Hernia Nuclei Pulposi HNP-operatie van de onderrug
Afdeling neurologie, orthopedie en fysiotherapie
Inhoudsopgave
Wat is een hernia nuclei pulposi?
3
Waar ontstaat een hnp?
4
Klachten hnp
4
Behandeling
4
Voorbereidingen thuis
4
Opname
5
De operatie
5
Na de operatie
5
De dag na de operatie
6
Complicaties/risico’s
7
Leefregels voor thuis
9
Oefeningen voor thuis
12
Vragen?
16
1
Figuur 1. Rug en wervelkolom
Belangrijk Dit boekje heeft u nodig tijdens uw verblijf in het ziekenhuis. Neemt u het mee als u wordt opgenomen?
2
Binnenkort wordt u opgenomen voor een hernia operatie van de rug. In deze brochure informeren wij u over de behandeling, de operatie, de fysiotherapie en revalidatie. Wat is een hernia nuclei pulposi? Hernia betekent letterlijk 'breuk'. Hernia nuclei pulposi houdt in dat er een tussenwervelschijf in de wervelkolom is beschadigd. Deze tussenwervelschijf heeft een zachte kern. Daaromheen zit een vezelring. Wanneer er in de vezelring een breuk ontstaat, wordt een deel van de zachte kern van de tussenwervelschijf naar buiten gedrukt. Als die uitpuilende kern tegen een zenuw drukt, krijgt u pijnklachten en spreekt men van een hernia nuclei pulposi (HNP).
Figuur 2. Wervel, tussenwervelschijf en ruggenmerg
3
Figuur 3. Tussenwervelschijf met hernia (HNP)
Waar ontstaat een hernia nuclei pulposi? Een hernia nuclei pulposi kan zich op iedere plaats in de wervelkolom van de rug ontwikkelen. De onderste tussenwervelschijven worden het zwaarst belast. Daarom komt een hernia in 90% van de gevallen in de onderrug voor. Klachten Klachten bij een hernia nuclei pulposi kunnen zijn: • een uitstralende pijn in de bil en het been (soms tot in de voet) • gevoelsstoornissen in de bil, het been en/of de voet • krachtsverlies in de bil, het been en/of de voet • rugpijn in de onderrug en/of een scheefstand van de rug door verkramping van de lage rugspieren • incontinentie Behandeling Operatie is niet altijd nodig. Rust en/of fysiotherapie kunnen ook helpen. Geeft dit onvoldoende verbetering, dan kan tot een operatie worden overgegaan. Wanneer er sprake is van ernstige, recent ontstane verlammingsverschijnselen of zeer hevige pijnklachten, dan wordt u meestal op korte termijn geopereerd. Voorbereidingen thuis Vindt de operatie 's morgens plaats, dan mag u de dag ervoor vanaf 24.00 uur niets meer eten en drinken.
