HERIJKING
10 j an u ari 2 0 1 3
GEBIEDSVISIE
OUDENBOSCH
BURO LUBBERS landschapsarchitectuur & stedelijk ontwerp
2
I
N
L
E
I
D
I
N
G
1 . I N L E I D I N G Voor u ligt de ‘gebiedsvisie’ voor het religieus centrum van Oudenbosch. Deze visie is opgesteld in opdracht van de Gemeente Halderberge. Het betreft een actualisatie van de Gebiedsvisie Oudenbosch uit 2005 van de deelgebieden St. Louis-Tivoli, voormalig Gemeentehuis/St Anna en het Lint Oost-West en het Beeldkwaliteitplan Tivoli e.o. van OD205 uit 2009. Omdat binnen de drie deelgebieden verschillende ontwikkelingen gerealiseerd zijn, veranderd zijn of ter discussie staan en elkaar wederzijds beïnvloeden, heeft de Provincie Noord-Brabant aan de Gemeente Halderberge gevraagd voor de drie deelgebieden één samenhangende visie op te stellen onder de noemer ‘Religieus Centrum Oudenbosch’. Doel Met deze visie willen we mensen enthousiasmeren om het enorm waardevolle ensemble van religieuze gebouwen dat de gemeente Halderberge binnen haar grenzen heeft te waarderen en in te zetten als toeristische trekker en daarmee samenhangend een aantrekkelijker centrum voor Oudenbosch te creëren. Een belangrijke aanleiding is de komst van de nieuwe zuidelijke rondweg die veel verkeer uit het centrum zal halen en wat kansen biedt op een verbeterde verblijfskwaliteit in het centrum. Opbouw rapport Voor het deelgebied ‘Religieus Centrum Oudenbosch’ is de situatie geanalyseerd op basis van huidige identiteit, historische gegevens, routes, bebouwing, groen etc. In de visie wordt direct naast de analysekaart de ruimtelijke visie gegeven van het betreffende thema met daarbij een aantal aanbevelingen en randvoorwaarden voor toekomstige ontwikkelingen. Alle visiekaarten zijn tevens in een totaalkaart verwerkt, waarop de onderlinge samenhang tussen de verschillende thema’s helder worden. Deze overall Visiekaart verbeeldt de toekomstige ontwikkeling van het ‘Religieus Centrum Oudenbosch’.
3
A
C
H
T
E
R
G
R
O
N
Zevenbergen
Dintel Dinteloord
Standdaarbuiten
Mark
Stampersgat
Breda Oudenbosch
Steenbergen
Roosendaal
Oudenbosch ligt middels een vaart aan de Mark/Dintel tussen Roosendaal en Zevenbergen
1857
4
D
E
N
A
C
H
T
E
2
R
.
G
A
C
R
H
T
O
E
R
N
G
R
D
O
E
N
D
N
E
N
2 . 1 . H i st orie Oude nbosch In 1275 werd door Cisterciënzer Abdij van St. Bernard aan de Schelde (bij Antwerpen) begonnen met de ontginning van een complex woeste gronden langs de Mark en de Dintel. Aanvankelijk concentreerde de bewoning zich ter hoogte van de Baerlaecke, de toenmalige verbinding tussen de Mark en de Dintel. Hier ontstond het dorpje Nieuwenbosch, dat vooral leefde van de handel in turf. Door overstromingen als de St. Elizabethsvloed in 1421 zochten bewoners een hoger gelegen deel van de Brabantse zandrug op. De nederzetting groeide uit tot een dorp. Het werd Oudenbosch genoemd in tegenstelling tot Nieuwenbosch, dat op den duur geheel verdween. Oudenbosch was een knooppunt op de route tussen Antwerpen en Holland, waardoor het zich van oudsher richtte op de handel, in plaats van op de landbouw en meer stedelijke bebouwing heeft. Het dorp ligt op de overgang van hoog naar laag, zand naar klei en op een hoge rug op de oever van een riviertje dat ontsprong in de buurt van Schijf en uitmondde in de Barlaecke. Het krekenlandschap van de Mark is in de loop der tijden ingedijkt en gekanaliseerd. Dit gold ook voor de haven van Oudenbosch. Het riviertje werd al vroeg ingedijkt vanaf de Mark tot aan het centrum (zoute vaart). Hier eindigde de haven net als nu met een zwaaikom en een plein. De rest van het riviertje en de zijriviertjes werden tussen 1300 en 1700 ingezet als turfvaart tot aan Schijf (zoete vaarten) en zijn daarna (voor het grootste gedeelte) gedempt. De haven was een belangrijke plek in het dorp door het overladen van de handelswaar als hout, turf, zout, leer en suiker, door de aanwezigheid van de sluis en was later de plaats waar suikerfabrieken en de gasfabriek stonden. In 1827 verdween de getijdenwerking in de Mark door aanleg van de sluis bij Dinteloord.
2000
Oudenbosch wordt gekenmerkt door de markante Basiliek. Deze is gebouwd in de tijd (1865-1892) dat het dorp een grote bloei kende van katholieke instituten als St. Louis (jongensinternaat), St Anna (meisjesinternaat) en de Latijnse school van de paters Jezuïeten. De eerste twee instituten waren zelfvoorzienend en hadden een goot deel van de gronden in het dorp in handen. Naast de instituten werd het beeld van het dorp bepaald door boomkwekerijen en de markante villa’s van de boomkwekers. Tot de komst van de instituten en boomkwekers bestond het dorp uit deftige stedelijke lintbebouwing van de haven tot aan de marktstraat en later (na 1854) tot aan het station. De arbeiders woonden langs het Oost- en West Vaardeke. De tweede helft 20e eeuw kende een leegloop van kerken en kloosters en men vond nieuwe bestemmingen voor kloostergebouwen, zoals een hotel, appartementen en het gemeentehuis, waardoor een groot aantal gebouwen bewaard is gebleven. Daarnaast werd het dorp na de tweede wereldoorlog uitgebreid met woonwijken en grootschalige industrieterreinen.
5
A
6
C
H
T
E
R
G
R
O
N
D
E
N
A
C
H
T
E
R
G
R
O
N
D
E
N
2 . 2 H i st ori e re lig ieus e rfg oed Het cultuurhistorisch erfgoed concentreert zich aan de het oost-west lint ter hoogte van de Markt en het gebied ten zuiden daarvan, St. Louis/Tivoli, en het gebied ten noorden daarvan, Basiliek en St. Anna. Het oostelijke deel van het lint ligt voor een groot deel op de hoger gelegen zandrug, waaraan Oudenbosch zijn ontstaan te danken heeft. De Markt is van oudsher bebouwd met chique herenhuizen en altijd een belangrijke plek in het dorp geweest. Wagenhoek, de westelijke plangrens, was de kruising van de oude weg Breda - Bergen op Zoom en Holland – Antwerpen en hier stonden veel bedrijfjes en cafés. De Stroomtram liep over het lint met aftakking naar het Turfhoofd/suikerfabriek. Langs de Sint Bernaertstraat heeft, op het hoogste punt van het dorp, de Sint Agathakerk gestaan. Na de bouw van de Basiliek is de kerk afgebroken en ligt hier het kerkhof. Na aanleg spoorlijn in 1854 zijn boomkwekers zich gaan vestigen langs de Sint Bernaertsstraat met grote villa’s en kwekerijen. De straat was beplant met een dubbele rij wilde kastanjes.
haven. De Paters van Saint Louis kochten later de gronden van de Paters Jezuïeten, de begraafplaats lag precies op de grens. Saint Louis is in gebruik als woongebouw en moskee. Het klooster van de paters Jezuïeten was in gebruik als hotel, een doorstart is momenteel in voorbereiding . De tuinen direct achter de instituten zijn voor een groot deel in gebruik als Arboretum. Ten zuiden van het spoor zijn in de jaren ’80 woonwijken gebouwd.
