de open ruimte verder wordt versnipperd, kunnen aandachtsgebieden open ruimte worden afgebakend25. In deze gebieden is geen nieuwe inplanting van gebouwen toegelaten, behalve voor de uitbreiding van bestaande agrarische bedrijven die erin gelegen zijn. Het al dan niet uitbreiden van nonagrarische bedrijven moet bekeken worden in functie van de draagkracht van het gebied waarin ze gelegen zijn (cf. planologische toetsing voor zonevreemde bedrijven). De differentiatie van de agrarische structuur o.b.v. bebouwingsmogelijkheden heeft zowel ruimtelijke als landbouwkundige voordelen. Enerzijds wordt de ruimtelijke spreiding van gebouwen beheerst, anderzijds wordt de leefbaarheid van landbouwbedrijven gevrijwaard. De inplanting van nieuwe agrarische bedrijven mag immers niet ten koste gaan van de leefbaarheid van bestaande bedrijven; vb. de inplanting van een gebouw in een optimaal ingericht en voor grondgebonden teelten zeer geschikt gebied. Afstemming op het fysische systeem en op landschappelijke kwaliteiten en het vrijwaren van de potenties van deze gebieden voor de grondgebonden landbouw zijn de uitgangspunten om bouwvrije zones aan te duiden. De criteria die gehanteerd worden voor deze afbakening zijn o.m.: – – – – 25

(nagenoeg) ontbreken van bebouwing fysisch systeem: alluviale en/of (zeer) natte gronden landschappelijke kwaliteiten, die gehypothekeerd zouden worden door bebouwing het aaneengesloten karakter van cultuurgronden Het onderscheid tussen beide zal vaak pas blijken bij detailonderzoek in een RUP

plangroep

119


In principe moeten alle alluviale gronden in het agrarische gebied (van nature overstroombare gebieden, NOG) als bouwvrije zone of aandachtsgebied open ruimte beschouwd worden. Verder kunnen een aantal grotere aaneengesloten gehelen aangeduid worden. Als mogelijke bouwvrije zones / aandachtsgebieden open ruimte binnen de agrarische structuur op gemeentelijk niveau worden volgende aangeduid: – Aaneengesloten geheel van onbebouwde cultuurgronden in professioneel agrarisch gebruik aan de samenvloeiing van de Peerdsloop en de Scheiloop – Landbouwgronden in de periferie van Langdonken - Schrieken – Onbebouwde landbouwgronden in de omgeving van de Boormgaardstraat en de Oevelloop in de open ruimte tussen de G. Vandenheuvelstraat, de Madestraat en de Ramselse berg – Onbebouwde landbouwgronden in de omgeving van de vallei van de Goorbeekloop en de Kaaibeekhoeve – Onbebouwde landbouwgronden aan de Zandstraatloop tussen de Dennenboshoeve en Hertberg – Gebied ten oosten van de Diestsebaan, in de agrarische eenheid Helschot - Vispoel – Hulst Deze zoekzones worden indicatief aangeduid op Kaart R 3; de precieze aanduiding tot op perceelsniveau gebeurt in ruimtelijke uitvoeringsplannen. Het aanduiden van deze zones dient doorvertaald in het afwegingskader voor zonevreemde infrastructuur en kan in die zin ook specifieke ontwikkelingsperspectieven opleggen voor bestaande (zonevreemde) bebouwing. Een aandachtsgebied open ruimte wordt niet beschouwd als kwetsbaar gebied. Weren van harde infrastructuur in bouwvrije zones Binnen de bouwvrije zones kan geen bebouwing (ook geen agrarische) toegelaten worden. Het bouwen van schuilhokken voor dieren e.d. kan wel onder voorwaarden toegelaten worden. Eventuele bestaande niet agrarische bebouwing wordt op termijn geconfronteerd met een uitdovingsbeleid en komt niet in aanmerking voor eventuele functiewijziging bij stopzetting van de agrarische activiteiten (cfr. afwegingskader zonevreemde infrastructuur). Enkel uitbreiding van bestaande infrastructuur in aandachtsgebieden open ruimte

eventuele non-agrarische) die erin gelegen zijn en voor zover ze aansluiten op de bestaande bebouwing.

3.2.5

Natuurverwevingsgebieden

In natuurverwevingsgebieden overlapt de agrarische structuur met de natuurlijke structuur. Deze gebieden onderscheiden zich daarmee van de kerngebieden van de agrarische structuur. De aanduiding en afbakening van natuurverwevingsgebieden gebeurt in gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. De ontwikkelingsperspectieven dienen dan ook als suggestie aan de Vlaamse overheid beschouwd te worden. Voor Herselt kan volgende suggesties naar aanduiding van natuurverwevingsgebied gedaan worden: – Omgeving van de vallei van de Molenbeek-Calsterloop tussen de Schrieken en Blauberg: kleinschalig, natuurlijk landschap met zeer weinig professioneel landbouwgebruik Landbouw en natuur als nevengeschikte functies In natuurverwevingsgebied zijn de functies landbouw en natuur nevengeschikt en zijn andere functies ondergeschikt. Het beleid is gericht op de ruimtelijke ondersteuning van de verweving van de functies landbouw en natuur. De ruimtelijke ondersteuning houdt ruimtelijke voorwaarden in voor het behoud, het herstel en de ontwikkeling van de aanwezige ecotopen. Verder dienen de ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden van de met de aanwezige ecotopen verzoenbare landbouwactiviteiten ruimtelijk ondersteund te worden. Gradaties van verwevingsvormen gebiedsgericht vertalen Verweving kan gerealiseerd worden door het afwisselend voorkomen van percelen met enerzijds hoofdfunctie landbouw en anderzijds met hoofdfunctie natuur. Daarnaast kan in verwevingsgebieden ook multifunctionaliteit op perceelsniveau zoals permanent graslandgebruik e.d. de doelstelling zijn. De aard van de verweving moet gebiedsgericht vertaald worden in gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. Mogelijkheden voor hobbylandbouw met randvoorwaarden natuur Anders dan binnen de kerngebieden van de agrarische structuur, waar hobbylandbouw afgeremd wordt, komt natuurverwevingsgebied hiervoor wel in aanmerking, weliswaar binnen de randvoorwaarden in functie van de natuurdoelstelling. Aan landbouw gerelateerde bedrijven zijn hier echter niet op hun plaats.

Doelstelling is om het openruimtekarakter van de zone te behouden en het vrijwaren van de delen die vandaag bebouwingsvrij zijn. Nieuwe gebouwen kunnen niet ingeplant worden, behalve voor de uitbreiding van bestaande bedrijven (agrarische en

120

IOK

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 4 Gewenste nederzettingsstructuur

4

een gebiedsgerichte differentiatie niet uit. Uitgangspunt moet zijn dat de dichtheid toeneemt naarmate het voorzieningenniveau op korte afstand hoger is. Dit betekent (veel) hoger vlak in streven naar een (veel) hoger dichtheid in de handelskernen, afnemend (tot < dan 15wo/ha) naar de randzones van de woonkernen en lage dichtheden buiten kernen.

Gewenste nederzettingsstructuur

Kaart R 4: gewenste nederzettingsstructuur

4.1

Naast een differentiatie inzake woningdichtheden moeten de woonkernen gedifferentieerd worden inzake mogelijkheden/beperkingen meergezinswoningen, bouwtypologie, -profielen…, afgestemd op de gewenste ruimtelijke structuur.

Doelstellingen

Natuurlijke aangroei als maatstaaf voor bijkomende woningen

Differentiatie in de huisvestingsmogelijkheden

De bevolkingsgroei in Herselt wordt afgestemd op de natuurlijke groei van de lokale bevolking. Om de taakstelling met betrekking tot wonen strategisch te kunnen invullen moeten maatregelen worden genomen om een ‘zachte’ groei van de gemeente te bevorderen en de immigratie af te remmen. Omvangrijke privéverkavelingen die grote aantallen kavels of woningen op korte tijd op de markt brengen, zijn een extra stimulans voor inwijking en moeten vermeden worden. Om de zachte groei na te streven is een zeer duidelijke fasering noodzakelijk. Op die manier vermijdt men dat men op te korte tijd de taakstelling invult.

Gezien de grootte van het inkomen mag men er van uitgaan dat een niet onbelangrijk deel van de bevolking vragende partij is op de sociale huur- en koopmarkt. Bovendien telt de gemeente een groot aantal weekendverblijven dat permanent bewoond wordt. Ook de toenemende vergrijzing en de gezinsverdunning leiden ertoe dat men zich niet blind mag staren op het louter voorzien van vrijstaande ééngezinswoningen. Er moet een voldoende aanbod komen van bejaardenwoningen, serviceflats, sociale (huur)woningen, studio’s en appartementen van verschillende grootteorde, samen met voldoende ruime ééngezinswoningen.

Een beleid van kernversterking voeren

Sociale vermenging realiseren

De behoefte om te gaan wonen in de open ruimte kan stelselmatig worden afgeremd door het wonen in de dorpskern aantrekkelijk te maken. Dit houdt in dat lintbebouwing wordt afgeremd ten voordele van het bouwen in de kern. Ook het permanent bewonen van weekendverblijven moet afgebouwd worden, waarbij een oplossing moet gevonden worden voor de herhuisvesting van permanente bewoners van weekendverblijven., Inbreidingsprojecten moeten de ‘gaatjes’ in het bebouwde weefsel opvullen. Dit wil echter niet zeggen dat alles moet worden ‘volgebouwd’. De aanwezigheid van pleinen en parken samen met speelruimten is belangrijk voor de leefbaarheid van de kern. Ook de erkenning en de versterking van groene fragmenten in de kern dragen bij tot een aangenamere woonsfeer.

In het verleden werden woonzones enkel aangesneden via huurwoningen of enkel koopwoningen of enkel bouwkavels. Het creëren van sociale getto’s werd hierdoor gestimuleerd. In de toekomst moet dit worden vermeden. De sociale dimensie van huisvestingsprojecten kan verhoogd worden via een vermenging van sociale huurwoningen, koopwoningen en eventueel particuliere kavels. Ook is het wenselijk dat er per project naar evenwichtige verhoudingen wordt gezocht. Op die manier vermijdt men dat grootschalige projecten de invulling van toekomstige projecten hypothekeren. Het realiseren van een sociale mix is ook een aandachtspunt bij het zoeken van herlokalisatieruimte voor permanent bewoonde weekendverblijven.

Streven naar voldoende woningdichtheden en differentiatie van woonkernen

Zowel kleine als grote (woning)bouwprojecten moeten een positieve bijdrage leveren tot de ruimtelijke opbouw van de kern. Er moet op worden toegezien dat ze op een architecturale en stedenbouwkundig kwaliteitsvolle manier worden geïntegreerd in hun omgeving.

Verdichting moet voor een maximale benutting van bestaande bouwmogelijkheden zorgen. Zuinig ruimtegebruik staat hierbij voorop. Op die manier kunnen meer mensen in de kern wonen en wordt het financiële draagvlak van de kleinhandel in de kern ondersteund. Het meest aangewezen is om de trend naar open bebouwing af te remmen en het aandeel halfopen en gesloten bebouwing te laten toenemen. Zuinig ruimtegebruik vereist ook een maximaal gebruik van de bestaande huisvestingsmogelijkheden in de kernen via het stimuleren van renovatie en vernieuwbouw. Op die manier sluit men trouwens beter aan op de traditionele bouwtypes van kernen in het buitengebied. Een bruto gemiddelde woningdichtheid van 15 wo/ha wordt nagestreefd. Het streven naar een gemiddelde dichtheid van 15 wo/ha per ha sluit echter


IOK

Aandacht schenken aan ruimtelijke kwaliteit

Ruimtelijke beleidscategorieën en ontwikkelingsperspectieven De gewenste nederzettingsstructuur wordt vertaald in beleidscategorieën. De categorieën en de belangrijkste beleidsrichtlijnen werden in het RSPA vastgelegd. Deze categorieën geven ook een weergave van de woningprogrammatie binnen Herselt. Stimulering, fasering en reservering moeten een efficiënt aanbodbeleid waarmaken

plangroep

121


dat ruimtelijk en tijdgebonden is. Het GRS zal de categorieën daarom lokaliseren en de beleidsrichtlijnen vertalen in ontwikkelingsperspectieven.

4.1.1

Vier woonkernen waarvan één hoofddorp (Herselt)

Het RSPA (addendum i.f.v. beperkte herziening 2010) deelt Herselt in onder de regionale woningmarkt Heist op den Berg. Herselt, Bergom, Blauwberg, Ramsel worden aangeduid als woonkern. De woonkern Herselt is hoofddorp26. De opvang van bijkomende woningen gebeurt er in principe binnen het woongebied. De volgende ruimtelijke ontwikkelingsperspectieven moeten het mogelijk maken om de vooropgestelde doelstellingen te halen. Kernen aflijnen om grenzen te stellen In het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan worden het hoofddorp en de woonkernen afgelijnd. Met deze aflijning worden ruimtelijke randvoorwaarden gesteld die de natuurlijke, agrarische en landschappelijke structuur kunnen stellen ten aanzien van de ontwikkelingsmogelijkheden van de kern. Binnen de afgelijnde kern moet de beschikbare ruimte eerst maximaal worden benut vooraleer men de grens in een latere planperiode terug in vraag kan stellen. Bij de aflijning van de kern werd o.a. rekening gehouden met volgende factoren: aanwezigheid van voorzieningen en openbaar vervoer, de impact van dichtheidsverhoging aan 15 wo/ha, de bouwmogelijkheden, de begroeiing van vrijliggende terreinen en hun landschapskenmerken, bodemcondities van terreinen (depressie, natte grond), geplande en bestaande rioleringsnet, morfologische begrenzing ten aanzien van homogene open ruimte en/of ecologische gehelen, juridische toestand, … . De huidige aflijning wordt sterk gedicteerd door de planningscontext en gaat over het algemeen uit van gewestplanzoneringen. De huidige visie op de aflijning van het hoofddorp en woonkernen is dus gekoppeld aan het huidige planningskader Indien een wijzigende planningscontext een andere en verruimde benadering mogelijk maakt, wenst de gemeente deze afbakening opnieuw te bekijken tegen het licht van eventuele verruimde mogelijkheden. De aflijning van de kern is bij benadering weergegeven en mag niet als een bodembestemming worden geïnterpreteerd. Deze aflijning is in die zin indicatief en moet verder uitgewerkt worden op perceelsniveau in een RUP. Daarbij kunnen afwijkingen van de voorlopige aflijning (onder meer als gevolg het verschil in schaalniveaus en geometrische onnauwkeurigheden) een onvermijdelijk gevolg zijn. Bij de aflijning wordt immers in eerste instantie uitgegaan van de contouren volgens het gewest-

plan. Correcties t.o.v. kennelijke vergissingen of fouten van het gewestplan zijn daarbij mogelijk voor zover dit ruimtelijk verantwoord is. Het creëren van bijkomende bouwgronden mag niet het uitgangspunt zijn, tenzij onder zeer specifieke omstandigheden waarbij dit vanuit juridisch oogpunt (redenen van billijkheid) aangewezen of noodzakelijk zou blijken (zoals voor de herhuisvesting van de weekendverblijvers). Differentiatie van woonkernen in functie van ruimtelijke kwaliteit Binnen de afgelijnde kern is het aangewezen om de woningdichtheid ruimtelijk te differentiëren waarbij de dichtheid gradueel toeneemt vanaf de rand naar de handelskern. Het cijfer van 15 wo/ha kan gehanteerd worden als een richtcijfer voor de gemiddelde dichtheid over de gehele gemeente27. In de praktijk komt het er op neer om het aandeel open bebouwing af te remmen en langs uitgeruste wegen meer combinaties te maken met halfopen en gesloten bebouwing. Daarnaast kan binnen de kernen een zonering uitgewerkt worden in functie van mogelijkheden/beperkingen meergezinswoningen, bouwtypologie, toelaatbare verweefbare functies… De ontwikkeling van niet uitgeruste woongebieden stimuleren in fasen (S) Door deze gebieden voor huisvesting aan te snijden kan de bruto woningdichtheid worden verhoogd en wordt het wonen in het hoofddorp en de woonkernen gestimuleerd. Gelet op de doelstelling van de zachte groei is het aangewezen om de toekomstige huisvestingsprojecten te faseren in de tijd. Op die manier vermijdt men dat grote aantallen woningen op korte tijd op de markt komen en zo de mogelijkheden voor de toekomst te drastisch beperken. De ontwikkeling van deze gebieden moet worden gestimuleerd aan dichtheden van minimum 15 woningen/ha. Aangezien er een tekort aan sociale huisvesting is, dient er binnen de gebieden met enige omvang maximaal gestreefd te worden naar de realisatie van een sociale vermenging. Deze vermenging dient bij voorkeur gerealiseerd te worden volgens inkomensklasse en volgens woningtype (kavels, huurwoningen, koopwoningen, appartementen, studio’s). De volgorde waarin ze ontwikkeld worden, wordt niet vastgelegd en hangt eerder af van de initiatieven van de eigenaars. De volgende zones komen in aanmerking: – S1 Herselt- Kerkeveld (3,2 ha): Deze zone is gelegen in het centrum van het hoofddorp. Het fysisch systeem is gunstig. Recent werd hier een verkaveling gerealiseerd in 2 fasen (bruto oppervlakte 2,5 ha: 27 kavels voor de middengroep, 6 privé kavels). Alle loten werden verkocht.

27 26

de typering van hoofddorpen cf oorspronkelijke RSPA (tupes 1, 2 en 3) wordt verlaten; Blauberg is extra opgenomen als woonkern.

122

IOK

rekening houdend met het feit dat voor linten, nederzettingen en bebouwingsconcentraties lagere richtcijfers worden vooropgesteld (zie verder), kan dit leiden tot een hogere compenserende dichtheid voor de kernen, zodat de gemiddelde dichtheid voor de totaliteit van woongebieden 15 wo/ha bedraagt.

plangroep



– S2 Herselt – Molenberg (4,8 ha): Het fysisch systeem is gunstig, evenals de ligging bij het centrum. Op 26/01/2004 werd een privé verkaveling (Maaiwanters) van 3,9 ha vergund voor 48 loten (38 open en 10 gekoppeld). – S3 Herselt-Capellevelde (2,1 ha): Deze zone is gesitueerd in het centrum en de ontwikkeling ervan kan gestimuleerd worden. Realisatie voor 2012 lijkt niet mogelijk. – S4 Herselt-Stippelberg (2,0 ha): Deze zone sluit aan bij het centrum. Voor de ontwikkeling ervan kan aangetakt worden op een bestaande weg. Ontwikkeling kan gezien de ligging en het fysisch systeem gestimuleerd worden. Op 29/10/2008 werd een verkaveling vergund, deels privé en deels AGB Herselt. Deze verkaveling van 1,4 ha met 23 loten wordt momenteel gerealiseerd. – S5 Herselt-Denstraat (2,4 ha): Deze noord-zuid gerekte zone ligt strategisch tussen de steenweg naar Westerlo en deze naar Herentals. De watertoets is positief. Op 23/01/2006 werd een privéverkaveling vergund (1,3 ha, 21 loten) en werd gerealiseerd. – S6 Ramsel-Oude Spoorweg (1,2 ha): Deze gronden sluiten aan bij het centrum van Ramsel en hebben een gunstige watertoets. Ontwikkeling van de gronden kan gestimuleerd worden, maar realisatie voor 2012 lijkt niet mogelijk. – S7 Ramsel-Schoolstraat (3,3 ha): Dit gebied ligt eveneens zeer centraal in Ramsel. Een gedeelte (2,0 ha) werd recent ontwikkeld in een privéverkaveling van 27 loten en werd gerealiseerd.. – S8 Bergom-Diestsebaan (1,9 ha): Deze zone is gelegen in BPA Bergom en kan ontwikkeld worden voor woningen. Het noordoostelijke deel van de zone is zeer nat (alluviale bodems). Op deze plaats zullen maatregelen genomen moeten worden. Ontsluiting van het gebied is mogelijk, mits verwerven strategische percelen. Ontwikkeling voor 2012 is niet realistisch. – S9 Bergom-Bergomsevelden (1,1 ha): Dit binnengebied is opgenomen in het BPA Bergom. De zone ligt volledig ingesloten tussen woningen. Een eventueel project is inbreidingsgericht. Momenteel zijn er nog geen initiatieven genomen. Ontsluiting van het gebied is een aandachtspunt. Ontwikkeling voor 2012 is niet realistisch. – S10 Varenwinkel- Vorstheide (2,4 ha): gelet op de ligging in het centrum van Varenwinkel op geschikte gronden kan de ontwikkeling van het gebied gestimuleerd worden. De gronden zijn in eigendom van de kerkfabriek. Ontwikkeling voor 2012 is niet realistisch. De centrumfunctie(park) van niet uitgeruste woongebieden behouden (CB) – CB 1 Herselt-Limberg (0,6 ha): Dit terrein is momenteel bebost en ligt te midden van een woonblok. Er is één toegangsweg aanwezig. Aangezien het terrein beperkt is in oppervlakte, ingesloten ligt en bebost is, kan het in de toekomst zijn


IOK

functie als groene woonondersteunende functie behouden. Bijgevolg zal het gebied niet ontwikkeld worden voor woningen. Woonuitbreidingsgebieden reserveren voor de toekomst (R) Op basis van de kwantitatieve analyse en binnen het huidige beleidskader is het aansnijden van WUG niet mogelijk, tenzij mits compensatie of in functie van specifieke doelgroepen (herhuisvesting weekendverblijvers). Ze worden dan ook voor de toekomst gereserveerd tot het aansnijden kan worden aangetoond of een (gewijzigd) beleidskader hiervoor ruimte voorziet. De nadruk dient intussen te liggen op de invulling van vrijliggende kavels en van niet uitgeruste woonzones binnen de kern. De goedgekeurde verkavelingen in de woonuitbreidingsgebieden kunnen echter wel worden ingevuld.. Voor de specifieke doelgrepen kan een nieuwe specifieke zone worden aangeduid (zie ook 4.1.4). De volledig gerealiseerde woonuitbreidingsgebieden worden niet besproken in de woningprogrammatie. Te reserveren WUG komen prioritair in aanmerking voor de lagere inkomensklasse (sociale huisvesting), al dan niet in combinatie met initiatieven voor de middenklasse. Om de sociale dimensie van de huisvestingsprojecten te verhogen dient er zo veel mogelijk gestreefd te worden naar de realisatie van een sociale vermenging. Deze vermenging dient zowel gerealiseerd te worden naar inkomensklasse als naar woningtype (kavels, huurwoningen, koopwoningen). Volgende gebieden worden gereserveerd: – R1 Ramsel – WUG Steenovens O (4,2 ha): Door het verdertrekken van de straat Steenovens en door het aantakken op de Stationsstraat kan het gebied ontsloten worden. Het gebied sluit aan bij de kern van Ramsel en is inbreidingsgericht. – R2 Herselt - WUG Kerkstraat (1,5 ha): Dit gebied maakt deel uit van een bijna volledig gerealiseerd WUG. Het sluit aan bij het hoofddorp en de ontwikkeling kan kernversterkend werken. Het zuidelijk gedeelte van het gebied bestaat uit natte, alluviale bodems. Dit gedeelte kan herbestemd worden. Het gebied kan aantakken op de Kerkstraat en op de Sint-Servaasweg. – R3 Herselt – WUG Huysakkers (5,3 ha): Het oostelijk gedeelte van het WUG is reeds ontwikkeld, het westelijk deels (lint). Het sluit aan bij het hoofddorp, maar centraal in het gebied bevindt er zich een natte depressie. – R4 Bergom – WUG Heistraat (1 ha): Dit gebied ligt ingesloten tussen een ontwikkeld WUG en woongebied. Ontsluiting van het gebied is een aandachtspunt. Bi een eventuele ontwikkeling als woongebied moet rekening gehouden worden met het vrijwaren van een speelplein. – R5 Ramsel – WUG Achter Kennes (8,2 ha): Deze zone ligt ten noorden van de huidige dorpskern van Ramsel. Het gebied sluit erbij aan en een eventuele ontwikkeling snijdt geen open ruimte verder aan. Het vrijhouden van een toegangsperceel in het noorden is een aandachtspunt. De ontwikkeling kan best gefaseerd verlopen. Ook het creëren van een goede sociale mix is hier cruciaal.

plangroep

123


– R6 Ramsel – WUG Roteinde (2 ha). Dit zijn in feite twee afzonderlijke gebiedjes die deel uitmaken van het woonuitbreidingsgebied waar de sociale woonwijk Roteinde zich bevindt. De eventuele ontwikkeling van de zones is een inbreidingsproject. – R7 Bergom – WUG Berglaan (7,2 ha): Dit woonuitbreidingsgebied is gelegen tussen twee linten en sluit in het westen aan op de open ruimte (agrarisch gebied). Een toegangsperceel dient wel vrijgehouden te worden. Ontwikkeling gebeurt in fasen.

4.1.2

gebieden in Varenwinkel reeds volledig aangesneden werden en er verder geen woonuitbreidingsgebieden aanwezig zijn, moeten hier geen woonuitbreidingsgebieden gereserveerd worden. De ontwikkeling van niet uitgeruste woongebieden stimuleren in fasen (S) Volgend niet uitgeruste woongebied komt voor (S): – S10 Varenwinkel- Vorstheide (2,4 ha): gelet op de ligging in het centrum van Varenwinkel op geschikte gronden kan de ontwikkeling van het gebied gestimuleerd worden. De gronden zijn in eigendom van de kerkfabriek.

Nederzettingen en bebouwingsconcentraties

Nederzettingen en bebouwingsconcentraties zijn woonstructuren met een betrekkelijk lage dichtheid, beperkte bouwhoogtes en een typerend ‘landelijk karakter’. Het zijn in de breedte uitgegroeide (dries)gehuchten die min of meer een landelijk karakter hebben behouden. Varenwinkel kan als nederzetting worden getypeerd (addendum beperkte herziening RSPA, 2010). De woningen aan de Snepkens kunnen als bebouwingsconcentratie getypeerd worden. Ten aanzien van de nederzettingen en bebouwingsconcentraties wordt een beleid gevoerd dat de bouwmogelijkheden binnen het huidige woongebied benut, echter aan lagere dichtheden dan 15 wo/ha. Op die manier kan het landelijk karakter behouden. In het gemeentelijk structuurplan worden de nederzettingen en bebouwingsconcentraties afgelijnd, net zoals een woonkern. Ook hier stelt deze aflijning ruimtelijke randvoorwaarden aan de natuurlijke, agrarische en landschappelijke structuur. Wederom is de aflijning bij benadering weergegeven en mag ze niet als een bodembestemming worden geïnterpreteerd. Ten aanzien van de nederzettingen wordt een beleid gevoerd dat de bouwmogelijkheden binnen het huidige woongebied benut aan lagere dichtheden. Deze dichtheden zijn afhankelijk van het lokale karakter van het gebied. Dit wil zeggen dat op sommige plaatsen een dichtheid van minder dan 15 wo/ha wordt gerealiseerd en op andere plaatsen een hogere dichtheid wordt nagestreefd. Op die manier kan waar nodig het landelijk karakter behouden blijven, terwijl elders verdicht wordt en past men het ruimtelijk beleid aan de plaatselijke toestand aan. Varenwinkel heeft een relatief compacte structuur en een klein voorzieningenniveau. Het is een kleine kern in het buitengebied maar werd niet geselecteerd als woonkern in het RSPA. Binnen deze nederzetting is het gelet op de sterke morfologische samenhang aangewezen toch te streven naar een dichtheid van 15 wo/ ha. Het RSPA voorziet voor de nederzettingen die niet als woonkern geselecteerd werden dat enkel de woongebieden volgens het gewestplan ontwikkeld worden, met uitsluiting van de woonuitbreidingsgebieden. Concreet betekent dit dat Varenwinkel de bestaande binnengebieden ontwikkeld mogen worden. Daar de woonuitbreidings-

124

IOK

plangroep



Tabel 40: samenvattende tabel woningprogrammatie Status

Zone

Code

Programmatie

Opmerking

Woongebied

Herselt – Molenvelden Herselt – Molenberg Herselt – Capellevelde Herselt – Stippelberg Herselt – Denstraat Ramsel – Oude Spoorweg Ramsel – Schoolstraat Bergom – Diestsebaan Bergom – Bergomsevelden Varenwinkel – Vorstheide

S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 S9 S10

Ontwikkeling stimuleren Ontwikkeling stimuleren Ontwikkeling stimuleren Ontwikkeling stimuleren Ontwikkeling stimuleren Ontwikkeling stimuleren Ontwikkeling stimuleren Ontwikkeling stimuleren Ontwikkeling stimuleren Ontwikkeling stimuleren

Invulling behoefte projecten voor middengroepen

Herselt – Limberg Ramsel – WUG Steenovens O Herselt – WUG Kerkstraat Herselt – WUG Huysakkers Bergom – WUG Heistraat Ramsel – WUG Achter Kennes Ramsel – WUG Roteinde Bergom – WUG Berglaan

CB1 R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7

Centrumfunctie behouden Reserveren Reserveren Reserveren Reserveren Reserveren Reserveren Reserveren

Groene longfunctie behouden In fasen / sociale vermenging wenselijk Sociale vermenging wenselijk / alluviale gronden in zuiden In fasen / sociale vermenging wenselijk Sociale vermenging wenselijk / aandachtspunt ontsluiting In fasen / sociale vermenging wenselijk / vrijhouden toegangsperceel in noorden In fasen / sociale vermenging wenselijk In fasen / sociale vermenging wenselijk / vrijhouden toegangsperceel

woonuitbreidingsgebied


IOK

plangroep

Alluviale bodems in noordoostelijk gedeelte

125


4.1.3

de gemeenschap is het meer individueel organiseren van infrastructuren en nutsvoorzieningen (bv. belbussysteem).

