HEDENDAAGSE ADOPTIEPROBLEMATIEK IN CHINA

Universiteit Gent Academiejaar 2008-2009

HEDENDAAGSE ADOPTIEPROBLEMATIEK IN CHINA Adoptie en het concept “filiale piëteit”

Promotor : Prof. Dr. Bart Dessein

Verhandeling voorgelegd aan de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte, tot het verkrijgen van de graad van Master in de Oosterse Talen en Culturen door Jolien De Bruyne.

Hedendaagse adoptieproblematiek in China

Inhoudstafel

VOORWOORD............................................................................................................ 3 DEEL 1:

INLEIDING................................................................................................. 6

DEEL 2:

DE CHINESE SAMENLEVING ....................................................................... 8

1. DE CHINESE FAMILIE ........................................................................................................... 9 1.1. HET BELANG VAN HET KIND ......................................................................................................... 9 1.2. HET GEZIN ALS KERN VAN DE SAMENLEVING ................................................................................. 10 2. “FILIALE PIËTEIT”.............................................................................................................. 15 2.1. “FILIALE PIËTEIT” ALS KERN VAN DE FAMILIE................................................................................. 15 2.1.1. Wat is “filiale piëteit”? ..................................................................................................... 16 2.1.2 Evolutie van het begrip “filiale piëteit”............................................................................. 17 a. Gevolgen van de bevolkingsgroei .......................................................................................... 19 b. Modernisatie .......................................................................................................................... 20 c. De Staat .................................................................................................................................. 21

DEEL 3:

ADOPTIE IN CHINA .................................................................................. 23

1. WAT IS ADOPTIE? ............................................................................................................. 24 2. ADOPTIE IN TRADITIONEEL CHINA ......................................................................................... 25 2.1 VERBOD OP ADOPTIE ................................................................................................................. 25 2.2. ADOPTIE VAN EEN JONGEN ........................................................................................................ 27 2.3. ADOPTIE VAN EEN MEISJE .......................................................................................................... 30 3. ADOPTIE IN HEDENDAAGS CHINA ......................................................................................... 33 3.1. ALGEMENE SCHETS .................................................................................................................. 33 3.2. GEBOORTEBEPERKING .............................................................................................................. 34 3.3 WETGEVING IN VERBAND MET ADOPTIE IN CHINA .......................................................................... 36 3.3.1. Internationale wetgeving ................................................................................................. 37 a. “Verdrag inzake de Rechten van het Kind” ............................................................................ 37 b. “Het Adoptieverdrag van Den Haag” ..................................................................................... 38 3.3.2. Nationale wetgeving ........................................................................................................ 39 a. “De Adoptiewet van de Volksrepubliek China “ ..................................................................... 40 3.3.3. De adoptieregistratie .......................................................................................................... 43 3.4. ‘CASE OF THE MISSING GIRLS’ ................................................................................................... 45 3.5. FEITELIJKE EN ILLEGALE ADOPTIE ................................................................................................. 46

1


3.6. KINDERSMOKKEL ..................................................................................................................... 49 4. ADOPTIE EN “FILIALE PIËTEIT” .............................................................................................. 51 4.1 IN TRADITIONEEL CHINA............................................................................................................. 51 4.2. IN HEDENDAAGS CHINA ............................................................................................................ 52

DEEL 4 :

BESLUIT .................................................................................................. 55

BIBLIOGRAFIE .......................................................................................................... 58 1. CHINESE BRONNEN ........................................................................................................... 58 1.1. INTERNETBRONNEN.................................................................................................................. 59 2. WESTERSE BRONNEN ........................................................................................................ 61 2.1. INTERNETBRONNEN.................................................................................................................. 64

2


VOORWOORD

“…The old folk informed me that the slender-waisted wasp was the spex mentioned in the old classics who, since all spheges are female, must adopt bollworms to carry on her line. The wasp imprisons the green caterpillar, in her nest, while she herself rasps and taps outside day and night, praying : “Be like me! Be like me!”. Then after a certain numbers of days – I forget exactly how many, but probably seven times seven – the caterpillar turns into a slender-waisted wasp. That is why the Book of Songs says : “The bollworm’s young is carried off by the sphex”. This bollworm is the green caterpillar found on mulberry trees…”1

1

Lu Hsün, “Idle Thoughts at the end of Spring” in Selected Works of Lu Hsün : Volume 2, Peking : Foreign Language Press, 1956, pp.124-125.