4
Vindt de operatie 's middags plaats, dan mag u 's morgens een licht ontbijt gebruiken (2 beschuiten met beleg en een kopje thee). Daarna mag u niets meer eten en drinken. We raden u aan om de laatste 24 uur voor de operatie niet meer te roken. De opname De verpleegkundige ontvangt u op de afdeling, neemt een opnamegesprek af en bereid u voor op de operatie. De fysiotherapeut komt langs voor de operatie en legt het draaien in bed uit en het komen tot zit. Tevens wordt het gevoel en de kracht in de benen getest. De operatie Op de operatie-afdeling krijgt u een infuus in de arm. Hierdoor krijgt u vocht en eventueel medicijnen toegediend. Tijdens de operatie ligt u op uw buik op de operatietafel. De neurochirurg maakt een snee op de plek van de hernia. De lange rugspieren worden opzij geschoven, de hernia en de beknelde zenuw worden opgezocht. Vervolgens wordt de hernia verwijderd en wordt de wond gesloten met (meestal) oplosbare hechtingen. Soms wordt er een slangetje bij de wond aangebracht, waardoor het wondvocht kan weglopen (wonddrain). De operatie duurt ongeveer 45 minuten. Na de operatie Na de operatie gaat u naar de uitslaapkamer (recovery). Zodra u voldoende wakker bent, wordt u teruggebracht naar de afdeling. De eerste uren controleert de verpleegkundige regelmatig uw bloeddruk. Wanneer u pijn heeft kunt u om een extra pijnstiller vragen. De eerste 4 uur na de operatie moet u op uw rug in bed liggen om lekkage van de wond te voorkomen. Daarna kunt u afwisselend op uw linkerzij, rechterzij en rug liggen. Na 4 uur mag u met de verpleegkundige naar het toilet toe. De fysiotherapeut heeft u geleerd hoe u uit bed komt. De dag van de operatie mag u alleen uit bed om naar het toilet te gaan. Het infuus wordt binnen 24 uur verwijderd. 5
De wonddrain wordt meestal na 24 uur verwijderd. De dag na de operatie Vandaag gaat u met ontslag. De verpleegkundige controleert de wond en geeft u de ontslagpapieren. De fysiotherapeut komt in de ochtend langs. Er wordt uitleg gegeven over oefeningen voor het herstel van uw rug. Het herstel Gevolgen van een hernia operatie Het weefsel dat door de hernia tegen de zenuw aandrukte is verwijderd. Hierdoor herstelt de zenuw waardoor pijn en klachten verminderen. De ruimte tussen de twee wervels wordt kleiner, doordat de tussenwervelschijf platter is geworden. Maar er is nog genoeg ruimte over voor het uittreden van de zenuw. Door deze verkleining van de tussenwervelschijfruimte gaat het gewrichtskapsel dat op de wervelgewrichten zit minder strak staan. Ook de kleine spieren tussen de wervels staan minder strak. De spiercontrole in de rug is hierdoor verminderd. Belangrijk is om de rug na de operatie te trainen om nieuwe irritatie van de zenuw in de rug te voorkomen. Om een sterke rug op te bouwen is intensieve training nodig. Fysiotherapie Met de oefeningen die achter in dit boekje staan en het uitbreiden van het lopen met 5 minuten per keer per dag gaat u zelf de eerste week thuis aan de slag. Wissel activiteiten af met rust op bed. Start thuis met fysiotherapie 1 tot 2 weken na ontslag uit het ziekenhuis. De fysiotherapie kan aan huis komen of u kunt naar de praktijk toegaan. Belangrijk is het opbouwen van spierkracht, rompstabiliteit en het aanleren van goede tiltechnieken. Kijk uw verzekering na wat er vergoed wordt.
6
Controle Na 6 weken heeft u een afspraak bij de neurochirurg of orthopeed. Bespreek met de arts wanneer u weer het werk kan hervatten en/of kan gaan sporten. In de regel kunnen lichte werkzaamheden (aan bureau of licht huishoudelijk werk) na 4 tot 6 weken weer hervat worden. Zwaardere werkzaamheden (met veel tillen) kunnen na 3 maanden weer hervat worden. Complicaties/risico’s Wondpijn Na de operatie kunt u last hebben van wondpijn. De wond kan enkele dagen tot weken gevoelig blijven. U kunt de eerste twee maanden pijn in het been voelen. Deze pijn kan per dag wisselen en wordt meestal veroorzaakt door irritatie van de zenuw. Andere klachten kunnen zijn stijfheid en verminderde stabiliteit in de rug. Zwelling De zenuw kan de eerste 3 tot 5 dagen na de operatie zwellen door irritatie van de operatie. Dit kan pijn, dove gevoelens of tintelingen veroorzaken. Na een week moeten deze klachten minder worden. Soms treedt er een zwelling op van de wond. Dit komt meestal door de oplosbare hechtingen onder de huid of door wondvocht. Deze zwelling verdwijnt binnen 2 tot 3 maanden. Doof gevoel of verlies van kracht Een geïrriteerde of gezwollen zenuw geeft een dof gevoel of verlies van kracht. In de weken tot maanden na de operatie gaat dit meestal vanzelf over. Bij 2% van de patiënten treedt er uiteindelijk geen herstel op. Lekkage hersenvocht Tijdens de operatie kan er een klein scheurtje ontstaan in het vlies rondom de zenuw. Hierdoor kan hersenvocht weglekken. Indien mogelijk wordt de beschadiging gehecht. Mensen die al eerder geopereerd zijn aan een hernia op dezelfde plaats hebben hier meer kans op. 7
Meestal is het gaatje zo klein dat u er geen last van heeft. U kunt hierdoor hoofdpijn krijgen. Drink dan 1 liter extra vocht en hou meer bedrust. De arts kan ook doorgeven dat u na de operatie 24 uur plat moet blijven liggen. De opname duurt dan langer. Nabloeding Een nabloeding komt zelden voor. Bij een nabloeding ontstaat druk op de zenuwen. Klachten zijn pijn, tintelingen, een doof gevoel en/of verlies van kracht in het been. Infectie van de wond Komt er gelig vocht of pus uit de wond dan kan er een infectie zijn opgetreden. Is de opening van de wond meer dan 1 cm neem dan contact op met de afdeling neurologie / orthopedie.