Linten

Linten zijn woonstructuren met een betrekkelijk lage dichtheid, beperkte bouwhoogtes en een typerend ‘landelijk karakter’. De linten kennen een lineaire ontwikkeling en komen in de hele gemeente voor. In het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan worden de linten eveneens afgelijnd. Ten aanzien van de linten zijn meerdere perspectieven noodzakelijk omdat de impact van de linten op de open ruimte groter is dan die van de nederzettingen. De linten betreffen vaak woongebieden met een landelijk karakter, maar ook linten in agrarische gebieden komen voor. Lineaire uitwaaieringen van de woongebieden worden ook als linten beschouwd, ook al hebben ze niet het statuut van woongebied met landelijk karakter. Een gemeentelijk uitvoeringsplan moet de juiste afbakening tussen de kern en de linten onderzoeken en vastleggen. In een aantal gevallen hebben ook verkavelingen buiten het woongebied voor lintvormige structuren gezorgd. De linten die niet tot het woongebied of tot goedgekeurde, niet vervallen verkavelingen behoren, zijn zonevreemd en richten zich naar de visie op de verspreide bebouwing (enkel mogelijkheden voor bestaande woningen, nieuwe woningen zijn niet meer mogelijk tenzij voor landbouwbedrijven). Aangezien ze toch een lineaire structuur en een grotere impact op het landschap hebben, gelden ook de specifieke maatregelen inzake beperking van de maatschappelijke kost en de verhoging van verkeersveiligheid. De volgende ruimtelijke ontwikkelingsperspectieven vertalen de beleidsdoelstellingen inzake verlinting naar concrete richtlijnen. Streven naar een lagere woningdichtheid in woonlinten Terwijl er in de kern wordt verdicht, zal er in de linten worden ‘ontdicht’. Onbebouwde percelen in de linten moeten aan lage dichtheden worden ingevuld zodat het wonen in de kern wordt gestimuleerd, het financiële draagvlak van kleinhandel in de kern wordt ondersteund, het fietsgebruik voor kleine afstanden wordt gestimuleerd en de rendabiliteit van het openbaar vervoer groter wordt. Door de ontdichting wordt ook getracht de morfologische samenhang tussen de achterliggende gebieden te bevorderen zodat een grotere fysische en visuele doordringbaarheid van het landschap kan worden bekomen. Vanuit het RSPA wordt er in linten gestreefd naar ongeveer 6 wo/ha.

Alle woningen in linten aansluiten op een rioolwaterzuiveringsinstallatie is dan ook niet wenselijk. Hierin wordt daarom de visie van de VMM gevolgd die in het kader van de afbakening van waterzuiveringzones wordt opgesteld. Verhogen van de verkeersveiligheid langs invalswegen Een aantal linten is gelegen langs invalswegen met een hoge verkeersintensiteit. De combinatie van snel verkeer (buiten bebouwde kom) en de vele toegangen leidt tot onveilige situaties. Om de verkeersveiligheid te bevorderen worden de inritten gekoppeld zodat het aantal conflictpunten tussen auto’s en fietsers kan verminderen. De regeling wordt toegepast voor onbebouwde percelen die naast elkaar gelegen zijn. Bestaande woningen kunnen via gezamenlijk akkoord een inritkoppeling nastreven. Het ontwikkelingsperspectief wordt toegepast op de linten langs lokale en bovenlokale verbindingswegen (in te passen in mobiliteitsplan).

4.1.4

Verspreide bebouwing

algemeen De verspreide bebouwing is iedere vorm van bebouwing die niet op basis van de definiëring tot één van de vorige beleidscategorieën kan worden gerekend. Afhankelijk van de functie die de bebouwing (economisch, agrarisch, recreatief) heeft opgenomen komen de ontwikkelingsperspectieven aan bod in de andere gewenste ruimtelijke deelstructuren. Decretaal zijn elementaire basisrechten voorzien voor woningen en bedrijven. In het hoofdstuk over zonevreemde infrastructuur wordt verder ingezoomd op een eventuele gemeentelijke verfijning van een oplossingkader. Permanent bewoonde weekendverblijven - herhuisvesting Een andere problematiek in Herselt is de problematiek van permanent bewoonde weekendverblijven. Op provinciaal niveau is hiervoor een oplossingskader uitgewerkt en werden de eerste RUP’s opgestart. Voor Herselt betreft het RUP’s voor 5 pilootclusters waarin volgens inventaris ca 65 permanent bewoonde weekendverblijven.

De maatschappelijke kost van lintbebouwing beperken

Een van de doelstellingen van de provinciale studie is het vinden van een zone voor herlocalisatie van permanente bewoning.

Het voorzien van openbaar vervoer en de aanleg en onderhoud van allerlei nutsvoorzieningen (riolering, gas- en elektriciteitsleidingen) is logischerwijs veel moeilijker en duurder bij een lineaire bebouwing. De maatschappelijke kost om een deel van de woonlinten hetzelfde uitrustings- en voorzieningenniveau te bieden als de kernbebouwing is dan ook groot. Een manier om extra kosten niet langer af te wentelen op

In de loop van het proces (voorjaar 2009) werd door de gemeente een locatiestudie in het provinciale planningsproces ingebracht, die als basis kon dienen voor het vinden van een geschikte locatie voor herlokalisatie van permanente bewoning. Onderstaande figuur geeft een beeld van de onderzochte locaties in dit multicriteria onderzoek (IOK-plangroep 2009). In het onderzoek werden 10 alternatieve zoekzones

126

IOK

plangroep



onder de loep genomen, maar er werd door de gemeente hierin geen keuze gemaakt. 1

10

3

9

jecten voor de specifieke doelgroep moeten volledig onafhankelijk staan van het te realiseren objectief sociale woningen. Het bestaande aanbod van sociale woningen mag aangewend worden voor de specifieke doelgroep op voorwaarde dat elders bijkomende sociale woningen aangeboden worden. In het kader van het subsidiariteitsprincipe zal de gemeente een planinitiatief nemen om - conform hoger geformuleerde visie - één of meerdere zones voor herhuisvesting van weekendverblijvers af te bakenen en te herbestemmen. De beknopte locatiestudie uit 2009 kan hiervoor als basis dienen om verder verfijnd worden.

4

8 3

1 0 9

Zone(s) voor herhuisvesting van permanente bewoners van weekendverblijven M.b.t. het zoneren van ruimte voor herlokalisatie van permanente bewoning in weekendverblijven hanteert de gemeente Herselt volgende visie (cf. advies gemeente n.a.v. openbaar onderzoek provinciaal RUP, 11-02-2011 à 11 04 2011): – De zones voor wonen voor deze specifieke doelgroep moeten verspreid worden over het ganse grondgebied van de gemeente, dit om de sociale mix te realiseren. – Nieuwe woonzones moeten toegankelijk zijn voor verschillende doelgroepen en bestaande eigendommen van de woningmaatschappijen moeten in aanmerking genomen worden voor herhuisvesting. – Voor het hervestigen van permanente bewoning in weekendverblijven kunnen gebieden voor verblijfsrecreatie, woongebieden en/of woonuitbreidingsgebieden aangewend worden, maar ook agrarische gebieden moeten in aanmerking kunnen komen. – De bestaande wachtlijsten van de sociale huisvestingsmaatschappijen mogen geenszins beïnvloed worden door de bijkomende vraag naar woningen voor de herhuisvesting van bewoners van weekendverblijven. De nieuwe huisvestingspro-


IOK

plangroep

127


Naar een geïntegreerde, ruimtebesparende bedrijvigheid

5

Gezien de toenemende schaarste aan bebouwbare ruimte is een zuinig ruimtegebruik en een efficiënt investeringsbeleid van de handels- en bedrijfssector noodzakelijk. Verdichting en intensivering van het grondgebruik zijn de basisprincipes. Dit wil echter niet zeggen dat bedrijventerreinen moeten uitgroeien tot volgepropte ‘betonblokken’. Om de leefbaarheid van de werkomgeving (en de aanpalende woonomgeving) te garanderen moet gestreefd worden naar ruimtelijke kwaliteit en naar een harmonieuze inpassing van activiteiten.

Gewenste ruimtelijk economische structuur

Kaart R 5: gewenste categorisering ruimtelijk economische structuur

5.1

Doelstellingen

Handel en bedrijvigheid op maat van een landelijke gemeente

Ruimtelijke informatiedoorstroming naar KMO’s

Om het landelijk karakter van Herselt te vrijwaren is het noodzakelijk dat de gemeente in de toekomst een zachte, selectieve groei nastreeft qua handel en bedrijvigheid. Dit wil zeggen dat het op grote schaal aantrekken van economische activiteiten moet worden vermeden. Anderzijds moeten lokale economische activiteiten zich in de gemeente kunnen ontwikkelen ter ondersteuning van de plaatselijke economie en de leefbaarheid van de gemeente. De selectie van Herselt in het RSPA als bedrijfsondersteunend hoofddorp impliceert dat een bijkomend lokaal bedrijventerrein kan worden ontwikkeld (zowel voor nieuwe als herlokalisatie van bestaande bedrijven) mits een aantal voorwaarden.

Bedrijfsleiders blijken nog steeds onvoldoende op de hoogte te zijn van de ruimtelijke randvoorwaarden die door wetgeving, bestemmings- en/of structuurplannen ten aanzien van hun bedrijfslocatie zijn gesteld. Dit leidt vaak tot situaties waarbij bedrijven op een gegeven moment geen vergunningen meer kunnen bekomen tot verdere exploitatie en/of uitbreiding van de bedrijvigheid. Nochtans zou een ruimtelijk bewustzijn tegenwoordig inherent moeten zijn aan het bedrijfsbeheer. Een degelijke informatiecampagne dringt zich dus op waarbij vakorganisaties zoals UNIZO een sleutelrol kunnen spelen.

Verweven waar mogelijk Door het bundelen van wonen, werken en diensten in en aansluitend bij de kernen wordt de omliggende open ruimte gevrijwaard van bebouwing. Functionele verweving levert nog een aantal bijkomende voordelen op. De leefbaarheid van een woonkern wordt gegarandeerd door de aanwezigheid van een basisuitrustingsniveau. Bedrijven ingebed in het kernweefsel genieten sociale controle en zodoende een grotere veiligheid dan afgelegen bedrijfsvestigingen. Het werkend personeel van de lokale bedrijven ondersteunt de plaatselijke kleinhandel. Werkgelegenheid in de onmiddellijke nabijheid van de woning reduceert de woon-werkverplaatsingen tot een minimum. Bij verweving van wonen, werken en diensten in en aansluitend op de kernen moet evenwel een goed nabuurschap worden gegarandeerd. Een goede verstandhouding met omwonenden is daarbij belangrijk aangezien het de tolerantiegraad ten opzichte van verweven bedrijvigheid kan verhogen. Oplossingen voor niet-verweefbare/niet-verenigbare bedrijven Sommige bedrijven blijken niet verweefbaar te zijn in een woonzone of niet verenigbaar te zijn met de open ruimte. Een herlokalisatie in de gemeente kan plaatsvinden op een lokaal bedrijventerrein. Deze moeten bij voorkeur aansluiten bij de kern en goed bereikbaar zijn (ook met openbaar vervoer). Overleg van de gemeente met bedrijven en omwonenden, gekoppeld aan een planologische toetsing, moet de mogelijkheid tot verweving/verenigbaarheid en zoniet de nood aan herlokalisatie nagaan.

128

IOK

5.2


5.2.1

Woonkernen en nederzettingen

Herselt is geselecteerd als gemeente met een hoofddorp. Herselt, Bergom, Ramsel en Blauberg zijn woonkernen. Varenwinkel is een nederzetting. Naast de woonfunctie moet ook de lokale werken verzorgingsfunctie van de woonkernen en nederzettingen worden gestimuleerd, echter zonder het wonen in het gedrang te brengen. De bedoeling is om een multifunctionele woonomgeving tot stand te brengen met werkgelegenheid en dienstverlening als ondersteunende randactiviteiten aan het wonen. Dit heet stimulering en sturing van functionele verweving in afstemming met het draagvlak. Om deze functionele verweving in goede banen te leiden worden voor de woonkernen en nederzettingen in Herselt de volgende ontwikkelingsperspectieven vooropgesteld:

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 5 Gewenste ruimtelijk economische structuur

Differentiatie van functionele verweving in de woonkernen en de nederzettingen

doorbreken is het wenselijk geen nieuwe bedrijfsactiviteiten toe te laten in Herseltcentrum.

Niet alle deelzones in de kern hebben dezelfde ruimtelijke draagkracht om economische activiteiten op te vangen. Al te veel sterk autogerichte functies in het dorpscentrum kunnen bijvoorbeeld resulteren in een verkeersonleefbare toestand. Grootschalige functies zijn morfologisch vaak niet inpasbaar in het kleinschalige dorpsweefsel. Vandaar is het noodzakelijk om functionele verweving te differentiëren in de verschillende kernen. Er worden drie deelzones per kern onderscheiden waaraan specifieke ontwikkelingsperspectieven voor functionele verweving zijn gekoppeld: de handelslocaties, de economische dragers en de overige woongebieden van de kern.

Dit alles moet leiden tot een dorpscentrum waar het aangenaam vertoeven is, dat inspireert tot commercieel ondernemingsschap en dat na sluiting van de aanwezige winkels niet geheel leegloopt. Te sterk autogerichte functies moeten worden geweerd in functie van de verkeersleefbaarheid, zonder dat de goede bereikbaarheid van het centrum in het gedrang komt. De grote aantrekkingskracht van een supermarkt en ketenwinkels met dagdagelijkse producten moet in de mate van het mogelijke worden gevaloriseerd door ruimte te voorzien voor dergelijke functies in of aan de rand van het dorpscentrum. Zij kunnen immers in belangrijke mate bijdragen tot een verhoging van het draagvlak van Herselt-centrum.

Bij verwevingsdifferentiatie in de kernen kan een onderscheid gemaakt worden tussen laag- en matig- en hoogdynamische economische activiteiten. Laagdynamische of zwak dynamiserende economische activiteiten hebben geen of een eerder beperkte impact op de wijze van functioneren van de omliggende ruimtelijke en sociaaleconomische structuur. Hoogdynamische of sterk dynamiserende economische activiteiten daarentegen brengen een sterke dynamiek en veranderingen teweeg. De matig dynamische economische activiteiten zitten er tussenin. Het laag- matig- of hoogdynamisch karakter van een economische activiteit kan onderzocht worden via planologische toetsing. Algemeen gelden voor de verschillende deelzones in de kern de volgende verwevingsrichtlijnen: – Laagdynamische economische activiteiten kunnen in principe overal in de afgelijnde kern. – Matig- en hoogdynamische economische activiteiten kunnen enkel op de economische dragers en aan de rand van de handelslocaties verweven worden. Zij zijn echter niet toelaatbaar in het overige woongebied van de afgelijnde kern. Deze algemene richtlijnen worden hieronder meer in detail uitgewerkt per deelzone. Levendige en leefbare handelslocaties In handelslocaties wordt ernaar gestreefd om een levendig en leefbaar handelscentrum te creëren dat aangepast is aan de reikwijdte ervan. In Herselt-centrum kan dit door het behoud en het stimuleren van de verweving tussen wonen, winkels, horeca en andere ‘ondersteunende’ diensten (gemeentehuis, postkantoor, bankfilialen,…). Onder ‘winkels’ wordt verstaan: kleinschalige kleinhandel, eventueel aangevuld met supermarkten en ketenwinkels die niet-volumineuze goederen verkopen. ‘Stimuleren’ veronderstelt voornamelijk het aantrekkelijk en veilig maken van het dorpscentrum door een herinrichting van het publieke domein. Bovendien wordt gestreefd naar het aanmoedigen van het wonen boven winkels en het voeren van een pandenbeleid. Om de coherentie van het centrum niet teveel te


IOK

In de woonkernen Bergom, Ramsel en Blauberg kan het buurtvoorzieningenniveau behouden blijven. Mogelijkheid tot dynamischere verweving op de economische dragers Tot de economische dragers in Herselt behoren delen van de lokale en bovenlokale wegen I (lokale verbindingswegen) die gelegen zijn binnen de contouren van de afgelijnde kernen buiten de handelslocaties (zie Kaart R 5). Het gaat hier om lokale en bovenlokale verbindings- of ontsluitingswegen die een hogere verkeers- en vervoersdynamiek kunnen opvangen en grootschaligere randbebouwing toelaten. Vandaar dat op economische dragers naast laagdynamische activiteiten, ook matig- en hoogdynamische economische activiteiten kunnen worden toegelaten. Evenwel zal een planologische toetsing steeds uitsluitsel moeten bieden omtrent het al dan niet toelaten van een bepaalde economische activiteit. In een ruimtelijk uitvoeringsplan kan onderzocht worden welke specifieke zones op de economische dragers voor verwevingsstimulering in aanmerking komen. Streven naar woonvriendelijke bedrijvigheid in de overige woongebieden Het overige gedeelte van de kernen Herselt, Ramsel, Bergom en Blauberg (buiten de handelslocaties en de economische dragers) en de gehele nederzetting Varenwinkel bestaan uit bedrijfsluwe woongebieden die ontsloten worden door lokale wegen II en III. Hier primeert het streven naar een rustig en aangenaam woonklimaat. Vandaar dat in deze woongebieden enkel laagdynamische economische activiteiten worden toegelaten. Via planologische toetsing kan dit worden nagegaan. Sturen van verweving door middel van planologische toetsing De bovenstaande richtlijnen in verband met spreiding en differentiatie kunnen functionele verweving in de kern sturen tot op een zeker niveau. Geheel sluitende algemene ruimtelijke richtlijnen betreffende deze complexe materie kunnen echter niet gegeven worden. Steeds is een afweging van een specifieke economische activiteit tegenover de (onmiddellijke) omgeving noodzakelijk ter verfijning van de algemene

plangroep

129


verwevingsrichtlijnen. Het spectrum aan diverse economische activiteiten is immers enorm en elke woonomgeving heeft specifieke kenmerken. Bovendien spelen bij de afweging nog andere dan ruimtelijke argumenten, namelijk juridische, sociale, socio- en bedrijfseconomische elementen. Zo is bijvoorbeeld de tolerantiegraad voor hinder vanwege de buurt vaak groter wanneer er een goede verstandhouding bestaat met de bedrijfsleiding of wanneer er omwonenden zijn tewerkgesteld in het desbetreffende bedrijf. De ruimtelijke draagkracht van een woonomgeving wordt dan ook in aanzienlijke mate bepaald door een ‘goed nabuurschap’. Dit wil zeggen dat er een aanvaardbaar evenwicht moet bestaan tussen de voor- en nadelen die voortvloeien uit de verweving van de economische activiteit in casu met een welbepaalde woonomgeving.

voor het terrein van maximaal 2.500 m² per bedrijfskavel). Aan de uitbreiding van de bestaande gebouwen en terreinen voor buitenopslag wordt een bovengrens gesteld binnen de contouren van de bestaande gewestplanzonering. Eventueel kan de bestaande ‘ruwe’ zonering verfijnd worden tot op (kadastraal) perceelsniveau door een herschikking van de juridische voorraad. – Zuivere kleinhandel of louter commerciële activiteiten horen in principe niet thuis in een lokaal bedrijventerrein28 en dient verweven te worden in de afgelijnde kern. – De toegelaten bedrijfsactiviteiten worden beperkt in functie van de draagkracht van de omgeving. Eveneens kan voor de bedrijventerreinen met slechts één bedrijf het aantal toekomstige bedrijfsvestigingen beperkt worden tot één. Hierbij wordt rekening gehouden met de volgende criteria:

Vandaar dat in hoofdstuk VII de algemene methodiek wordt geschetst van de zogenaamde planologische toetsing, die toelaat om binnen de contouren van een algemeen beleidskader functionele verweving te toetsen op maat van een specifieke economische activiteit in een welbepaalde woonomgeving. De planologische toetsing moet de gemeentelijk stedenbouwkundig ambtenaar in staat stellen om van de volgende economische activiteiten in de kern na te gaan of ze al dan niet verweefbaar zijn en onder welke voorwaarden dit kan/moet gebeuren:

– Ruimtebeslag: Te grootschalige (regionale) bedrijven horen thuis op een regionaal bedrijventerrein buiten de gemeente. – Verkeers- en vervoersdynamiek: Hierbij dient een afweging te gebeuren tussen het mobiliteitsprofiel van de bedrijfsactiviteit en het bereikbaarheidsprofiel van het bedrijventerrein. Bedrijfsactiviteiten met een mobiliteitsprofiel dat de verkeersleefbaarheid van de omgeving ondermijnt moeten worden geweerd. – Milieuhinder: Hierbij dient de hindergraad te worden afgewogen ten opzichte van de tolerantiegraad van de (woon)omgeving. Voor de omgeving hinderlijke bedrijven die teveel lawaai, water, bodem- of luchtvervuiling, of onaangename geuren en stof veroorzaken, worden geweerd. Omwille van brandveiligheid kunnen eveneens een aantal bedrijfstypes worden geweerd. Een bijzonder aandachtspunt in dit verband zijn de bestaande grondwerkersbedrijven waarvan mogelijk een deel herlokalisatiebehoefte zal hebben. In de eerste plaats moeten deze bedrijven grondig gescreend worden volgens de methodiek voor zonevreemde bedrijven (RUP). Uit de analyse zal eerst moeten blijken of het bedrijf in kwestie ter plaatse kan blijven en onder welke voorwaarden. Indien uit de analyse blijkt dat herlokalisatie aangewezen is, dan is het maar de vraag of dit lokaal bedrijventerrein een wezenlijk alternatief vormt. Er mag immers vanuit gegaan worden dat tenminste een deel van de zonevreemde grondwerkersbedrijven niet terecht zal kunnen op dit lokaal bedrijventerrein, met name in het geval ze niet kunnen voldoen aan een aantal essentiële criteria voor vestiging. Wel kan onderzocht worden om een deel van het nieuwe lokale bedrijventerrein (bijvoorbeeld reeds ontsloten versnipperde restzone in het noordoosten) hiervoor apart in te richten. In dit verband kan verwezen worden naar de lopende studie (Vlaams Gewest, afdeling ruimtelijk economie) m.b.t. “problematische ruimtevragers”, waarin ook grondwerkersbedrijven opgenomen zijn. De gemeente gaat ervan uit

– bestaande economische activiteiten – economische activiteiten die een milieuvergunningsaanvraag of een aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning indienen – economische activiteiten die een aanvraag tot socio-economische machtiging indienen Hergebruik van leegstaande handels- en bedrijfspanden De bovenstaande verwevingsrichtlijnen en methodiek tot planologische toetsing kunnen eveneens aangewend worden om leegstaande/vrijkomende handels- en bedrijfspanden in de afgelijnde kernen te toetsen op hun verweefbaarheid met de woonomgeving. Een gemeentelijke inventaris van de vrije handels- en bedrijfsruimten per kern kan dit onderzoek ondersteunen. Op die manier kan de nieuwe invulling van lege bedrijfspanden met verweefbare economische activiteiten worden gestimuleerd en gestuurd.

5.2.2

Lokaal bedrijventerrein

In de buitengebiedgemeente Herselt wordt het lokale karakter van de bedrijventerreinen zoveel mogelijk gevrijwaard. De onderstaande richtlijnen moeten waken over de lokale invulling van een bedrijventerrein. – De maximum toegelaten bedrijfsoppervlakte wordt beperkt in functie van de draagkracht van de omgeving (richtinggevende norm: streven naar gemiddelde

130

IOK

28

Voor bestaande kleinhandel dient een overgangs-/uitzonderingsregeling te worden voorzien waarbij zowel de socio-economische realiteit als de gewenste ruimtelijke structuur turend zijn. De mogelijkheden en beperkingen van kleinhandel kan individueel per bedrijf in een RUP onderzocht worden.

plangroep



dat beleidsvertaling vanuit deze studie een realistisch oplossingskader zal bieden voor grondwerkersbedrijven die niet terecht kunnen op het lokaal bedrijventerrein.

gene groeit (periode 1998 – 2012) bedraagt 6 ha. Dit cijfer dient aangevuld met de herlokalisatiebehoefte van zonevreemde bedrijven.29

– Er wordt een stimuleringsbeleid gevoerd om vrijkomende en vrijliggende/lege gronden en gebouwen zo snel mogelijk op de markt aan te bieden als realiseerbaar aanbod. – Aanvullend worden er vanuit ruimtelijke inpassing en kwaliteitsbewaking normen opgelegd aan de uiterlijke verschijningsvorm van de bedrijfsactiviteit met name: aantal bouwlagen, bouwhoogte, inplanting van de gebouwen, bouwvrije zones, materiaalkeuze, buffering. – Indien er meerdere bedrijfsvestigingen voorkomen op het bedrijventerrein kan het aantal aansluitpunten op de openbare weg beperkt worden tot één. Bovendien kunnen er om redenen van ruimtebesparing gemeenschappelijke parkeerplaatsen worden voorzien. Ook hier moet er over de ruimtelijke kwaliteit gewaakt worden. – Voor bestaande vergunde bedrijven op de bestaande bedrijventerreinen, die niet aan hogere voorwaarden beantwoorden kan een aparte afwijkingsbepaling uitgewerkt worden. Deze richtlijnen hebben implicaties op de ontwikkelingsperspectieven van de bestaande bedrijventerreinen in Herselt en het (eventueel) nieuw te ontwikkelen lokaal bedrijventerrein. Om te waken over het lokale (lees: kleinschalige) karakter van de bedrijventerreinen in Herselt en een grondintensiveringsbeleid door te voeren kunnen voor de verschillende bestaande bedrijventerreinen RUP’s worden opgemaakt. Een afstemming van de gewestplanzonering op kadastraal perceelsniveau kan eveneens via een uitvoeringsplan. Bovendien kan de uitbreidingsbehoefte van de bestaande bedrijven planologisch worden getoetst en kan bij de inkleuring van het lokaal bedrijventerrein in een RUP hiermee rekening worden gehouden.

Kwantitatief dient de ontwikkeling van deze zone mee opgenomen in een globale ruimtebalans. Alternatievenonderzoek In de loop van het structuurplanningsproces werd een grondig alternatievenonderzoek op basis van multicriteria analyse uitgevoerd in functie van mogelijke locaties (samenvatting in bijlage). Na een eerste screening van de gemeente rekening houdend met de locatiecriteria cf. het RSV werden 4 locaties weerhouden voor diepgaander onderzoek. Deze locaties werd getoetst op basis van volgende criteria: – – – – –

Aansluiting op kernfuncties / verweving van functies Impact op de huidige (openruimte)functies Ontsluiting Gewenste ruimtelijke structuur deelruimte Bedrijfseconomische aspecten

Bestaande bedrijventerreinen behouden (met voorwaarden) Volgende lokale bedrijventerreinen komen nu reeds voor in de gemeente Herselt en worden in de toekomst als dusdanig behouden: – – – – –

Herselt – Westerlosesteenweg Ramsel – Vandenheuvelstraat Ramsel – Aarschotsesteenweg Herselt – Blaubergsesteenweg Herselt – Wolfdonksesteenweg

Nieuw lokaal bedrijventerrein Ter opvang van de geraamde behoefte dient een nieuwe zone te worden ontwikkeld (zoals blijkt uit de behoefte - aanbodanalyse) en te worden bestemd als lokaal bedrijventerrein via RUP. De behoefte aan ruimte voor nieuwe bedrijven vanuit de endo-


IOK

29

De behoefte in functie van herlokalisatie van zonevreemde bedrijven en bedrijven met zonevreemdheidsproblemen kan pas nauwkeurig becijferd worden op basis van diepgaander onderzoek is. Gelet op het vrij hoge aantal (80 tal) waarvan ongeveer de helft in open ruimte, mag aangenomen worden dat hieruit ook nog een behoefte voortvloeit.

plangroep

131


Op basis van deze screening werd de locatie “Boerkens – Hollemans Hoek” weerhouden als meest geschikte:

Figuur 10: bodemkaart t.h.v. de zoekzone voor lokaalbedrijventerrein

Locatiecriteria cf RSV en RSPA – De zone sluit aan bij de woonkern Herselt (tevens hoofddorp), waarbij de maas tussen de geplande omleidingsweg en het hoofddorp aan de wegzijde wordt opgevuld – De zone wordt rechtstreeks ontsloten vanaf een lokale weg type I waarbij het wenselijk is om de inrit te koppelen aan de inrit van het tegenoverliggende recreatiegebied Limberg. Globale visie De zoekzone past binnen de visie om ten noorden van het hoofddorp Herselt een bundeling van woonondersteunende activiteiten te voorzien. Bij de invulling dient rekening gehouden te worden met een aangepaste buffering ten opzichte van het aanpalende woongebied, het kerkhof en de open ruimte. Verder dienen de eerder vermelde richtlijnen aangaande een lokaal bedrijventerrein in acht te worden genomen. Vallei: zeer natte alluviale bodem (NOG) Vallei: natte alluviale bodem (NOG)

Fysisch systeem - watertoets Een deel van het plangebied is gelegen in van nature overstroombaar gebied (NOG), dat deel uitmaakt van de alluviale bodems van Asbroekdepressie. Het betreft echter geen risicogebied voor overstromingen. Rekening houdend met het decreet van 18 juli 2003 betreffende het algemene waterbeleid en de doelstelling om het waterbergend vermogen van de vallei te vrijwaren en een toename van piekdebieten te vermijden, dient hemelwater maximaal te worden opgevangen om zo mogelijk ter plekke te infiltreren of gebufferd te lozen met een maximaal lozingsdebiet (5 l/s/ha). Het van nature overstroombaar gebied (NOG) wordt beschouwd grensstellend (voor bebouwing), tenzij een verlies van waterbergend vermogen vermeden of elders gecompenseerd kan worden. De zuidelijke lob van het NOG kan eventueel geïntegreerd worden, hetzij als groenzone, hetzij als te realiseren bedrijventerrein – in het laatste geval mits compensatie (bijvoorbeeld in de te voorziene groenbuffer). Op basis van de beschikbare gegevens staan deze randvoorwaarden een rationele ontwikkeling van het terrein niet in de weg. Wel is het aangewezen dat aan de aanleg van terrein een voorafgaandelijk geohydrologische studie wordt gekoppeld, op basis van op dat moment beschikbare meer gedetailleerde informatie.