3


Het fragment op de vorige pagina heb ik opgerakeld in een werk van Lu Xun ( 鲁迅 1881-1936)2. Dit stukje tekst geeft de essentie van adoptie weer. Men was er, in vroegere tijden, van overtuigd dat deze wesp niet in staat was zichzelf voort te planten en dus andermans jongen nodig had om haar soort te laten voortbestaan. Deze jongen worden door de wesp opgevoed, en getransformeerd naar een beeld van zichzelf. En dit, is in mijn opzicht, de essentie van adoptie. Dit verhaal wordt, zo zal blijken in deze verhandeling, ook vaak aangehaald als reden voor adoptie. Men is in staat om andermans kinderen op te voeden en naar de buitenwereld toe, te laten blijken dat het de eigen kinderen zijn. Oorspronkelijk wou ik onderzoek voeren naar internationale adoptie, maar omdat nationale adoptie al snel veel interessanter en complexer leek, (en omdat het onderwerp “internationale adoptie” slechts een aantal jaar geleden het onderwerp was van een masterproef) heb ik de focus verschoven naar adoptie binnen China zelf. Met factoren als het Confucianisme als overheersende levensovertuiging en het beleid van geboortebeperking in de Volksrepubliek China kent adoptie in China een andere, eerder unieke ontwikkeling dan bijvoorbeeld adoptie hier in België. Vandaar heb ik mijn onderzoek ook toegespitst op die fascinerende ontwikkeling, en dan voornamelijk de link met het Confucianistische concept van “filiale piëteit”. Het werd al snel duidelijk dat daar in traditioneel China niet aan te ontsnappen viel, maar ik vroeg mij af of het Confucianisme, en dan specifiek het concept van “filiale piëteit”, de dag van vandaag nog zoveel invloed heeft. En dat poog ik in deze verhandeling te onderzoeken. Mijn doel met deze verhandeling is tweeledig : • Ten eerste wil ik aantonen dat adoptie vandaag in China omringd wordt door en gerelateerd is aan verscheidene problematische factoren, zoals daar o.a. zijn de geboortebeperking en diens gevolgen.

2

Lu Xun, pseudoniem van Zhou Shuren 周树人, is één van China’s meest bekende moderne schrijvers, en is voornamelijk bekend omwille van zijn kortverhalen. Zijn beroemdste werk is “Het ware verhaal van Ah Q” (阿 Q 正传 – Ah Q zhengzhuan). - Zhongguo xuandai zuojia lishi xiashuo xuan 中国现代作家历史小说选(Selectie van historische romans van hedendaagse Chinese schrijvers), Shanghai : Shehui kexueyuan chubanshe, 1984, p. 11.

4


• Ten tweede wil ik aantonen dat adoptie, hoewel het omringd is door problematische facetten, toch een sterke verankering heeft opgebouwd in de Chinese samenleving, in de relatie met het idee van “filiale piëteit”. Op vlak van bronnenmateriaal vond ik het echter niet zo eenvoudig om een duidelijk beeld te krijgen van de evolutie van adoptie in China. Chinese bronnen heb ik gevonden via de CNKI-database, en via de websites van o.a. China Center of Adoption Affairs en het Chinese Ministerie van Burgerlijke Zaken. De gevonden artikelen hadden voornamelijk de wetgeving omtrent adoptie als onderwerp. Slechts enkelen handelden over de evolutie van adoptie. Ook uit de codices van de verschillende dynastieën doorheen de geschiedenis van China kon ik rechtstreeks en onrechtstreeks informatie vinden over adoptie. Deze Chinese bronnen heb ik verder aangevuld met Europese literatuur. Deze handelden dan, in tegenstelling tot mijn Chinese literatuur, wel hoofdzakelijk over adoptie in het algemeen en diens evolutie in traditioneel en hedendaags China. Tenslotte wil ik graag nog een woord van dank richten tot mijn promotor Prof. Dr. Bart Dessein voor het begeleiden van deze masterproef. Eveneens wil ik mijn familie en vrienden bedanken voor de altijd aanwezige interesse in de stand van zaken van mijn onderzoek. In het bijzonder richt ik mij dan tot mijn mama, Maria Naudts voor het nalezen van deze verhandeling, mijn tante, Anja Termote voor haar hulp bij het vertalen van mijn Chinese bronnen, en Rosemarijn Christiaens voor haar onafgebroken steun en aanmoediging vanuit het verre Leuven.

5


DEEL 1:

INLEIDING

In het traditionele China bestaat er een ingewikkeld netwerk van allerlei soorten adopties. Men adopteert zowel zonen als dochters, kinderen als volwassen en hoewel elke vorm van adoptie zijn specifieke redenen kent, keert men telkens weer terug naar hetzelfde uitgangspunt : het belang van het gezin of de familie. Daarom start deze verhandeling ook met een korte introductie over de Chinese samenleving. De Chinese familie en diens evolutie doorheen de geschiedenis van China wordt bondig besproken. Meer specifiek richt deze introductie zich op de traditionele opvattingen, de familiehervormingen in de jaren 50 en 60 en de gezinssamenstelling de dag van vandaag. Ze richt zich ook op enkele vragen die in mijn hoofd rondspookten bij de start van mijn onderzoek. Waarom wou men kinderen? En waarom ging men, indien men er niet in slaagde zelf kinderen te krijgen, over tot adoptie? Welke waren of zijn de belangrijkste waarden in een familie? En hoe belangrijk is het gezin in de Chinese maatschappij? Dan bespreekt deze verhandeling het confucianistische begrip “filiale piëteit” dat de belangrijkste waarde binnen het gezin blijkt te zijn. Wat houdt “filiale piëteit” precies in? Heeft deze term vandaag nog dezelfde betekenis als in het traditionele China? En welke factoren beïnvloeden “filiale piëteit”? Vervolgens richt deze verhandeling zich dan specifiek op adoptie en maakt allereerst een onderverdeling in adoptie in traditioneel China en adoptie in hedendaags China. “De Huwelijkswet van de Volksrepubliek China” (中华人民共和国婚姻法 Zhonghua renmin gongheguo hunyinfa)3 van 1950 wordt als breekpunt gezien, omdat toen vele gangbare vormen van adoptie officieel verboden worden. Dan gaat deze thesis dieper in op de redenen waarom men een zoon of een dochter adopteert. Welke vormen zijn toegestaan en welke niet? Na 1950 verschuift de focus van de verscheidene vormen van adoptie naar de steeds toenemende wetgeving omtrent adoptie en dit zowel op nationaal als op internationaal vlak. Op internationaal vlak bespreek ik “Het 3