Het gebied ten noorden van de Markt, tussen pastoor Hellemonsstraat, Doelpad en St. Annastraat wordt gekenmerkt door de Basiliek en het St. Anna complex. Sint Anna was het instituut van de zusters Franciscanessen van Sint Anna dat zich in 1838 vestigde op de hoek van de markt en de Sint Annastraat. Ten westen hiervan is tussen 1865- 1892 de Basiliek gebouwd, naar een ontwerp van P.Cuijpers. In het begin werd de basiliek omringd door panden, smeedijzeren hekken en hoge muren. In 1957 is de aanliggende bebouwing gesloopt en sindsdien is het gebouw omringd door pleinen. De tweede helft van de 20e eeuw kende een leegloop van kerken en kloosters en Sint Anna is halverwege de jaren ’90 verhuisd. In de voormalige kloostergebouwen aan de Sint Annastraat was tussen 1995 en 2008 het gemeentehuis gevestigd. De panden staan momenteel leeg met uitzondering van de kapel waar de bibliotheek in is gevestigd. De Pastoor Hellemonsstraat was altijd een smal straatje, de doorgaande weg was de St Annastraat. Op dit moment is het precies andersom. Het gebied ten zuiden van de Markt, tussen Bourgognekruisstraat, Ankerstraat, Parklaan en Lollestraat was lange tijd in gebruik als kloostergemeenschap van de Broeders van Sint Louis en de paters Jezuïeten (Tivoli). Het huidige Saint Louis is ontstaan uit twee instituten. Het eerste is het Klein seminarie tegenover de Basiliek, het huidige Tivoli. Dit was de latijnse school, opgericht door de Paters Jezuïeten in 1889 en gevestigd aan de Markt (huidige poort Hotel Tivoli), met het kloostergebouw, een bibliotheek en een grote tuin. Daarnaast ontstond Saint Louis vanuit pand Markt in 1840. Dit instituut werd later uitgebreid in de tuin. Eerst werden twee vleugels gebouwd (1841 en 1855) langs het centrale plein en later een kapel op de kop van het plein. De herenhuizen aan de Markt werden in 1923 gesloopt en vervangen door een groot gebouw. Saint Louis was zelfvoorzienend en hun gronden liepen tot het huidige sportpak Albano, de vroegere boerderij. Door het terrein liep de Bansloot, waardoor het water vanaf het Bossche Laag afgevoerd werd richting de
7
A
8
C
H
T
E
R
G
R
O
N
D
E
N
A
C
H
T
E
R
G
R
O
N
D
E
N
2.3 Ontw ikke ling e n Ten opzichte van de situatie in 2005 en 2009 is een aantal ontwikkelingen reeds gerealiseerd, zijn er nieuwe ontwikkelingen bijgekomen of staan bestaande ter discussie. Ontwikkelingen die aanleiding geven voor herijking van de visie zijn:
2.1
1. de realisatie van het gemeentehuis aan de Stationsstraat en het daarmee vrijkomen van de gebouwen aan het St. Annaplein 2.2
2.1 de impasse in de planvorming rond het St. Annaplein, te weten het Plan Hoogenberk in verschillende varianten en de daarop volgende gemeentelijke schets, de keuze voor (gedeeltijk) behoud van de kapel is nog niet gemaakt 2.2 dit hangt samen met het herbestemmen van het Pensionaat (gebouw aan de Markt)
5.1 3. 5.4
1.
5.2
5.8
4. Realisatie van appartementen aan de Lollestraat grenzend aan het Arboretum en de tuin van Tivoli
5.3
5.5 4.
5.6 5.5 pp
5.7
3. De bouw van de appartementen aan het Tivoliplein en het aldus ontstane ‘open plein’ tegenover de Basiliek, alsmede de bovengrondse parkeergarage naast Hotel Tivoli
5. De ontwikkelingen rondom St. Louis, te weten: 5.1 Herbouw Voormalige Mariabouw met realisatie van 8 appartementen 5.2 Renovatie Vincentiusbouw en realisatie van 22 appartementen 5.3 Afstel van 34 appartementen door Bernardus in de hoek tussen de Vincentiusbouw en de Aula (gebouw in de stijl van de Amsterdamse school) 5.4 voornemen om op deze locatie 100 parkeerplaatsen te realiseren. 5.5 Invulling van de bestaande Mariabouw en Aula, en een bouwblok ten zuiden van de Aula. Mogelijk heeft dit invloed op de wijze waarop de Mariaschool in parkeerplaatsen op eigen terrein voorziet. 5.6 Herbestemming van de Josephbouw tot Herbergierwoning 5.7 Mogelijkheid tot nieuwbouw van appartementen aan de Ankerstraat grenzend aan het Arboretum en het buurtparkje aan de Ankerstraat 5.8 Herbestemming locatie Mariaschool
9
10
3
.
G
E
B
I
E
D
S
V
I
S
I
E
11
A
N
A
L
Y
S
3. 1 .1 re l ig i e us e r f g o e d O u d en b osch
18
Het plangebied wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van cultuurhistorisch erfgoed, met een religieuze oorsprong. Soms is de relatie met de religie duidelijk te leggen (kloosters, kerken e.d.) en soms is de relatie indirect waar het interesses en bezigheden van de Broeders betreft (Zouavenmuseum, Natuurhistorisch en Volkenkundig Museum, Arboretum). Tot het religieus erfgoed behoren: 1. De Basiliek naar een ontwerp van P.Cuijpers, gebouwd1867-1880 2. De kapel van St. Anna in neogotische bouw 3. Het kloostercomplex van St.Anna, gebouwd in 1936 op de hoek van de Markt en de St.Annastraat, uitgebreid met een zijvleugel aan de St. Annastraat in 1937. De voorbouw aan de Markt naast de pastorie is reeds verdwenen. De oorspronkelijke bebouwing heeft verschillende verbouwingen ondergaan in de vorm van verbindingsgangen en een overkapte entree, waardoor de oorspronkelijke beeldkwaliteit is aangetast. 4. De pastorie naast de Basiliek 5. De Latijnse school, opgericht door de Paters Jezuïeten in 1889 en gevestigd aan de Markt, met het kloostergebouw, een bibliotheek en een grote tuin. 6. Voorgebouw St. Louis 1923 7. Aloysiusbouw 1850 8. Herstelde voormalige Mariabouw 9. Vincentiusbouw 1843 en Aula 1930 (Amsterdamse school) 10. Mariabouw 11. Kapel 1865 met een koepel uit 1889 12. Josephbouw 1950, het voormalige ziekenhuis van de broeders 13. Voormalige Sociëteit der Jongelingsschap - Moskee 14. Paleis van Volksvlijt (huidige entreegebouw van het Arboretum) 15. De Aula (Amsterdamse school) 16. Het Natuurhistorisch museum met de school ten westen van de Aloyiususbouw 17. Zouavenmuseum aan de Markt (voormalig gemeentehuis) 18. De Schakel (voormalige R.K. lagere school voor meisjes van instituut Sint Anna) Niet bebouwd, maar wel onderdeel van het religieus erfgoed zijn: A. de begraafplaats van de Broeders, B. het arboretum, C. de begraafplaats aan Sint Bernaertsstraat met kapel en beeld Het overgrote deel van het religieuze erfgoed heeft inmiddels een andere functie gekregen. 1
A.