132

IOK

Natte plaggenbodems op (lemig) zand Plaggenbodem op lemig zand

Droge tot matig natte podzal(achtige) bodem

Natuur en landschap Het gebied zelf bevat geen waardevolle biotopen of landschappen (cf. onder meer BWK en GNOP Herselt). Belangrijkste aandachtspunt is de aanwezigheid van een speciale beschermingszone in de zin van de Europese Habitatrichtlijn, nl. “Bovenloop van de Grote Nete met Zammelsbroek, Langdonken en Goor” (zie onderstaande figuur). Een passende beoordeling volgens. artikel 16ter van het Decreet op het Natuurbehoud is vereist. Het aansnijden van de zone leidt niet rechtstreeks tot biotoopverlies door grondinname. Bij de beoordeling van een eventuele onrechtstreekse impact dient in acht genomen dat de waarde van de speciale beschermingszone in belangrijke mate gerelateerd aan is het goed functioneren van het watersysteem. Een eventuele significante impact op de SBZ is daarom sterk afhankelijk van de mate waarin ingegrepen wordt in het watersysteem. Dit betekent omgekeerd dat –mits de impact op het watersysteem tot een minimum kan beperkt worden – een betekenisvolle aantasting van de SBZ kan vermeden worden. Een gedetailleerde beoordeling dient echter nog te gebeuren in functie van een gedetailleerder plan en inrichting, waarbij effecten van aanleg en eventuele effectbeperkende (inrichtings)maatregelen beoordeeld dienen worden.

plangroep



gang tot het recreatief domein van Limberg stimuleert het ontwikkelen van een openbaarvervoerknooppunt op de steenweg.

VEN

Grenzen en voorwaarden Een precieze aflijning kan pas blijken uit gedetailleerd onderzoek naar een precieze behoefteberekening, wat deel zal uitmaken van een RUP (behoefte endoge groei) met bijvoorkeur extra inputinformatie uit gedetailleerd herlokalisatieonderzoek30. Afgezien deze becijfering worden de uiterste contouren van de zone bepaald door harde grenzen:

SBZ-H

Landbouw De zone maakt deel uit van herbevestigd agrarisch gebied (HAG). Krachtens omzendbrief RO-2010/01 dienen flankerende maatregelen gekoppeld te worden aan de herbestemming van HAG (in een RUP): in de mate van het mogelijke en bij voorkeur binnen hetzelfde planningsinitiatief dient gestreefd naar herstel van het planologisch evenwicht, waarbij prioriteit gaat naar acties om zonevreemde landbouw zone-eigen te maken. De optie om HAG te herbestemmen dient bindend te worden vastgelegd in het GRS. De gemeente onderbouwt de keuze van de zone als locatie voor lokaal bedrijventerrein, ondanks ligging in HAG, als volgt: – De keuze van de zone is het resultaat van een grondig multicriteriaalternatievenderzoek waarbij deze zone als meest geschikt naar voren kwam. Voor een samenvatting wordt verwezen naar bijlage. – Op macro economisch vlak legt een bestemmingswijziging van deze zone geen hypotheek op een ruimer geheel van het agrarisch gebied. In functie van de beroepslandbouw is sprake van een kleinschalig gebied, dat geen deel uitmaakt van een uitgestrekt structureel sterk agrarisch gebied. De gronden in de zoekzone zijn wel in agrarisch gebruik (silomaïs en permanent grasland cf landbouwgebruikspercelen 2002). Een micro-economische evaluatie op bedrijfsniveau is uiteraard wel nodig bij de opmaak van een RUP. De opmaak van een landbouwgevoeligheidsanalyse wordt daarom als voorwaarde gesteld voor ontwikkeling van de zone (bij opmaak van het RUP). Deze analyse laat toe een inschatting te maken van de ontwikkeling op niveau van de individuele bedrijven en kan hierbij flankerende maatregelen aanreiken. Mobiliteit In functie van de mobiliteit is er sprake van een rechtstreekse ontsluiting via de Herentalsesteenweg als secundaire weg type II. Vlak tegen het hoofddorp bestaat er een zeer goede bereikbaarheid door alternatief vervoer. Het koppelen met de toe-


IOK

– De noordelijke grens wordt bepaald door enerzijds het grensstellende karakter van de Asbroekdepressie en anderzijds door de reservatiestrook van de omleidingsweg31. De gemeente gaat uit van een effectieve realisatie van de omleidingsweg. Indien op bovenlokaal niveau toch zou beslist worden om de omleidingsweg niet te realiseren, dan geldt de meest noordelijke contour van de reservatiestrook als uiterste grens voor het bedrijventerrein. De reservatiestrook vormt immers ook een barrière t.o.v. het andere grensstellend element nl. de Asbroekdepressie. – De westelijke grens wordt bepaald door de Herentalsesteenweg. – De zuidelijke grens wordt bepaald door woonkern Herselt, rekening houdend met een uitbreiding van het kerkhof. – De (noord)oostelijke grens wordt bepaald door de Westerlosesteenweg en de bestaande te bestendigen bewoning erlangs. In functie van de aangelande functie dient t.o.v. deze uiterste contour een aangepaste buffering te worden voorzien. Het terrein biedt alleszins ruimte om op een rationele manier en rekening houdend met de randvoorwaarden van de omgeving voldoende aanbod te creëren i.f.v. de behoefte. Daarnaast moet verder onderzocht worden of deze zone ruimte kan bieden voor een vrachtwagenparking om tegemoet te komen aan de ruimtebehoefte voor het stallen van vrachtwagens, foorkramers (winterhalfjaar). Deze mogelijkheid wordt enkel voorzien mits een goede ruimtelijke inpassing en mits er nog voldoende aanbod is in relatie tot de behoefte (herlokalisatie en endogene groei). Inrichtingsaspecten – Inrichtingsaspecten o.b.v. voorwaarden gesteld door de watertoets Het terrein is (deels) gelegen beneden het omgevende maaiveld, waardoor ophoging nodig zal zijn, onder meer in functie van afwatering en riolering. Het terrein ter hoogte van het NOG wordt bij voorkeur ingericht als groene ruimte, waar30

Om die reden wordt de behoefteberekening enkel informatief en richtinggevend openomen. uit overleg met de bevoegde administraties moet blijken of en op welke termijn een effectieve realisatie gepland wordt. 31

plangroep

133


Het bijhouden, hergebruiken of vertraagd afvoeren van hemelwater wordt geregeld daar aanleg van open infiltratiegrachten, eventueel aangevuld met individuele hemelwaterputten. Inzake buffering dienen strenge normen gehanteerd cf. recentste code van goede praktijk, i.c. minimale buffercapaciteit van 340 m³ per ha verhard en maximaal afvoerdebiet van 5l/s ha verhard.

bij de zone niet opgehoogd wordt zodat het waterbergend vermogen maximaal gevrijwaard blijft enerzijds en hemelwater kan infiltreren of vertraagd worden afgevoerd anderzijds. Indien een rationele inrichting dit niet zou toelaten dient het verlies aan waterbergend vermogen gecompenseerd. Figuur 11:

uitbreiding lokaal bedrijventerrein – ontwerpend onderzoek met detail van resp. de aansluiting op de Herentalsesteenweg en inrichting NOG

Bij de effectieve bestemming van een zone voor lokale bedrijvigheid dient een hydrogeologische studie te worden uitgevoerd om hogere principes verder te toetsen en te verfijnen. – Buffering Ter hoogte van de achtertuinen van de woningen wordt een buffering voorzien van minimaal 15m. Deze buffer wordt doorgetrokken achter het kerkhof met behoud voor ruimte voor uitbreiding voor het kerkhof. – Ontsluiting – Rechtstreekse en veilige aansluiting op de Herentalsesteenweg – Openbaar vervoersknooppunt in de onmiddellijke omgeving – Herstructurering van de oostelijke zone met mogelijkheid tot differentiatie In de oostelijke tip komen verspreide gebouwen voor waarvan voor enkele de (agrarische) functie intussen achterhaald is. Zeker rekening houdend met een effectieve realisatie van de omleidingsweg zijn de potenties voor dit gebied inzake openruimtefunctie maar ook voor wonen beperkt. Herstructurering in functie van lokale bedrijvigheid, in zoverre hiervoor behoefte bestaat en dit technisch en financieel haalbaar is, biedt daarom een interessante mogelijke oplossing. De zone leent zich ertoe om een differentiatie in functie van activiteiten te voorzien. Inzake inrichtingsmogelijkheden kan er immers een onderscheid gemaakt worden tussen de versnipperde reeds ontsloten restzone in het noordoosten en de rest van het gebied. Er dient verder onderzocht of op die manier ruimte kan gevonden worden voor een aantal problematische ruimtevragers zoals grondwerkers. De rest van de zone leent zich tot ontwikkeling als ‘klassiek’ lokaal bedrijventerrein voor zowel nieuwe als te herlokaliseren lokale bedrijven. De bruto beschikbare ruimte binnen de zoekzone (inclusief de bebouwde percelen in het noordoosten) bedraagt ca 15,5 ha (21,5 ha met inbegrip van de reservatiestrook). Zonder de versnipperde noordoostelijk driehoek bedraagt de beschikbare oppervlakte ca 12,5 ha (16 ha met inbegrip van de reservatiestrook). Deze oppervlaktes zijn ruim voldoende om de diverse behoeftes op te vangen.

Ook de overige niet bebouwde delen (groenbuffers…) dienen in de mate van het mogelijk niet te worden opgehoogd of precies afgegraven met het oog op het behoud of compensatie van het waterbergend vermogen cf. de watertoets.

134

IOK

plangroep



5.2.3

Linten en bebouwingsconcentraties

Bedrijfsluw houden van de linten en bebouwingsconcentraties In de gewenste nederzettingsstructuur worden in de gemeente Herselt eveneens linten en bebouwingsconcentraties gecategoriseerd. Ze worden niet tot een woonkern gerekend wegens de decentrale ligging, beperkte voorzieningen en wegens het feit dat een doorgedreven opvulling het landelijk karakter van deze gehuchten teniet zal doen. Bij functionele verweving in de linten (momenteel ingekleurd als landelijk woongebied) en bebouwingsconcentraties moet rekening gehouden worden met het landelijk karakter (respect voor landschap en landbouw). De linten buiten de landelijke woongebieden vallen beleidsmatig onder ‘verspreid liggende handel en bedrijven’ (zie verder).


IOK

plangroep

135


Het wegennet optimaliseren via categorisering

6

Gewenste ruimtelijke verkeers- en vervoersstructuur

Kaart R 6: gewenste verkeers- en vervoersstructuur Kaart R 7: gewenste openbaarvervoersstructuur Kaart R 8: gewenste fietsvervoersstructuur

6.1

Voor de verschillende wegen binnen de gemeente moet een afstemming gebeuren tussen de omgevingseisen van een weg (veiligheid, woonkwaliteit, leefbaarheid) en het gewenste afwikkelingsniveau van de weg (verbinden, verzamelen, toegang geven). De wegencategorisering moet deze afstemming duidelijk vastleggen zodat een hiërarchisch wegennet tot stand kan komen. Eens de straatcategorie is aangegeven, kan zij dienen als referentiekader voor tal van beleidsmaatregelen die gedurende een middellange termijn tot stand komen. Door elke toekomstige weginrichting consequent af te stemmen op het referentiekader (de categorieën), groeit een intrinsiek veilig en kwaliteitsvol wegenpatroon binnen de gehele gemeente en wordt dit hiërarchisch ingepast in het bovenlokaal wegenpatroon.

Doelstellingen Aandacht voor leesbaarheid en compartimentering

Integreren van mobiliteit en ruimtelijke ordening De mogelijkheid tot vervoer maakt bepaalde locaties bereikbaar, anderzijds creëert de aanwezigheid van activiteiten op bepaalde locaties een noodzaak tot vervoer. De integratie van het verkeers- en vervoersbeleid met het ruimtelijk beleid is bijgevolg noodzakelijk om een afstemming tussen lijninfrastructuren en de inplanting van bepaalde activiteiten te bevorderen. Op die manier kan een doordachte ruimtelijke ordening bijdragen tot de beheersing van de vervoersvraag en worden toekomstige verkeersstromen opgevangen via wegen die daarvoor geschikt zijn. Verbeteren van de verkeersleefbaarheid en de verkeersveiligheid Door het terugdringen van het groeiend auto- en vrachtverkeer moeten de verkeersleefbaarheid en de verkeersveiligheid worden bevorderd. De (auto)bereikbaarheid van de kern moet daarom worden afgestemd op het functioneren van de kern zodat fietsen, wonen en winkelen er terug aangenaam kunnen zijn. Het is uiterst belangrijk dat deze mobiliteitsvisie samenhangt met een parkeerbeleid. De bereikbaarheid van voorzieningen moet doorwerken in het parkeeraanbod om op die manier de verkeersstromen te kunnen sturen. Versterken van alternatieve vervoerswijzen Om het autogebruik terug te kunnen dringen moeten er voldoende aantrekkelijke alternatieven worden uitgebouwd. Zowel de fiets als het openbaar vervoer hebben potenties om als volwaardig alternatief te functioneren. De fiets is het meest aangewezen vervoermiddel voor afstanden kleiner dan vijf kilometer. Indien men meer de fiets gebruikt voor deze kleinere afstanden, kan de verkeersdrukte in het centrum verminderen en kan de attractiviteit van de kern toenemen. Ook het aantrekkelijker en gebruiksvriendelijker maken van het openbaar vervoer draagt bij tot minder autoverplaatsingen.

136

IOK

De wegencategorisering kan alleen een hiërarchie opleggen als elke categorie ook ruimtelijk wordt vertaald. Twee begrippen zijn hierbij belangrijk: leesbaarheid en compartimentering. De weggebruiker moet de straatcategorie kunnen ‘lezen’ via de inrichting van de weg. Het ontwerp van de weginrichting moet daarom een ruimtelijk beeld opleveren dat herkenbaar is voor de weggebruiker en geassocieerd wordt met de wegcategorie. Dit beeld zal uiteindelijk het verkeersgedrag van de weggebruiker beïnvloeden. Compartimentering is noodzakelijk omdat het ruimtelijk beeld van een weg niet zomaar overal kan worden doorgetrokken. Dit beeld zal verschillen naargelang men zich binnen verkeersgebieden, verblijfsgebieden of zones 30 bevindt. De compartimentering moet er voor zorgen dat binnen een straatcategorie mogelijkheden zijn tot snelheidsdifferentiatie en ruimtelijke differentiatie. Een evenwichtige mobiliteit De bereikbaarheid van voorzieningen en de inrichting van de wegen mag niet enkel worden afgestemd op de auto. Men moet een evenwicht zoeken tussen autogebruik, fietsgebruik, voetgangers en openbaar vervoer. Op die manier wordt aan iedereen de mogelijkheid geboden om zich te verplaatsen en kan ook aan de mobiliteitsbehoefte van zwakkere groepen (gehandicapten, kinderen, ouderen, lage inkomens) worden voldaan.

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 6 Gewenste ruimtelijke verkeers- en vervoersstructuur

6.2


De gewenste wegenstructuur wordt weergegeven via een wegencategorisering en ontwikkelingsperspectieven. De selectie en de ontwikkelingsperspectieven werden overgenomen van het gemeentelijk mobiliteitsplan.

6.2.1

Verblijfsgebieden

De afbakening van de verblijfsgebieden is ook de afbakening van die gebieden of zones waar meer aandacht geschonken moet worden aan langzaam verkeer, of waar voetgangers zelf prioriteit moeten krijgen op het autoverkeer. In Herselt worden vier verschillende types onderscheiden: centrumgebieden, woonkernen, woonwijken en tewerkstellingszones. De centrumgebieden zijn over het algemeen dicht bebouwde gebieden waar naast de woonbebouwing, ook diensten en winkels voorkomen. In woonkernen overweegt de woonfunctie, maar er kan ook een winkelapparaat aanwezig zijn. Woonwijken zijn gebieden met hoofdzakelijk (half)open bebouwing, met nadruk op de woonfunctie. In de tewerkstellingszones overheersen de bedrijven. Volgende gebieden in Herselt worden als dusdanig afgebakend: – Centrumgebied: kern Herselt – Woonkern: Ramsel, Bergom – Woonwijken: – Blauberg: Binnenblok, Galgeven, Verbrand Goor, Waterven – Varenwinkel: Vorstheide, Voortjesheide – Ramsel: Steenovens, Achter Kennis, Roteinde, Dierkslanden – Herselt: Vest, Huisakkers, Limberg, Stippelberg – Bergom: Heide, Heistraten – Tewerkstellingszone: N19, Blaubergsesteenweg (N212) In de woonwijken en de tewerkstellingszone wordt een snelheidsbeperking van 50 km/h van kracht. In schoolomgevingen wordt de snelheid tot 30 km/h beperkt. In de verblijfsgebieden is het aansluiten van verblijfsgebieden voor voetgangers op het openbaar vervoer een aandachtspunt. In het centrum van Herselt wordt de doortocht van de N19 heringericht, waarbij de oversteekbaarheid van deze weg voor voetgangers verhoogd moet worden. Poorten begeleiden de overgang tussen de verschillende snelheidszones in de verblijfsgebieden en met de gebieden erbuiten. Deze poorten moeten zodanig ingericht worden dat ze de overgang naar een lagere snelheidszone kunnen afdwingen. Twee soorten poorten kunnen voorzien worden: verkeerspoorten dwingen een snelheidsverlaging


IOK

van 70 km/h naar 50 km/h af, centrumpoorten van 50 km/h naar 30 km/h. Op alle invalswegen naar verblijfsgebieden wordt een verkeerspoort ingericht. Aan de schoolomgevingen worden centrumpoorten ingesteld.

6.2.2

Secundaire weg type 1 en type 2

Secundaire wegen nemen in de eerste plaats een bovenlokale verzamelfunctie op, slechts in tweede instantie kunnen ze een verbindende functie opnemen. Ze verzorgen de verbinding naar het hoofdwegennet van bovenlokaal niveau. Het toegang geven neemt een belangrijkere plaats in bij de secundaire wegen type 2 dan bij de secundaire wegen type 1 waar het verbinden een belangrijkere plaats inneemt. In Herselt wordt de N19 als secundaire weg type 1 geselecteerd. Deze selectie is grensoverschrijdend en loopt van aan de E313 tot aan de grens met VlaamsBrabant. De mogelijk om rond de gemeente Herselt een ringweg aan te leggen wordt vanuit de gemeente ondersteund indien de aanleg ervan de leefbaarheid in Herselt-centrum aanzienlijk zou verbeteren. Maar eerst worden andere maatregelen zoals doortochtherinrichting of spitsuurtoeritdosering onderzocht en uitgevoerd32. Deze ringweg zal dan de voorkeursroute worden voor vrachtverkeer. Indien de ringweg wordt gerealiseerd, is de gemeentelijke suggestie om deze weg als secundaire weg type 2 te categoriseren. Wat betreft de tracékeuze dient een onderscheid gemaakt tussen het gedeelte ten westen en het gedeelte ten oosten van de Herentalsesteenweg. Wat betreft het westelijke deel ondersteunt de gemeente het gewestplantracé. Wat betreft het oostelijke deel, ziet de gemeente een alternatief dat minstens grondig dient onderzocht: nl via de provinciebaan (N15) – rondpunt Herentalsesteenweg. In Herselt wordt de N152 als secundaire weg type 2 geselecteerd. De selectie loopt in noordelijke richting verder tot aan de E313. Bij de herinrichting van secundaire wegen zijn de belangrijkste eisen de verkeersleefbaarheid en de ruimtelijke inpassing. Beide eisen primeren op de kwaliteit van de

32

Uitvoering herinrichting doortocht in 2010

plangroep

137


verkeersafwikkeling en dienen vertaald te worden in een gepaste inrichting van deze wegen en de poorten.

6.2.3

Lokale wegen

6.2.3.1 Lokale weg type 1 De lokale wegen type 1 zijn lokale verbindingswegen. Ze verbinden of verzamelen op lokaal en interlokaal niveau: verbinden van kernen onderling, met kernen van buurgemeenten, met (klein)stedelijke gebieden of met het hogere wegennet. Als aanvullende functie kan het toegang geven worden beschouwd. Volgende wegen worden in de gemeente Herselt geselecteerd:

Lokale wegen type 3 zijn erftoegangswegen. Ze verlenen toegang aan de aanpalende percelen en takken hiërarchisch aan op de gebiedsontsluitingswegen. De hoofdfunctie van de wegen is verblijven. De verblijfsfunctie is afhankelijk van de activiteit rond de wegen. Binnen het verblijfsgebied betreft het woonstraten en eventueel winkelstraten; buiten de verblijfsgebieden zijn het landelijke wegen waar de verblijfsfunctie eerder sporadisch voorkomt. Alle uitgeruste wegen binnen de gemeente worden op deze manier gecategoriseerd, voor zover ze niet bij het hogere wegennet behoren. 6.2.3.4 Ontwikkelingsperspectieven voor lokale wegen Het onderscheid naar ontwikkelingsperspectieven tussen de lokale wegen situeert zich op het vlak van rijbaanbreedte, snelheidsregimes en daarbij horende snelheidsafremmende maatregelen, positie van de fietser, haltering van het openbaar vervoer,… gelet op het feit dat steeds rekenschap dient gegeven van de mate waarin de weg het buitengebied, de lintbebouwing, de kern doorkruist, is er niet altijd sprake van ‘vaste principes’ van inrichting (eerder locatieafhankelijk).

– N15 – Ramselsesteenweg - Begijnendijksesteenweg – Diestsebaan 6.2.3.2 Lokale weg type 2 Lokale wegen type 2 zijn gebiedsontsluitingswegen. Ze verzamelen en ontsluiten op lokaal en interlokaal niveau. Ze geven ontsluiting aan woonwijken/entiteiten naar de gemeentelijke en bovengemeentelijke verbindingswegen. Toegang geven is een aanvullende functie. Volgende wegen worden in Herselt geselecteerd: – N212 Blaubergsesteenweg – Wolfdonksesteenweg – Drie Eikenstraat – Dieperstraat – Deel van de N152, indien de ringweg aangelegd wordt – Westmeerbeeksesteenweg – G. Vandenheuvelstraat – Hoevenstraat – Houtvensesteenweg Op verschillende wegen van dit type worden tonnagebeperkingen ingevoerd zodat kernen niet belast worden. De N212 Blaubergsesteenweg zal in het centrum van Herselt via de straat ‘de Hoven’ omgeleid worden naar de N19 om het centrum van Herselt te ontlasten)

138

6.2.3.3 Lokale weg type 3

IOK

Algemeen komt het er op neer dat de inrichtingseisen van een type I-wegen een grotere tolerantie hebben t.a.v. verkeersdoorstroming, terwijl de type II- en de type III wegen meer focussen op een inrichting t.b.v. plaatselijke straatactiviteit.

6.2.4

Busvervoerlijnen

Binnen de gemeente Herselt komen zowel interlokale als provinciale busvervoerlijnen voor. De provinciale vervoerlijnen bestaan enerzijds uit verbindend provinciaal vervoer (niveau B) – snelbus en anderzijds uit verbindend intergemeentelijk en/of voorstedelijk vervoer (niveau C) – verbindende buslijn. De interlokale vervoerlijnen zijn de overige lijnen. Om een vlotte verbinding waar te maken is het belangrijk dat een goede doorstroming van het openbaar vervoer wordt gegarandeerd. Een belangrijke implicatie van deze visie is dat de herinrichting van de centra, en zeker van Herseltcentrum, maximaal rekening dient te houden met de doorstroming van de lijnbussen. In het mobiliteitsplan wordt volgende visie weerhouden op het openbaar busvervoer in de gemeente. – Lijn 490 en varianten - Turnhout-Geel-Westerlo-Aarschot: behouden – Invoering van de lijn 170 – Heist-Hallaar-Hulshout-Westmeerbeek-(Booischot)Houtvenne-Ramsel-Aarschot (ter compensatie afschaffing lijn 29a) – Invoering van lijn 220 en varianten – Herentals-Noorderwijk-MorkhovenWiekevorst-Hulshout-Westmeerbeek-Houtvenne-Ramsel-Aarschot (ter compensatie afschaffing lijn 29a)

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 6 Gewenste ruimtelijke verkeers- en vervoersstructuur

– Invoering lijn 305 – verbinding met Aarschot, Leuven, Herentals en Turnhout – Invoering van 4 belbussen: zone Hulshout-Olen-Westerlo-Herentals en Herselt; eventueel ook verbinding met Aarschot en ScherpenheuvelZichem/Averbode/Diest. Bijkomend element in deze structuur is de uitbouw van een busstation ter hoogte van de Limberg waar alle buslijnen zouden stoppen. Dit kan samengaan met de aanleg van een ‘park and ride’ parking.

6.2.5

Fietsroutes

Binnen deze beleidscategorie kunnen verschillende types onderscheiden worden, elk met specifieke inrichtingsprincipes: 6.2.5.1 Functioneel fietsroutenetwerk Hoofdroutes binnen het functioneel fietsroutenetwerk Non-stop hoofdroutes zijn hoogwaardige, snelle routes voor lange afstanden gericht op dagelijkse verplaatsingen (5à15 km) of doelgerichte langeafstandsverplaatsingen in de vrije tijd (10 à 50 km of meer). Ze hebben dus een complementaire functie (recreatief en functioneel). Op grondgebied van Herselt wordt één non-stop hoofdroute onderscheiden, namelijk het toeristisch fietspad Aarschot-Noorderwijk. Om de veiligheid van de fietsers te garanderen worden op de kruispunten langs deze hoofdroute extra snelheidsbeperkingen voorzien. Bovenlokale functionele fietsroutes Het functioneel fietsroutenetwerk is gericht op dagelijkse functionele verplaatsingen (5à10 km) in het woon-schoolverkeer, woon-werkverkeer en woon-winkelverkeer. Het voorziet een snelle, veilige fietsverbinding tussen de gemeente en de buurkernen (intergemeentelijk, bovenlokaal niveau). De volgende routes werden in Herselt geselecteerd, ze vallen hoofdzakelijk samen met de grote verkeerswegen: – – – – – – – –

N19 N152 N212 N15 Wolfdonksesteenweg Gijmelsesteenweg Begijnendijksesteenweg Westmeerbeeksesteenweg


– Dieperstraat – G. Vandenheuvelstraat – Stationsstraat – Diestsebaan Langs deze trajecten gaat er aandacht naar de aanleg van veilige fietsvoorzieningen, met voldoende aandacht voor fietsoversteken. Langs de N19 ten zuiden van Herselt en langs de Dieperstraat is de (her)aanleg van het fietspad een noodzaak. Ook overleg met de buurgemeenten is noodzakelijk om ook grensoverschrijdend de routes verder te zetten. Bovenlokale alternatieve functionele fietsroutes De alternatieve functionele fietsroutes lopen parallel met de fietsroutes langs de drukke wegen en kunnen een rustig alternatief vormen. Volgende alternatieve functionele fietsroutes werden voor Herselt geselecteerd: – Achter de Wereld of Molenvloed – Beningstraat – Oude Baan als alternatief voor de N19 – Ringweg rond het centrum van Herselt Lokale fietsroutes Deze fietsroutes vullen het bovenlokaal fietsnetwerk aan: ze zorgen binnen de grote woonentiteiten voor veilige fietsverbindingen tussen de verschillende bovenlokale fietsassen en ze kunnen gebruikt worden als alternatieve route naast de bovenlokale routes. De volgende fietsroutes worden als lokale, functionele fietsroute geselecteerd: – – – – – – – – –

IOK

plangroep

Madestraat richting N19 naar Herselt Ramselsesteenweg naar Herselt Hooilaar naar Houtvenne Oude Baan – Drie Eikenstraat-Mottaart – Vorstheide naar Herselt en Varenwinkel Vorstheide – (mits creatie doorsteek) Wezel – Zandstraat – Groenstraat naar Blauberg Langdonkenstraat – Doiie Werf – (te creëren doorsteek) Achter de Wereld naar Ramsel Molenvloed – Neerstraat – Spatstraat – Achter de Hoven – Borchtstraat – Het Rot als alternatief voor de N19 Denstraat als kortsluiting om de N152 en recreatiegebied Limberg te bereiken Vuldershoek als alternatief voor de N212

139


6.2.5.2 Recreatief fietsroutenetwerk In tegenstelling tot de functionele fietsroutes waar de nadruk ligt op snelle en veilige fietsverbindingen, ligt de nadruk bij de recreatieve fietsroutes op de afwezigheid van autoverkeer, de rust en de omgevingskwaliteit. Ook in dit netwerk bestaat er een hiërarchie: er wordt een onderscheid gemaakt tussen non-stop hoofdroutes, bovenlokale recreatieve fietsroutes en lokale recreatieve fietsroutes. Hoofdroutes binnen recreatief fietsroutenetwerk De non-stop hoofdroutes zijn langeafstandsroutes van provinciaal recreatietoeristisch belang en komen volledig overeen met de non-stop hoofdroutes uit het functioneel netwerk.

duidelijk het belang en de functie aangeven van de fietsvoorziening (verzamelen, verbinden). Dit draagt bij tot de herkenbaarheid van de fietsvoorzieningen zodat de fietser de logica van het netwerk kan begrijpen. Bovendien heeft dit ook het voordeel dat automobilisten hun rijgedrag moeten aanpassen omdat ze het belang van de fietsvoorzieningen duidelijk kunnen inschatten. De fietsinfrastructuur moet de fietser steeds een zo direct mogelijke route aanbieden. Fietsers bewegen zich op eigen kracht en zijn dus gevoelig voor onlogische omwegen. Om de netwerkvorming en het fietsgebruik te ondersteunen moet ook de nodige aandacht worden besteed aan het stallen van de fietsen. Algemeen kan men stellen dat in de centrumgebieden en bij belangrijke publiekstrekkende functies voldoende en comfortabele fietsstallingen moeten worden voorzien.