Zhonghua renmin gongheguo hunyinfa 中华人民共和国婚姻法 (De Huwelijkswet van de Volksrepubliek China), 1950, http://chinalawlib.com/64058667.html (laatst bezocht op 27/07/09).

6


Verdrag inzake de Rechten Van het Kind” (儿童权利公约 – ertong quanli gongyue)4 en “Het Verdrag van Den Haag inzake de internationale samenwerking en de bescherming van kinderen op het gebied van interlandelijke adoptie” ( 跨国收养方面保护儿童及合作公约 – kuaguo shouyang fangmian baohu ertong hezuo gongyue)5. Wat betreft de nationale wetgeving bespreek ik de belangrijkste artikelen van de “Adoptiewet van de Volksrepubliek China” ( 中华人民共和国收养法 - Zhongguo renmin gongheguo shouyangfa)6 en de verschillende aanpassingen tot op de dag van vandaag. Op nationaal vlak heeft, naast het in voege treden van de “Adoptiewet van de Volksrepubliek China, ook de intrede van het beleid voor familieplanning (中华人民共和国人口与计划生育法 – zhonghua renming gongheguo renkou yu jihua shengyufa) 7 gevolgen voor de verdere evolutie van adoptie.

Tenslotte richt deze verhandeling zich op enkele negatieve aspecten die gerelateerd zijn aan adoptie, zoals o.a. de handel in kinderen en illegale adopties. De overheersende vraag bij dit alles blijft echter de volgende. Waarom adopteert men en zijn deze redenen vandaag dezelfde als deze in traditioneel China?

Het antwoord op de voorgaande vraag, zo zal uit onderstaande verhandeling blijken, is een dubbel antwoord. Men adopteert in feite nog steeds vanuit het principe van “filiale piëteit”, maar het begrip zelf heeft in de realiteit een lichtjes andere 4

invulling

gekregen

dan

oorspronkelijk

bedoeld

was.

In het verdere verloop van deze verhandeling zal naar dit verdrag verwezen worden als “Het Kinderrechtenverdrag”. Ertong quanli gongyue 儿童权利公约 (Verdrag inzake de Rechten van het Kind) http://www.unicef.org/magic/resources/CRC_chinese_language_version.pdf (laatst bezocht op 27/07/09). 5 In het verdere verloop van deze verhandeling zal naar dit verdrag verwezen worden als “Het Adoptieverdrag van Den Haag”. Patrick Senaeve & Frederik Swennen, De hervorming van de interne en de internationale adoptie, Antwerpen : Intersentia, 2006, pp. 251 ev.; Kuaguo shouyang fangmian baohu ertong ji hezuo gongyue 跨国收养方面保护儿童及合作公约 (Het Verdrag van Den Haag inzake de internationale samenwerking en de bescherming van kinderen op het gebied van interlandelijke adoptie) http://fss.mca.gov.cn/article/sy/zcfg/200801/20080100010320.shtml (laatst bezocht op 27/07/09) 6 Zhongguo renmin gongheguo shouyangfa 中华人民共和国收养法 (Adoptiewet van de Volksrepubliek China). http://www.china-ccaa.org/site/infocontent/ZCFG_20050817082645343.htm (laatst bezocht op 27/07/09). 7 Zhonghua renming gongheguo renkou yu jihua shengyufa 中华人民共和国人口与计划生育法 (Population and Family Planning Law of the People’s Republic of China) http://www.gov.cn/banshi/200508/21/content_25059.htm (laatst bezocht op 27/07/09).

7


DEEL 2:

DE CHINESE SAMENLEVING

Zoals beschreven in de inleiding zal deze verhandeling starten met een korte introductie over de Chinese familie, en vervolgens overgaan naar het begrip “filiale piëteit”. De vragen die opgeworpen worden in de inleiding, zullen hier centraal staan. Waarom wil men kinderen? En waarom gaat men, indien men er niet in slaagt zelf kinderen te krijgen, over tot adoptie? Wat is “filiale piëteit en hoe belangrijk is het? En hoe belangrijk is het gezin in de Chinese samenleving?

8


1.

DE CHINESE FAMILIE

1.1.