6
2
5
6
12
E
2 1 C. 17
4
6
3 8
16
5
9 10 7
11
13
14 15 A.
12
B.
11
7
3
13
18
V
I
S
I
Visie Het omvangrijke ensemble van religieuze gebouwen in combinatie met de functieverandering van het gebied zijn aanleiding om een overkoepelende visie te formuleren. Doelstelling is om het gebied weer als een samenhangend geheel vorm te geven, met een duidelijke eenheid in beleving en bereikbaarheid. Naast de verblijfskwaliteit van bewoners en gebruikers, is ook de toeristische aantrekkingskracht een belangrijke peiler. Om dit te bereiken streven wij naar een herkenbare en eenduidige openbare ruimte met een eigen identiteit. De basis van de openbare ruimte bestaat bijvoorbeeld uit gebakken klinkers. Verbijzonderingen zoals de pleinen kunnen in een ander materiaal uitgevoerd (natuursteen) worden, en liggen als het ware op het onderliggende tapijt van gebakken klinkers. Daarnaast streven wij naar rust en eenduidigheid in de inrichtingsmaterialen, bijvoorbeeld overal dezelfde verlichtingsarmaturen, informatieborden, meubilair e.d.
haven Haven
winkelgebied
de Schakel
religieus centrum
Basiliek
kapel
toeristische wandelroute
wandelroute door religieus erfgoed St. Louis Tivolituin
E
NS
We zetten in op een herkenbare wandelroute door het centrum van Oudenbosch die de aantrekkelijke gebieden van Oudenbosch met elkaar verbindt, en die door middel van informatieborden en internetapplicaties kan worden ondersteund. Naast de religieuze gebieden wordt met de wandelroute ook de haven aangedaan., de andere parel van Oudenbosch waar toeristisch nog veel uitgehaald kan worden (bijv. vaartochten). Hoe de wandelroute exact dient te gaan lopen zal nader bepaalt moeten worden.
fietsroute door groen Arboretum
13
A
N
A
L
Y
S
E
3. 1 .2 re li g i e us e r f g o e d om gev i n g Oudenbosch ligt in een omgeving met vele religieuze gebouwen; kerken, kloosters en instellingen 1+2 3 4 5 6 7 8 9 10
Basiliek en religieus centrum Oudenbosch Voormalig Grootseminaire, Congrescentrum Bovendonk (Kuipers) Kerk St. Jan Baptiste (J.H: Berben) Oude Pastory Voormalig Noviciaat St. Stanislaus, Hotel (L.F.A.M. Sturm) Parochiekerk Het Hart van Jezus Voormalig Retraitehuis Seppe, nu woningen St. Laurentiuskerk in Oud Gastel Oud klooster in Oud Gastel
1 9 10
2
Oudenbosch 3
Oud Gastel
4
5
Hoeven Recreatiepark Bosbad Hoeven
6 7 Bosschenhoofd 8 vliegveld Seppe
0
500
1000 M
religieus erfgoed omgeving Oudenbosch
14
A 1
N
A
L
Y
S
E
2 Visie De waardevolle plekken in de omgeving kunnen ingezet worden als interessante parels langs een toeristische auto- of fietsroute; ‘Tour de Halderberge’. Waarbij Oudenbosch als vertrekpunt wordt genomen en waar fietsenverhuur kan worden aangeboden.
3
7
4
5
8
6
9
10
15
A
N
A
L
Y
S
E
3. 1 .3 w aar de r e li g i e us e rfgoed Met het religieus erfgoed heeft de gemeente Halderberge en de kern Oudenbosch iets bijzonders binnen haar grenzen. Nergens in Nederland is een vergelijkbaar en uniek ensemble van gebouwen aanwezig, waarvan een grote concentratie in de kern van Oudenbosch ligt. De waarde zit vooral in de compleetheid van het ensemble en de unieke architectuur van de gebouwen. Daarnaast is de sfeer van de uniek van de bijbehorende buitenruimtes, binnenpleinen (onder andere coeur Saint Louis) en poorten en onderdoorgangen. Al met al is het religieus erfgoed van grote cultuurhistorische waarde. Veel mensen kennen de imponerende basiliek van Oudenbosch wel. Toch is de bekendheid van de rest van het ensemble minimaal. Graag willen we dat Oudenbosch niet alleen van de Basiliek bekend is maar ook van Saint Louis, de kapel en de andere gebouwen en elementen die bij het ensemble horen. De architectuur met neo-classicistische uitstraling en neo-barokken elementen zoals de Basiliek en de kapel van Saint Louis is uniek in Nederland. Het ensemble heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van een geestelijk en geografische ontwikkeling, namelijk de stichting van katholieke onderwijscongregaties en de uitgroei van Oudenbosch tot onderwijscentrum van nationaal belang, het is van belang voor de typologisch ontwikkeling van de internaatsgebouwen en het is van architectuurhistorisch belang vanwege de stijl. In ca. 1950 was een kwart van de bevolking van Oudenbosch bewoner van één van de internaten. Daarnaast is het grotendeels gaaf bewaard gebleven, maar moet er in delen wel geinvesteerd gaan worden om behouden te blijven. De architectuur heeft een unieke sfeer, die je in het buitenland doet wanen. De Roomse invloeden zijn duidelijk herkenbaar. Basiliek Een basiliek is een bouwvorm uit de klassieke Oudheid en in de romaanse en gotische kerkarchitectuur. Tevens is het een eretitel voor de kerkgebouwen in de Rooms-katholieke Kerk, ongeacht hun architectonische vorm. In de laatste betekenis telt Nederland 24 basilieken. De Basiliek in Oudenbosch is echter ongekend in Nederland en heeft als enige een neo-classicistische architectuurstijl. De koepel van de Basiliek is namelijk een kopie van de grote St. Pieter in Rome. De later aangebouwde voorgevel is een kopie van de Sint-Jan van Lateranen. De koepel van de Basiliek in Oudenbosch is 16 maal kleiner dan de St. Pieter. Nu bezoeken ca. 30.000 - 40.000 mensen de Basiliek in Oudenbosch.
B EKENDHEI D R EL I GI EU S ER F GOED OU DENB OS C H
BASILIEK
de Basiliek van Oudenbosch vergeleken met de Sint Pieter
16
nu: iederéén kent de Basiliek
V
I
S Fenk e
I
lstraa
klinkerbestrating trottoirbanden langs rijweg klinkerbestrating voetgangersgebied
Varkensmarkt
MARKT
Coeur Saint Louis
t
plein; verhardingsaccent
Lollestraat
Wat draagt de samenhang tussen het ensemble? De cement tussen de gebouwen vormt de openbare ruimte. Met deze visie willen we de kwaliteit en inrichting van de openbare inrichting inzetten om de samenhang tussen de gebouwen van het religieus ergoed te verbeteren.