Bovenlokale recreatieve fietsroutes Deze routes zijn gemeentegrensoverschrijdend. Ze kunnen onderverdeeld worden volgens twee concepten: het fietsknooppuntennetwerk en de thematische fietsroutes. Het fietsknooppuntennetwerk loopt over de provincie Antwerpen en maakt tevens een verbinding met de naburige provincies. Thematische fietsroutes op het grondgebied van Herselt zijn: Pater Van Clé-route, Laak- en Neteroute en het Hoevepad. Een te onderzoeken bovenlokale recreatieve fietsroute is een route door de vallei van de Grote Nete, met inbegrip van de dijk. Randvoorwaarde is dat de meest kwetsbare gebieden niet doorsneden worden. Lokale recreatieve fietsroutes Korte routes en kortsluitingen tussen overige fietsroutes behoren tot het lokale niveau. Doorheen de gemeente bestaan er hiervoor verschillende mogelijkheden. Een voorbeeld zijn de paden doorheen het gebied Hertberg. 6.2.5.3 Ontwikkelingsperspectieven voor de fietsroutes De selectie van fietsroutes moet een netwerk tot stand brengen dat ervoor zorgt dat de onderlinge verbinding tussen fietsvoorzieningen vlot, veilig en ononderbroken verloopt. De fietsinfrastructuur moet een samenhangend geheel vormen en aansluiten op zoveel mogelijk herkomsten en bestemmingen van fietsers. Het fietsroutenetwerk staat in voor de belangrijkste fietsverbindingen binnen de gemeente en naar de buurkernen. De fietsroutes vragen echter niet overal automatisch om een fietspad. De gepaste fietsvoorzieningen (fietspad, fietssuggestiestrook, menging, …) moeten worden aangelegd rekening houdend met de functie van de wegen, de auto- en fietsintensiteiten en het behoren tot verblijfs- of verkeersgebied. De inrichting van de fietsinfrastructuur moet samen met de wegencategorisering worden bekeken om een samenhangend wegbeeld te creëren. Het wegbeeld moet

140

IOK

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 7 Gewenste toeristisch-recreatieve structuur

Speelruimten afstemmen op randvoorwaarden openruimtestructuren

7

Naast een behoefte aan lokalen bestaat binnen de jeugdwerking tevens een behoefte aan speelruimten in een groene omgeving (zoals speelbossen). Deze sluiten bij voorkeur aan bij het betrokken woonweefsel. In de mate dat ze deel uitmaken van de open ruimte, moeten in functie van de specifieke omgevingskenmerken randvoorwaarden van de openruimtefuncties in acht genomen worden.

Gewenste toeristisch-recreatieve structuur

Kaart R 9: gewenste toeristisch-recreatieve structuur

7.1

Doelstellingen

Stimuleren toerisme en recreatie als onderdeel van agrarische verbreding

Geen nieuwe hoogdynamische infrastructuur De toeristisch-recreatieve structuur in Herselt wordt in belangrijke mate gedragen door natuurlijke en landschappelijke waarden. Bijkomende hoogdynamische infrastructuur zou deze waarden hypothekeren en is daarom niet gewenst. Bestaande hoogdynamische infrastructuur die onverenigbaar is met de structuurbepalende functies natuur, bos en landbouw, moet worden afgebouwd. Waar waardevolle natuurgebieden reeds zijn aangetast door recreatieve elementen die gezien de beperkte draagkracht van de gebieden als hoogdynamisch kunnen beschouwd worden, moet gestreefd worden naar geleidelijke afbouw op termijn. Recreatief medegebruik met respect voor de draagkracht De mogelijkheden die het buitengebied biedt aan toerisme en recreatie, worden erkend als één van de fundamenten van de toeristisch-recreatieve structuur in de gemeente Herselt. Het biedt ook kansen om de aanwezige natuur- en landschapswaarden alvast ten dele economisch te valoriseren. Uitgangspunt bij de ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve activiteiten, is het recreatief medegebruik met respect voor de draagkracht van de gebieden. Een gebiedsgerichte afstemming van de intensiteit van het recreatief medegebruik is daarom aangewezen. Horeca en verblijfsrecreatie op strategische plaatsen kunnen het recreatief medegebruik ondersteunen. Ruimte voor centrumgerichte voorzieningen creëren in woonweefsels In tegenstelling tot recreatief medegebruik van het landelijk gebied, zijn jeugd- en socioculturele voorzieningen, alsook de meeste sportvoorzieningen niet geënt op de natuurlijke en landschappelijke structuur, maar hangen ze samen met het woonweefsel. Om die reden moeten deze voorzieningen maximaal ingebed worden in of aansluitend op de kern waarin ze maatschappelijk verankerd zijn. Jeugdverenigingen zijn vaak verankerd in een parochie. De schaal van de voorzieningen moet afgestemd zijn op de lokale behoeften vanuit de kern. De nodige ruimte en voorzieningen en infrastructuur moet voorzien worden in functie van de behoeften van het verenigingsleven. Rechtszekerheid, kwaliteit en functionaliteit zijn hierbij belangrijke principes. Ook moet aandacht besteed worden aan bereikbaarheid en veiligheid. Zonodig moet ruimte voorzien worden om bestaande infrastructuur die niet aan deze voorwaarden voldoet, op termijn te kunnen herlokaliseren.


IOK

Een verruiming van de landbouwactiviteiten zou mogelijk meer perspectieven bieden voor een duurzame landbouw. Het ontwikkelen van recreatief medegebruik in landbouwgebied is een vorm van agrarische verbreding. Bij de ontwikkeling van verblijven op de boerderij krijgt de agrarische hoofdactiviteit er een verzorgende functie ten aanzien van toerisme en recreatie bij. Hoevetoerisme kan dan ook zolang de hoofdinkomsten uit de landbouw blijven komen. Een omvorming van landbouwbedrijf naar zuivere horeca is niet mogelijk, tenzij taveernes in aan te duiden knooppunten langs een bovenlokaal fietsnetwerk. Naast agrarische verbreding dient een gebiedsgericht kader geschapen voor aan landbouw gerelateerde bedrijven die dierlijke of plantaardige producten voortbrengen die evenwel niet bestemd zijn voor de markt. De hoofdactiviteit is dus niet meer agrarisch, maar in de eerste plaats verzorgend ten aanzien van toerisme en recreatie. Voorbeelden zijn kinderboerderijen en maneges. Vermeden moet worden dat de hoofdfunctie van het gebied in het gedrang komt. Ordening van weekendverblijven in daartoe geëigende zones In de gemeente Herselt zijn een groot aantal weekendverblijven aanwezig. Veel van deze verblijven zijn echter gelegen buiten de daartoe voorziene zones op het gewestplan, hetzij aansluitend op een bestaande zone, hetzij volledig losgekoppeld van een bestaande zone. Ze zijn dus zonevreemd en bovendien vaak illegaal. Vanuit de bestaande situatie en de eisen die vanuit andere sectoren zoals landbouw, natuur, … worden gesteld dient gekomen te worden tot een ruimtelijke ordening die verantwoord is en die de toekomst van de overige functies niet hypothekeert. Geen permanente bewoning binnen de toeristisch-recreatieve structuur Uitgangspunt is dat infrastructuur voor tijdelijk en recreatief verblijf moet beantwoorden aan het oorspronkelijke opzet, met name het voorzien van een tijdelijk en recreatief verblijf. Permanente bewoning ondermijnt de toeristische en recreatieve productwaarde van het buitengebied en is ruimtelijk niet aanvaardbaar. Anderzijds zal herlokalisatie de druk op de woonzones doen toenemen. Bestaande permanente bewoning in verblijfsrecreatieve zones moet uitdoven op termijn. Er dient daarbij een gepast flankerend beleid ontwikkeld..

plangroep

141


Strikte voorwaarden voor horeca in de open ruimte

Ruimte voor jeugdinfrastructuur ingebed in het dorpscentrum

Horeca hoort in principe thuis in kernen en nederzettingen. Er zijn slechts beperkte mogelijkheden voor taveernes in de open ruimte met hoofdfunctie natuur en/of landbouw. Er moet een koppeling zijn met laagdynamisch recreatief medegebruik. In knooppunten langs routes van bovenlokale netwerken kan horeca toegestaan worden in bestaande infrastructuren. De dynamiek die de horeca teweegbrengt moet echter beperkt blijven. Een aanzuigeffect van autoverkeer moet vermeden worden. Verspreide inplanting is bovendien niet mogelijk in ecologisch waardevolle gebieden en moet vermeden worden in sterke agrarische gebieden.

Voorzieningen voor de jeugd zijn verweefbaar in de woonkern. Jeugdverenigingen zijn parochiaal verankerd. De jeugdlokalen liggen meestal ingebed in het betreffende woonweefsel of sluiten er op aan. Het effectief afbakenen van de bestaande locaties en het voorzien van aangepaste voorschriften kan bijdragen tot meer rechtszekerheid. Dit belet echter niet dat ook buiten deze afgebakende zones binnen de woonkern verweefbare nieuwe jeugdinfrastructuur kan worden opgericht. De uitvoering kan onderwerp zijn van een RUP waarin ook gebiedsgericht de speelmogelijkheden in functie van specifieke omgevingsvoorwaarden en een eventuele nabestemming kunnen worden vastgelegd.

7.2

Ruimte voor speelpleinen in woonkernen en wijken


Een verdere vertaling van hoger vermelde doelstellingen leidt tot de aanduiding van een aantal ruimtelijke beleidscategorieën met specifieke ontwikkelingsperspectieven. Voor Herselt worden de volgende onderscheiden:

7.2.1

Hoofddorp, woonkernen, nederzettingen en bebouwingsconcentratie

In het hoofddorp Herselt, de woonkernen Ramsel, Bergom en Blauwberg, in de nederzetting Varenwinkel, en in bebouwingsconcentratie ‘De Snepkens’ moet een multifunctionele verweving nagestreefd worden van alle activiteiten die een rechtstreekse of onrechtstreekse binding hebben met de woonfunctie, op voorwaarde dat deze activiteiten verweefbaar zijn. Activiteiten die in het kader van recreatie het woonweefsel ondersteunen zijn: speelpleinen, jeugdvoorzieningen, socioculturele voorzieningen, sportvoorzieningen, parken, …. Binnen deze gebieden kan ook ruimte voorzien worden ter ondersteuning van een evenwichtige groenvoorziening door onder meer het behoud van bosfragmenten en parkelementen. Ruimte voor sportactiviteiten Sportinfrastructuur die gericht is op het lokale verenigingsleven en inwoners is mogelijk te verweven in de kernen, voor zover de schaal en dynamiek die ermee samenhangen verenigbaar is met de woonfunctie. Zulke verweefbare sportinfrastructuren zijn ruimtelijk aanvaardbaar in de kern en kunnen daar bestendigd worden. Aandachtspunten daarbij zijn echter onder meer mobiliteitsaspecten (veiligheid, bereikbaarheid voor verschillende verkeerstypes,…) en de parkeerproblematiek. Activiteiten en infrastructuren met een grotere dynamiek die niet verzoenbaar blijken met de woonfunctie worden doorverwezen naar de knooppunten en centrumzones voor sportinfrastructuur.

142

IOK

Naast lokalen en speelruimten in gebruik door jeugdverenigingen, dienen ook openbare speelruimten verweven te worden in woonkernen, wijken, gehuchten en dergelijke. De afbakening van zulke zones met daaraan gekoppelde gebiedsgerichte voorschriften ter inrichting en beheer kan bijdragen tot een vrijwaring van openbare speelruimten. Dit kan onderwerp zijn van een RUP. Belangrijke aandachtspunten hierbij zijn onder meer autonome bereikbaarheid, verkeersveiligheid, duidelijkheid omtrent de toegankelijkheid, interne veiligheid en aangepast materiaalgebruik.

7.2.2

Knooppunt voor sportinfrastructuur

Recreatieve knooppunten voor sportinfrastructuur zijn zones waar reeds een concentratie aan recreatieve infrastructuur voorkomt en waar deze behouden of ontwikkeld kan worden. Voorschriften, inrichting, beheer en eventuele nabestemming moeten per zone geregeld worden in een RUP. Volgend recreatief knooppunt voor sportinfrastructuur worden in de gemeente Herselt aangeduid: Limberg De sportvoorziening in dit knooppunt wordt afgestemd op het niveau van de gemeente. Nieuwe behoeften op het vlak van sportvoorzieningen moeten gebundeld worden in deze zone voor zover ze gemeentelijk zijn. Er werd een BPA opgemaakt voor deze zone waarin een sporten cultuurcomplex uitgebouwd worden. Gezien de ligging bij het centrum is deze locatie goed bereikbaar. Er dient echter over gewaakt te worden dat de zone niet noordwaarts in het gebied Asbroek zal indringen. Dit gebied heeft immers een belangrijke natuurlijke waarde. De aanduiding van dit gebied als recreatief knooppunt voor sportinfrastructuur impliceert dat de eventuele uitbreiding van bestaande terreinen die elders in de gemeente gelokaliseerd zijn steeds moet afgewogen worden t.o.v. de voorzieningen die in Limberg gevestigd zijn.

plangroep



Volgende elementen worden opgenomen in het BPA Limberg: buitensportinfrastructuur voor dagrecreatie zoals sportvelden voor hondensport, en buitensporten zoals basketbal, volleybal, (oefen)terreinen voor atletiek, beachvolley, speeltuigen, boogschutters, …. Een polyvalent gebouw voor sport, cultuur, recreatie en gemeenschapsvoorzieningen wordt opgericht (sporthal voor zaalsporten en overdekte sporten (o.a. voor volleybal, basket, tennis, badminton, handbal, zaalvoetbal, korfbal, zaalhockey, gevechtssporten, dans- en turnlokalen, squashzalen, boogschutters…), kinderopvang, een speelzaal, bibliotheek, lokalen en kantoren voor diensten van openbaar nut in functie van sport, recreatie en cultuur (zoals gemeentelijke en intergemeentelijke diensten), polyvalent lokaal, …). Daarnaast wordt een hal voorzien voor indoorcarting of vergelijkbare functies m.b.t. sport, cultuur en recreatie (bijv. muurklimmen, fitness, indoorschietbaan, indoorskateramp, bowling, welness…). fietsencross/BMX-parcours, staande wip, sportterreinen. Voetbalvelden en paardenpistes worden tevens voorzien, evenals een Finse piste. Het bestaande zwembad kan behouden blijven of kan verdwijnen. Een feestzaal op deze locatie is mogelijk. De zone Limberg vormt mogelijk ook een geschikte locatie voor de opvang van een aantal nieuwe behoeften: – Nieuwe ruimte voor Herseltse Jeugdclub (bestaande locatie is problematisch) – Annex: overnachtingsgelegendheid voor groepen zoals sportclubs, jeugdverenigingen, plattelandstoerisme. De eerste bestemming past binnen de huidige voorschriften. Voor de tweede dient onderzocht of hiervoor een herziening van het BPA(à RUP) aangewezen is.

7.2.3

Centrumzones voor sportinfrastructuur

Gelet op de lokale verankering en de centrumgerichtheid worden centrumzones voor sportinfrastructuur aangeduid waar bestaande sportinfrastructuur aansluit op de kern. De ontwikkelingsperspectieven voor deze zones zijn afhankelijk van de schaal en de dynamiek van de kern of nederzetting waarop ze geënt zijn. Een nabestemming kan voorzien worden in de mate dat in de toekomst de behoefte zou verdwijnen. Voorschriften, inrichting, beheer en eventuele nabestemming moeten per zone geregeld worden in RUP. Volgende centrumzones worden geselecteerd: Zone Schoolstraat Ramsel: bestendigen en uitbouwen sportinfrastructuur Deze zone bevat 2 voetbalterreinen en een visvijver. De terreinen liggen echter niet aansluitend aan elkaar, maar worden door de Schoolstraat van elkaar gescheiden. In het westen vormt de oude spoorwegberm die nu als fietspad gebruikt wordt de grens. De locatie sluit aan bij de kern van Ramsel. Het voetbalveld voor de jeugd ligt in ontginningsgebied met nabestemming landbouw en is dus zonevreemd. De visvijver Kleiput ligt in een zone voor gemeenschapsvoorzieningen, maar zoals hoger vermeld


IOK

kan dit laatste als zone-eigen beschouwd worden. Aangezien dit gebied een centrumfunctie vervult, kan het gebied bestendigd worden en kunnen de zonevreemde infrastructuren geregulariseerd worden. In het verleden (periode 2003) werd de kleiput door de gemeente gedeeltelijk opgevuld. In functie van een verdere uitbouw van de sportactiviteiten op het terrein wil de gemeente Herselt de mogelijkheden onderzoeken met betrekking tot de afwerking van de bestaande gemeentelijke kleiput in de Schoolstraat te Ramsel, plus de ontwikkeling van sportterreinen op dit perceel. Eventuele uitbreiding van deze zone naar het westen is niet gewenst. Uitbreiding naar het noordoosten kan in overweging genomen worden. Zone Blaubergse Dreef: bestendigen Het voetbalveld en de sportvelden die hier gelegen zijn, zijn ingebed in het woongebied. Ze sluiten bovendien aan bij de kern van Blauberg. Op dit ogenblik is er geen vraag naar uitbreiding. De oostelijke zijde van het gebied sluit aan bij de open ruimte (landbouwgebied). De optie die voor dit gebied genomen wordt is dat de huidige functies (open lucht recreatie – ontspanning in de ruime zin)r bestendigd blijven, maar dat uitbreiding naar het oosten niet toegelaten wordt. Zone De Snepkens : bestendigen en niet uitbreiden Deze zone die volgens het gewestpan gelegen is in een woongebied met landelijk karakter en die niet aansluit bij één van de kernen binnen de gemeente Herselt komt niet in aanmerking voor uitbreiding. De zone waarin de sporthal op dit ogenblik gelegen is, is immers te kleinschalig om een dergelijke infrastructuur te voeden en er wordt dus een grote dynamiek van elders gegenereerd. Indien uitbreiding van dergelijke infrastructuur gewenst is, moet deze maximaal geconcentreerd worden in de recreatiezone Limberg. Zone Harmoniestraat (FC Houtvenne): bestendigen en regulariseren zonevreemde delen Deze zone ligt decentraal in de gemeente Herselt maar sluit aan bij de kern Houtvenne (Hulshout). De huidige locatie is ruimtelijk verantwoord en kan bestendigd worden. Een gedeelte van het oostelijke voetbalveld ligt in landbouwgebied. Dit kan geregulariseerd worden. Daarnaast heeft de gemeente Hulshout behoefte aan een uitbreiding met 1 ha. De gemeente Herselt stemt hiermee in op voorwaarde dat er een schriftelijke goedkeuring is van de eigenaar van de gronden en deze uitbreiding geen kosten voor Herselt met zich mee brengt. Zone Gijmelsesteenweg Varenwinkel: bestendigen De zone sluit aan bij de kern van Varenwinkel. De bestaande infrastructuur kan behouden blijven.

plangroep

143


7.2.4

– Natuur en landschap, erfgoed: integratie in omgeving met aandacht voor natuur- en landschapswaarden, onder meer in functie van de aansluiting op het kasteeldomein en het park (drevenstructuur). – Schaal: de schaal dient afgestemd op de omgeving. Indien verenigbaar kunnen functies ondergronds worden voorzien. – Dynamiek: de door de functies gegeneerde dynamiek, onder meer inzake mobiliteit, dient afgestemd op de omgeving conform de ontsluitingsmogelijkheden. Met uitstekende ontsluitingsmogelijkheden langs zowel de Westerlosesteenweg als de Hoge dreef zijn er geen ontsluitingsproblemen te verwachten.. – Functionele relatie met omgeving: naast een ruimtelijk-functionele relatie met het kasteelpark dient tevens gewaakt over het voorzien van een ruimtelijk functionele relatie met de woonomgeving Bergom (toegankelijkheid, enz…). Het overige deel van het kasteelpark wordt aangeduid als verwevingsgebied natuur en cultuur.’ Het herstel van het cultuurhistorisch belangrijk park wordt dan mogelijk.

Sublokaal knooppunt voor sportinfrastructuur

Sublokale knooppunten voor sportinfrastructuur zijn zones die op het gewestplan aangeduid zijn als zone voor dagrecreatie en waar effectief een sportinfrastructuur ingeplant is, maar die niet gericht is op een of andere kern. Ze liggen vaak nabij een wijk of gehucht in de open ruimte. Als ontwikkelingsperspectief voor deze zones wordt een bestendiging van de bestaande infrastructuur vooropgesteld, zonder evenwel mogelijkheden voor uitbreiding te bieden. Volgend gebied als sublokaal knooppunt voor sportinfrastructuur aangeduid: – Zone Drie Eikenstraat (Bestaande infrastructuur: 2 openluchtsportvelden + kantine.) Eventuele toekomstige ontwikkelingen moeten beperkt blijven tot openlucht voorzieningen met beperkte bebouwing.

7.2.5

Toeristisch-recreatieve centrumzone

Toeristisch-recreatieve centrumzones ondersteunen op gemeentelijk niveau de netwerken. Voor deze centrumzones zullen RUP’s opgesteld worden waarin de grenzen voor ruimtelijke ontwikkelingen worden vastgelegd, alsook de ontwikkelingsperspectieven. De draagkracht van de omgeving is hierbij een eerste toetskader. In Herselt wordt volgend gebied aangeduid als toeristisch-recreatieve centrumzone: – Zone Visvijverstraat Ramsel Deze zone grenst aan het fietspad op de spoorweg Aarschot-Herentals. Binnen de zone zijn visvijvers gelegen. Deze worden behouden. Voor het gedeelte dat nog braak ligt, wordt er ruimte voorzien voor toeristische activiteiten zoals een speeltuin. – Zone Provinciebaan Deze zone Provinciebaan omvat visvijvers en een horecazaak. Deze worden bestendigd, maar tevens strikt begrensd in de ruimte. – Zone Bergom Kasteelpark In dit gebied is ruimte voor nieuwe ontwikkelingen die een ruimtelijke en functionele relatie vertonen met het kasteel en het park. De nieuwe ontwikkelingen moeten verder voldoen volgende voorwaarden: – Functioneel: de toegelaten functies situeren zich in de toeristisch recreatieve sfeer en functies met openbaar karakter en/of in functies van openbaar nut. Toegelaten functies zijn onder meer: verblijfsaccommodatie, congresfaciliteiten.

144

IOK

7.2.6

Toeristisch-recreatieve aantrekkingsgebieden

Deze gebieden oefenen omwille van hun rust, natuurwaarden, landschappelijke of cultuurhistorische waarden een belangrijke aantrekkingskracht uit op de recreant. In toeristisch-recreatieve aantrekkingsgebieden kan het recreatief medegebruik aangemoedigd worden op voorwaarde dat de bijzondere waarden van het gebied, die juist de aantrekkingskracht vormen, niet in het gedrang komen. Kanaliseren van de recreatie en het vermijden van hoogdynamische recreatie is daarbij het uitgangspunt. Nieuwe infrastructuur moet tot een minimum beperkt worden. Binnen de toeristischrecreatieve aantrekkingsgebieden kunnen strategische rustgebieden aangeduid worden, daar waar de kwetsbaarheid het grootst is (zie verder). Volgende toeristisch-recreatieve aantrekkingsgebieden worden aangeduid: – Vallei van de Grote Nete – Hertberg 7.2.6.1 Toeristisch-recreatief aantrekkingsgebied Grote Nete Kanaliseren van recreatief medegebruik in de vallei Aangenomen mag worden dat een belangrijk deel van de vallei van de Grote Nete aangeduid zal worden als GEN of GENO. Dit betekent dat natuur (en op sommige plaatsen landbouw) de hoofdfunctie is. Binnen de vallei geldt steeds, tenzij specifiek anders vermeld, het principe van recreatief medegebruik. Het recreatief medegebruik

plangroep



wordt afgestemd op een aantal randvoorwaarden die valleibiotopen stellen. De inrichting van de vallei moet aandacht hebben voor geleiding van het recreatief medegebruik door het aanbrengen van routemarkering en (natuurlijke) barrières. Op die manier kunnen de meer kwetsbare delen van de vallei ontzien worden. In gebieden waar de draagkracht het kleinst is, kunnen strategische rustgebieden aangeduid worden (zie verder). Ook de uitvoering van het geactualiseerde Sigmaplan (in onderzoek) kan beperkende randvoorwaarden stellen aan de mogelijke ontwikkelingsperspectieven binnen dit gebied. Minimale verhardingen en andere infrastructurele voorzieningen Het vermijden van infrastructuur binnen de winterbedding ondersteunt een integraal waterbeheer doordat infiltratie- kwel relaties op die manier niet verstoord worden en doordat conflicten met lokale winteroverstromingen of de herintroductie ervan vermeden worden. Een tweezijdige verharding van de Netedijken over de ganse lengte is niet aangewezen. Bij voorkeur wordt maximaal gebruik gemaakt van bestaande wegen. Wel wordt de mogelijkheid open gelaten voor een al dan niet continue verharding van één zijde met doorlatende natuurlijke materialen. Dit dient bekeken te worden in afstemming met het Sigmaplan.

indringt. Een harde aflijning tussen gebieden met hoofdfunctie natuur en recreatie is aan te bevelen. Infiltratiefunctie behouden: verharding vermijden Het gebied is wegens zijn positie als verhevenheid in het landschap uitermate belangrijk als infiltratiegebied voor de omgeving en zal dus een bijdrage leveren aan de grondwatertafel in de ondergrond. Verhardingen die noodzakelijk zouden kunnen zijn voor eventuele nieuwe recreatieve infrastructuur zoals fietspaden, parkeerplaatsen, … moeten daarom eerst bestudeerd worden naar effect op de omgeving. Grote recreatieve infrastructuur moet sowieso vermeden worden.

7.2.7

Strategische rustgebieden

Waar de omgeving een belangrijke aantrekkingskracht uitoefent op de recreant en waar anderzijds belangrijke natuur- en landschapswaarden moeten beschermd worden, kunnen strategische rustgebieden afgebakend worden. Binnen de toeristischrecreatieve aantrekkingsgebieden kunnen strategische rustgebieden worden aangeduid, daar waar de kwetsbaarheid het grootst is.

Weren van geluidsintensieve activiteiten

Het RSPA duidt het ‘Grote Netegebied’ aan als strategisch rustgebied. De afbakening ervan in de gemeente Herselt is zeer ruim. De gemeente verfijnt dit door:

Rust en beperken van verstoringsbronnen zijn essentiële elementen van de Grote Netevallei als structurerend element van de natuurlijke structuur. Tegelijk ondersteunt de rust ook de vallei als toeristisch recreatief aantrekkingsgebied. Geluidsintensieve vormen van recreatie worden daarom geweerd.

– Aanduiding van delen van de vallei van de Grote Nete als strategisch rustgebied met de contouren van de winterbedding als indicatief voor de grens. De precieze afbakening moet nader onderzocht worden in een RUP. – Aanduiding van het Asbroek als strategisch rustgebied.

Geen ruimte voor nieuwe verblijfsrecreatieve infrastructuur

Afleiden van recreatief medegebruik

Het streven naar een minimum aan infrastructuur geldt ook voor verblijfsrecreatieve infrastructuur. Voor bestaande infrastructuur moet een afweging gemaakt worden op basis van het algemeen toetskader voor zonevreemde infrastructuur (zie verder).