HET BELANG VAN HET KIND

In traditioneel China spelen kinderen een belangrijke rol. Een koppel verlangt naar kinderen. Deze moeten immers, als ze volwassen zijn, de offers aan de voorouders voortzetten, het familiebezit beheren en de eigen tak van de familie voortzetten.8 Geen kinderen hebben betekent het einde van een familiegeslacht en dit is bijzonder onrespectvol ten opzichte van de voorouders. Of om het met de woorden van Mencius te zeggen : “Three things can be called unfilial, and the worst is to have no descendants.” 9 In de traditionele Chinese maatschappij wordt een kind dus niet gezien als een individu dat, met behulp van zijn talenten, een eigen toekomst kan creëren. Een kind – en dan voornamelijk de zoon – wordt beschouwd als een extra arbeidskracht op het platteland of het toekomstige boegbeeld van de familienaam, net als diens toekomstige zonen, of als een verpleger voor zijn ouders zowel voor als na hun dood.10 Indien een man er niet in slaagt een erfgenaam te verwekken bij zijn echtgenote, kan hij overgaan tot het nemen van een concubine. Indien de man niet over voldoende financiële middelen beschikt om twee vrouwen te onderhouden of indien de jaloerse aard van zijn echtgenote het onmogelijk maakt om een concubine te nemen, besluit

8

Li Gang 李纲, “Lun shouyang falü zhidu de jiazhi quxiang” “论收养法律制度的价值取向”, Gansu zhengfa chengren jiaoyu xueyuan xuebao 甘肅政法成人教育學院學報 (Journal of Adult Eduction of Gansu), 2006, nr. 1, p. 15-17. 9 Mengzi 孟子(Mencius), Li Lou zhang ju 離婁章句 (Deel Li Lou), chuan di qi xia 卷第七下 (Tweede deel van het zevende hoofstuk), p. 137.; The Sayings of Mencius, A New Translation by James R. Ware, New York : The New American Library of World Literature, 1960, p. 105. 10 Lloyd E. Eastman, Family, Field and Ancestors : Constancy and Change in China’s Social and Economic History, 1550-1949, Oxford : Oxford University Press, 1988, p. 15.

9


men vaak over te gaan tot adoptie van een erfgenaam. Het ultieme middel tegen kinderloosheid.11 Een koppel adopteert dus een kind indien men er niet in slaagt op natuurlijke wijze een kind te verkrijgen en indien een concubine geen oplossing biedt. Men heeft een kind nodig als erfgenaam, omdat anders de familielijn uitsterft en de voorouders geen offers meer verkrijgen. Men kan zich de vraag stellen waarom dit nu zo belangrijk was. Het antwoord op deze vraag ligt besloten in het Confucianistische begrip van “filiale piëteit” of xiao 孝. Dit begrip blijkt de belangrijkste waarde te zijn in de Chinese familie en zal later in deze verhandeling worden besproken. Eerst wil ik nog even dieper ingaan op het belang van het gezin in de samenleving.

1.2.

HET GEZIN ALS KERN VAN DE SAMENLEVING

Traditioneel wordt een Chinese familie omschreven als een eenheid. Een familie is een economische eenheid waarvan de deelnemende personen verwant zijn aan elkaar door middel van een bloedband, een huwelijk of een adoptie. Zij bezitten een gezamenlijke eigendom en beschikken over dezelfde financiële middelen. Tegelijkertijd is een familie eveneens een religieuze eenheid. De leden van de eenheid, de gezinsleden, zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van rituelen voor het welzijn van zowel de levende als de overleden familieleden. Tenslotte is een gezin ook een sociale eenheid die zorgt voor het welzijn van oudere, zieke en bejaarde gezinsleden.12 Het aantal personen en generaties binnen het gezin of de eenheid kan echter verschillen. Antropologen onderscheiden drie soorten families in China. • Ten eerste, de kleine of echtelijke familie (小家庭 - xiao jiating). Deze bestaat uit maximum twee generaties, zijnde vader, moeder en de

11

An Waltner, Getting an Heir, Adoption and the Construction of Kinship in Late Imperial China, Honololu : University of Hawaii Press, 1990, p. 22-24. 12 Lloyd E. Eastman, 1988, p. 16.

10


ongehuwde kinderen. In de meeste gevallen kent de xiao jiating dus een drie- tot zestal personen. • Een tweede type is de grote of gezamenlijke familie (大家族 - da jiazu). In dit geval bestaat het gezin uit vader en moeder, de ongehuwde kinderen en de reeds gehuwde zonen met echtgenote en kleinkinderen. In sommige gevallen behoren ook de echtgenotes van de kleinkinderen en diens kinderen tot hetzelfde gezin. In dit geval wonen minimaal drie generaties samen onder één dak. 13 • Tenslotte, het derde type familie is de fase tussen een grote en een kleine familie, de zogenaamde stamfamilie. In dit geval leven vader, moeder, en de ongehuwde kinderen samen met één gehuwde zoon, diens echtgenote en eventuele kleinkinderen. Dit type gezin wordt beschouwd als een onvolledige grote familie, een soort overgangsfase naar het ideaalbeeld, de grote familie.14 Met de overgang naar hedendaags China, de opkomst van de Republiek en later de Volksrepubliek China, verandert ook het beeld van het ideale gezin. De “Beweging voor een Nieuwe Cultuur” (新文化运动 - xin wenhua yundong)15 in de jaren 1910 zorgt voor het ontstaan van kritiek op de traditionele familie. Deze kritiek richt zich vooral op de macht en autoriteit van de oudere generaties, die naar het ideaal van de da jiazu, met verschillende jongere generaties onder één dak wonen. De oudere generatie wordt verweten vaak het belang van de familie voor het geluk van een individu te plaatsen en hun autoriteit te misbruiken om zich uit te spreken over de opvoeding, het onderwijs, het werk en het huwelijk van de jongere generaties. Het ideaal van de da jiazu wordt vervangen door dat van de xiao jiating. De “Beweging voor een Nieuwe Cultuur” neemt hiervoor het Westerse gezin als voorbeeld. Zij zijn in de overtuiging dat een kleine familie individuele onafhankelijkheid en ondernemingszin aanmoedigt. Samen met het 13