Eén en ander moet ervoor zorgen dat de toerist een bezoek gaat brengen aan Oudenbosch, omdat daar uitzonderlijke en unieke gebouwen te zien zijn. Maar ook omdat het in Oudenbosch prettig vertoeven is en het dorp in zijn geheel een prettig verblijfsklimaat uitademt.
Basiliekplein
Jezuïetenplein
Inzetten waarde religieuze erfgoed Voor de nog leegstaande gebouwen is het van belang een goede herbestemming te vinden. Aan enkele gebouwen zal achterstallig onderhoud moeten worden gepleegd. Met name de kapel van Saimt Louis en de kapel achter Sint Anna is toe aan een restauratie en onderhoudsbeurt.
Een herkenbare en eenduidige openbare ruimte met een eigen identiteit vormt het basisvlak waarop de gebouwen kunnen stralen. Basis van de openbare ruimte bestaat uit gebakken klinkers. Voor de rijwegen in keperverband gestraat en voor de trottoirs in halfsteensverband gestraat.
Jan Gielenplein
Tivolituin
E
St. Annastraat ST. BERNAERTSTRAAT Moskee
Mariaschool Oude Raadhuis /Zouavenmuseum
Josephbouw Kapel
SAINT LOUIS
Kapel
Mariabouw
SAINT LOUIS
Kapel
Mariabouw
SAINT LOUIS oude pastorie
Mariabouw Aula begraafplaats broeders
Basiliek
Paleis van volksvlijt
Basiliek
Basiliek
Latijnse school Jezuïeten kapel
kapel St. Anna - pensionaat
school
toekomst: iederéén kent de Basiliek en Saint Louis
begraafplaats
toekomst: iederéén kent de Basiliek, Saint Louis en de kapel
toekomst: iederéén kent de grote rijkdom
17
A
N
A
L
3. 2 t o e ris te n a a ntr e k ke n en v ast h ou d en Naast het erfgoed heeft Oudenbosch ook een mooi havengebied dat de afgelopen jaren een kwaliteitsimpuls heeft gekregen met nieuwbouw en een nieuwe inrichting van de openbare ruimte. Samen met het winkelgebied vormen de haven en het religieus erfgoed de belangrijkste dragers van Oudenbosch. De dragers kunnen elkaar versterken. (Horeca) ondernemers kunnen profiteren van de extra bezoekers die Oudenbosch gaat trekken met het opknappen van het religieus erfgoed. Het havengebied kan meer toeristen trekken met vaartochten en verbindingen naar bos- en natuurgebieden Met het veranderen van de verkeersstructuur rond Oudenbosch is het ook van belang na te denken waar bezoekers in de kern ontvangen worden om te parkeren en hoe ze van die parkeerlocatie het centrum benaderen. Nu parkeren de toeristenbussen naast de basiliek. Een rondgaande toeristische route tussen de huidige stopplaats van de bus die de belangrijkste bezienswaardige gebouwen en plekken verbindt, ontbreekt. Deze route is vanuit toeristisch oogpunt zeer gewenst. Het is wenselijk dat de toerist langer in de Oudenbosch vertoeft, dit kan gestuurd worden door de toeristenbussen op een andere locatie te laten parkeren.
havengebied reeds kwaliteitsimpuls gehad
havengebied
winkelcentrum
kwaliteitsimpuls openbare ruimte winkelgebied wenselijk
religieus centrum
dragers Oudenbosch
18
kwaliteitsimpuls openbare ruimte rond religieus erfgoed wenselijk
Y
S
E
V
I
S
I
E
Visie Op minimaal twee locaties aan de rand van het centrum worden parkeerplaatsen voorzien waar bezoekers (touringcars) van Oudenbosch parkeren, vanwaar men via een nieuwe wandelroute het centrum in wordt begeleidt. De toeristische wandelroute wordt tussen deze parkeerlocaties opgespannen die de religieuze gebouwen van het erfgoed, het arboretum en de haven aandoet. Ook het NS-station kan als belangrijke entree van Oudenbosch en daarmee beginpunt van de wandelroute worden beschouwd. De nieuwe toeristische route biedt langs de route informatie over het religieus erfgoed; de historie van het ontstaan, de bouwdetails, het gebruik, etc. Deze informatie kan op diverse manieren onder de aandacht van de bezoeker worden gebracht. Middels panelen, plaquettes, maquettes, maar ook digitaal kan informatie worden aangeboden middels QR-codes of apps.
P Franciscus ziekenhuis
NS-station
P Parklaan
ruimte voor parkeren langs de Parklaan
de toeristische route wordt met borden aangegeven en informatief met panelen, plaquettes en digitale applicaties geladen
19
A
N
A
L
Y
S
3. 3 r u im t e li jke s t r uc t uur Het weefsel van het religieus centrum bestaat uit een serie aaneengeschakelde ruimtes. De Markt is de ruggengraat van het gebied. Het is een strak begrensde lineaire ruimte, begeleid door historische panden. De ruimtes tussen Basiliek, St. Annaplein, Tivoliplein en de Apotheek zijn sterk versnipperd. De historische eenheid tussen Basiliek en St. Annaplein is verstoord doordat ruimtes zowel ruimtelijk niet verbonden zijn, als dat een eenduidige verharding en bestemming ontbreekt. Het gebied bestaat uit twee eenheden: de Basiliek met haar voorplein en pastorie en voormalige het gemeentehuis met haar parkeerplaatsen. De twee gebieden worden gescheiden door de pastorie en de tuin erachter met hoge schuttingen. In het gebied is een hoogteverschil van enkele meters, tussen de hoger gelegen markt en het lager gelegen Doelpad. Het hoogteverschil wordt opgelost in trappen, een hellingbaan en enkele keermuurtjes. Het gebied heeft weinig verblijfskwaliteit en doet rommelig aan. De ruimtes rondom St. Anna ontberen de duidelijke structuur van het weefsel van oudsher. Het plein voor de Basiliek heeft bovendien onduidelijke grenzen en vloeit weg richting het plein voor de apotheek.
ruimtes
weefsel
arboretum
entrees
In het gebied rondom St. Louis en Tivoli is deze kenmerkende weefselstructuur nog wel herkenbaar. Het gebied is ontsloten vanaf de Marktstraat (lint oost-west) via smalle stegen en enkele poorten. Vanaf de stegen kom je op stenige ruimtes, omsloten door heldere L-vormige, langgerekte gebouwen (voormalige kloostergebouwen), hagen en muren. De verschillende ruimtes staan in verbinding via stegen, poorten, bomenrijen. Sommige ruimtes hebben een duidelijk karakter (St. Louisplein, Arboretum, wandelpark Tivoli en Begraafplaats van de paters) terwijl andere ruimtes nog geen duidelijke eigen identiteit hebben en momenteel nog als restruimtes ervaren worden. De ruimtes behorend bij Tivoli en St. Louis zijn gedeeltelijk in gebruik als parkeerplaats en zijn afgeschermd met hekwerken. De bouwactiviteiten zijn hier mede debet aan. Ook het arboretum is omzoomd door een stevig hekwerk en is niet openbaar toegankelijk.