8
Leefregels voor thuis Door verschillende activiteiten vermindert de eventuele pijn in uw been. Klachten van de rug kunt u wel ervaren. Dit komt waarschijnlijk door het intensiever aanspannen van de rugspieren. Wissel activiteiten af en rust liggend uit. Dit vermindert klachten en bevorderd uw herstel. Algemene adviezen: • wissel regelmatig van houding; • vermijd langdurige belasting van de rug in dezelfde houding; • vermijd belasting bij het draaien en buigen van de rug; • bouw uw activiteiten geleidelijk op in tijdsduur en intensiteit; • beweeg rustig.
Liggend rusten De eerste dagen na uw operatie is het goed om af en toe te gaan liggen. Bouw de duur en frequentie van het liggen langzaam af. Wandelen Probeer elke dag enkele keren te gaan wandelen. In het begin van de revalidatie is het beter om te lopen dan te zitten. Begin met 5 tot 10 minuten en bouw dit per 5 minuten op indien u geen klachten hebt. Bijvoorbeeld: Dag 1: 5 x 10 minuten wandelen Dag 2: 5 x 15 minuten wandelen Dag 3: 5 x 20 minuten wandelen, enz. Zitten Zitten is voor de rug een belastende houding. Vermijd langdurig zitten (maximaal 20 minuten!). Verander regelmatig van houding en gebruik een stoel met een stevige zitting en rechte leuning. U bent dan "gedwongen" een actieve houding aan te nemen, wat goed is voor het herstel van uw rug.
9
Fietsen Fietsen mag u na ongeveer 3 weken weer proberen. Probeer bij voorkeur te fietsen over een vlak oppervak, zoals een asfaltweg. Start met 15 minuten per keer. Indien dit goed gaat kunt u dit uitbreiden. Autorijden Vermijdt langdurig meerijden als passagier (maximaal 20 minuten aaneengesloten). Indien u langer dan 20 minuten in de auto moet zitten, stop onderweg om een stukje te lopen en de rug weer te strekken voordat u verder gaat. Zelf autorijden kan na 3 tot 4 weken als u voldoende kracht hebt in de benen om een noodstop te kunnen maken. Wanneer u weer zelf rijdt, vermijd dan langdurig autorijden. Tillen en bukken • Niet tillen en bukken de eerste week. • Span buik- en rugspieren aan bij het tillen en bukken. • Oprapen voorwerp (max. 2 kg): ga op 1 knie zitten of strek een been naar achteren en hou de rug recht. • Tillen voorwerp (max. 2 kg): hou de rug recht en hou het voorwerp tegen de buik aan. • Bouw het tilgewicht samen met de fysiotherapie rustig op. Werkzaamheden thuis De eerste weken mag u alleen licht huishoudelijk werk doen, zoals koffie zetten, stoffen, planten water geven, tafel dekken, afwassen, etc. Werken Lichte werkzaamheden (aan bureau of normaal huishoudelijk werk) kunnen na 4 tot 6 weken weer hervat worden. Zwaardere werkzaamheden (waarbij veel getild moet worden) kunnen na 3 maanden weer hervat worden.