Susan L. Glosser, Chinese Visions of Family and State, 1915-1953, Berkeley & Los Angeles : University of California Press, Ltd., 2003, p. 197. 14 Lloyd E. Eastman, 1988, p. 16. 15 De “Beweging voor een Nieuwe Cultuur” wordt gekenmerkt door een groeiende interesse voor de westerse cultuur en overtuigingen. Men streeft naar democratie, wetenschappelijke vooruitgang en modernisatie. Michael Dillon, China : A Cultural and Historical Dictionary, Surrey : Curzon Press, 1998, p. 232.

11


vrije huwelijk, economische onafhankelijkheid en het feit dat men in een kleine familie fysiek verwijderd is van de autoriteit van de invloedrijke oudere generaties, belooft de xiao jiating een toekomst van individuele mogelijkheden.16 De “Beweging voor een Nieuwe Cultuur” is wel traditionalistisch ingesteld op vlak van de relatie tussen de staat en de maatschappij, en dan specifiek tussen de staat en het gezin. Ze blijft ervan overtuigd dat een stabiele staat enkel mogelijk is indien gezinnen elk op zichzelf een stabiele en sterke eenheid vormen.17

Fig 1 : Opbouw van de samenleving (eigen figuur)

In de visie van de Nationalistische Partij ( guomindang 国民党 )18 is de natie of de nationale familie (国族 - guozu) onderverdeeld in verschillende familiegeslachten (宗族 - zongzu) (zie fig. 1). Deze zijn opgesplitst in familieclans (家族 - jiazu), die op hun 16

Martin King Whyte, “The Chinese Family and Economic Development : Obstacle or Engine?”, Economic Development and Cultural Change, 1996, vol. 45, nr. 1, p. 16. 17 Susan L. Glosser, 2003, p. 9-10. 18 De Nationalistische partij is samen met de Chinese Communistische Partij (CCP) (中国共产党 – e zhongguo gongchandang) één van de twee leidende politieke krachten in de 20 eeuw. Ze brak met de CCP in 1927 en vluchtte uiteindelijk naar Taiwan. George T. Yu, Party Politics in Republican China : The Kuomintang, Berkeley : University of California Press, 1966; Michael Dillon, 1998, p.130.

12


beurt bestaan uit grote families (大家族 - da jiazu). Uiteindelijk kunnen de da jiazu nog eens onderverdeeld worden in de kleinste eenheid, de xiao jiating. Op deze manier kan men het gezin zowel in traditioneel als in hedendaags China als het absolute middelpunt van de maatschappij beschouwen. Gedurende de hele geschiedenis betekent een stabiel gezin ook een stabiele staat.19 Onderstaande tabel (fig. 2) toont aan dat de inspanningen van de ““Beweging voor een Nieuwe Cultuur”” succesvol bleken. Begin jaren 80 is het aantal grote families drastisch gedaald en zijn de kleine families of xiao jiating sterk in de meerderheid. Volgens een volkstelling van de Chinese overheid in 1982 bestaat 81,2% van de gezinnen uit China slechts uit 1 generatie. Terwijl 50 jaar eerder maar 51,5% van de gezinnen uit 1 generatie bestond.

Het Chinese gezin (in %) Jaar

Regio

Kleine families

Grote families

1930

Noordelijk China

51,5

48,5

1982

Volkstelling*

81,2

18,8

1982

Noordelijk China

76,5

23,5

1982

Zuidoostelijk China

69,9

30,1

1985

Zuidwestelijk China

76,8

23,2

Fig. 2 : Het Chinese gezin. (eigen vertaling). Bron : Zheng Yi, “Changes in Family Structures in China” in D.L. Poston & D. Yauky (ed.), The Population of Hedendaags China, New York : Plenum Press, 1992, p. 535547; * Zhongguo guojia tongji ju 中国国家统计局(State Statistical Bureau of China), Zhongguo 1982 nian renkou pucha chouyang ziliao 中国 1982 年人口普查抽样资料 (Ten Percent Sampling Tabulation of the 1982 Population Census of the Peoples Republic of China), Beijing : Zhongguo tongji chubanshe, 1983.

De invloed van de ““Beweging voor een Nieuwe Cultuur”” blijkt een paar jaar later niet meer zo groot. Een onderzoek uit 1990 naar gezinstypes met oudere personen (zie fig. 3) wijst uit dat 53% van de gezinnen met ouderen met drie of meer generaties samenleeft, dus deel uitmaakt van een grote familie. 29% van de gezinnen bestaat uit 2

19

Susan L. Glosser, 2003, p. 99.