binnenruimtes en pleinen rond religieus erfgoed
20
zwerfgebied rond Saint louis met stegen, onderdoorgangen en poorten
E
V
I
S
I begraafplaats
dienblad Basiliek Sint Anna en Tivoli
1 2 4
4
groene parkeerplaats
Aloysiushof
park
3
arboretum
5
St. Louis
nieuwe entrees
bomen Jan Gielenplein
toegankelijkheid gebied vergroten door hekwerken te verwijderen
groene parkeerplaats
herkenbare verbindende bestrating
E
Visie Uitgangspunt is het behouden en versterken van het stedelijk weefsel van pleinen, stegen, straten en groene plekken. Elke plek krijgt zijn eigen identiteit door de toepassing van een eigen verhardingsmateriaal of type beplanting, zodat een route langs alle plekken verrassend en aantrekkelijk is. De samenhang wordt gegarandeerd door het onderliggende en verbindende tapijt van gebakken klinkers. Specifieke locaties verdienen extra aandacht: 1. De ruimte tussen Basiliek, St. Annacomplex en Tivoliplein moet herkenbaar worden als een ruimte. Alle gebouwen worden op een ‘dienblad’ gezet van één materiaal, zodat ze een relatie met elkaar krijgen. De nieuwe bebouwing rondom de St. Annakapel moet dusdanig gepositioneerd worden dat er aangename ruimtes en subruimtes ontstaan, die onderling met elkaar verbonden zijn. 2. Het Jan Gielenplein wordt beplant met bomen, die samen een massa vormen. Op deze manier wordt een wand gecreëerd ten behoeve van het plein onder punt 1. 3. De parkeerplaats ten westen van de Vincentiusbouw wordt vergroend 4. De Markt en de Sint Bernaertstraat worden heringericht als gevolg van de aanleg van de randweg. Het lint krijgt meer verblijfskwaliteit door een nieuw profiel en een andere materialisering. 5. De nieuwe appartementen naast de Tivolituin en het Arboretum liggen momenteel in een ongedefinieerde ruimte. In onze visie wordt de parkinrichting doorgetrokken rondom de gebouwen, waardoor de bebouwing als het ware met de ‘voeten in het gras’ komt te liggen en onderdeel wordt van de parksfeer. De obstakels (hekken) in het hele gebied worden zoveel mogelijk opgeheven, met uitzondering van het hekwerk rondom het arboretum. Nieuwe entrees en routes worden toegevoegd, zodat het gebied beter doorwaadbaar wordt. Belangrijke toevoegingen zijn de volgende entrees: -- Vanuit de Lollestraat richting de Tivolituin -- Vanuit de Ankerstraat richting de kapel van St. Louis -- Naar en door het nieuw te ontwikkelen gebied rondom het St. Annacomplex. -- Van parkeren aan Parklaan door het arboretum naar Tivolituin
bouwblokken met voeten in het groen
21
A
N
A
3. 4 b e b o u w i ng e n f unc ti es Van het religieus erfgoed hebben de Basiliek, de Moskee, de Kapel van St. Louis nog hun oorspronkelijke religieuze functie. De Broeders zijn verhuisd van de Josephbouw naar een nieuw appartementengebouw ten oosten van Tivoli. Het overgrote deel van het erfgoed is herbestemd voor andere functies zoals: - wonen (Aloysiusbouw,Vincentiusbouw, voormalige Mariabouw, pastorie) - onderwijs (Mariaschool, Voorbouw St. Louis) - hotel (Tivoli) Ook is een deel geïnstitutionaliseerd, d.w.z. dat de functie weliswaar gelijk is gebleven, maar dat kerk geen eigenaar meer is, zoals bijvoorbeeld het geval is bij het Zouavenmuseum, het Natuurhistorisch museum, het Arboretum met entreegebouw. Het St. Annacomplex is na de verhuizing van de zusters grotendeels herbestemd geweest als gemeentehuis en bibliotheek, maar staat momenteel grotendeels leeg, doordat het gemeentehuis is verhuisd naar nieuwbouw. Binnen het gebied heeft recentelijk ook nieuwbouw plaatsgevonden zoals de bebouwing aan het Tivoliplein (wonen + commercie), het appartementengebouw grenzend aan het arboretum en het gemeentehuis aan de Stationsstraat. Aan de Markt bevindt zich een mix van wonen en commercie. Vermeldenswaardig is het oude Postkantoor naast de Voorbouw van St. Louis.
religie
musea
dienstverlening
commercie
wonen
zorgwonen
onderwijs
hotel/ horeca
gemeentehuis en overig
22
L
Y
S
E
V
I
S
I
E
12 nieuwe bebouwing
3
2 3
1 4
3
5
6
7a 5
4
11
7b 8
9
10
Belangrijkste ingreep is het toevoegen van nieuwe bebouwing rondom het St.Annacomplex. In tegenstelling tot de eerdere visies, stellen wij voor om de nieuwe bebouwing niet te versnipperen, maar te concentreren in enkele haakvormige volumes. Belangrijk daarbij is dat de bebouwing in staat moet zijn om ruimtes te definiëren. Bovendien moet het altijd met voorzijden gericht zijn op deze openbare ruimtes. In de ruimte tussen Basiliek en kapel wordt een kleinschalig paviljoen toegevoegd met een horecafunctie. Een nadere uitwerking van dit gebied vindt u verderop in dit boekje. Daarnaast zijn in het verlengde van de aanwezige bibliotheek andere culturele functies mogelijk in de kapel van het St. Annacomplex. Voor het Pensionaat en de muziekschool is ook een nieuwe functie nodig. Hiervoor wordt gedacht aan kleine starterskantoren, waardoor de panden functioneren als een bedrijfsverzamelgebouwen of wonen. Op het plein voor de Apotheek wordt een kleine kiosk toegevoegd, gericht op de behoeften van de toeristen die uit de bussen komen. Aan de Markt wordt de vestiging van commercie en horeca toegejuicht. In de plannen voor het Jezuïetenplein is een bovengrondse parkeergarage voorzien aan de Lollestraat voor particulier gebruik. De basisschool De Schakel die nu is gevestigd aan de Sint Annastraat verhuisd in de toekomst naar de Aloysiushof, waar het zich samenvoegd met de Mariaschool tot brede school. De locatie van het huidige Natuurhistorisch museum wordt bij de school getrokken. De Mariabouw krijgt een maatschappelijke of onderwijsfunctie of woonfunctie. Het gebouw van De Schakel kan worden gebruikt voor wonen/maatsschappelijke of kantoorfunctie. De Aula (bouwstijl Amsterdamse school) wordt geschikt geacht om een kleinschalige woonplek voor mensen met verstandelijke beperking te huisvesten. In stukken van de gemeente zijn verder ontwikkelingen voorzien aan de Ankerstraat (appartementenblokje). In deze visie nemen wij deze ontwikkelingen op als mogelijkheid, ofwel een ruimtereservering.