Strategische rustgebieden vormen een tegengewicht voor de toeristisch recreatieve knooppunten en de toeristisch recreatieve aantrekkingsgebieden. Het recreatief medegebruik wordt via inrichtingsprincipes om de strategische rustgebieden heen geleid zodat deze maximaal gevrijwaard worden. In deze gebieden is geen nieuwe recreatieve infrastructuur mogelijk, wel kwaliteitsverbetering van bestaande, inzoverre die verenigbaar is met het strategisch rustgebied.

7.2.6.2 Toeristisch-recreatief aantrekkingsgebied Hertberg Geen verdere versnippering De Hertberg is als natuurconcentratiegebied aangeduid. Dit impliceert dat vermoedelijk het gehele gebied zal opgenomen worden als GEN of GENO. De recreatie die in het bos voorkomt in de vorm van wandelpaden e.a. is dus ondergeschikt aan de natuurfunctie. Anderzijds kunnen beide functies – mits goede wederzijdse – afstemming elkaar versterken. Weekendverblijven aan de westelijke rand van het gebied ondergeschikt en dient vermeden te worden dat zij verder in het gebied Hertberg


IOK

7.2.8

Netwerk

Op grondgebied van Herselt bevindt zich een fietsnetwerk met lokale en bovenlokale routes. De fietsroutes bieden een gebiedsdekkend netwerk voor Herselt. Bovendien worden enkele tracés te Herselt ingeschakeld in het fietsroutenetwerk van Toerisme Provincie Antwerpen en in de langeafstandsroutes doorheen Vlaanderen. Eventuele ontbrekende schakels in een regionaal netwerk moeten ingevuld worden. Wandelroutes zijn eerder lokaal uitgewerkt.

plangroep

145


Bijkomend aan de huidige fietspadennetwerken zou men gebruik kunnen maken van de Netedijken (suggestie). Door het koppelen van dijktrajecten met een beperkte lengte en telkens aan één zijde (geen continue aaneenschakeling) kan een aantapping gebeuren met bestaande routes via lussen. Op die manier kan over de vallei een zigzagbeweging worden gemaakt tussen de bestaande fietsroutes en wordt een compromis gesloten tussen de rust, de natuurwaarden en de recreatieve potenties van de vallei. Deze visie dient afgestemd op het Sigmaplan. Recreatief medegebruik Recreatief medegebruik dient plaats te vinden met respect voor de hoofdfunctie van een gebied of infrastructuur. Het recreatief medegebruik mag de hoofdfunctie niet hinderen in de activiteiten. In de mate van het mogelijke dient gestreefd te worden naar een gepaste inplanting en kwaliteitsverbetering. Rustpunten ondersteunen het recreatief fietsen Netwerken maken in hoofdzaak gebruik van bestaande infrastructuur zoals jaagpaden, landbouwwegen en dergelijke. Andere infrastructuur wordt tot een minimum beperkt. Bestaande horeca en toekomstige functiewijzigingen van bestaande gebouwen naar horeca kunnen in de open ruimte toegelaten worden indien ze een functionele relatie hebben met de recreatieve fietsroutes. Ze ondersteunen de attractiviteit van de routes en garanderen de mogelijkheid tot rust en ontspanning tijdens de fietstocht. Een planologische toetsing moet aantonen of de horecazaken de ruimtelijke draagkracht van hun omgeving niet overschrijden (zie 2.9). Zowel de functionele binding als de toetsing aan de ruimtelijke draagkracht moet worden onderzocht. Verder moeten deze gebouwen zich richten naar het kader voor zonevreemde woningen.

7.2.9

Zones voor verblijfsrecreatieve infrastructuur (suggestie)

Het formuleren van ontwikkelingsperspectieven voor de verblijfsrecreatieve infrastructuur is een bovengemeentelijke materie. De visie die de gemeente opneemt in haar gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, dient daarom beschouwd als een suggestie aan provinciale / gewestelijke overheid. Het GRS bevat enkel de basisprincipes voor een toetskader. Dit toetskader geldt als basis voor een evaluatie van bestaande zones voor verblijfsrecreatie en van eventuele nieuwe. Draagkracht van omgeving en gewenste ruimtelijke structuur primeren dus op actuele bestemmingen. Het toetskader dient verder uitgewerkt in een RUP. De effectieve toetsing gebeurt tevens in een RUP.

146

IOK

Uitgangspunten Het fysisch systeem en de gewenste natuurlijke en landschappelijke structuur zijn sturend voor de ontwikkelingsmogelijkheden van bestaande en nieuwe zones voor verblijfsrecreatieve infrastructuur. Bestaande zones voor verblijfsrecreatie volgens het gewestplan die sterk conflicteren met de gewenste (natuurlijke en landschappelijke) structuur, worden in vraag gesteld. Alternatieve bestemmingen zijn mogelijk op voorwaarde dat dit juridisch en maatschappelijk haalbaar is33. In de gemeente Herselt komen méér dan 1000 weekendverblijven voor. Zoals hoger vermeld zijn een groot aantal van hen planologisch zonevreemd en/of juridisch zonevreemd34. De draagkracht van de gemeente is met dit aantal overschreden. Daarnaast is er onmiskenbaar de vaststelling dat de vraag naar weekendverblijven na een hoogtepunt in de jaren 60 – 70 de jongste decennia sterk is afgenomen. In het finale wensbeeld wordt het huidige aantal dan ook als een overschrijding van het absoluut maximum beschouwd. Het uitwerken van een visie voor bestaande en eventueel nieuwe zones voor verblijfsrecreatieve infrastructuur, kan niet losgekoppeld worden van deze zonevreemdheidsproblematiek. Toetsingscriteria In de eerste plaats dient rekening gehouden te worden met de kwetsbaarheid van het gebied. De kwetsbaarheid kan zowel verband houden met kwetsbaarheid van fysisch systeem (o.a. watertoets) als van de natuurlijke - landschappelijke structuur. Beide hangen in de gemeente Herselt overigens vaak samen. De afbakening van habitatrichtlijngebieden geeft hiervan bijvoorbeeld een eerste indicatie. In de tweede plaats worden milieutechnische aspecten in rekening gebracht, waarbij voornamelijk de problematiek van afvalwaterzuivering een rol speelt. Tot slot is de afstand tot het woonweefsel een bepalende factor, evenals de eisen die gesteld worden vanuit de hogere wetgeving zoals brandveiligheid e.d. Op basis van deze overwegingen kunnen volgende criteria vooropgesteld worden ter afbakening van een zone voor verblijfsrecreatie: Afstand tot woonweefsel en bereikbaarheid – Ruimtelijk: versnippering open ruimte – Afstand tot voorzieningen (winkels…): mobiliteitsaspecten 33

Juridische en maatschappelijke haalbaarheid houden onder meer rekening met de mate dat de zone ontwikkeld is, de vergunningstoestand, eventuele planschade, enz… 34 Planologische zonevreemdheid wijst op een onverenigbaarheid met bestaande of gewenste ruimtelijke structuur, ongeacht de actuele bestemming. Voor meer duiding wordt verwezen naar het toetskader zonevreemde infrastructuur (DEEL 2VII1).

plangroep



– Aansluitbaarheid op nutsvoorzieningen zonder overdreven kost: – Water, elektriciteit – Afvalophaling – riolering (alternatief: mogelijkheden van zuivering ter plaatse) – Aspecten brandveiligheid en eventuele noodzakelijke aanleg nieuwe toegangswegen (indirecte gevolgen) Impact op structuurbepalende functies natuur, landbouw, landschap – Indicaties: gewenste deelstructuren, aanduiding habitatrichtlijngebied, … Impact op fysisch systeem en ecologische relaties – Relatie met natuurlijke overstromingsgebieden – Eventuele noodzaak tot grondwaterspiegelbeheersing en de gevolgen daarvan op infiltratie – kwel milieus, veengebieden, … Deze toetsingscriteria, verfijnd in een RUP, worden gehanteerd voor evaluatie van bestaande of nieuwe zones voor verblijfsrecreatieve infrastructuur. Voor de zones die deze toetsing doorsteen gelden volgende algemene ontwikkelingsperspectieven, naast later te bepalen gebiedsspecifieke: Algemene ontwikkelingsperspectieven voor de zones voor verblijfsrecreatieve infrastructuur (na positieve toetsing) Behoorlijk vergunde weekendverblijven waarbij zowel het feitelijke gebruik als plaatsing en afmetingen van de constructies in overeenstemming zijn met de voorschriften, kunnen behouden blijven. Het aansnijden van nieuwe, nog niet ontsloten kavels voor weekendverblijven is niet wenselijk, cf. uitgangspunten hoger. Bestaande niet vergunde recreatieve verblijven komen in aanmerking voor regularisatie, mits afmetingen, plaatsing, aansluitbaarheid op nutsinfrastructuur, e.a. verenigbaar zijn. Permanente bewoning is niet toegelaten. Een van de mogelijke uitvoeringsinstrumenten is de opmaak van een RUP, waarin de juiste contouren aangeduid worden en de voorschriften uitgewerkt worden. Deze voorschriften moeten enerzijds de plaatsing van nieuwe weekendverblijven sturen en anderzijds overgangsmaatregelen bevatten voor bestaande. Voor sommige zones is het mogelijk dat de omliggende natuurlijke, agrarische of landschappelijke structuur, evenals het fysisch systeem, bijkomend beperkingen opleggen aan de verblijfsrecreatieve structuur. Dit houdt o.a. dat men aangepaste bouwmaterialen kan eisen, dat de verharding van wegen beperkt wordt, dat de beplanting van percelen aan voorwaarden wordt onderworpen, …. Ook kunnen in de voorschriften voorwaarden opge-


IOK

legd worden die gebruik als permanente woning ontmoedigen zoals een beperking van de bebouwbare oppervlakte tot 80 m². De inrichting van al deze zones gebeurt bovendien binnen de mogelijkheden van de sectorale wetgeving ter zake met respect voor de omgeving. Voor alle zones moeten in de voorschriften richtlijnen opgenomen worden in functie van een integraal waterbeheer. Volgende voorschriften dienen minimaal opgenomen te worden: – – – – – –

Minimale verharding, maximale infiltratiemogelijkheden Scheiding van hemelwater en afvalwater voorwaarden inzake het individueel (ter plaatse) zuiveren van het afvalwater geen permanente bewoning beperking van bebouwbare oppervlakte (60 m²) voorwaarden inzake nieuwe beplanting en/of het behoud van bestaande groenelementen

Ontwikkelingsperspectieven voor zones voor verblijfsrecreatie volgens gewestplan die negatief scoren op de toetsing Bestaande vergunde verblijven kunnen behouden blijven (uitwerking regeling zonevreemd recreatief verblijf). Enkel indien het in stand houden van deze verblijven een hypotheek legt op de realisatie van de gewenste ruimtelijke structuur dient een lange termijn uitdoofscenario te worden uitgewerkt, waarbij flankerende (sociale, financiële,..) maatregelen noodzakelijk zijn. Delen van zones met een negatieve toetsing dienen op termijn herbestemd te worden (natuurfunctie). Of regularisatie van niet-vergunde weekendverblijven mogelijk is binnen een bepaalde zone, moet geëvalueerd worden van zone tot zone en is afhankelijk van de toetsing aan bovenvermelde criteria die elke zone ondergaat. Regularisatie van deze verblijven impliceert dat ze voldoen aan de regels van de huidige wetgeving. Niet aangesneden (delen van) gebieden voor verblijfsrecreatie volgens het gewestplan worden niet (verder) ontwikkeld. Indicatieve screening van bestaande clusters, grotendeels gelegen in recreatiegebieden volgens het gewestplan Onderstaande screening geeft een eerste typering, maar biedt onvoldoende basis voor het formuleren van specifieke ontwikkelingsperspectieven. Dit moet gebeuren na diepgaander onderzoek via RUP. C 15 Herselt Vuldershoek – Deze cluster ligt binnen de natuurconcentratiegebieden Hertberg-Stippelberg. – De cluster sluit niet aan op bestaande kernen binnen de gemeente.

plangroep

147


woningen gelegen op de Venusheuvel die de structuur van het landschap verstoren.

– Ze is niet gelegen op alluviale gronden, maar wel in een infiltratiegebied. C21 Herselt Rijselberg-Vijverstraat – Het gebied is goed ontsloten, ligt relatief dicht bij het woonweefsel van Herselt, heeft een versnipperde structuur en heeft goede fysische eigenschappen. – Het gebied ligt echter in een zwaartepunt van de natuurlijke structuur.

C7 Visvijverstraat – De zone Visvijverstraat is op dit ogenblik een zone voor dagrecreatie. Er komt echter een cluster voor. – Het overige gedeelte van het gebied wordt aangeduid als toeristischrecreatieve centrumzone.

C13 Hoolstraat – Deze zone wordt volledig omringd door natuurconcentratiegebied en ligt in infiltratiegebied. – De dichtheid aan weekendverblijven binnen deze cluster is vrij laag, zodat de natuurlijkheid van het gebied nog hoog is. De landschappelijke inpasbaarheid van deze zone moet maximaal bewaard blijven. – De zone fungeert op dit ogenblik als migratiebarrière voor dieren: hiervoor moet een oplossing gezocht worden.

C14 Wezels Baantje – Deze zone is gelegen nabij de kern van Blauberg – Geen indicaties van aanwezigheid kwetsbaar gebied C3, C4, C5, C23, C24 Langdonken – De Langdonken is zowel vanuit oogpunt fysisch systeem als natuurlijke structuur kwetsbaar gebied. – Afstand tot woonweefsel is groot, bereikbaarheid niet goed. – Aandachtspunten zijn: waterhuishouding, toegangswegen, landschappelijke inpassing en vegetatiegebruik

C19 Varenwinkel Elzenbroek – Deze cluster is gelegen in een kwetsbaar gebied: de gronden zijn er nat (alluviale gronden, depressies), waarvan deels veengebied (cf bodemkaart). – De waterkwaliteit van de Molenbeek/Calsterloop is een aandachtspunt: langs de beek kan een zone van 5m breedte bebouwingsvrij gehouden worden.

C9 Ramsel-Haterbeekweg – Deze cluster sluit aan op de Raambroekse bossen die als habitatrichtlijngebied aangeduid zijn. – Zowel het fysisch systeem als de natuurlijke structuur stellen randvoorwaarden.

C20 Varenwinkel De Schrieken – Dit gebied is reeds voor een groot gedeelte ingenomen door weekendverblijven. – De zone is gedeeltelijk gelegen in valleigebied, aansluitend op de Molenvloedloop à het noordelijke gedeelte dient beschouwd als kwetsbaar gebied. – De zone is relatief geïsoleerd gelegen binnen de gemeente: ze sluit niet aan op een kern en is eveneens niet goed ontsloten. – Zoals aangegeven in de gewenste natuurlijke structuur sluit het gebied aan bij twee natuureilanden.

Zone Plankenbrugstraat – Het gebied is kwetsbaar daar de bodems er nat zijn en aangezien het grenst aan de Scheiloop. – Deze zone bevat op dit ogenblik geen cluster aan weekendverblijven, maar el een aantal visvijvers, die een functionele relatie vertonen met van nature natte gronden (zie verder DEEL 2VII4).Camping Dry Eicken

C22 Ramsel Venusberg

– – – –

– Het gebied is gelegen nabij de Aarschotsesteenweg. De ontsluiting is dus relatief goed. – Landschappelijk wordt de Venusheuvel (die een structurerend reliëfelement is binnen de gemeente en dus zeer waardevol is) versneden. Er zijn echter ook

148

IOK

plangroep

de camping is gelegen in gebied voor verblijfsrecreatie volgens gewestplan. Het betreft een historisch gegroeide inrichting. Bijzonder zijn de reliëfverschillen De waterproblematiek is een aandachtspunt. Een eventuele uitbreiding of verdere ontwikkeling van verblijfsrecreatie dient gekoppeld aan een duurzame



oplossing voor de waterproblematiek, en dit zowel voor hemelwater als afvalwater. Herhuisvesting vanpermanente bewoning in weekendverblijven De gemeente voert een beleid om deze vorm van bewoning tegen te gaan. Voor een aantal pilootclusters werden reeds concrete stappen gezet op provinciaal niveau (clusters (C11, C12, C13, C15 en C21). De provinciale studie ‘eindvoorstel voorstudie pilootclusters weekendverblijven Herselt, sept. 2009’ inventariseert in detail 5 clusters en telt in totaal 65 permanent bewoonde weekendverblijven, gelegen in clusters C11, C 15 en C21. (Een inventaris uit 1999 telt meer dan 200 permanent bewoonde weekendverblijven binnen de 28 clusters.)Inzake het profiel van te herlokaliseren permanente bewoners voort de provincie een nieuwe studie uit. Het herlokalisatieaanbod dat voor deze doelgroep moet gecreëerd worden is enerzijds afhankelijk van het beleid dat gevoerd zal worden in de verschillende clusters en anderzijds van de taak die Herselt heeft om hiervoor een oplossing te voorzien. De gemeente heeft in dit verband een locatieonderzoek laten uitvoeren en ingebracht in de het provinciale planningsproces terzake (zonder keuze te maken), zie ook 4.1.4. M.b.t. ruimte voor herlokalisatie van permanente bewoning in weekendverblijven hanteert de gemeente Herselt volgende visie (cf. advies gemeente n.a.v. openbaar onderzoek provinciaal RUP, 11-02-2011 à 11 04 2011): – De zones voor wonen voor deze specifieke doelgroep moeten verspreid worden over het ganse grondgebied van de gemeente, dit om de sociale mix te realiseren. – Nieuwe woonzones moeten toegankelijk zijn voor verschillende doelgroepen en bestaande eigendommen van de woningmaatschappijen moeten in aanmerking genomen worden voor herhuisvesting. – Voor het hervestigen van permanente bewoning in weekendverblijven kunnen gebieden voor verblijfsrecreatie, woongebieden en/of woonuitbreidingsgebieden aangewend worden, maar ook agrarische gebieden moeten in aanmerking kunnen komen. – De bestaande wachtlijsten van de sociale huisvestingsmaatschappijen mogen geenszins beïnvloed worden door de bijkomende vraag naar woningen voor de herhuisvesting van bewoners van weekendverblijven. De nieuwe huisvestingsprojecten voor de specifieke doelgroep moeten volledig onafhankelijk staan van het te realiseren objectief sociale woningen. Het bestaande aanbod van sociale woningen mag aangewend worden voor de specifieke doelgroep op voorwaarde dat elders bijkomende sociale woningen aangeboden worden.


IOK

plangroep

149


8

Visie op andere functies

Andere functies zijn als deelstructuur niet structuurbepalend binnen de gemeente Herselt. Deze worden hier kort aangegeven. Het betreft gemeenschapsvoorzieningen en ontginningsgebieden.

8.1

Algemene gemeenschapsvoorzieningen

Het aanbod aan gemeenschaps- en nutsvoorzieningen dient zowel kwantitatief als kwalitatief afgestemd te worden op de lokale behoeften en dit op het niveau van de gemeente. Volgende algemene richtlijn voor gemeenschapsvoorzieningen wordt vooropgesteld: – De aan het wonen gekoppelde gemeenschaps- en nutsvoorzieningen worden geconcentreerd in de kernen van het buitengebied. Het niveau en de reikwijdte van de voorzieningen wordt in overeenstemming gebracht met het belang van de kern. – Bij niet aan het wonen gekoppelde gemeenschaps- en nutsvoorzieningen moet de schaal aansluiten bij de schaal van het landschap en mag de omvang de structuurbepalende functies van het buitengebied niet aantasten. De gemeente ondersteunt hiermee de richtlijnen van het RSV. Verder worden de zones voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut volgens het gewestplan behouden voor de vestiging van gemeenschapsvoorzieningen. Volgende types gemeenschaps- en nutsvoorzieningen met specifieke ontwikkelingsperspectieven zijn relevant voor Herselt: Gemeentehuis Zowel de ligging in het centrum van Herselt als de uitrusting van het gemeentehuis voldoet aan hoger gestelde criteria en de behoeften. Ook het OCMW is hierin gevestigd.

ten van en aansluitend op Herselt-centrum. Deze locatie kan behouden worden gelet op het feit dat het containerpark centraal gelegen is, aansluit op het woonweefsel (hoofddorp) en goed bereikbaar (via kort traject lokale weg II aansluitend op secundaire weg). Aansluitend aan dit containerpark zal een tijdelijke opslagplaats gelokaliseerd worden van 1 ha. Culturele en toeristisch-recreatieve voorzieningen De meeste culturele voorzieningen zijn ingebed binnen of sluiten onmiddellijk aan op de woonkernen. Nieuwe voorzieningen dienen ook zo veel mogelijk binnen de kernen voorzien te worden. Aan de recreatiezone Limberg zullen een aantal voorzieningen bijkomen (zoals bibliotheek centrum, polyvalent lokaal). Deze zone sluit aan op het hoofddorp. Onderwijsinstellingen De gemeente Herselt telt een achttal scholen (kleuter- en lager onderwijs). De scholen zijn ingebed in de woonkern. Betreffende ontwikkelingsperspectieven zijn vooral bereikbaarheid en veiligheid van de schoolomgevingen aandachtspunten. Begraafplaatsen De begraafplaatsen In Ramsel en Bergom voldoen voorlopig aan de behoefte. Deze in Herselt-centrum en Blauberg hebben een uitbreiding nodig. De zone In Herselt kan in noordelijke richting uitbreiden waarbij een omvorming van agrarisch gebied naar zone voor gemeenschapsvoorzieningen noodzakelijk is. Voor deze in Blauberg dient dit verder onderzocht te worden. Sociale voorzieningen Nieuwe voorzieningen worden (zoals de meeste bestaande) ingebed in het woonweefsel. Eventuele uitbreidingsbehoeften van bestaande voorzieningen in de rand van de woonkernen of de open ruimte dienen geval per geval afgewogen te worden. Aandachtspunten daarbij zijn de schaal van het landschap, toetsing aan het fysisch systeem en de structuurbepalende openruimtefuncties.

Politie

Het rusthuis is reeds gelegen in een zone voor gemeenschapsvoorzieningen en heeft momenteel geen uitbreidingsbehoefte meer. Binnen de gemeente bestaat er de nood aan ruimte voor kinderopvang. Deze zal tevens aan de Limberg opgevangen worden.

De wijkpost Herselt van de Politie Zuiderkempen (Herselt-Hulshout-Westerlo) is gelegen aan de Wolfdonksesteenweg binnen de kern van Herselt-centrum.

Waterzuivering

Gemeentelijke werkplaatsen en containerpark De gemeentelijke werkplaatsen van Herselt liggen in het woonweefsel van Herseltcentrum (Vest). Het containerpark ligt aan de Dieperstraat (Dieperdel), net ten wes-

150

IOK

Een waterzuiveringsstation vertoont uiteraard een sterke functionele link met de ontvangende waterloop en kan daarom ingeplant blijven of worden op plaatsen waar in principe infrastructuur maximaal wordt geweerd omwille van de fysische kenmerken van de omgeving (vallei). Hierbij dient echter aandacht besteed aan een maxi-

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 8 Visie op andere functies

male (visuele) integratie in de omgeving en dient de schaal aangepast op de schaal van de omgeving. Momenteel komt er geen waterzuiveringsstation voor. Ruimte voor decentrale energiewinning – ruimte voor windenergie De gemeente wenst de mogelijkheden voor windenergie op haar grondgebied te benutten binnen de grenzen van draagkracht en goede ruimtelijke ordening. Voor grote windturbines, die ook de grootste rendementen hebben, lijken niet de geschikte uitgangscondities aanwezig, zoals grootschalige lijninfrastructuren of regionale bedrijventerreinen. Een actief aanbodbeleid voeren op dit vlak lijkt dan ook niet aan de orde. M.b.t. de kleinere windmolens (op daken, tuinen…) dient steeds een grondige afweging te gebeuren van beoogde CO2-reductie versus ruimtelijke / visuele impact. Indien de gemeente geconfronteerd wordt met een aanvraag i.v.m. een project wat betreft windenergie dienen, ongeacht de bestemming, bij de beoordeling van het project minstens het naleven van volgende richtlijnen in acht genomen te worden: – Rekening houden met Windplan Vlaanderen: het resultaat van een technische en ruimtelijke analyse naar sites in Vlaanderen die ruimtelijk en technisch economisch in aanmerking komen voor de inplanting van windmolens – Degelijke onderbouwing van het project wat betreft: landschappelijke inpassing, inpassing in de leefomgeving, milieueffecten, hinder, veiligheid, plaatsingsconfiguraties, milieuvoorwaarden en dergelijke. Overige diensten Voor de overige diensten zoals de post,… gelden de algemene ontwikkelingsperspectieven.

Het zuidelijk gedeelte van deze noordoostelijke zone bevat de open kleiputten. Hiervoor zal een RUP opgesteld worden waarin een nieuwe bestemming en bijhorende ontwikkelingsperspectieven vastgelegd worden. Deze hangen af van ontsluiting, eventuele sanering, eigendomsstructuur. Het formuleren van een gewenste invulling van de gerealiseerde ontginningsgebieden, dient te gebeuren in een ruimtelijk uitvoeringsplan, waarbij volgende uitgangspunten gehanteerd worden: – Behoud agrarisch gebied, tenzij de economische en technische haalbaarheid uit nader onderzoek dit zou tegenspreken. Onder meer ook doordat elders agrarisch gebied verdwijnt (bijvoorbeeld nieuwe locatie lokaal bedrijventerrein) is het van belang om het agrarisch gebied / gebruik in deze zone te vrijwaren. – Er gebeurt geen wijziging in de juridische voorraad voor woningbouw, d.w.z. bestaande ontsloten percelen worden behouden; er worden geen nieuwe bijgecreëerd. – De mogelijkheid tot creëren van een parkgebied in de centrale zone op en rond de kleiputten zelf. Kleiput schoolstraat: afwerken en uitbouw sportinfrastructuur In het verleden (periode 2003) werd de kleiput door de gemeente gedeeltelijk opgevuld. In functie van een verdere uitbouw van de sportactiviteiten op het terrein wil de gemeente Herselt de mogelijkheden onderzoeken met betrekking tot de afwerking van de bestaande gemeentelijke kleiput in de Schoolstraat te Ramsel, plus de ontwikkeling van sportterreinen op dit perceel. Dit impliceert ook herbestemming van het strookje ontginningsgebied naar hoofdfunctie ‘gemeenschapsvoorzieningen’. De gemeente wenst hiervoor een masterplan op te maken.

8.2

Ontginningsgebieden

Ontginningsgebieden zijn gewestelijke bevoegdheid. De gemeente pleit voor een herbestemming van de ontginningsgebieden in Ramsel (suggestie). De huidige bestemming (ontginningsgebied) is immers achterhaald. Gelet op het feit dat ontginningen een gewestelijke bevoegdheid zijn, dient de gemeentelijke visie te worden beschouwd als een suggestie. Er bestaat echter geen bijzonder delfstoffenplan voor deze gebieden. Noordoostelijke zone Ramsel: herbestemmen Voor het grootste gedeelte van de noordoostelijke zone in Ramsel is de nabestemming als agrarisch gebied gerealiseerd. Deze zone wordt bijgevolg opgenomen bij de kerngebieden van de agrarische structuur. Hiervoor gelden bijgevolg ook dezelfde ontwikkelingsperspectieven als opgesomd op p.115.


IOK

plangroep

151


9

Synthese gewenste ruimtelijke structuur

Kaart R 10: synthese gewenste ruimtelijke structuur

Ruimtelijke ontwikkelingen in de gemeente Herselt worden gebiedsgericht gestimuleerd, in afstemming op de kwetsbaarheid van de verschillende gebieden. Hierbij wordt het fysisch systeem expliciet als basisdrager van de ruimtelijke structuur erkend. De zogenaamde ‘watertoets’ wordt doorgevoerd waarbij het de bedoeling is om waterlopen en hun aangrenzende valleigronden maximaal bebouwingsvrij te houden. Extensief bodemgebruik is in deze gebieden aangewezen en vormt wanneer deze gebieden niet tot de natuurlijke structuur behoren, een aandachtspunt binnen de agrarische structuur. Het aanduiden van streefzones voor dominant graslandgebruik in de gemeente is daarvan een voorbeeld. Naast de waterlopen en valleien, vormen de diestiaanheuvels een belangrijk onderdeel van het fysisch systeem. Uiteraard hebben ze ook een landschappelijke waarde die het ruimtebeeld in Herselt in sterke mate bepaalt. Deze heuvels zullen in de toekomst behouden blijven, evenals het bebost karakter van vele van deze heuvels. Ze vormen immers de ruggengraat van de natuurlijke structuur die grensoverschrijdend wordt verdergezet in Averbode en in Westerlo. Deze bossen zijn structuurbepalend op Vlaams niveau, zoals ook de vallei van de Grote Nete. Aansluitend bij deze vallei ligt de Goor-Asbroekdepressie. Deze depressie bevat belangrijke natuurlijke elementen die in de toekomst verder ondersteund worden, net zoals deze elementen in de Langdonkendepressie. Een aantal van deze gebieden werden reeds afgebakend binnen het VEN en er kan verwacht worden dat ook de overige delen in de toekomst hiertoe behoren. Beperkter van omvang, maar eveneens met hoofdfunctie natuur, komen natuureilanden voor. Deze worden door de gemeente afgebakend en inrichtingsprincipes worden ervoor opgesteld. Verspreid binnen de gemeente liggen de kernen van Herselt. Deze kernen worden binnen het structuurplan afgebakend ter opvang van de natuurlijke groei en ter vrijwaring van de open ruimte. De hiërarchie tussen deze kernen zoals die in het RSPA werd voorgesteld, wordt overgenomen en verfijnd. De woonkern van Herselt wordt hierbij als hoofddorp aangewezen en in de toekomst kan de grootste groei binnen deze kern opgevangen worden. Ramsel en Bergom zijn beide eveneens woonkernen die een behoorlijke dynamiek kunnen opvangen, maar waarbinnen andere activiteiten op een lager niveau uitgebouwd worden. Zo wordt in Herselt-centrum gestreefd naar een levendig en leefbaar commercieel centrum, terwijl in Ramsel, Bergom en Blauberg, naar handelslocaties op buurtniveau wordt gestreefd. Handelsactiviteiten in de kern worden preferentieel op de economische dragers ondergebracht, de drukke verkeersaders; de overige delen van het woongebied worden gereserveerd voor laagdynamische verweving.