13


generaties, waar de ouderen samenleven met hun kinderen. Slechts een kleine 16% van de gezinnen bestaat uit een alleenstaande bejaarde of een ouder koppel.

Gezinstypes met oudere personen (1990) (in %) Gezinstype

%

Alleenstaande bejaarde

3,4

Bejaard koppel

12,9

Twee generaties

29,2

Drie of meer generaties

53,0

Andere

1,4

Fig. 3 : Gezinstypes met oudere personen (eigen vertaling). Bron : 80 nian dai zhongguo renkou biandong 80 年代中国人口变动 (Chinese Population Changes in the Eighties) Beijing : Economic and Financial Publications, 1995.

Met andere woorden, vanaf het begin van de jaren 90 leeft de overgrote meerderheid van de Chinese ouderen en bejaarden samen met directe familieleden.20

20

William T. Liu, Elder Care Policies in China : The Social Value Foundation is in the Family, National University of Singapore : World Scientific, 1998, p. 27.

14


2.

“FILIALE PIËTEIT”

In dit onderdeel van de verhandeling zal ik het begrip “filiale piëteit” nader toelichten. Ik heb niet de intentie om een volledig overzicht te geven van alle elementen die verband houden met “filiale piëteit”. Enkel de factoren die verband houden met adoptie zal ik onder de loep nemen. Uiteraard bespreek ik wel waar dit begrip nu juist vandaan komt en hoe het geëvolueerd is. Ik ben er mij van bewust dat de link die ik zal pogen te leggen tussen adoptie en “filiale piëteit” voor de meesten waarschijnlijk geen al te duidelijke link zal zijn. Ik heb geen onweerlegbare bewijzen of statistieken. Het gaat hier immers niet over een materieel iets, maar over een mentaliteit. Toch ben ik ervan overtuigd dat men het belang van een bepaalde mentaliteit, een levensovertuiging niet mag onderschatten, ook al is deze moeilijk specifiek te definiëren en aan te duiden. Om dezelfde reden ben ik overtuigd van het verband dat bestaat tussen adoptie en “filiale piëteit”.

2.1.

“FILIALE PIËTEIT” ALS KERN VAN DE FAMILIE

Zoals in de inleiding beschreven staat, wordt “filiale piëteit” als de belangrijkste waarde binnen het gezin beschouwt. In wat volgt zal ik verklaren waarom piëteit de belangrijkste waarde is binnen het gezin en waarom dat altijd zo gebleven is.

15


2.1.1. Wat is “filiale piëteit”?

“Filiale piëteit” ( 孝 – xiao) is een basisbegrip uit de Confucianistische 21 overtuiging en houdt een plichtmatige gehoorzaamheid in van het kind ten opzichte van zijn ouders. De term gaat terug tot in de vroege Zhou-dynastie (周代 - Zhoudai) (1027221 v.C.) waar het voornamelijk verwijst naar het rituele offeren aan de overleden voorouders. Ten tijde van Confucius omvat de term ook al de relatie met de (nog levende) ouders. Volgens Confucius is xiao een deugd. “Filiale piëteit” gaat dan veel verder dan het financieel onderhouden van de ouders, het omvat ook het tonen van respect voor de ouders en het al evenzeer respectvol omgaan met hun advies, hun wensen en hun zorgen. Tegelijkertijd wordt er nog altijd verwacht dat men ook respect betuigt aan de voorouders. Essentiële elementen van het piëteitsvol zijn, zijn dan ook : • het respecteren van en zorgen voor de ouders • het verzorgen van een gepaste begrafenis voor de overleden ouders • het voortzetten van de offerrituelen aan de voorouders na hun overlijden. 22 “Filiale piëteit” wordt één van de weinige deugden die zich nooit ontwikkelen tot een twistpunt tussen de verschillende opvolgers van Confucius. Men is overtuigd van het feit dat iedereen ermee gebaat is als kinderen trouw zijn ten opzichte van hun ouders. In de Han-dynastie (汉代 – Handai) (206 v.C. – 221) wordt “filiale piëteit” onder de loep genomen in het “Boek der filiale piëteit” (孝经 - Xiaojing). Men gelooft dat “filiale piëteit” aan de basis ligt van alle andere deugden. In de Tang-dynastie (唐代 – Tangdai) (618 - 906) wordt er een speciale versie van de Xiaojing gemaakt voor meisjes. Het “Boek der filiale piëteit voor meisjes” (女孝经 – Nü xiaojing) Het belang dat aan

21

Het Confucianisme is een leer die teruggaat op Confucius (孔夫子 – kong fuzi) (551v.C. – 479 v.C.). Het Confucianisme houdt zich niet bezig met metafysische problemen, maar is een eerder praktische leer gericht op de problemen van de mens op aarde. Zhang Dainian 张岱年 et. al. (uitg.), Kongzi Da Cidian 孔子大辞典, Shanghai : Shanghai Cishu Chubanshe, 1993, p. 104. 22 Xinzhong Yao (ed.), Encyclopedia of Confucianism, vol. 2, O-Z, Londen : Routledge Curzon, 2003, p. 680681.