Mariaplaats, Utrecht
herbestemmen Sint Anna
Mariaschool wordt brede school
Noord-Brabantsmuseum, ‘s-Hertogenbosch
Cour, Maastricht
prettig binnenhof met levendigheid door aanliggende horecfuncties ‘t Sas, Breda
23
A
N
A
L
Y
S
E
3. 5 in f r as tr uc t uur e n r ou t es Momenteel is de Markt is een doorgaande ontsluitingsweg waar veel (zwaar) verkeer op zit. De Markt kent een beperkt aantal dwarsverbindingen naar het achterliggende gebied zoals de Pastoor Hellemonstraat, St. Annastraat, Lollestraat, Fenkelstraat en Bourgognekruisstraat. De kwaliteit van het gebied schuilt in de plekken en routes die enkel voor voetgangers toegankelijk zijn. Het religieus centrum is een zwerfgebied van plekken, pleinen en stegen waar men uitgebreid kan struinen. Momenteel zijn nog niet alle plekken goed met elkaar verbonden voor voetgangers.
Het gebied tussen de Basiliek en St. Anna kan alleen doorkruist worden via het pad tussen Markt en Doelpad. Een aantrekkelijke route met mogelijkheden om ergens te gaan kijken of struinen, ontbreekt. In oost-westrichting ontbreekt een route van gemeentehuis, langs het parkje via de Tivolituin en het Arboretum naar de Ankerstraat.
Dordrecht
Standaardbuiten
A17
Markt Etten-Leur
Roosendaal
A58
verkeersstructuur Oudenbosch met nieuwe zuidelijke rondweg
24
P P
P
P
P P
P
V
I
S
I
Visie Door de komst van de zuidelijke rondweg (2014) verandert de betekenis van de Markt. Van een route voor doorgaand verkeer wordt dit een route voor verkeer met als bestemming de dorpskern. De auto is te gast. Om doorgaand verkeer tegen te gaan wordt een éénrichtingsverkeer in de dorpskern voorgesteld. Dit heeft gevolgen voor de inrichting, zie de volgende pagina voor de profielen. Als gevolg van de nieuwe functie in de Mariabouw en mogelijk ook aan de Ankerstraat (appartementenblokje), krijgt het gebied een nieuwe parkeerplaats en een nieuwe toegang voor autoverkeer vanaf de Ankerstraat. De parkeerplaats achter het oude postkantoor en de nieuwe parkeerplaats worden aan elkaar gekoppeld. om ook de afwikkeling van parkerend autoverkeer te verbeteren.
Haven P P
de Schakel
P
P
Basiliek
kapel
P herinrichting
wandelroute door religieus erfgoed
P P
NS
St. Louis
P
Tivolituin
P
at
kla Pa r
tra
s ker
An
an
fietsroute door groen P
E
Het gebied rondom de Basiliek wordt grotendeels autovrij. De parkeerplaats achter Sint Anna blijft bestaan, afhankelijk van de nieuwe ontwikkelingen wordt een collectieve parkeergarage voorzien bereikbaar van het Doelpad. Nieuwe zwerfroutes voor langzaam verkeer worden gerealiseerd die het gebied van Sint Anna en Basiliek aantrekkelijker maken. Van en naar Tivoli en St. Louis zijn nieuwe routes voorzien voor langzaam verkeer. Naast de nieuwe wandelroutes wordt ten zuiden van Tivoli en Saint Louis ook een nieuwe fietsroute voorgesteld om fietsers vanuit de westelijke wijken een mooie en snelle route richting gemeentehuis en NS-station te geven. Routes worden waar mogelijk gekoppeld aan bestaande of nieuw te realiseren bomenrijen.
Arboretum Door de aanleg van de ontbrekende schakels kan op verschillende manieren een rondgang door het gebied gemaakt worden. Ook de gewenste toeristische route wordt op deze manier mogelijk.
25
A
N
A
L
Y
S
profiel Markt huidige situatie
profiel Markt ter hoogte van Baseliek huidige situatie
26
E
V
I
S
I
E
variant 1; fietsers op rijweg, met fietssuggestiestrook in tegenrichting (‘s-Hertogenbosch)
profiel Markt toekomstige situatie: gemotoriseerd verkeer in één richting van oost naar west variant 1; fietsers op de rijweg, brede trottoirs
+ remming snelheid gemotoriseerd verkeer - mogelijke conflicten auto - fiets in tegenrichting, suggestiestrook wenselijk in tegenrichting
variant 2; vrijliggend fietspad (tweerichtingen) aan noordzijde
+ fysiek afgescheiden ruimte voor fietsers - mogelijke conflicten auto - fiets in tegenrichting, en bij inritten en kruispunten, oversteken alleen mogelijk op oversteekplekken in middenberm, minder brede trottoirs
variant 2; vrijliggend fietspad in tweerichtingen (Arnhem)
profiel Markt ter hoogte van Baseliek; auto’s te gast op plein Baseliek in één richting, geen parkeren meer op het plein éénrichtingsverkeer in dorpscentrum (Drunen)
27
A
N
A
L
Y
S
3. 6 o p e n b a r e r ui m t e - st rat en / st egen Voor heel het centrum van Oudenbosch zou gekozen moeten worden voor eenheid in de verharding. Momenteel zijn de straten en stegen van Oudenbosch bestraat met een kakefonie aan bestratingsmateriaal. De ene steeg ligt met klinkers gestraat en de volgende met betontegels of betonstraatstenen. Nu de openbare ruimte als cement van het religieus erfgoed wordt aangemerkt is een kwaliteitsimpuls van de openbare ruimte onvermijdelijk. Visie Om eenheid te creëren bestaat de basisverharding bestaat uit een gebakken klinker. In een afwijkend materiaal (natuursteen) worden accenten gelegd op bijzondere plekken, onder andere de pleinen, maar ook in het winkelgebied is dit denkbaar. De Markt
28
Achter het oude postkantoor - route naar parkeerterrrein
Straatje langs Tivoli
E
V
I
S
I
E
Too l b ox o p e nba r e r ui m t e - st rat en en st egen
profiel de Markt
profiel woon-/winkelstraat
profiel stegen
29
A
N
A
L
Y
S
E
3. 7 o p e n b a r e r ui m t e - p l ei n en Havenplein Oudenbosch kent verschillende pleinruimtes in het cemtrum. De pleinen in Oudenbosch verschillen van elkaar in uitstraling en gebruik. Voor de drie belangrijkste pleinruimtes die aan de Markt zijn gesitueerd geven we een voorbeelduitwerking van hoe de toolbox openbare ruimte ingezet kan worden; het Basiliekplein, het Jezuïetenplein en het Jan Gielenplein. Op dit moment wordt er geparkeerd op het voorplein van de Basiliek, en gaat deze pleinruimte over in de pleinruimte van het Jan Gielenplein. Om de pleinen meer ruimtelijk te scheiden, stellen we voor om het Jan Gielenplein in de bomen te zetten, en het Basiliekplein open te houden zonder geparkeerde auto’s. Zo krijgt de Basiliek de voorruimte die het verdient om te schitteren. Het Jezuïetenplein wordt een verblijfsplein met mogelijkheden tot feestelijke activiteiten. De ruimte is stenig en om de menselijke schaal hier terug te brengen worden enkele boomgroepen voorgesteld. De terrassen worden omkaderd door een vlak in natuurstenen verharding.