152

IOK

Varenwinkel, de overige kern in de gemeente, wordt geselecteerd als nederzetting, waar wonen hoofdfunctie blijft maar de groei die deze kernen kunnen opvangen is beperkt. ‘De Snepkens’ wordt aangeduid als een bebouwingsconcentratie en krijgt slechts zeer beperkte mogelijkheden binnen de bestaande juridische voorraad om woningen te creëren. Ook de aldaar aanwezige sportinfrastructuur wordt op het huidige niveau bestendigd. Aan verspreid liggende woningen in de open ruimte worden woonrechten toegekend in functie van de kwetsbaarheid van het gebied waarin ze gelegen zijn. Aansluitend bij het hoofddorp Herselt wordt een zoekzone voor lokale bedrijvigheid aangeduid. De reeds bestaande KMO-zones in de gemeente worden behouden en aangeduid als lokaal bedrijventerrein. Specifieke richtlijnen worden opgesteld voor deze lokale bedrijventerreinen. De verschillende kernen worden onderling verbonden door verkeersaders, die vaak ook op hoger niveau een rol spelen. De N19 en de N152 worden geselecteerd als secundaire wegen, waarbij de leefbaarheid van Herselt-centrum een aandachtspunt is. Wanneer de doortochtherinrichting geen verbetering van de kwaliteit van de kern met zich meebrengt, opteert de gemeente voor een omleidingsweg rondom de kern. Buiten de kern worden verschillende delen van de N19 aangeduid als economische dragers waarop gestreefd wordt naar dynamische verweving. Andere wegen in de gemeente worden aangeduid als lokale weg, al dan niet met een verbindend of verzamelend karakter. De gemeente selecteert een aantal van deze secundaire en lokale wegen tevens als dragers voor het openbaar vervoer, waarbij de gedeelten die niet bediend worden door lijnbussen, door een belbus worden aangegaan. Op recreatiezone Limberg wordt een busstation ontwikkeld. Nog met betrekking tot vervoer, worden ook de fietsvoorzieningen uitgebreid, waarbij de verkeersveiligheid een criterium vormt. Het knooppunt voor sportinfrastructuur aan de Limberg wordt uitgebouwd. Een veelheid aan sportvoorzieningen worden er ondergebracht, evenals een aantal culturele voorzieningen. De overige sportvoorzieningen in de gemeente die gericht zijn op de verschillende deelkernen, worden aangeduid als centrumzones voor sportinfrastructuur en krijgen specifieke ontwikkelingsperspectieven. Zonevreemde toeristischrecreatieve infrastructuur zal geëvalueerd worden in een RUP. Eveneens behorend tot de recreatieve structuur, maar onlosmakelijk samenhangend met de natuurlijke waarde en het groene karakter van de gemeente, zijn de weekendverblijven. Over heel de gemeente komen er een 1.100-tal voor. De visie van de gemeente (als suggestie aan de hogere overheid) is dat enkel de verblijven binnen de contouren van het gewestplan als zone voor verblijfsrecreatieve infrastructuur worden aangeduid. Binnen deze gebieden kunnen bijkomende maatregelen opgelegd worden, al naargelang van de omgeving waarin ze gelokaliseerd zijn. Bijkomende weekendverblijven zijn niet gewenst, evenals permanente bewoning in deze verblijven. Alle andere weekendverblijven in de gemeente (verspreid liggende of zonevreemde) zullen uitgedoofd worden.

plangroep


VI Gewenste ruimtelijke structuur 9 Synthese gewenste ruimtelijke structuur

In de overige delen van de open ruimte vormt de agrarische sector de hoofdfunctie. Het grootste gedeelte van de agrarische gebieden wordt aangeduid als kerngebied van de agrarische structuur en gereserveerd voor de professionele landbouw, met nadruk op grondgebonden veeteelt. Binnen het agrarisch gebied worden differentiaties doorgevoerd, in functie van verschillende doelstellingen. In gebieden die voor de grondgebonden landbouw een belangrijke waarde hebben door hun onbebouwd karakter, worden bouwvrije zones afgebakend waarbinnen niet gebouwd kan worden, ook niet door agrarische bedrijven. Daarbij aansluitend wordt het gebied Helschot – Vispoel aangeduid als aandachtsgebied open ruimte waarbinnen enkel aansluitend bij bestaande bebouwing gebouwen opgericht kunnen worden. In gebieden die daarentegen eerder gekenmerkt worden door een versnipperde structuur en die minder belangrijk zijn voor de professionele landbouwer, worden agrarische gebieden type II afgebakend waarbinnen hobbylandbouw en aan landbouw gerelateerde activiteiten ondergebracht kunnen worden. Voor 1 zone suggereert de gemeente aan de hogere overheid om een natuurverwevingsgebied aan te duiden. Andere delen van het agrarisch gebied worden dan weer gekenmerkt door de aanwezigheid van kleine landschapselementen. Deze worden als aandachtsgebieden kleine landschapselementen gecategoriseerd, maar landbouw blijft hoofdgebruiker. Toetsing veiligheid in het kader van de SEVESO II richtlijn In Herselt wordt enkel ruimte voorzien voor lokale bedrijvigheid. Op een lokaal bedrijventerrein zijn geen SEVESO II bedrijven toegelaten en in Herselt bevinden zich geen historisch gegroeide risicobedrijven. Op dit vlak zijn geen randvoorwaarden te weerhouden voor de ruimtelijke planning.


IOK

plangroep

153


VII

TOETSKADER STRUCTUUR

ZONEVREEMDE

INFRA-

Een individuele afweging in een diepgaand onderzoek is hiervoor aangewezen. Figuur 12: verenigbaarheidstoets zonevreemde infrastructuur, schematisch Confrontatie - afweging

1

Algemene methodiek

ACTIVITEIT aard dynamiek

Juridisch is sprake van zonevreemdheid als in een bestemmingszone functies en activiteiten plaatsvinden die niet verenigbaar zijn met de voorschriften van deze bestemmingszone. Infrastructuur gekoppeld aan deze activiteiten is zonevreemde infrastructuur.

OMGEVING draagkracht kwetsbaarheid Beleidskader bestemmingen GRS - RSV… Sectoraal kader

Een ruimtelijk structuurplan schept via een gewenste ruimtelijke structuur een kader voor de opmaak van nieuwe bestemmings- en inrichtingsplannen. Dit nieuwe kader zal aanleiding geven tot wijzigingen of verfijningen van de huidige voorschriften. In die zin is het mogelijk dat infrastructuur die op dit moment juridisch zonevreemd is, niet langer onverenigbaar is met de gewenste ruimtelijke structuur, of omgekeerd. In dit verband zou men kunnen spreken van “planologische zonevreemdheid” als tegenhanger van de juridische zonevreemdheid.

Mobiliteit (bereikbaarheidsprofiel) Structuurbepalende functies natuur landbouw wonen …

KLASSEN

hoogdynamisch

De afweging van zonevreemde infrastructuur zal daarom niet enkel onderhevig zijn aan een juridische toetsing maar zal ook moeten getoetst worden aan de gewenste ruimtelijke structuur. In een aantal gevallen kan het ook aangewezen zijn om bestaande infrastructuur die niet juridisch zonevreemd is maar mogelijk wel onverenigbaar is met de gewenste ruimtelijke structuur, aan een verenigbaarheidstoetsing te onderwerpen.

0

Niet vergunde of onvoldoende vergunde zonevreemde infrastructuur wordt in deze methodiek niet a priori uitgesloten van een verenigbaarheidstoetsing; de vergunningstoestand vormt daarentegen wel een belangrijke parameter in de afweging zelf. De normale rechtsgang moet in voorkomend geval hiervan onafhankelijk kunnen blijven gebeuren.

laagdynamisch

1

2

...

specifieke ontwikkelingsperspectieven per klasse

Draagkracht van omgeving versus dynamiek van de activiteit

juridische toets (vergunningen…)

De verenigbaarheidstoets moet leiden tot specifieke ontwikkelingsperspectieven per infrastructuur. De basis voor de verenigbaarheidstoets van zonevreemde infrastructuur is de planologische toets. Dit is de confrontatie van de dynamiek van de infrastructuur en de eraan verbonden activiteiten versus de ruimtelijke draagkracht van de omgeving (gewenste structuur), zoals weergegeven in Figuur 12. Beide aspecten moeten samen bekeken worden omdat een activiteit in functie van de aard van de omgeving in het ene gebied als hoogdynamisch en in het andere als laagdynamisch moet beschouwd worden. Zo kan bijvoorbeeld een weekendverblijf gelegen in verstoringsgevoelig gebied beschouwd worden als hoogdynamische infrastructuur.

154

Fysisch systeem Landschap

IOK

socio – economische toets

plangroep


VII Toetskader zonevreemde infrastructuur 1 Algemene methodiek

De planologische toets maakt in eerste instantie abstractie van de huidige juridische toestand. De juridische toestand behelst de bestemming volgens plan van aanleg van de zone waarin de infrastructuur gelegen is en de vergunningtoestand. De juridische toets kan wel teruggekoppeld worden voor het bijsturen van de ontwikkelingsperspectieven die volgen uit de eerste stap. Een eventuele bijkomende laatste stap in een beleidsmatige afweging naast de strikt ruimtelijke afweging is de evaluatie t.o.v. sociale en/of economische aspecten. Hierin komen onder meer (cultuur)historische en sociaal maatschappelijke binding aan bod. Gewenste ruimtelijke structuur als referentiekader voor de toetsing Zolang de gewenste structuur via functies en bestemmingen niet hard vastgelegd is via RUP’s, is de verenigbaarheidstoets mogelijk maar kan de dubbele toetsing aanleiding geven tot dubbelzinnigheid als huidige bestemming en gewenste structuur niet overeenkomen. Een eenduidige toetsing is pas mogelijk nadat ruimtelijke uitvoeringsplannen de gewenste ruimtelijke structuur hard vastleggen via bestemmingen met specifieke voorschriften en duidelijke grenzen. Specifieke uitwerking per functie – deelstructuur Elke functie heeft een eigen karakter en ruimtelijke dynamiek en ook op socioeconomisch vlak hebben ze hun eigenheid. Dit pleit voor een thematische (sectorale) aanpak van zonevreemdheid (bijvoorbeeld RUP zonevreemde bedrijven,…). Deze thematische aanpak verdient de voorkeur omdat dan “gelijkaardige” infrastructuur gelijktijdig wordt aangepakt. Volgende deelsectoren kunnen bijvoorbeeld onderscheiden worden: – Zonevreemde woningen – Zonevreemde handel en bedrijvigheid – Zonevreemde toeristisch-recreatieve infrastructuur Deze thematische indeling is echter geen dogma. Zo kan ook een bundeling gebeuren in functie van het statuut: bijvoorbeeld bundeling van activiteiten zonder winstoogmerk onder de noemer “zonevreemde verenigingen”, waarin zowel sportclubs als jeugdwerking behandeld worden. Een ander voorbeeld is een horecabedrijf, dat zowel binnen de toeristisch – recreatieve structuur als de “economische structuur” kan ingedeeld worden. Specifieke ontwikkelingsperspectieven per klasse De verenigbaarheidstoets kan resulteren in een aantal klassen waarvoor specifieke ontwikkelingsperspectieven gelden, die als basis moeten dienen bij het beoordelen van vergunningsaanvragen. Hoewel het aantal klassen en de ontwikkelingsperspectieven per klasse sectoraal verruimd of verfijnd kunnen worden, kan volgende onderverdeling als algemene


IOK

leidraad gelden (gebaseerd op de IOK - methodiek van het sectoraal BPA zonevreemde bedrijven). Klasse 0: Verdwijnen Een dergelijke verregaand ontwikkelingsperspectief impliceert dat de toetsing negatief is over de ganse lijn: – De planologische toets is negatief. De infrastructuur en gerelateerde activiteiten zijn onverenigbaar met de hoofdfunctie en ook een tijdelijke bestendiging ervan legt een hypotheek op de ontwikkeling van de hoofdfuncties in het gebied. Het betreft meestal kwetsbaar gebied met een beperkte draagkracht (cfr. de definitie van kwetsbaar gebied: zie verder) – De juridische toets is negatief. Indien dit niet het geval is, behoort een indeling in deze klasse evenwel nog tot de mogelijkheden (omwille van de grote waarde van een gebied bijvoorbeeld), maar impliceert dit eveneens een aankoopverplichting of schadeloosstelling. – In de afweging brengt de socio-economische toets onvoldoende argumentatie om tot een minder strenge klasse over te gaan. In een aantal gevallen kan het aangewezen zijn voor deze klasse elders herlokalisatieruimte te voorzien, waar het planologisch wel verantwoord is. Klasse 1: uitdoving met nabestemming Deze categorie heeft betrekking op infrastructuur die: – Hetzij onverenigbaar is met de hoofdfunctie(s) maar waar enerzijds de socioeconomische afweging een onmiddellijk verdwijnen niet opportuun acht (bijvoorbeeld vanuit de historische context) en waar anderzijds het opleggen van beperkende voorschriften niet kan leiden tot verenigbaarheid; – Hetzij activiteiten die samenhangen met een specifieke locale en eventueel tijdsgebonden behoefte en die precies om die reden op die plaats aanvaardbaar zijn. Wanneer de maatschappelijke behoefte verdwijnt, verdwijnt ook de relevantie van de infrastructuur en verdient een nieuwe bestemming de voorkeur. Klasse 2: bevriezing Tot deze categorie behoren de infrastructuur en activiteiten waarbij de grens van verenigbaarheid bereikt of (licht) overschreden is. – Klasse 2a: bevriezing met beperkingen t.o.v. de bestaande toestand De grens van verenigbaarheid is licht overschreden maar mits bijsturing van de activiteiten in functie van een aantal beperkende voorschriften, kan de onverenigbaarheid binnen aanvaardbare grenzen gehouden worden. – Klasse 2b: bevriezing conform de bestaande toestand

plangroep

155


De grens van verenigbaarheid is bereikt of licht overschreden, maar de socioeconomische afweging maakt een strenger ontwikkelingsperspectief weinig aanvaardbaar. Dit is van toepassing in gevallen waar het opleggen van beperkende voorschriften cfr. klasse 2a geen reële toekomstperspectieven kan garanderen en dus de facto tot verdwijning zou lijden. Klasse 3: behoud met beperkte mogelijkheid tot uitbreiding Dit is de categorie waarbij zich een gunstige evaluatie van de verenigbaarheidstoets voordoet. De infrastructuur en gerelateerde activiteit brengen geen belangrijke dynamiek teweeg gelet op de specifieke kenmerken van de omgeving. De draagkracht van de omgeving is nog niet bereikt zodat een (beperkte) uitbreiding nog mogelijk is. Klasse 4: behoud met mogelijkheid tot ruime uitbreiding Tot deze categorie behoort de infrastructuur waarvan de activiteiten de draagkracht van de omgeving nog lang niet overschreden hebben. In veel gevallen gaat het om een gebied waar reeds een sterke dynamiek aanwezig is. De mogelijkheid tot uitbreiden van de activiteiten kan in een aantal gevallen bijdragen tot een goede ruimtelijke ordening als op die manier de druk op meer kwetsbare gebieden kan verlaagd worden. Kwetsbare gebieden Gebieden die vanuit hun intrinsieke aard een beperkte draagkracht vertonen ten opzichte van de meeste infrastructuur en activiteiten, kunnen aangeduid worden als kwetsbare gebieden. Dit betekent echter niet dat voor kwetsbare gebieden algemeen geldende ontwikkelingsperspectieven kunnen gegeven worden voor elke vorm van zonevreemdheid. Voor infrastructuur die vrij homogeen is in haar dynamiek ongeacht het individuele geval (bijvoorbeeld ééngezinswoningen) is een a priori gebiedsgerichte koppeling van de klassen in principe wel mogelijk, hoewel ook hier nuanceringen zinvol kunnen zijn. Voor andere functies kan de kwetsbaarheid verschillende gevolgen hebben naargelang de aard en de dynamiek van de activiteit. De kwetsbaarheid van een gebied heeft zowel betrekking op fysisch, biologisch, als milieutechnisch vlak (waarbij bijvoorbeeld de problematiek rond afvalwaterzuivering een rol kan spelen). Eveneens bepalende factoren zijn de afstand tot het woongebied o.w.v. mobiliteit, nutsvoorzieningen en dergelijke en de aspecten inzake brandveiligheid. Verder bouwend op de definitie zoals decretaal bepaald, worden kwetsbare gebieden als volgt gedefinieerd: – kwetsbaar op grond van ligging in waardevolle onderdelen van natuurlijke structuur.

mes GEN-GENO). Deze komen grotendeels overeen met groen- en bosgebieden op het gewestplan: natuurgebied, natuurgebied met wetenschappelijke waarde of reservaatgebied, bosgebied, bosgebied met wetenschappelijke waarde. – GEN of GENO (VEN, hoofdfunctie natuur cfr. gewestelijk RUP) – Natuureiland (hoofdfunctie natuur cfr. gemeentelijk RUP) – Speciale beschermingszone volgens de habitatrichtlijn of volgens de vogelrichtlijn. – kwetsbaar op grond van fysisch systeem (in functie van watertoets) – winterbeddingen van structuurbepalende hydrografische elementen en brondepressies, voor zover de watertoets negatief is – risicozones voor overstromingen – kwetsbaar op grond van ligging in waardevolle onderdelen van agrarische structuur – bouwvrije zones van de agrarische structuur Ingeval van individuele afweging (bijvoorbeeld zonevreemde bedrijven) of een verfijnd gebiedsgericht kader (zonevreemde woningen) zullen hoger opgesomde kwetsbare gebieden sturende principes zijn zonder aanleiding te geven tot een a priori klassering. Gebieden met randvoorwaarden In een gebied dat niet als kwetsbaar gebied werd aangeduid, kunnen nog randvoorwaarden gelden. Dat is het geval voor volgende beleidscategorieën: Landschappelijk waardevolle gebieden Landschappelijk waardevolle gebieden kunnen randvoorwaarden opleggen aan de functies die erin voorkomen. Tot deze categorie kunnen o.m. volgende gebieden behoren: – beschermde landschappen – gave landschappen of gebieden met elementen van gaaf landschap, waarbij het homogene onbebouwde karakter een structuurbepalende component is – aandachtsgebieden open ruimte Ook in deze gebieden kunnen geen algemeen geldende ontwikkelingsperspectieven voor elke vorm van zonevreemde infrastructuur gegeven worden, maar zullen deze perspectieven variëren. Randvoorwaarden die in deze gebieden gelden hebben te maken met de landschappelijke inpasbaarheid van de infrastructuur binnen de omgeving. Specifieke randvoorwaarden moeten in een RUP worden vastgelegd.

– Gebieden met hoofdfunctie natuur. In afwachting van de definitieve afbakening in RUP’s werden de natuurconcentratiegebieden weerhouden (aanna-

156

IOK

plangroep


VII Toetskader zonevreemde infrastructuur 1 Algemene methodiek

Aandacht voor merkwaardige gebouwen Merkwaardige gebouwen (conform Verdrag van Granada, 1985), bakens, beschermde monumenten en bouwkundig erfgoed uit de inventarissen van Monumenten en Landschappen worden aangeduid in een RUP. Merkwaardige gebouwen krijgen een specifieke afweging die kan resulteren in een ontwikkelingsperspectief dat mogelijk afwijkt van een ‘klassiek’ gebouw in dezelfde situatie. In functie van het behoud van de erfgoedwaarde kan het bijvoorbeeld juist aangewezen zijn om een nieuwe, binnen de omgeving passende functie, toe te kennen indien de oorspronkelijke functie het duurzaam behoud van het gebouwen niet langer kan garanderen. Verbouwingen e.a. moeten uiteraard steeds gebeuren met respect voor de erfgoedwaarde.


IOK

plangroep

157


Meer inhoud geven: bijkomend opnemen van andere stedenbouwkundige aspecten

2

Sectorale uitwerking: zonevreemde woningen

Voor de basisaanpak wordt verwezen naar de algemene methodiek (punt 1), gevisualiseerd door Figuur 12.

2.1

Toepassingsgebied

Alle zonevreemde woningen komen in aanmerking. De toetsing van de vergunningstoestand gebeurt naast de ruimtelijke afweging zoals voorzien in het algemene afwegingskader voor zonevreemde infrastructuur.

2.2

Ontwikkelingsperspectieven

De regeling die de decreetgever heeft voorzien wordt door het gemeentebestuur als voorlopige oplossing aanvaard. Uitgangspunten Opdat een RUP een meerwaarde zou betekenen t.o.v. de generieke regeling is verfijning en nuancering in een RUP noodzakelijk. Gebiedsgerichte focus en detailanalyse maken deze nuancering mogelijk. Tevens kunnen in een RUP ook andere stedenbouwkundige aspecten (vb maatregelen tegen vertuining) geregeld worden, die niet decretaal voorzien zijn. Volgende elementen maken deel uit van de verfijning in een RUP (niet limitatief). Juridische aspecten – Het onderscheid tussen woningen gebouwd vóór ’62 en woningen gebouwd na ’62 wordt als belangrijk onderscheid in de afweging meegenomen. Het van kracht worden van de wet op de Stedenbouw wordt als belangrijk ankermoment beschouwd. Gebiedsgerichte differentiatie – Verfijning van de tweedeling kwetsbaar gebied versus niet kwetsbaar gebied. Decretaal is een opdeling in kwetsbaar en niet kwetsbaar gebied voorzien als enige gebiedsgerichte differentiatie, waar gebiedsgericht detailonderzoek in een RUP meer gradaties toelaat. Het onderscheid tussen beide wordt als basis - insteek behouden. Als uitgangspunt voor deze gebiedsgerichte verfijning geldt de gewenste ruimtelijke structuur en in het bijzonder de structuurbepalende elementen van fysisch systeem, natuurlijke, agrarische en landschappelijke structuur.

158

IOK

De decretale regeling is in de eerste plaats gefocust op de mogelijkheden en beperkingen inzake in stand houden en/of uitbreiden en maximale volumes. Met de gewenste ruimtelijke structuur als achtergrond zullen in een RUP zonevreemde woningen ook andere stedenbouwkundige aspecten geregeld worden die een bijdrage kunnen leveren aan de integratie in de gewenste ruimtelijke structuur: – Opnemen van voorschriften die –gebiedsgericht verfijnd – vertuining tegengaan. Omgevende (landbouw)gronden mogen niet ‘vertuinen’, een verdere inname van landbouwgronden kan de eigenheid van de gebieden hypothekeren. Er moeten dus niet alleen maximale bouwvolumes worden opgelegd, ook op de inname van tuinen moet een grens worden vastgesteld. Mogelijke maatregelen zijn: verbod op plaatsen van erfscheidingen op bepaalde afstand van de woningen, regeling plaatsing en omvang van bijgebouwen, …. – Gebiedsspecifieke regeling voorzien in functie van toelaatbare functiewijzigingen. – Specifieke maatregelen inzake integraal waterbeheer met het onderliggend fysisch systeem en de zoneringsplannen (waterzuivering) als sturende principes (bouwvrije zones, infiltratievoorzieningen, maximale verharding, kleinschalige waterzuivering,…) – Specifieke maatregelen m.b.t. groenaanleg en erfbeplanting evenals andere voorschriften m.b.t. landschappelijke integratie. – … Differentiatie in functie van de “aard” van de woning De decretale regeling voorziet geen onderscheid in categorieën van woningen. In een RUP is deze nuancering wel aan de orde:In een RUP is deze nuancering wel aan de orde: – Specifieke voorschriften voor woningen met erfgoedwaarde. Woningen met erfgoedwaarde worden in een RUP geïnventariseerd en nominatief aangeduid op plan. Voor deze woningen wordt een specifieke beleidscategorie uitgewerkt met voorschriften die waken over het vrijwaren van deze erfgoedwaarde. Erfgoedwaarde kan samenhangen met de karakteristieken van de woning zelf of van de cluster waartoe de woning behoort: zo kan een ‘traditioneel rijgehucht‘, typisch voor de Kempen, beschouwd worden als een erfgoedkwaliteit. – Het toevoegen van nog bijkomende categorieën van woningen is mogelijk indien dit nodig zou blijken uit de inventaris.

plangroep


VII Toetskader zonevreemde infrastructuur 2 Sectorale uitwerking: zonevreemde woningen

Algemeen geldende ontwikkelingsperspectieven

Decretale regeling voor woningen in kwetsbare gebieden = regeling voor de strengste beleidscategorie inzake toelaatbaar volume

Geen nieuwe, bijkomende woningen in de open ruimte

De ontwikkelingsperspectieven voor de meeste beperkende beleidscategorie zal gebaseerd zijn op de decretale regeling voor zonevreemde woningen in kwetsbaar gebied: regeling i.v.m. instandhouding en verbouwen binnen bestaand volume, overmachtregeling.

Er kunnen geen nieuwe woningen worden bijgebouwd in de open ruimte, tenzij ze in overeenstemming zijn met de (gewenste) hoofdfunctie van het gebied (bv. een woning gekoppeld aan een landbouwbedrijf in een gebied met een agrarische hoofdfunctie). Dit wil ook zeggen dat het aantal woongelegenheden binnen de bestaande woningen steeds wordt beperkt tot één. Woningen die aansluiten op de kern = omvorming tot woonzone Behoorlijk vergunde woningen die direct aansluiten op de kernbebouwing kunnen worden omgevormd tot woonzone voor zover ze geen nadelige beperkingen inzake afstands- en andere milieuwetgevingregels met zich meebrengen ten aanzien van de structuurbepalende hoofdfuncties (bv. landbouw) van de omgeving. Het betreft hier voornamelijk gewestplanverfijningen. Tijdens de opmaak van de gewestplannen werden deze woningen als het ware ‘over het hoofd gezien’. De woningen kunnen verbouwd, uitgebreid of herbouwd worden conform de plaatselijke toestand of de stedenbouwkundige voorschriften die geldig zijn op het ruimtelijk geheel waar deze woningen deel van uitmaken. Woningen die aan de kern gelegen zijn maar een structurele begrenzing van de kern tegenwerken worden niet meegenomen in de woonzone (bv. één geïsoleerde woning aan de overkant van een weg waarbij de weg een duidelijke begrenzing voorziet tussen de kern en de open ruimte). Woningen in de open ruimte = hoofdfunctie behouden Ongeachte de gebiedsspecifieke regeling die voorzien wordt voor zonevreemde woningen in de open ruimte, die niet aansluiten op een woonkern, wordt de hoofdfunctie (openruimtefunctie) behouden. De regeling beoogt immers enerzijds rechtszekerheid te bieden voor de bewoners, maar mag anderzijds geen lange termijn hypotheek leggen op de omgevende open ruimte. Het behoud van de hoofdfunctie van het onderliggende gebied (conform gewenste ruimtelijke structuur) biedt hiervoor de meeste garanties. Decretale regeling voor woningen in niet-kwetsbaar gebied = bovengrens regeling inzake toelaatbaar volume Het decretaal voorziene maximum volume voor woningen in niet-kwetsbaar gebied wordt beschouwd als een bovengrens, i.c. het toelaatbaar volume voor de beleidscategorie met de ruimste mogelijkheden. In de overige beleidscategorieën (kwetsbare gebieden en tussenvormen zoals hoger beschreven) kunnen lagere toelaatbare volumes aan de orde zijn (bijvoorbeeld een lager maximum toelaatbaar volume voor woningen in een rijgehucht om het landelijk karakter te vrijwaren.


IOK

plangroep

159


3

Sectorale uitwerking: zonevreemde handel en bedrijvigheid

de omgeving. Hieronder wordt een niet limitatieve lijst gegeven van mogelijke onderzoekselementen, die gehanteerd kunnen worden bij de afweging: Typering van de activiteit – Ruimtebehoefte van het bedrijf


– Huidig ruimtegebruik – Evt. gewenst ruimtegebruik – Type activiteiten

3.1

– Beschrijving – Hinderbronnen (Vlarem indeling hinderlijke inrichting) – Mobiliteitsprofiel

Toepassingsgebied

De Vlaamse Codex RO voorziet basisrechten voor zonevreemde bedrijven. Nochtans vraagt de bedrijfsspecifieke situatie in vele gevallen een meer genuanceerde aanpak op maat van het bedrijf in relatie tot de omgeving. Een gemeentelijk RUP kan hiervoor het aangewezen instrument zijn. In een RUP kunnen alle soorten bedrijven aan bod komen35. Het betreft hier een ganse waaier aan bedrijfsactiviteiten, dus inclusief handel, para-agrarische activiteiten, horeca… die mogelijk niet verenigbaar zijn met de omgeving. Naast economische activiteiten in de open ruimte komen dus ook handels- en bedrijfsactiviteiten in aanmerking die niet of moeilijk verweefbaar zijn in de woonzone. De oplossing die de decreetgever heeft voorzien in de Vlaamse Codex RO wordt door het gemeentebestuur als voorlopige oplossing aanvaard. Verdere detaillering zal gebeuren in een RUP.

