Herinneringstoerisme Gelderland 40-44-45
Bevrijdingstoerisme? Herinneringstoerisme Slagveldtoerisme?
Kernteam • • • •
Marc Wingens Jurriaan de Mol Victoria van Krieken Joost Rosendaal
Werkwijze • • • •
Inventarisatie en enquête Thematische analyse Commissie Versterking van de herinnering WOII (Cohen) Domeinanalyse
Inventarisatie • Deelnemers werkconferentie: • Musea (Nationaal Bevrijdingsmuseum, Airbornemuseum, Indisch Herdenkingscentrum, Museum Vliegbasis Deelen, Onderduikmuseum Aalten) • Gemeenten (Arnhem, Groesbeek, Overbetuwe, Nijmegen, Wageningen, Ede) • Provinciaal/landelijk/internationaal gerichte organisaties (LRE, Oorlogsgravenstichting, Wageningen 45, Omroep Gelderland) • Lokaal/regionaal gerichte organisaties (St Polen-Driel, St. Airborne Feelings, St. Airborne Herdenkingen, St War Requiem/Bridge to the future, Platform Militair Historie Ede, St Bridge to Liberation Experience) • Toerisme (Battlefield Tours) Niet op WOII gericht: Nederlands Openluchtmuseum, Buurt Ede-Veldhuizen
Enquête • Vraag 1: Wat moet er nu eerst komen? • Geen evenementen, maar meer inhoud, structuur en samenwerking
• Vraag 2: Wat is uw inbreng? • Netwerken, kennis, expertise, enthousiasme
• Vraag 3: Wat heeft u van anderen nodig? • Wil tot samenwerken om te komen tot hoger niveau met een goede (infra)structuur
Inventarisatie • Onderzoek Somers 2013: 83 musea WO2 gerelateerd • 18 in Gelderland • 2e Noord-Holland 13; 3e Noord-Brabant 10
• Nationaal Comité 4 & 5 Mei: 3720 oorlogsmonumenten • 610 in Gelderland • 2e Noord-Holland 495; 3e Noord-Brabant 458
• Liberation Route Europe: 175 luisterplekken • 76 in Gelderland • 2e Noord-Brabant 60; 3e Limburg 22
• Traces of War: > 8.000 WO2 erfgoedplekken • 1324 in Gelderland • 1e Noord-Brabant 1524; 3e Noord-Holland 1077
Smh-40-45.nl
Landelijke 13 musea Drie in Gelderland: • Airbornemuseum Hartenstein • Indisch Herinneringscentrum • Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945
Thematische analyse September 1944-mei 1945, van Market Garden tot Capitulatie = USP • Airborne (Oosterbeek, Arnhem, Driel, Ede) • Evacuatie en strijd achter het front (Veluwezoom) • Waaloversteek (Groesbeek, Waalbrug en Oversteek, Manneneiland Betuwe) • Rijnlandoffensief (Canadese begraafplaats, Nijmegen frontstad) • Strijd in Achterhoek en op de Veluwe (Doetinchem, Zutphen) • Capitulatie (Wageningen)
Thematische analyse Maar: • WO2 is niet alleen Gelders • Internationale dimensie: Oosterbeek en Groesbeek
• Market Garden begint niet bij de brug in Grave • Strijd houdt niet op als troepen Rijnland binnentrekken en begint niet pas weer als ze de Achterhoek binnenkomen • Groesbeek heeft ambitie en potentie om dit verhaal over de grens te vertellen
Thematische analyse: Geen bevrijding zonder bezetting • Inval: mei 1940 (Betuwestelling) • Collaboratie en verzet (Muur van Mussert, Kamp Avegoor, Erebegraafplaats Loenen) • Gedwongen werken (werkkampen, Onderduikmuseum Aalten) • Jodenvervolging (Sjoel Elburg) • Duitse luchtverdediging (Deelen, Diogenesbunker) • Bombardementen (feb. 1944 Nijmegen, Arnhem, Doetinchem) • Represailles (Putten, Woeste Hoeve, Varsseveld) • Indië (Bronbeek)
Commissie Versterking van de herinnering WOII Vier domeinen • Kennis: onderzoeken en bewaren • Museale functie: leren en tonen • Herdenken, eren en vieren: beseffen • Educatie en informatie: meedenken en ervaren
Inhoud/Kennis
Educatie/ Publieksbereik
Erfgoed/ Musea
Herdenken/ Toerisme
Inhoud en kennis • Inhoudelijke expertise, erfgoed inventarisatie en ontsluiting • Archieven: Gelders Archief, Regionaal Archief Nijmegen, Gemeentearchief Ede, Erfgoedcentrum in ‘De Rozet’ • Museale collecties: Erfgoed Gelderland www.collectiegelderland.nl • Kenniscentrum WO2 Radboud Universiteit • NIOD
Educatie en publieksbereik • Lesprogramma’s en leerzaam vermaak • www.spannendegeschiedenis.nl/liberationroute • www.mijngelderland.nl
• Educatieve afdelingen musea • Omroep Gelderland en De Gelderlander: • www.wegnaardebevrijding.nl
Erfgoed en musea • • • •
Erfgoed Gelderland Landschap Monumenten (zorg voor fysieke monumenten) Musea
Herdenken en toerisme • Internationale koepel: Liberation Route Europe • Evenementen (Airborne Feelings, Bridge to Liberation) • Herdenken en vieren (Wageningen 45)
Conclusie Gelderland: Openluchtmuseum WO2 • Twee grote clusters: • Airborne (Renkum, Ede, Arnhem en Overbetuwe) • Airbornemuseum Hartenstein en portaal in Arnhem (Eusebius?)
• Rijk van Nijmegen (Groesbeek, Nijmegen) • Nationaal bevrijdingsmuseum, en portaal in Nijmegen (?)
• Kleinere eenheden: • • • •
Capitulatie (Wageningen) Duits defensief (Deelen) Onderduik en verzet (Aalten, Loenen) Jodenvervolging (Elburg)
• Behoud eigenheid, maar afstemming, samenwerking en koepel • Gelderland heeft goud in handen mits samenwerking
Conclusie: wat is nodig • • • • • •
Inhoud: kennis, kwaliteitsnorm Zorg voor erfgoed en cultuurhistorische valorisatie Goede infrastructuur Educatie Bevordering Toerisme en herdenken Uitwisseling van ervaringen met behoud eigenheid, koepel die eenheid garandeert
Een suggestie • Cultuurhistorische valorisatie door uniforme, toegepaste wandel-, fiets- en autoroutes: Doel in zich en middel tot samenwerking Liberation Route Plus