Varkensmarkt
Jan Gielenplein
Basiliekplein Jezuïetenplein
Saint Louis gemeentehuisplein
De verharding van de pleinen is afwijkend van de basis klinkerverharding die in de straten en stegen ligt. De pleinen hebben ieder hun eigen uitstraling en sfeer, met toepassing van zelfde materialen in andere verhouding en vormgeving.
Coeur statig groene binnenruimte
Jan Gielenplein bomenplein
Jezuïetenplein verblijfsplein
plein voor Sint Pieter in Rome
30
natuurstenen vlak in basis bestrating van gebakken klinkers
Basiliekplein statig plein
V
I
S
I
E
Too l b ox o p e nba r e r ui m t e - p l ei n en
Basiliekplein; symmetrisch natuursteen vlak voor de voorgevel van de Basiliek met in het midden ruimte voor het beeld van de Zouaven.
Jezuïetenplein; gebakken materiaal met vlakken en belijning in natuursteen, de vlakken markeren de ruimte voor terrassen en/of bevatten enkele boomgroepen
Sint Pietersplein in Rome
verbijzondering in plein (Kapellen)
Jan Gielenplein; gebakken materiaal met belijning van natuursteen en bomen, de belijningen markeren tevens de plekken om te parkeren
bomenplein (Sevilla)
31
A
N
J ezu ïe t e n ple i n e n B a s i li ekp l ei n
32
A
L
Y
S
E
V
I
Impre s s ie J e z uï e te nple i n en Basi l i ekp l ei n
S
I
E Visie Het Jezuïetenplein krijgt een prettig verblijfsklimaat door het toepassen van boomgroepen in de volle grond. In deze impressie is ook duidelijk zichtbaar dat Basiliekplein en Jezuïetenplein verschillende pleinruimtes zijn aan de Markt. Ze staan visueel wel in contact met elkaar, maar ze krijgen ieder een eigen inrichting en uitstraling.
33
A
N
De Mar k t te r ho og te v a n Basi l i ekp l ei n
34
A
L
Y
S
E
V
I
Impre s s ie De M a r k t t e r h oogt e v an Basi l i ekp l ei n
S
I
E Visie De Markt wordt verkeersluwer. Autoverkeer kan in één richting over een 3,50 m brede rijweg. Daarnaast krijgt de fietser ruimte op een dubbelzijdig fietspad. De voetpaden worden verbreed tot zo´n 4 meter aan beide zijden. Daardoor is er ook op de trottoirs meer ruimte voor terrassen.
35
A
N
A
3 . 8 gro e n s t r uc t uur Het gebied heeft een bijzonder groen karakter. De grootste eenheden met een parkachtig karakter zijn het Arboretum, de Tivolituin, de begraafplaats van de Broeders, het parkje ten westen van het nieuwe gemeentehuis en de begraafplaats aan de St. Bernaertstraat. In deze gebieden zijn bijzondere bomen, groepen of lanen aan te wijzen. Vermeldenswaard zijn het laantje tussen begraafplaats en Josephbouw, het laantje dat naar het entreegebouw van het Arboretum leidt, de lanenstructuur en de bomen geplant in hoefijzervorm in het Arboretum. Daarnaast dragen private en semi-private tuinen in grote mate bij aan het groene karakter van het gebied, met name aan de Sint Bernaertstraat. Het Tivoliplein is erg stenig en er ontbreekt een visie op de inrichting. Tussen de Basiliek en Sint Anna staat een dubbele rij met bolbomen, die qua schaal en gebruiksmogelijkheden absoluut niet aansluiten op de eisen en potenties van het gebied. De tuin tussen de kapel en de voorbouw aan de markt heeft potentie, maar is momenteel niet toegankelijk. De tuin rondom de nieuwbouw van de Paters is redelijk groen, maar kan aan kwaliteit winnen. Bij het appartementengebouw ten zuiden daarvan ontbreekt deze groene kwaliteit. De parkeerplaatsen in het gebied zijn stenig en dominant aanwezig.
begraafplaats
tuinen
park
parkbos
water
bolesdoorns, Basiliek
bomenlaan
36
L
Y
S
E
V
I
S
I groene gebouwde parkeervoorziening groene parkeerkoffers
bomenlaan langs l.v.-route herstellen stedelijke wand
verstrooide bomen
E
Het oost-west lint wordt vanuit het buitengebied voorzien van een laanbeplanting. In het westen gaat de dubbele rij (paardekastanje of zomereik) tot aan de Molenstraat en vanuit het oosten tot aan de begraafplaats. In het centrum wordt het plein voor de apotheek beplanten met bomen van de 2e grootte (geen bol- en of zuilbomen) zodat deze een wand vormen naar het voorplein van de Basiliek. Het voorplein van de Basiliek krijgt geen bomen. Op het Tivoliplein en de ruimtes rondom de Basiliek en St. Anna worden gestrooid bomen aangeplant. Ten zuiden van de bebouwing van St. Louis en Tivoli vinden de volgende ingrepen plaats. Parkeerplaatsen worden voorzien van hagen en bomen. De parkeergarage wordt gecamoufleerd met gevelgroen en een begroeid dak. De tuinen rondom de appartementen van de Paters en het appartementenblok ten zuiden daarvan, worden parkachtig ingericht. De Tivolituin wordt als het ware doorgetrokken rondom de appartementen. De gebouwen staan met hun voeten in het gras. De oost-westverbindingen voor langzaam verkeer worden aangezet met bomenlanen, ter oriëntatie. De lineaire bomenstructuur uit het arboretum wordt buiten haar grenzen doorgezet langs de Ankerstraat, zodat mogelijke nieuwbouw ingepast wordt in het park en ruimte duidelijk begrensd wordt.
37
A
N
A
L
Y
S
3. 9 p ar ke r e n r o nd M a r kt Langs de Markt wordt in de huidige situatie geparkeerd op meerdere plekken. Grofweg is het nu zo dat op het westelijk deel van de Markt aan weerszijden van de weg geparkeerd wordt en dat langs het oostelijk deel aan éé zijde wordt geparkeerd. In het gebied rondom de Basiliek en St. Anna is parkeren versnipperd en dominant aanwezig en verstoort het verblijfskarakter. Met name aan de voorzijde en westzijde van de Basiliek is het parkeren te dominant aanwezig wat de uitstraling van de Basiliek geen goed doet. Rondom St. Louis en Tivoli is het parkeren meer geconcentreerd. De ruimte is hierdoor minder versnipperd, maar door de versteende aanblik laat de ruimtelijke kwaliteit nog te wensen over. De routing van en naar deze parkeerplaatsen is niet optimaal aangeven in de openbare ruimte.