10
Sporten • Fietsen: na 3 weken mag u dit gaan opbouwen. • Zwemmen: indien de wond dicht is, meestal na 2 of 3 weken. Start met zwemmen op de rug. Daarna mag u dit uitbreiden. • Intensieve sporten: bouw rustig op en let op klachten die kunnen ontstaan. • Vanaf 3 maanden kunt u uw sportactiviteiten volledig hervatten, mits goed opgebouwd. Geslachtsgemeenschap Seksuele gemeenschap is niet bezwaarlijk, mits u verstandig met uw rug omgaat.
11
Oefeningen thuis Na een hernia-operatie is het belangrijk om de oefentherapie thuis voort te zetten en die samen met de fysiotherapeut uit te breiden. De oefeningen op de volgende pagina’s zijn vooral bedoeld om de stabiliteit en de spierkracht over de onderste ruggenwervels te bevorderen. Algemene adviezen: • Wanneer u pijn krijgt tijdens een oefening, stop dan met deze oefening. Bespreek met de fysiotherapeut hoe u de oefening wel kunt uitvoeren. • Herhaal de oefening 2 keer per dag 5 tot 10 herhalingen. • Herhaal de aangeleerde oefeningen na het beëindigen van de fysiotherapie regelmatig.
12
Oefening 1 Uitgangshouding: Rugligging met 1 knie opgetrokken, het andere been gestrekt.
Uitvoering: Trek 1 knie op naar de borst en probeer deze 5 tellen vast te houden met twee handen.
Oefening 2 Uitgangshouding: Zie oefening 1
Uitvoering: Plaats de handen in de knieholte van het gebogen been, trek de knie op richting de borst en strek vervolgens het onderbeen uit in de richting van het plafond, 8-10 tellen vasthouden.
13
Oefening 3
Uitgangshouding: Rugligging met beide knieën opgetrokken.
Uitvoering: Probeer uw bekken achter- en voorover te kantelen, door uw onderrug respectievelijk bol en hol te maken.
Oefening 4 Uitgangshouding: Zie oefening 3
Uitvoering: Kantel uw bekken achterover zoals in oefening 3 en probeer vervolgens een bruggetje te maken door de billen op te tillen. De voeten en schouders blijven hierbij gesteund op de grond.
14
Oefening 5 Uitgangshouding: Staand aan tafel of aan het aanrecht Uitvoering: Hef uw been naar voren met gebogen knie en weer terug. Wissel het linker en het rechter been af.
Oefening 6 Uitgangshouding: Staand aan tafel of aan het aanrecht Uitvoering: Ga goed rechtop staan en hef uw been zijwaarts. Wissel het linker en het rechter been af.
Oefening 7 Uitgangshouding: Staand aan tafel of aan het aanrecht Uitvoering: Licht buigen en strekken van beide knieën, eventueel met lichte steun van de handen op de tafel. De rug recht houden en de hakken op de grond laten staan.
15
Heeft u nog vragen? • Als u nog vragen heeft, stel ze dan gerust aan uw arts, een van de verpleegkundigen of fysiotherapeuten. • Voor dringende vragen voor de operatie kunt u ook telefonisch contact opnemen met de polikliniek neurologie, telefoonnummer (040) 888 58 82. • Voor vragen over de fysiotherapie kunt u van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur contact opnemen met páramax, telefoon (040) 888 90 40.
Notities Heeft u vragen over uw behandeling? We raden u aan ze hier op te schrijven. Zo weet u zeker dat u ze niet vergeet.
16
Máxima Medisch Centrum www.mmc.nl Locatie Eindhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 Postbus 90 052 5600 PD Eindhoven
Locatie Veldhoven: de Run 4600 Postbus 7777 5500 MB Veldhoven
De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook een slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. © MMC.400.301_12_12