16


piëteit gehecht wordt, heeft ook zijn gevolgen voor de Chinese cultuur en de sociale organisatie van de maatschappij. Er bestaan talloze verhalen over piëteitsvolle helden of over dezen die de “filiale piëteit” verwaarlozen. “Filiale piëteit” is ook een zaak van de hele gemeenschap. Indien men er niet in slaagt te voldoen aan de lokale verwachtingen van “filiale piëteit”, verliest men zijn reputatie in de gemeenschap. Een piëteitsvol man daarentegen staat bekend als een betrouwbaar en eerbiedwaardig persoon. Verlies van deze reputatie is een enorme schandvlek, zowel voor zichzelf als voor zijn kinderen en voorouders. Het kan ook resulteren in een verlies of vermindering van diens erfenis. 23 Wetten bestraffen ook diegenen die niet-piëteitsvol zijn ten opzichte van hun ouders. Een mening die de eeuwen zal overleven in verband met piëteit is de reeds vermelde mening van Mencius (孟子 – mengzi)( 371-289 v.C.). Hij verklaart dat de ergste der onfiliale daden, het niet hebben van (mannelijk) nageslacht is. Het is deze opinie die meermaals naar voor wordt geschoven ter verklaring van het fenomeen adoptie.24

2.1.2 Evolutie van het begrip “filiale piëteit”

Wat betreft de evolutie van het begrip “filiale piëteit” zal het duidelijk worden dat de inhoud op zich niet wezenlijk veel verandert. Het verschil ligt hem eerder in een een wijziging in de handelingen die men uitvoert vanuit het principe van “filiale piëteit”. Het karakter xiao 孝 bestaat uit twee karakters, de bovenste helft van het karakter oud, lao 老 en het karakter voor zoon, zi 子. In de combinatie xiao bevindt het karakter lao zich boven het karakter zi. De populaire overtuiging voor de verklaring van het karakter is dat de zoon, de jongere de oudere ondersteunt. Een andere verklaring is,

23

Charlotte Ikels, Filial Piety, Practice and Discourse in Contemporary East Asia, Stanford : Stanford University Press, 2004, p. 5. 24 Xinzhong Yao (ed.), 2003, p. 680-681.

17


aangezien Chinees in vroegere tijden van boven naar beneden werd geschreven, dat xiao zuiver het voortzetten van de familielijn betekent. De vader heeft de taak een zoon voort te brengen en diens zoon krijgt dan dezelfde taak, etc. Algemeen wordt aangenomen dat gehoorzaamheid (onderdanigheid) van de zoon aan de vader en het voortzetten van de familielijn de essentie inhoudt van het begrip “filiale piëteit”. Vandaar de bijna beruchte uitspraak van Mencius. Naast het niet hebben van nageslacht (de ergste van alle niet-piëteitsvolle daden) waren de andere twee nietpiëteitsvolle daden het aanmoedigen van amoreel gedrag van de ouders en niet in staat zijn hen te dienen zoals het hoort. Het niet hebben van nageslacht was echter het ergst, omdat dit niet alleen invloed heeft op de ouders, maar ook op alle voorouders. Deze ideeën hebben een grote invloed op de verwachtingen en het gedrag van talloze ouders en kinderen.25 Toch is traditie alleen niet voldoende om mensen te motiveren tot een bepaald gedrag. Piëteitsvol gedrag is zeker geen natuurlijk of vanzelfsprekend gedrag, daarmee doelend op het feit dat het een reactie zou zijn op de jarenlange zorg die men als kind van zijn ouders ontvangen heeft. Eigenbelang en straffen voor onpiëteitsvol gedrag zijn zeker even invloedsrijke redenen.26 Men kan eigenbelang profileren ten opzichte van economische motieven. In vroegere tijden, bijvoorbeeld bij de postume adoptie van een erfgenaam, speelt de erfenis van de overledene zeker een even grote rol als het piëteitsbewustzijn van de familieleden ten opzichte van de overledene. Vandaag wordt in de “Erfwet van de Volksrepubliek China” ( 中华人民共和国继承法 – zhonghua renmin gongheguo jichengfa) van 10 april 1985 verklaard dat een overledene eigendom kan nalaten aan een persoon of personen naar keuze - en is een erfenis voor de familieleden niet vanzelfsprekend meer. In de afwezigheid van een testament gaat de erfenis naar diegenen die de overledene gedurende zijn of haar leven onderhouden heeft. Een

25 26

Edmond Devloo, An Etymological Chinese-English Dictionary, Taipei : Hua Ming Press, 1969, p. 516. Charlotte Ikels, 2004, p. 6.