P P P bussen P plein
deel west; dubbelzijdig pp
deel midden; enkelzijdig pp
P P P
P
38
deel oost; enkelzijdig pp
E
V
I
S
I
E
P onder bomen
P
deel west; enkelzijdig pp
ondergronds parkeren
parkeren onder bomen parkeervrij plein deel midden; geen pp
parkeergarage groen ingepakt P onder bomen
deel oost; enkelzijdig pp
De Markt krijgt ter plaatse van de Basiliek, het Tivoliplein en St. Anna een traverse. De bestrating van de weg wordt hier onderbroken door de verharding van de plint die de 3 gebieden verbindt. Dit gebied is vrij van parkeren, met uitzondering van de noordrand. De Markt wordt heringericht met meer verblijfskwaliteit. Dat betekent bredere trottoirs en een smallere rijweg. Compensatie van het parkeren bij de Basiliek wordt gevonden op het Jan Gielenplein. Op dit plein wordt onder een bladerdak van bomen geparkeerd. Hiermee wordt gelijk voorzien in een parkeervoorziening dichtbij de commerciële functies aan dit plein. De bestaande parkeerplaats ten zuiden van het Oude postkantoor wordt gekoppeld aan een nieuwe parkeerplaats die tevens ontsloten is vanaf de Ankerstraat. Alle overige parkeerplaatsen in het gebied worden gestructureerd en voorzien van hagen en bomen. Elk parkeerpleintje krijgt haar eigen type bomen, afgestemd op de identiteit en schaal van de omgeving. De parkeergarage ten behoeve van het Tivoliplein wordt gecamoufleerd met gevelgroen (klimplanten).
P onder bomen
39
G
E
3. 1 0
Totaalkaart gebiedsvisie Oudenbosch
40
B
I
E
D
S
V
I
S Fenk e
I
E
lstraa
Varkensmarkt
MARKT
Coeur Saint Louis
t
Jan Gielenplein
Tivolituin
Basiliekplein
Jezuïetenplein
Lollestraat ST. BERNAERTSTRAAT
St. Annastraat
Visie openbare ruimte Oudenbosch klinkerbestrating trottoirbanden langs rijweg
klinkerbestrating voetgangersgebied
plein; verhardingsaccent
41
A
N
A
L
Y
S
3. 1 1 V isie S i nt Anna Het gebied van Sint Anna heeft een nieuwe impuls nodig. Het St. Annacomplex is na de verhuizing van de zusters grotendeels herbestemd geweest als gemeentehuis en bibliotheek, maar staat momenteel grotendeels leeg, doordat het gemeentehuis is verhuisd naar nieuwbouw. De nieuwe bebouwing rondom de St. Annakapel moet dusdanig gepositioneerd worden dat er aangename ruimtes en subruimtes ontstaan, die onderling met elkaar verbonden zijn. De kapel is onderdeel van het religieus erfgoed, maar is aan achterstallig onderhoud onderhevig. Nu zit er nog een bibliotheek in. De kapel is meermalen verbouwd geweest, waardoor de oorspronkelijke vorm aangetast is. Het gebouw kan weer naar zijn oorspronkelijke vorm teruggebracht worden met een smaller schip. Daarnaast zal het een goede bestemming moeten krijgen. Het openbare gebied loopt vanaf de Markt sterk af naar beneden richting Doelpad. Het hoogteverschil is in totaal ongeveer 3 meter.
de kapel
historische situatie Sint Anna met kapel en de binnenruimtes tussen de bebouwing
42
Pensionaat aan de Markt
het aflopende Sint Annaplein tussen Basiliek en kapel
muziekschool en appartementen
voormalige gemeentehuis
E
V
I
S
I
Visiekaart Sint Anna In deze schets is één van de mogelijkheden getekend hoe het gebied herontwikkeld kan worden met nieuwe woningen/appartementen, en in het Pensionaat starterskantoren. In de voormalige muziekschool kunnen appartementen dan wel (starters)kantoren gerealiseerd worden. Onder de nieuwbouw is ruimte voor een ondergrondse parkeergarage ontsloten vanaf het Doelpad. Deze schets laat het belang van de doorwaadbaarheid van het openbare ruimte duidelijk zien door de toepassing van onderdoorgangen, poorten en voetpaden onder en tussen de nieuwbouw door.
E wonen
ondergrondse parkeergarage
wonen (appartementen)
onderdoorgangen
14 grondgebonden woningen met ommuurde tuin en/of daktuin
kiosk 6 grondgebonden herenhuizen
parkeren onder bomendak compensatie kerkplein en St. Annaplein autovrij Basiliekplein
6 grondgebonden herenhuizen
maatschappelijk/ (starters)kantoren
43
V
I
Opties kapel Sint Anna Naast het volledig behoud van de kapel zijn er nog andere mogelijkheden hoe omgegaan kan worden met dit deel van het religieus erfgoed. De (contour van de) kapel bepaalt altijd wat er omheen ontwikkeld kan worden. In het geval van het weghalen van het kapel geeft dit mogelijkheden voor het maken van een goede ondergrondse parkeervoorziening onder het nieuw te ontwikkelen woon- en werkgebied.
S
I Ka pe l (deels) behouden
1. behoud deel kapel met cultureel-maatschappelijke functie erin
44
E
V
I
S
I
E
K ape l al s r e li c t be ho uden
2. kapelvloer als verhardingsplein fundering van muren is zichtbaar, waarbinnen een ruimte met halfverharding die tevens tentoonstellingsruimte kan zijn met relicten van het teligieus erfgoed/ kapel
3. kapelmuur als tuinmuur vorm kapel is duidelijk herkenbaar, in de muur komen poorten naar de privétuinen
4. kapel wordt zichtbaar gemaakt door pergola, waaronder relicten worden tentoongesteld
45
B E E L D K W A L I T E I T
S I N T
A N N A
gebakken klinkers in ‘warme kleuren’ treden als zitplek
detaillering: historie van Oudenbosch (St. Anna) zichtbaar
basis voor Sint Annaplein: gebakken klinkers in keperverband
trappen
ervaring hoogteverschil door treden
v e r h a r d i n g h o o g t e v e r s c h i l 46
B E E L D K W A L I T E I T
S I N T
A N N A
semi-openbare ruimte als entree
zicht vanuit openbare ruimte op binnenwereld
lage haag als erfafscheiding poort naar binnenwereld
ruimte voor gevelgroen de bebouwing komt minder hard aan op de verharding
dakterras
getrapte entree tot woning doorgangen zicht op groen verborgen binnenwereld
voordeuren aan een groen hof met openbaar pad
gebouwde tuinmuur
d o o r g a n g e n overgang privé - openbaar 47
B E E L D K W A L I T E I T
S I N T
A N N A
comfortabele banken met natuurlijke duurzame materialen Lindebomen
kiosk
bomen verstrooid over plein
verborgen groen, binnenruimten
zitten onder de bomen
zitten onder bomendak zachte basisverlichting
seizoensbeleving, bloeiende bomen
b e p l a n t i n g m
48
meubilair familie van elkaar
e
u
door kleur en materiaal
b
i
l
a
i
r
B E E L D K W A L I T E I T
S I N T
A N N A
parkeren in groene koffers auto wordt aan het zicht ontrokken
parkeren onder een bomendak (stedelijke wand) entree ondergrondse parkeergarage wordt vormgegeven in de gevel
p
a
r
k
e
r
e
n
49
HERIJKING
GEBIEDSVISIE
OUDENBOSCH
1385 Herijking gebiedsvisie Oudenbosch status: definitief datum: 10 januari 2013 opdrachtgever: gemeente Halderberge team Buro Lubbers: Peter Lubbers Annemiek Lasterie Marian de Vries
BURO LUBBERS landschapsarchitectuur & stedelijk ontwerp Oude Dieze 17 Postbus 1530 5200 BN ‘s-Hertogenbosch T: +31 (0)73 6149321 F: +31 (0)73 6140920 E:
[email protected] WWW.BUROLUBBERS.NL