3.2

Elementen van afweging

– Schaal – Inplanting: tov bouwlijn, perceelsgrenzen – Fysische toestand, materiaalgebruik gebouwen, dakvorm, in vergelijking met de omgeving – Buffers – Omkeerbaarheid van het ruimtegebruik Typering van de omgeving

De planologische toets gebeurt steeds ten opzichte van de gewenste structuren (RSV, RSPA, RSV, mobiliteitsplan,…), cf. hoger aangegeven. Voor zonevreemde bedrijven is de in Figuur 12 aangegeven methodiek zeer toepasselijk, omdat precies bij bedrijven de dynamiek van het ene bedrijf sterk kan verschillen van het andere. Ook de socio-economische toets vereist de nodige aandacht, o.m. vanwege de sterke maatschappelijke verankering van sommige bedrijven. Uit deze evaluatie kan de mate van (on)verenigbaarheid van de economische activiteit met de omgeving worden nagegaan. Als finaliteit geldt het toekennen van een ontwikkelingsperspectief (uitbreiden, bevriezen, uitdoven, herlokaliseren) aan een zonevreemde locatie/activiteit. Tevens wordt de mogelijkheid open gelaten om (waar dit wenselijk is) ook een andere activiteit toe te laten voor zover deze qua dynamiek verenigbaar is met de draagkracht van 35

het toepassingsgebied is dus ruimer dan wat conform omzendbrief 97/01 gekend was als zonevreemde bedrijvigheid

160

– Mobiliteitsprofiel: parking, mobiliteit gebruikers – Parkingbehoefte – Toegangen – uiterlijke verschijningsvorm

IOK

De relevante functies (kan verschillen per locatie) komen aan bod. Tevens wordt expliciet verwezen naar relevante sectoraal juridische context/juridische verankering Fysisch systeem Het fysisch systeem is het geheel van eigenschappen, processen en onderlinge relaties van klimaat, geologie, reliëf, bodem, oppervlakte- en grondwater en lucht. Het RSV stelt uitdrukkelijk dat het fysisch systeem de onderlegger vormt van de ruimtelijke structuur en een sterk structurerende werking heeft (moet hebben) voor toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. In die zin kunnen vanuit het fysisch systeem grensstellende elementen aangegeven worden indien de impact van het aansnijden ervan niet beperkt blijft tot de locatie zelf, maar een volledig ecosysteem (bijvoorbeeld het watersysteem, cf. watertoets) over grote afstand kan verstoren. Natuurlijk overstroombare gebieden en depressies kunnen grensstellend zijn, zeker als hun structurerende werking het lokale niveau overstijgt (zoals het hypothekeren van een integraal waterbeheer). In dergelijke ge-

plangroep


VII Toetskader zonevreemde infrastructuur 3 Sectorale uitwerking: zonevreemde handel en bedrijvigheid

bieden zijn ophoging, bebouwing of infrastructuur niet gewenst (= grensstellend in de strikte zin van het woord). Andere elementen van het fysisch systeem kunnen wel randvoorwaarden opleggen maar worden niet per definitie beschouwd als grensstellend. In dat geval kan mits naleven van de randvoorwaarden de impact beperkt worden. Mogelijke bronnen, indicatoren zijn: – – – –

Beschermingszones grondwaterwinning Integraal waterbeheer: NOG-ROG, watertoetskaarten Waterlopen: categorie – beheer – kwaliteitsdoelstellingen Bekkenbeheerplan

Natuur De afweging ten opzichte van de natuurlijke structuur houdt een evaluatie van de actuele biologische waarde in enerzijds en van de potenties van het gebied voor de natuurlijke structuur anderzijds. Mogelijke bronnen, indicatoren zijn: – Speciale beschermingszones (habitat-, vogelrichtlijn) – VEN – Feitelijke kenmerken, kwaliteiten, kwetsbaarheid: BWK, specifieke inventarisaties

Landbouw Een toetsing t.o.v. de agrarische structuur kan gebeuren door een evaluatie in functie van de actuele en potentiële waarde ervan voor de landbouw. Criteria die daarbij een rol spelen zijn: – Op niveau van de agrarische structuur: een structureel sterk agrarisch gebied wordt gekenmerkt door relatief onversnipperde open ruimte (niet te veel verspreide bebouwing), een homogeen agrarisch gebruik en een sterke agrarische infrastructuur in functie van een toekomstgerichte landbouw. Andere elementen die een rol spelen zijn het ontbreken van natuurlijke fysische beperkingen zoals extreem natte of droge bodems. Naast een evaluatie van de kenmerken kan ook het al dan niet behoren tot een ruilverkaveling hiervoor een indicator zijn. Een andere indicator is de landbouwwaarderingskaart. – Op niveau van een bedrijf: de actuele rol in de agrarische structuur (indicator: “landbouwgebruikspercelen“ op basis van de mestaangiftes bij de VLM) en de aard van het bedrijf. Mogelijke bronnen, indicatoren zijn: – Ruilverkaveling, landinrichting – Waardering sterkte agrarische structuur – Agrarisch gebruik (gebruikspercelen) Wonen – hinderaspecten

Landschap Vanuit landschappelijk oogpunt kunnen gave landschappen als grens- of voorwaardenstellend zijn. Een gaaf landschap is een landschap waarvan de samenhang slechts in beperkte mate gewijzigd is door ingrepen. Het betreft hetzij relicten van traditionele landschappen (valleilandschappen, heide- en venlandschappen), hetzij relicten van landschapspatronen: kleinschalig landschapspatroon, depressies, historische rijgehuchten op hogere interfluvia. Zowel belevingswaarde als relictwaarde zijn daarbij afwegingselementen. Belangrijke indicatoren voor de aanwezigheid van gave landschappen of landschapskenmerken: – Monumenten en landschappen: beschermde monumenten, landschappen, dorpsgezicht – Erfgoedlandschappendecreet: ankerlandschap – Feitelijke landschappelijke kwaliteiten, kwetsbaarheid


IOK

Ingeval van mogelijke hinderelementen is de nabijheid van woningen een belangrijke parameter. Bij het afwegen van hinderelementen kan het nuttig zijn om de bestaande belastingsgraad (geluid, lucht, licht…) in kaart te brengen. Mogelijke hinderaspecten zijn: – – – –

Geluidhinder Lichthinder Geurhinder …

Mobiliteit – Confrontatie bereikbaarheidsprofiel en mobiliteitsprofiel – Parkeerbehoefte – Toegang

plangroep

161


Niet-ruimtelijke afwegingsfactoren Historiek – Ontstaan Ruimtelijk-juridische aspecten – – – –

Graad van zonevreemdheid Milieuvergunningen Bouwvergunningen en bouwmisdrijven Administratieve handelingen (PV’s,..)

Sociale aspecten – Lokale binding Economische aspecten – Recente investeringen – Praktische problemen bij eventuele herlokalisatie – Uitrustingsgraad van het terrein

162

IOK

plangroep


VII Toetskader zonevreemde infrastructuur 4 Sectorale uitwerking: zonevreemde toeristisch-recreatieve infrastructuur

4

Sectorale uitwerking: zonevreemde toeristisch-recreatieve infrastructuur


4.1

Toepassingsgebied

Zonevreemde toeristisch – recreatieve infrastructuur dekt een brede waaier van infrastructuur en bijhorende activiteiten:

In analogie met de regelgeving voor zonevreemde woningen en bedrijven zou opnieuw een opdeling kunnen gemaakt worden tussen kwetsbare gebieden en niet kwetsbare gebieden als basis voor een gebiedsgerichte uitwerking. Deze opdeling is hier echter minder voor de hand liggend, omdat de kwetsbaarheid van een gebied wel eens sterk kan verschillen naargelang de aard van de activiteit, die hier zoals hoger aangegeven erg divers is. Of een activiteit als hoog- of laagdynamisch moet beschouwd worden is immers onmogelijk af te leiden uit de activiteit alleen, maar blijkt pas uit de confrontatie tussen de activiteit en de omgeving. Omgekeerd is het dan ook niet mogelijk om gebieden te definiëren waar elke vorm van toeristisch recreatieve structuur in alle omstandigheden hoogdynamisch is. Een individuele toetsing, waarbij de specifieke dynamiek van de activiteit getoetst wordt aan verschillende ruimtelijke omgevingsaspecten, zal daarom steeds nodig zijn om een evenwichtige afweging te kunnen maken.

– Sportinfrastructuur: sporthallen, open lucht sportterreinen, visvijvers in met openbaar karakter of voor visclubs in functie van de sportvisserij, crossterreinen… – Infrastructuur voor jeugdwerking: jeugdlokalen, speelterreinen, speeltuinen niet gekoppeld aan horeca… – Horeca – inrichtingen: café‘s, dancings, taveernes (al dan niet met speeltuin)…: inzake aanpak is er een sterke analogie met “bedrijven” en kan een vergelijkbare toetsing gebeuren. – Verblijfsrecreatieve infrastructuur: weekendverblijven al dan niet met visvijver, campings… – Aan de landbouw gerelateerde recreatieve inrichtingen: maneges, kinderboerderijen, kleine dierentuinen, … – Pretparken / dierentuinen … Bij opmaak van thematische RUP’s voor zonevreemde infrastructuur kan geopteerd worden om bedrijven binnen de toeristisch-recreatieve structuur (zoals horecabedrijven) samen te behandelen met andere zonevreemde handel en bedrijvigheid.

Toch blijft de definitie van kwetsbare gebieden zoals hoger gedefinieerd, zinvol als sturend principe: binnen kwetsbare gebieden is de draagkracht t.o.v. de meeste activiteiten beperkt, zodat bij de afweging hier grote omzichtigheid aan de dag moet gelegd worden. Verder zal in een niet – limitatieve lijst hieronder aangegeven worden in welke gevallen een strengere of soepelere houding aangewezen kan zijn. . In een RUP moet steeds individueel onderzocht worden of deze functies verenigbaar zijn met de omgeving en kunnen eventueel voorwaarden opgelegd worden. Op basis van deze individuele afweging kan een indeling gebeuren in klassen met de daaraan gekoppelde ontwikkelingsperspectieven. Dit geldt zowel voor weekendverblijven als andere zonevreemde toeristisch-recreatieve infrastructuur.

4.2

Planologische toetsing

4.2.1

Algemeen

De hieronder geformuleerde ontwikkelingsperspectieven moeten, in zoverre ze betrekking hebben op ruimtelijke beleidscategorieën van bovenlokaal niveau (GEN, GENO, natuurverbinding enz…), beschouwd worden als suggestie aan het betreffende bovenlokale niveau.

Gelet op het feit dat de aard en de dynamiek en dus ook de relatie met de draagkracht van de omgeving sterk verschilt naargelang het type, is een te sterk veralgemenend afwegingskader hier niet aangewezen.

Zonder afbreuk te doen aan de nood aan individuele afweging worden hieronder een aantal algemene aandachtspunten aangehaald specifiek voor de afweging van zonevreemde toeristisch recreatieve structuur. Tevens wordt verwezen naar de voorlopige toetsing van bestaande clusters in de gewenste toeristisch recreatieve structuur.

4.3

Elementen van afweging

Terughoudendheid in kwetsbare gebieden De mogelijkheden voor zonevreemde toeristisch recreatieve activiteiten in kwetsbare gebieden zijn in principe beperkt, tenzij ze de hoofdfunctie van het gebied ondersteunen. Voor activiteiten waarvoor een onmiskenbare maatschappelijke behoefte bestaat, kan steeds instandhouding toegelaten worden, zolang geen alternatieve locatiemo-


IOK

plangroep

163


gelijkheden voorhanden zijn. Indien wel herlokalisatiemogelijkheden voorhanden zijn wordt voor niet verweefbare activiteiten in kwetsbaar gebied een individueel uitdovingsscenario opgelegd, rekening houdend met eventuele socio–economische aspecten. Uitbreiding van de infrastructuur of een toename van de dynamiek van activiteiten in kwetsbare gebieden is niet mogelijk. Zoals hiervoor gezegd kan de kwetsbaarheid van een gebied verschillen naargelang de aard van de activiteit. In een RUP zal nagegaan worden of een activiteit verenigbaar is met de visie op het gebied Ruimere mogelijkheden voor infrastructuur met een sterke maatschappelijke binding In de afweging kan het openbare karakter van infrastructuur of het feit dat infrastructuur ter beschikking staat van (lokale) verenigingen leiden tot een verschuiving in de classificatie (versoepeling als gevolg van socio-economische toets). Voor dergelijke infrastructuur kan immers nabijheid tot kern of nederzetting waarin de maatschappelijke binding verankerd is, een essentiële rol spelen. Voor dergelijke infrastructuur gelegen in de open ruimte en/of kwetsbaar gebied kan een bestendiging (onder voorwaarden) toch verantwoordbaar zijn, op voorwaarde dat het functioneren van natuurlijke, landschappelijke of agrarische structuur niet gehypothekeerd wordt. De ruimtelijke en maatschappelijke binding met de nederzetting of kern vormt dan de basis voor de argumentatie en een bindende voorwaarde voor de bestendiging van de infrastructuur. Een uitbreiding van infrastructuur of een toename van de dynamiek is echter niet mogelijk. Een voorbeeld is een voetbalterrein van een lokale wijkvereniging of gehucht, gelegen in de open ruimte nabij een kleine nederzetting. Voor dergelijke sportterreinen kan dit betekenen dat de activiteiten kunnen bestendigd worden in de mate dat het (sub)lokale niveau niet overstegen wordt en zolang er een behoefte bestaat. Het opleggen van een nabestemming (die in werking treedt van zodra de behoefte verdwijnt) kan hierbij aangewezen zijn. Een ander voorbeeld is infrastructuur van een lokale jeugdvereniging in de open ruimte en/of kwetsbaar gebied. Dergelijke infrastructuur kan toch bestendigd worden als geen realistisch evenwaardig alternatief (evenwaardig op vlak van bereikbaarheid en veiligheid, …) voorhanden is. Specifieke ontwikkelingsperspectieven voor infrastructuur die een functionele relatie vertoont met het fysisch systeem Sommige activiteiten vertonen een onlosmakelijk verband met plaatselijke kenmerken van het fysisch systeem. Een voorbeeld is de link die een visvijver vertoont met gronden die van nature een hoge grondwaterstand hebben. Meestal komen deze natte gronden voor in valleien of depressies. Het zijn precies die gebieden die vaak ook het label “kwetsbaar gebied” meedragen, en een beperkte draagkracht ten opzichte van diverse harde functies en infrastructuur vertonen. Toch kan in bepaalde

164

IOK

gevallen een bestendiging van dergelijke infrastructuur onder voorwaarden verantwoordbaar zijn gelet op de onlosmakelijke relatie. Het opleggen van specifieke voorschriften vanuit de landschappelijke en natuurlijke randvoorwaarden is dan meestal noodzakelijk voor de verenigbaarheid. Infrastructuur in daartoe voorziene zones: behoud of uitbreiding Infrastructuur die niet conflicteert met de gewenste structuur (ongeacht de bestemming) moet in principe behouden kunnen worden binnen de draagkracht van de omgeving. Waar nodig dient via planningsinitiatieven een verfijning van de bestemming en/of de afbakening en een gepaste ordening doorgevoerd te worden (bijvoorbeeld via overgangsmaatregelen voor bestaande infrastructuur in het RUP dat de zone vastlegt).

4.3.1

Planologische toetsing zonevreemde weekendverblijven

De toetsing van zonevreemde weekendverblijven is deels een bovengemeentelijke materie, waarbij de gemeente een adviserende rol speelt36. Methodologisch zijn er voor weekendverblijven 2 mogelijkheden: Methodiek cf. beleidsbrief Vlaanderen en provinciaal verder uitgewerkt: clustering Door de Vlaamse administratie werd aan de gemeenten gevraagd tegen eind december 2003 een inventaris van de weekendverblijven op te maken en te bezorgen. Het zou dan de bedoeling zijn volgens de principes van de beleidsbrief van de minister van Ruimtelijke Ordening (zie planningscontext) de problematiek planologisch te gaan aanpakken. Volgens dit beleidsdocument is het de bedoeling op basis van deze inventaris clusters te gaan onderscheiden en deze aan een toetsing te onderwerpen. Voor clusters die positief beoordeeld zouden worden en niet gelegen zijn in kwetsbare gebieden, zou een planologische oplossing mogelijk zijn. Dit is een uitwerking van de visie van het RSV dat bovendien stelt dat weekendverblijven die planologisch zonevreemd gelegen zijn verwijderd of verplaatst dienen te worden37. In ruimtelijke uitvoeringsplannen zou voor deze positief beoordeelde clusters een ordening voorzien kunnen worden, ook niet vergunde weekendverblijven zouden daardoor geregulariseerd worden. Volgens de beleidsbrief ligt de planningsverantwoordelijkheid wat dit betreft op provinciaal niveau. Absolute duidelijkheid bestaat daarover niet. 36

De clusters zijn provinciale bevoegdheid; de individuele weekendverblijven gemeentelijke materie. n dit verband wordt verwezen naar het pilootproject in de gemeente Herselt inzake problematiek van de zonvreemde weekendverblijven (eindvoorstel september 2009. 37 Het juridisch zone-eigen of zonevreemde karakter is daarbij slechts een aspect in de afweging. Alle terreinen met weekendverblijven, ongeacht de bestemming op het gewestplan, moeten in principe geëvalueerd worden i.f.v. de ruimtelijke draagkracht van het betrokken gebied (RSV ,p. 417).

plangroep


VII Toetskader zonevreemde infrastructuur 4 Sectorale uitwerking: zonevreemde toeristisch-recreatieve infrastructuur

De richtlijnen uit de beleidsbrief en het RSV werden opgemaakt op Vlaams niveau. In de Provincie Antwerpen dient ook gewerkt te worden binnen het kader van het RSPA (zie planningscontext). Aan de hand van een aantal pilootprojecten (o.m. ook in de gemeente Herselt) werd door de provincie in september 2009 een specifieke methodiek voor aanpak clusters ontwikkeld (meer info in planningscontext). Methodiek GRS: individuele afweging De tweede methode vormt niet enkel voor weekendverblijven een kader, maar ook voor andere toeristisch-recreatieve infrastructuur. Hier wordt de algemene methodiek (zie 1) gebruikt. Gemeentelijke suggesties De gemeente pleit voor een zeer voorzichtige aanpak waarbij – in het bijzonder voor de problematiek in Herselt – in de eerste plaats afgewogen wordt t.o.v. de draagkracht en kwetsbaarheid van de omgeving, ongeacht de huidige bestemmingen. Deze aanpak, die strookt met de algemene methodiek voorzien in het GRS, is noodzakelijk omdat de meeste clusters van weekendverblijven gelegen zijn in of nabij zwaartepunten van de natuurlijke structuur en/of waterrijke of reliëfrijke gebieden. Daarbij kan worden vastgesteld dat bij de inkleuring van verblijfrecreatieve gebieden op het gewestplan niet altijd voldoende rekening gehouden is met deze omgevingskenmerken. De afweging van zonevreemde verblijfsrecreatieve infrastructuur kan daarom ook niet losgekoppeld worden van de screening van “zone-eigen” clusters (die, zij het niet juridisch, vaak wel planologisch zonevreemd zijn). Inzake methodologie wordt daarom verwezen naar de aanpak voor screening van verblijfsrecreatieve infrastructuur zoals beschreven onder gewenste toeristische recreatieve infrastructuur (DEEL 2VI7.2.9).


IOK

plangroep

165


VIII

VAN VISIE NAAR PRAKTIJK

Een ruimtelijk structuurplan geeft als beleidsdocument de gewenste ruimtelijke structuur aan. Het heeft een bindend karakter voor de overheid, maar is niet rechtstreeks bindend voor de burger. In tegenstelling tot bodembestemmingsplannen (zoals gewestplannen), die een verordenend karakter hebben, vormt een ruimtelijk structuurplan geen beoordelingsgrond voor de afgifte of weigering van vergunningen. Een ruimtelijk structuurplan kan wel indirect doorwerking hebben naar onder meer het vergunningenbeleid door toetsing aan de “goede plaatselijke ordening”. De visie-elementen geformuleerd in het richtinggevend gedeelte moeten juridisch hard gemaakt worden alvorens ze in de praktijk kunnen vertaald worden. In dit verband kan de gemeente putten uit een juridisch instrumentarium, zoals onder meer de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen (bestemming, inrichting en beheer), de opmaak van stedenbouwkundige verordeningen, verkavelingsverordeningen, enz… Het zijn deze documenten die het beoordelingskader zullen vormen bij het behandelen van bouwen verkavelingsvergunningen. Ruimtelijke uitvoeringsplannen vervangen de bestaande plannen van aanleg (gewestplan,…). Naast dit juridisch instrumentarium kunnen ook andere maatregelen bijdragen tot het realiseren van de gewenste ruimtelijke structuur. Voorbeelden zijn het voeren van een strategisch aankoopbeleid, het uitvaardigen van subsidiereglementen, het uitvaardigen van belastingsreglementen en het afsluiten van beheersovereenkomsten. Onderstaande lijst geeft een overzicht van mogelijke maatregelen om de belangrijkste visie-elementen te realiseren, maar mag niet als limitatief worden beschouwd.

1

Mogelijke maatregelen ter ondersteuning van een integraal waterbeheer

Uitvlakken van de piekdebieten De systematische toename van verharde oppervlaktes, de snelle afvoer van regenwater naar oppervlaktewater en de kanalisatie van waterlopen zijn er de oorzaak van dat sterke debietschommelingen optreden stroomafwaarts, waardoor het risico op overstromingen groot is. Onderstaande maatregelen zijn een ondersteuning en verfijning op het toepassen van de “code van goede praktijk”: – Aanleg van infiltratiegrachten (of infiltratieriolering) voor de regenwaterafvoer. Deze grachten hebben als doel regenwater (afkomstig van wegen, daken, verhardingen) ter plaatse te laten infiltreren; ze staan dus niet in verbinding met het oppervlaktewaternet. Waar geen gescheiden riolering ligt of zal gelegd worden, voorziet de gemeente infiltratiegrachten bij aanleg of heraanleg van wegen. In

166

IOK

nieuwe verkavelingen wordt de mogelijkheid van infiltratiegrachten onderzocht. Ook bij de aanleg van bedrijventerreinen wordt in de mate van het mogelijke voor deze werkwijze geopteerd. Het voorzien van infiltratiegrachten en/of infiltratiesysteem wordt ingeschreven in typebestekken. – Opmaak stedenbouwkundige verordeningen voor het gebruik van waterdoorlatende materialen bij verharding. Deze verordening moet er voor zorgen dat het regenwater maximaal in de grond kan dringen. De verordening geldt voor woningen en bedrijventerreinen, waar geen infiltratiegrachten voorzien zijn. – Opmaak subsidiereglement m.b.t. het opvangen van hemelwater (bij bestaande woningen). De stedenbouwkundige verordening die reeds op gewestelijk niveau bestaat is enkel geldig voor (ver)nieuwbouw. Daarom wordt een subsidie voorzien voor het installeren en in gebruik nemen van een hemelwaterput bij een bestaande woning. Op die manier wordt de afkoppeling ook gestimuleerd bij de bestaande bebouwing. Door ondertekenen van een samenwerkingsovereenkomst kan aanvullend een (gewestelijke) afkoppelingspremie voorzien worden. – Opmaak van een belastingreglement inzake verhardingen. Er wordt een belasting uitgewerkt voor grote, verharde oppervlaktes (parkeerterreinen, loodsen,…) die vervalt bij het effectief afkoppelen van de regenwaterafvoer. Opnemen in een RUP: maatregelen ter ondersteuning van de herintroductie van winteroverstromingen in de vallei van de Grote Nete Deze maatregel heeft betrekking op de aandachtsgebieden voor winteroverstroming en in de eerste plaats op delen van de valleien de Grote Nete. Voor zover deze gebieden in een GEN, GENO of natuurverbindingsgebied zullen opgenomen worden, gelden de doelstellingen van deze maatregel als suggestie voor de bevoegde overheden. In het RUP moet minimaal opgenomen worden: – Afbakenen van de aandachtsgebieden winteroverstroming en herbestemmen naar hoofdfunctie natuur – Opleggen van een volledig bouwverbod – Inrichtings- en beheersmaatregelen zodat natuurlijke en/of gecontroleerde overstromingen mogelijk worden. Hiervoor is nader onderzoek vereist. Overleg met het Vlaamse Gewest, de provincie en buurgemeenten is noodzakelijk. Verbeteren van de waterkwaliteit: kleinschalige waterzuivering voorzien vanuit het principe “de vervuiler betaalt” Nog niet op riolering aangesloten linten en verspreide bebouwing worden niet aangesloten op het rioleringsnetwerk vanwege de hoge maatschappelijke kostprijs. De waterkwaliteit wordt er gegarandeerd via individuele of gegroepeerde kleinschalige waterzuivering. In overleg met Aquafin moet hierop afstemming gebeuren van het investeringsprogramma van Aquafin, kleine gemeentelijke rioleringswerken (zonder subsidie) en het totaal rioleringsplan op deze beleidsvisie. In een RUP wordt onder-

plangroep


VIII VAN VISIE NAAR PRAKTIJK 2 Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste ruimtelijk natuurlijke structuur

zocht welke linten of groepen van woningen in aanmerking komen voor gegroepeerde kleinschalige waterzuivering, als alternatief voor de individuele zuivering. De overheid (gemeente) staat in voor aanleg en onderhoud van de gegroepeerde kleinschalige waterzuivering en verhaalt de kosten op de bewoners via een belastingreglement. Opmaak van waterlopenbeheerplan In een eerste fase wordt minimaal een beheerplan opgesteld voor de waterlopen van lokaal niveau die een ecologische corridorfunctie vervullen in de natuurlijke structuur.

2

Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste ruimtelijk natuurlijke structuur

ligging en de actuele toestand ervan. De gemeente zal een inventaris opmaken van de kleine landschapselementen met het oog op eenduidigheid en rechtszekerheid in dit verband. Voor aandachtsgebieden voor kleine landschapselementen kan een RUP opgesteld worden waarin beheersprincipes voor het beheer van perceelsranden en kleine landschapselementen worden vastgelegd. Vrijwaren ecologische processen Bij de opmaak van RUP’s kan de gemeente een systematische toetsing van de bestaande ecologische processen inbouwen met volgende aandachtspunten (cf. watertoets): – Vermijden van bijkomende verharding in aandachtsgebieden infiltratie en kwel – Vermijden van snelle ontwatering in aandachtsgebieden veenvorming

3 Structureel vastleggen van de hoofdfunctie natuur in de open ruimte Het vastleggen van de natuurlijke structuur gebeurt hoofdzakelijk d.m.v. gewestelijke en provinciale ruimtelijke uitvoeringsplannen: afbakening van Grote Eenheden Natuur, Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling en Natuurverwevingsgebieden. De gemeente zal daarna binnen haar autonomie en voor zover opportuun via gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen verfijningen aanbrengen aan deze afbakening. Aandachtspunten zijn hierbij ondermeer:

Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste landschappelijke structuur

– Bij de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen, het beoordelen van projecten en dergelijke, kan de gemeente een systematische toetsing aan de gewenste landschappelijke structuur inbouwen. Deze toetsing kan vertaald worden in de stedenbouwkundige voorschriften met volgende aandachtspunten: – Vrijwaren van openruimtecorridors – Behoud van structuurbepalende elementen en componenten van gave landschappen – Behoud en herstel van resterende structuurbepalende elementen en componenten van nieuwe landschappen – markante terreinovergangen behouden als grens van bebouwing naar de open ruimte – Landschappelijke integratie

– afbakenen van de voorgestelde natuurconcentratiegebieden en natuureilanden, voor zover niet reeds afgebakend binnen het VEN. Hierbij wordt steeds een evaluatie gemaakt van de eventuele consequenties (afstandsregels e.a.) voor landbouwbedrijven in de nabijheid. Uitgangspunt is dat voor natuureilanden geen afstandsregels (Vlarem…) kunnen gelden. Dit dient juridisch hard te worden gemaakt via bijvoorbeeld de stedenbouwkundige voorschriften. Twee natuureilanden worden herbestemd: De Schrieken van landschappelijk waardevol agrarisch gebied naar hoofdfunctie natuur en Molenberg van agrarisch gebied naar hoofdfunctie natuur. – Afbakenen van de voorgestelde gebieden met verweving. Hierin worden ook de inrichtingsprincipes weergegeven. – De gemeente vraagt daarom aan het Vlaams Gewest om de gebieden van het VEN op korte termijn af te bakenen, evenals deze van het IVON. Opmaak inventaris kleine landschapselementen De toepasbaarheid van de vergunningsplicht voor het wijzigen van kleine landschapselementen is in belangrijke mate afhankelijk van de eenduidigheid inzake de


IOK

plangroep

167


4

Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste agrarische structuur

Differentiatie van de gebieden van de agrarische structuur De gemeente kan de ruwe afbakening van de agrarische gebieden door het Vlaamse Gewest verder verfijnen in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. De volgende bepalingen kunnen hierin worden uitgewerkt: – De bouwvrije zones van gemeentelijk niveau kunnen worden afgebakend en er kunnen stedenbouwkundige voorschriften worden opgesteld voor vergunningsplichtige activiteiten. Voor de afbakening worden de criteria gehanteerd zoals geformuleerd in het RSV en de gewenste agrarische structuur. – De aandachtsgebieden open ruimte kunnen worden afgebakend en er kunnen stedenbouwkundige voorschriften worden opgesteld voor bouwvergunningsplichtige activiteiten. – De agrarische gebieden type II kunnen worden afgebakend en er kunnen stedenbouwkundige voorschriften worden vastgelegd voor agrarische en aan landbouw gerelateerde bebouwing. – De streefzones voor dominant graslandgebruik kunnen afgebakend worden op basis van de Bodemkaart van België, een stimulatiebeleid kan uitgewerkt worden tot afsluiten van beheersovereenkomsten volgens uit te werken gebiedsgerichte beheersvoorstellen, de wijziging van historisch permanent grasland kan vergunningsplichtig gemaakt worden. – Het ruimtelijk uitvoeringsplan kan gebiedsgerichte stedenbouwkundige voorschriften uitwerken voor andere en aan landbouw gerelateerde functies op basis van ruimtelijke beleidscategorieën en planologische toetsing van bestaande activiteiten.

5

Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste nederzettingsstructuur

Onbebouwde percelen langs uitgeruste wegen op de markt krijgen – De gemeente kan een belasting heffen op onbebouwde percelen gelegen in goedgekeurde verkavelingen en op uitgeruste percelen bestemd voor het wonen. Men kan daarbij rekening houden met sociale factoren (geen belasting op gronden voor de kinderen gekocht,…) conform art. 143 §2 van de Vlaamse Codex. De

168

IOK

belasting kan op regelmatige basis (bv. bij jaren na een grondprijsstijging) worden aangepast en wordt wenselijk enkel toegepast binnen de afgelijnde kernen gelet op de visie om het bouwen in de kernen te stimuleren. – Het register van onbebouwde percelen dient zeer nauwlettend te worden bijgehouden in het kader van deze belasting. – De gemeente kan het bebouwen van percelen langs uitgeruste wegen financieel stimuleren (kleine subsidies, gratis aansluiting op rioleringsnet, ...). Deze stimulans wordt beperkt tot de afgelijnde kernen en de nederzettingen gelet op de visie om het bouwen in de kernen te stimuleren en de verlinting tegen te gaan. Streven naar een optimaal gebruik van de bestaande woningvoorraad – De inventaris van leegstand en verkrotting dient zeer nauwlettend te worden bijgehouden in het kader van de belasting op leegstand en verkrotting (Vlaams Gewest). – De gemeente kan renovatie binnen de kernen (niet de linten) financieel stimuleren door een aanvullende gemeentelijke subsidiëring te voorzien – De gemeente kan een informatiebrochure uitgeven of een infopagina op de website van de gemeente zetten waarin alle geldende subsidievormen (op alle niveaus) en regelgevingen voor renovatie en verbouwingen worden verduidelijkt. Op die manier kan de drempel tot het overgaan naar renovatie worden verlaagd. Ordening van de woonkernen – De gemeente kan één of meerdere uitvoeringsplannen opmaken voor (delen van) de kern waarin de mogelijkheden voor verschillende types van bebouwing (gesloten bebouwing, halfopen bebouwing, open bebouwing en bebouwing in meerdere lagen/appartementen) en de mogelijkheden voor handelsfuncties worden vastgelegd. Een belasting op onbebouwde percelen kan pas van kracht worden gemaakt nadat deze RUP’s zijn vastgelegd. Woonkernen vertonen in een wensstructuur een differentatie aan woonvormen, typologieën en woningdichtheden. Via een RUP met gedetailleerde bestemmingen en inrichtingen, kan deze differentiatie afdwingbaar gemaakt worden in het vergunningenbeleid. Op die manier kan bijvoorbeeld. kan ook de wildgroei van appartementen gekanaliseerd worden. – De ontwikkeling van niet uitgeruste woongebieden mag niet worden gehypothekeerd. De toegangspercelen tot de binnengebieden kunnen worden vastgelegd in uitvoeringsplannen of kunnen worden vastgelegd als zones waar een voorkooprecht geldt (conform art. 63 van de Vlaamse Codex). Eventueel kunnen toegangspercelen worden onteigend.

plangroep


VIII VAN VISIE NAAR PRAKTIJK 6 Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste ruimtelijk economische structuur

Zachte groei via een doordachte fasering van te bebouwen percelen

6

– Bij grote verkavelingen kan een fasering worden opgelegd. De gemeente dwingt dit af bij de verkavelingsaanvraag. De belasting op onbebouwde percelen houdt uiteraard rekening met deze fasering indien de volledige wegenis werd aangelegd voor alle fasen. – Het register van onbebouwde percelen wordt gebruikt om op regelmatige basis een inzicht te verkrijgen in de bouwactiviteit en de evolutie van de immigratiestroom. De resultaten van deze inzichten worden verwerkt in de woningprogrammatie die zal worden opgemaakt bij elke herziening van het structuurplan. Stimuleren van een sociaal huisvestingsbeleid – De gemeente kan in een RUP voor de kern zones van voorkooprecht afbakenen waarbij de verschillende overheden, de sociale huisvestingsmaatschappijen of intercommunales gronden kunnen aankopen ter realisatie van sociale projecten. De volgorde van de overheden of maatschappijen die dit recht genieten, wordt eveneens in het RUP vastgelegd. – Om een sociale vermenging in de niet uitgeruste woongebieden effectief te realiseren dienen verschillende instrumenten ingezet – Sturen via voorschriften (kavelgrootte, typologieën,…) – Actieve realisatie (grondverwerving, …)

Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste ruimtelijk economische structuur

Sturen van functionele verweving – Opmaken van één of meerdere uitvoeringsplannen voor de kernen. Kleinschalige, verweefbare bedrijven worden toelaatbare functies binnen de afgelijnde kernen indien ze via de planologische toetsing als verweefbaar worden beschouwd. De planologische toetsing wordt vastgelegd in de stedenbouwkundige voorschriften. Het bouwvolume wordt beperkt gehouden en past zich in de schaal van de omgeving. – De uitvoeringsplannen voorzien een duidelijke begrenzing van de handelslocaties. Binnen deze zones worden de mogelijke handelsfuncties vastgelegd en worden voorschriften opgelegd inzake parkeermogelijkheden. De mogelijke handelsfuncties worden omschreven in functie van het gewenste voorzieningenniveau. Ruimte vrijmaken voor lokale bedrijven

Beperken van bebouwingstoename in open ruimte – In een ruimtelijk uitvoeringsplan voor linten kunnen voorschriften opgesteld worden, die de ontwikkelingsperspectieven gebiedsgericht vertalen (minimale perceelsgrootte, maximale terreinbezetting en maximale bouwdieptes). – In een ruimtelijk uitvoeringsplan voor verspreide bebouwing worden voor de zonevreemde woningen voorschriften opgesteld die de ontwikkelingsperspectieven gebiedsgericht vertalen (maximale bouwvolumes, beperking tot huidig aantal woongelegenheden, grenzen voor vertuining, maximale terreinbezetting en maximale bouwdieptes).Opmaak van een sectoraal ruimtelijk uitvoeringsplan voor zonevreemde woningen, conform het algemeen afwegingskader.

– De bestaande bedrijvenzones worden in de uitvoeringsplannen omgevormd tot lokale bedrijventerreinen. Kleinschalige, laagdynamische bedrijven worden toelaatbare functies binnen deze zones indien ze via de planologische toetsing als toelaatbaar worden beschouwd. De bestaande (grotere) bouwvolumes worden behouden voor zover ze inpasbaar zijn in de omgeving. Aan nieuwe bedrijfsactiviteiten kunnen de volgende normen worden opgelegd: maximale perceelsgrootte (5000 m²), een samenvoegingsverbod voor kavels en een gedetailleerde lijst van toegelaten activiteiten. – In de verkoopsakte kan een termijn worden bepaald waarbinnen het terrein in gebruik moet worden genomen. Bij overschrijding van deze termijn kan de verkoper het perceel terug aankopen en op de markt brengen. Herstructureren van zonevreemde bedrijvigheid – Opmaken van een (sectoraal) ruimtelijk uitvoeringsplan. Voor de hele gemeente worden de zonevreemde economische activiteiten geordend volgens de visie van het GRS. Indien er herlokalisaties worden voorgesteld, kunnen deze worden opgevangen op een nieuw lokaal bedrijventerrein binnen de gemeente. Hiervoor wordt tevens een RUP opgemaakt.


IOK

plangroep

169


Streven naar een optimaal gebruik van bedrijfsgronden- en panden

Vastleggen knooppunt voor sportinfrastructuur

– Belasting heffen op leegstand en verkrotting inzake bedrijfsgebouwen. Leegstaande bedrijfsgebouwen worden hierdoor sneller op de markt gebracht. – De inventaris van leegstand en verkrotting is de basis voor deze belasting en moet dan ook jaarlijks worden geactualiseerd. – De gemeente kan een belasting heffen op uitgeruste percelen bestemd voor bedrijvigheid die niet worden ontwikkeld.

– Momenteel is een BPA procedure bezig om deze zone af te bakenen en de ontwikkelingsperspectieven vast te leggen.

Strategisch inspelen op recente ontwikkelingen – Opzetten van een regelmatig overleg tussen gemeente, GOM, UNIZO en lokale ondernemersraden. De basis van dit overleg is de geactualiseerde inventaris van bedrijfsgronden. Op die manier kunnen er acties worden ondernomen om de vraag en het aanbod op elkaar af te stemmen

Vastleggen centrumzones voor sportinfrastructuur – De gemeente kan in een RUP de verschillende centrumzones voor sportinfrastructuur afbakenen. Hierin worden tevens de ontwikkelingsperspectieven gebiedsgericht per zone vastgelegd. Vastleggen sublokaal knooppunt voor sportinfrastructuur – De gemeente kan in een RUP (eventueel gekoppeld aan de vorige RUP’s), het sublokaal knooppunt voor sportinfrastructuur afbakenen en de ontwikkelingsperspectieven ervoor vastleggen. Vastleggen toeristisch-recreatieve centrumzones

7

Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste verkeer- en vervoersstructuur

– De gemeente voert het mobiliteitsplan verder uit . – De inrichting van de wegen wordt aangepast in functie van de wegencategorisering. – Er wordt een evaluatie gemaakt van de nieuwe dienstregeling voor openbaar vervoer. – In een RUP inzake de linten worden voorschriften opgenomen inzake de inritkoppeling voor linten langs de steenwegen.

8

Mogelijke maatregelen m.b.t. de realisatie van de gewenste toeristisch-recreatieve structuur

Kanalisatie van recreatie – De gemeente kan inrichtingsvoorstellen en –principes uitwerken voor de toeristisch-recreatieve aandachtsgebieden en deze ondersteunen en verdedigen bij opmaak van plannen door andere instanties (TPA, Provincie Antwerpen, VLM, …). Hetzelfde kan voor de strategische rustgebieden. – De gemeente kan in het RUP voor de zonevreemde woningen de mogelijkheid opnemen van functiewijziging van bestaande gebouwen naar horeca, mits de koppeling aan een recreatief netwerk van routes en de draagkracht van de omgeving gerespecteerd wordt. Gebiedsgerichte verweving met recreatie – De gemeente kan in een RUP een aangepaste bestemming en inrichtingsprincipes vastleggen of laten vastleggen voor de gebieden met verweving bos/natuur en recreatie. Bundeling en ordening van weekendverblijven

RUP kernverweving – In de RUP’s die opgemaakt worden voor de verschillende (delen van) kernen, kan tevens voorschriften opgenomen worden voor functionele verweving (handel en bedrijvigheid, recreatie, …). Ook socioculturele infrastructuur, jeugdinfrastructuur en dergelijke kunnen daarin worden vastgelegd.

170

– De gemeente kan een RUP opmaken waarin de toeristisch-recreatieve centrumzones worden afgebakend en waarin de ontwikkelingsmogelijkheden opgesomd worden. Tevens kan er een oplossing gezocht worden naar eventuele zonevreemde delen van deze zones.

IOK

– De gemeente vraagt aan de hogere overheden op korte termijn duidelijkheid te scheppen aangaande oplossingen voor de problematiek van de weekendverblijven en te starten met de planningsinitiatieven. – De gemeente vraagt aan de hogere overheden rekening te houden met de gemeentelijke visie op de weekendverblijven en de huidige zones voor verblijfsre-

plangroep


VIII VAN VISIE NAAR PRAKTIJK 9 Mogelijke maatregelen m.b.t. andere structuren

creatie bij het opmaken van ruimtelijke uitvoeringsplannen voor clusters van weekendverblijven.

– De gemeente maakt een RUP op ter herbestemming en inrichting van de verschillende ontginningsgebieden in de gemeente.

Herbestemmen van niet ingevulde recreatiegebieden volgens het gewestplan – De gemeente kan in een RUP de herbestemming van niet ingevulde recreatiegebieden naar een openruimtefunctie vastleggen. Specifieke maatregelen m.b.t. weekendverblijven Volgende maatregelen kunnen potentieel genomen worden. Ze dienen echter nog gebiedsgericht verfijnd te worden in een RUP, aangezien op perceelsniveau bekeken moet worden welke ontwikkelingsperspectieven geboden worden aan de verschillende zones. Deze hangen op hun beurt af van de kwetsbaarheid van de verschillende gebieden. – Weigeren van nieuwe bouwvergunningen – Verstoring door ontsluiting van het gebied beperken door het inrichten van één toegangsweg – Het vergunningsplichtig maken van instandhoudingswerken – Streng optreden tegen niet-vergunde weekendverblijven en/of bouwovertredingen – Streng optreden tegen permanente bewoning (zie volgend punt) – Opstellen van voorschriften inzake begroeiing van percelen zodat een landschappelijke inpassing mogelijk is – Strenge voorwaarden opleggen aan afvalwaterzuivering – Binnen habitatrichtlijngebied de bestaande weekendverblijven laten uitdoven. Weekendverblijven die op termijn spontaan vrij komen te staan kunnen door de Vlaamse overheid aangekocht worden ter realisering van de functie van habitatrichtlijngebieden – Binnen de gemeente stelt zich het probleem van permanent bewoonde weekendverblijven. De gemeente wenst hiertegen op te treden gebruik makend van de verschillende instrumenten die hiertoe voorhanden zijn

9

Mogelijke maatregelen m.b.t. andere structuren

10

Mogelijke maatregelen ter oplossing van de zonevreemdheidsproblematiek

– In een ruimtelijk uitvoeringsplan voor verspreide bebouwing worden voor de zonevreemde woningen voorschriften opgesteld die de ontwikkelingsperspectieven gebiedsgericht vertalen (maximale bouwvolumes, beperking tot huidig aantal woongelegenheden, grenzen voor vertuining, maximale terreinbezetting en maximale bouwdieptes). – Opmaken van een (sectoraal) ruimtelijk uitvoeringsplan zonevreemde bedrijvigheid. Voor de hele gemeente worden de zonevreemde economische activiteiten geordend volgens de visie van het GRS. Indien er herlokalisaties worden voorgesteld, kunnen deze worden opgevangen op het nieuwe lokaal bedrijventerrein . – De gemeente kan een ruimtelijk uitvoeringsplan zonevreemde toeristischrecreatieve infrastructuur opmaken waarin alle zonevreemde toeristischrecreatieve infrastructuur (behalve verblijfsinfrastructuur) wordt getoetst en de ontwikkelingsperspectieven worden vastgelegd. Een gebiedsdekkende thematische aanpak verdient de voorkeur omdat dan “gelijkaardige” infrastructuur gelijktijdig wordt aangepakt. – De gemeente vraagt aan de hogere overheden op korte termijn duidelijkheid te scheppen aangaande oplossingen voor de problematiek van de weekendverblijven en te starten met de planningsinitiatieven. – De gemeente vraagt aan de hogere overheden rekening te houden met de gemeentelijke visie op de weekendverblijven en de huidige zones voor verblijfsrecreatie bij het opmaken van ruimtelijke uitvoeringsplannen voor clusters van weekendverblijven. – De gemeente kan in het RUP voor de zonevreemde woningen de mogelijkheid opnemen van functiewijziging van bestaande gebouwen naar horeca, mits de koppeling aan een recreatief netwerk van routes en de draagkracht van de omgeving gerespecteerd wordt.

– De gemeente maakt een RUP op ter uitbreiding van het kerkhof van Herseltcentrum. – De gemeente maakt een RUP op ter uitbreiding van het kerkhof van Blauberg. – De gemeente maakt een RUP op ter afbakening en inrichting van een tijdelijke opslagplaats, aansluitend bij het containerpark.


IOK

plangroep

171

DEEL 3 Bindend gedeelte


IOK

plangroep

173

1 Inleiding

1

3

Selectie van beleidscategorieën38

3.1

Natuurlijke structuur

Inleiding

De bindende bepalingen bevatten de beleidsbeslissingen met een bindend karakter. Ze zijn de spil tussen de visie in het richtinggevende delen en de effectieve realisatie van deze visie binnen de gemeente. De bindende bepalingen in dit structuurplan zijn bindend voor de gemeentelijke overheid. De bindende bepalingen omvatten:

Voorwaardelijke selectie van natuurconcentratiegebieden op gemeentelijk niveau (voor zover ze geen deel uitmaken van GEN, GENO of natuurverwevingsgebied) BB5.

– – – – – – – – – – –

– beslissingen inzake de doorwerking van het structuurplan – de selectie van beleidscategorieën van lokaal niveau – acties en maatregelen De bindende bepalingen van dit structuurplan mogen niet afwijken van de bindende bepalingen van de hogere structuurplannen (RSV, RSPA). Indien een nieuw gewestelijk of provinciaal ruimtelijk structuurplan wordt goedgekeurd, zullen hierin de bindende bepalingen van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan die afwijken van de nieuwe bindende bepalingen van het hogere plan worden opgesomd en van rechtswege opgeheven zijn.

2

2.1

Doorwerking van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan

BB6.

– – – – – – – – –

Maatschappelijk draagvlak en integraliteit

Met voldoende regelmaat wordt via verschillende kanalen bericht over de uitvoering van het structuurplan en de vorderingen die worden gemaakt bij het oplossen van ruimtelijke problemen. BB2.

Een loketfunctie betreffende ruimtelijke ordening zorgt voor een verduidelijking van de ruimtelijke standpunten en de juridische verplichtingen die betrekking hebben op concrete dossiers die door de bevolking worden voorgelegd. BB3.

Het ambtelijke overleg wordt voortgezet op regelmatige basis waarin het voeren van een integraal ruimtelijk beleid centraal staat evenals de afstemming van adviezen vanuit verschillende gemeentelijke diensten. BB4.

BB7.

Vallei van de Grote Nete Goorbeek – Witbergen Hertberg Stippelberg-Kapittelberg Helschot Steenkensbeek-Asbroek-Kattenbos Raambroekse Bossen-Prinsenbos Langdonken Blauberg Langdonkse Straat Meertsels Selectie van natuureilanden Diestiaanheuvel De Limberg Bosbestanden Molenberg De Schrieken Kroonstraat – Vorstheide Bosstraat Ramsel Bosgebied Hoevenstraat Natuurgebied Aarschotsesteenweg – Peerdsloop Natuurgebied Truitseinde – Molenbeek-Calsterloop Natuurgebied aan samenvloeiing van Peerdsloop en Scheiloop Selectie van corridors

Natte corridors: – Zandstraatloop

38


IOK

onder voorbehoud van bijkomende selecties en afbakeningen op hoger niveau

plangroep

175

DEEL 3 BINDEND GEDEELTE

– – – – – – – – – –

– – – – – – –

Rode Laak Molenbeek-Calsterloop Molenvloed Langdonkse Beek Peerdsloop Oevelloop Scheiloop Steenkensbeek Wezelse Beek Belloop

BB9.

– – – – – – – – – – – –

Grote Nete Goorbeekloop Rode Laak Molenbeek-Calsterloop Molenvloed Asbroekloop Steenkensbeek Langdonkse Beek Peerdsloop Scheiloop Oevelloop Depressie van Goor-Asbroek BB10. Selectie van bakens als structurerende elementen

Droge corridors: – – – – – – –

Asbroek – vallei van de Steenkensbeek – Prinsenbos Langdonken – De Schrieken De Schrieken – Blauberg Helschot – Hertberg De Langdonken Hertberg – bossen van Averbode Oude spoorweg Herentals-Aarschot

Aandachtsgebied kleine landschapselementen: – – – – – –

Vispoel - gebied tussen Helschot en Hertberg Omgeving vallei van Goorbeek tussen vallei van Grote Nete en Witbergen Wezel – Wezels baantje Molenvloedloop – Demer Boomgaardstraat – Oevelloop Ramsel Kipdorp

3.2

Landschappelijke structuur

BB8.

selectie van structurerende reliëfelementen

– – – – –

176

Bergom Venusberg Ramselse Berg Suikerberg Stuifzandcomplex Blauwberg Depressie van Langdonken Depressie van Goor - Asbroek Selectie van structurerende hydrografische elementen:

Puntbakens: – – – – – – – – – – – –

Hertberg Stippelberg Kapittelberg Molenberg Limberg

IOK

plangroep

Sint Servatiuskerk Herselt Kerk van Ramsel Kerk van Bergom Kerk van Blauberg Strokapel Sint Odradakapel Wegkapel Hooilaar Sint Corneliuskapel Kapel – Kapelleweg Sint Servatiuskapel Kapel van de Maarschalk Engels Kapelleke


3 Selectie van beleidscategorieën

– – – – – – – – – –

BB13. Selectie

Heilig Hart kapel Varenwinkel kasteeldomein de Merode Kaaibeekhoeve (en zijn erf en omwalling) Kempische schuur Oude Baan Kempische schuur Molenvloed Kempische schuur Varendonksesteenweg Gemeentehuis Pastorij Herselt Pastorij Ramsel Boswachterswoning Bergom

van nieuwe landschappen

– – – –

Rasterlandschap rond Ramsel Gebied met weekendverblijven te Langdonken Gebied met weekendverblijven rond de Schrieken Gebied met weekendverblijven in Hertberg - Stippelberg BB14. Selectie van openruimteverbindingen – – – –

Lijnbakens: – – – –

Grote Nete oude spoorwegbedding Aarschot-Herentals spoorweg Aarschot-Lier-Antwerpen Molenbeek - Calsterloop BB11. selectie van markante terreinovergangen

3.3

Molenberg tussen kern van Herselt en Schom-Mottaard Asbroek tussen Herselt en De Snepkens Vallei van de Grote Nete t.h.v. kruising met de N19 en de N152 Vallei van de Peerdsloop tussen de Venusberg en de bebouwingsconcentratie van Roteinde

Agrarische structuur

De beleidscategorieën worden principieel bindend vastgelegd.

– overgang tussen de kern van Herselt en het boscomplex van de Stippelberg – overgang tussen de kern van Bergom en de bossen van de Merode in het noordoosten en zuiden BB12. Selectie van gave landschappen

BB15. Selectie

van de kerngebieden van de agrarische structuur

BB16. Selectie

van agrarische gebieden type II

BB17. selectie

van streefzones dominant graslandgebruik

BB18. Selectie

van aandachtsgebieden open ruimte / bouwvrije zones

3.4

Valleilandschappen:

Nederzettingsstructuur

BB19. Selectie

– Vallei van de Grote Nete – Asbroek – Prinsenbos – Raambroekse bossen – Langdonken

van gebied met te behouden centrumfunctie (parkgebied):

– Herselt – Limberg

3.5

Kleinschalig landschap – Goorbeek – Witbergen – Helschot – Vispoel – Schrieken

Ruimtelijk-economische structuur

BB20. Selectie

– – – – –

Historisch karakteristiek landschap – Park van de Merode

van te behouden lokale bedrijventerreinen

Herselt – Westerlosesteenweg Ramsel – Vandenheuvelstraat Ramsel – Aarschotsesteenweg Herselt – Blaubergsesteenweg Herselt – Wolfdonksesteenweg

Complex gaaf landschap – Hertberg


IOK

plangroep

177

DEEL 3 BINDEND GEDEELTE

3.6

BB28. selectie

Ruimtelijke verkeers- en vervoersstructuur

BB21. selectie

van strategische rustgebieden

– delen van de vallei van de groet Nete – Asbroek

van lokale wegen type I

– N15 – Ramselsesteenweg - Begijnendijksesteenweg – Diestsebaan BB22. Selectie van lokale wegen type II – – – – – – – – –

3.7

N212 Blaubergsesteenweg Wolfdonksesteenweg Drie Eikenstraat Dieperstraat Deel van de N152, indien de ringweg aangelegd wordt Westmeerbeeksesteenweg G. Vandenheuvelstraat Hoevenstraat Houtvensesteenweg

Toeristisch-recreatieve structuur

BB23. selectie

van knooppunt voor sportinfrastructuur

– Limberg van centrumzones voor sportinfrastructuur

BB24. selectie

– – – –

zone Schoolstraat Ramsel Zone De Snepkens Zone Harmoniestraat Zone Gijmelsesteenweg Varenwinkel BB25. Selectie van sublokaal knooppunt voor sportinfrastructuur – Zone Drie Eikenstraat toeristisch – recreatieve centrumzones

BB26. Selectie

– Zone Visverstraat Ramsel – Zone Provinciebaan BB27. Selectie van zone toeristisch – recreatieve aantrekkingsgebieden – Vallei van de Grote Nete – Hertberg

178

IOK

plangroep


4 Acties en maatregelen

4

Acties en maatregelen

4.1

Opmaak ruimtelijke uitvoeringsplannen

– Landbouweconomisch onderzoek op niveau van individuele bedrijfszetels voor de nieuwe locatie. Op basis van dit vooronderzoek, waarbij zowel precieze behoefte als ruimtelijke randvoorwaarden uitgeklaard worden, kan een definitieve contour voor herbestemming vastgelegd worden.

BB29. De

gemeente maakt voor (delen van) de woonkern één of meerdere RUP’s. Volgende uitgangspunten (niet limitatief) worden gehanteerd: – Realiseren van de gewenste woningdichtheid op basis van gebiedsgerichte differentiatie, afgestemd op de omgeving. – Differentiatie van de kern, uitgaande van de gewenste ruimtelijke structuur en rekening houdend met de bestaande toestand. Volgende aspecten – naast woningdichtheid - worden daarbij onder meer gedifferentieerd: ruimte/beperkingen voor meergezinswoningen, woningtypologie, ruimte voor andere functies dan wonen (kleinhandel, verweefbare bedrijvigheid, horeca, diensten,…). – Ruimtelijk uitwerken van het commercieel centrum. Hierbinnen worden mogelijke handelsfuncties omschreven in functie van het gewenste voorzieningenniveau. – Uitvoeren van de woningprogrammatie door voor actiegebieden inrichtingen vast te leggen. De woningprogrammatie van het GRS wordt als leidraad genomen. Zone(s) voor herhuisvesting van de weekendverblijvers worden hierin opgenomen. – Streven van een sociale mix door het vastleggen van percentages en/of zoneringen van bepaalde woontypologieën. BB30. De gemeente onderneemt de nodige onderzoeks- en planningsinitiatieven die nodig zijn voor eventuele ontwikkeling van een nieuw lokaal bedrijventerrein. Dit betekent onder meer een gedetailleerd onderzoek naar de herlokalisatiebehoefte en uitdiepend ruimtelijk onderzoek van de locatie:

Als sluitstuk dient een RUP te worden opgemaakt dat de herbestemming realiseert. Omdat het herbestemming van herbevestigd agrarisch gebied betreft, dienen daarbij krachtens omzendbrief RO-2010/01 flankerende maatregelen gekoppeld te worden aan de herbestemming: in de mate van het mogelijke en bij voorkeur binnen hetzelfde planningsinitiatief dient gestreefd naar herstel van het planologisch evenwicht, waarbij prioriteit gaat naar acties om zonevreemde landbouw zone-eigen te maken.

4.2

Toetsing landschap

BB31. Bij

de opmaak van RUP’s wordt een systematische toetsing aan de gewenste landschappelijke structuur ingebouwd ter vrijwaring, versterking van structuurbepalende elementen en componenten.

4.3

Overige maatregelen

BB32. De

gemeente zet een regelmatig overleg op tussen gemeente, OCMW, sociale huisvestingsmaatschappijen en eventueel particuliere sector aangaande: – De realisatie van de woningprogrammatie. – Het aankoopbeleid, de realisatieperiodes en de keuze van huisvestingstypes

Concreet houdt dit onder meer in: – Opmaak RUP zonevreemde bedrijven. Hieruit zal tevens blijken de herlokalisatiebehoefte van bestaande zonevreemde bedrijven – Onderzoek herlokalisatiebehoefte van de overige bedrijven (al dan niet zonevreemd, mogelijk ook zone-eigen maar met ruimteproblemen. Verder, indien uit onderzoek behoefte i.f.v. realiseerbaar bedrijventerrein wordt aangetoond: – Geo-hydologisch onderzoek van de nieuwe locatie


IOK

plangroep

179

DEEL 4 Bijlagen


IOK

plangroep

181

HERSELT gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Ontwerp voorlopige vaststelling openbaar onderzoek

Recommend Documents