18


kleiner deel of zelfs geen deel van de erfenis gaat naar diegenen die in principe wel in staat waren om de overledene te onderhouden, maar dit niet hebben gedaan.27 In vroegere tijden was het ultieme overtuigingsmiddel tot “filiale piëteit” ook een dreigement tot zelfmoord. Dit dreigement werd bijzonder ernstig genomen, omdat iemand die zelfmoord pleegt automatisch terugkeert als een geest om wraak te nemen op de personen die verantwoordelijk zijn voor diens dood. In dit geval dus de kinderen. Daarenboven getuigde het van weinig respect voor de voorouders indien een van hen zo gekweld werd dat hij de dood verkoos boven het leven. Dus ook de voorouders konden de overlevenden straffen, met bijvoorbeeld ziektes of ongelukken. De evolutie van een begrip als piëteit schetsen is niet evident. De inhoud van het begrip wijzigt op zich niet wezenlijk veel, maar de factoren met betrekking tot piëteit en de handelingen die eruit voortkomen, wel. Een onderzoek van Charlotte Ikels brengt enkele elementen naar voor die piëteitsvol gedrag beïnvloed hebben. Deze elementen hebben betrekking tot de dynamische bevolkingsgroei, de modernisatie van de maatschappij en de rol van de staat.28

a.

Gevolgen van de bevolkingsgroei

Terwijl tussen 1960 en 2000 de bevolking van China verdubbelt, heeft in de jaren 70 de Chinese overheid een geboortebeperkingsbeleid ingevoerd. Een gevolg van de geboortebeperking is het grote aantal ouderen dat nog steeds elke dag aangroeit, terwijl de middelen om hen te onderhouden, en dan voornamelijk het aantal jongeren, slinkt. Tegelijkertijd met het dalend aantal geboortes, stijgt ook de levensverwachting van de ouderen als gevolg van de verbeteringen in o.a. voeding, gezondheid en de ontwikkelingen in de medische sector. Met de huidige geboortebeperking wordt van een koppel verwacht dat ze vier ouderen, beide ouderparen van het koppel, 27

Zhonghua renmin gongheguo jichengfa 中华人民共和国继承法 (Erfwet van de Volksrepubliek China) http://www.law-lib.com/law/law_view.asp?id=3158 (laatst bezocht op 27/07/09). 28 Charlotte Ikels, 2004, p. 7.

19


onderhoudt. Uiteindelijk vormt dit een piramide met (eventueel) acht grootouders, vier ouders en slechts één volwassen koppel om de volledige piramide te ondersteunen. Aangezien in Azië tot op de dag van vandaag familie de belangrijkste en meestal de enige bron van steun en onderhoud is voor de ouderen lijkt piëteit vandaag dus van evenveel belang als in het verleden. Met de hogere levensverwachting wordt van families verwacht dat zij, veel langer dan vroeger hun ouders en grootouders financieel bijstaan. Dit kan na verloop van tijd leiden tot wrijvingen tussen beide partijen. Zeker als de ouders niet enkel financiële steun nodig hebben, maar ook persoonlijke zorg zoals wassen en kleden kan dit voor de kinderen al snel een onhoudbare situatie worden.29

b.

Modernisatie

Vervolgens wordt ook modernisatie vaak gegeven als reden waarom traditionele concepten als “filiale piëteit” in waarde inboeten. Belangrijk hierbij is het feit dat ouderen, die “filiale piëteit” hoog in het vaandel dragen, hun vooraanstaande status in hun familie en hun autoriteit over de jongere generaties verliezen. Dit omwille van verscheidene redenen : • De landbouwgrond die hen invloed gaf over de jongere generatie is niet langer de enige mogelijke bron van inkomsten. Door de groeiende industrialisatie verkiezen vele jongeren een leven in de stad zonder de zware boerenarbeid. • Ook de kennis en ervaring die de ouderen opgedaan hebben gedurende hun leven is minder belangrijk in het stedelijk leven dat de jongeren wensen te leiden. • Door het ontstaan van media worden jongeren blootgesteld aan meerdere ideeën en visies waardoor ze niet langer de mening van de ouderen voor absolute waarheid aannemen.

29

Charlotte Ikels, 2004, p. 8-10.

20


• Door de grotere afstand tussen werkplaats en thuis worden jongeren ook minder bespioneerd door buren en familie, waardoor ze zich vrijer kunnen gedragen. • Het beeld van het ideale gezin van enkel vader, moeder en de kinderen begint het beeld van alle familieleden onder één dak te verdringen, voornamelijk onder invloed van de “Beweging voor een Nieuwe Cultuur”.30 Concreet betekent dit dat ouders en ouderen in het algemeen, steeds minder grip hebben op hun kinderen. De macht en autoriteit die zo vanzelfsprekend waren in traditioneel China taant weg. Ouders met voldoende financiële middelen zoals (landbouw)grond of een huis proberen deze in te zetten als onderpand bij onderhandelingen met hun kind of kinderen. Op deze manier proberen ze te vermijden dat hun kind hen op latere leeftijd in de steek laat, uit angst dat men de erfenis zou verliezen. Ouders die niet beschikken over financiële middelen gooien het over een andere boeg en pogen op een goed blaadje te komen staan bij de schoondochter. Indien zij uit huis werkt neemt de schoonmoeder vaak het werk over in het huis en zorgt zij voor haar kleinkind(eren).

c.

De Staat

Tenslotte heeft ook de staat een belangrijke rol gehad in het voortbestaan van “filiale piëteit”. Door haar beleid heeft de overheid ervoor gezorgd dat de vroegere essentie van piëteit - gehoorzaamheid en het produceren van een erfgenaam vervangen is door het financieel ondersteunen van de ouders op latere leeftijd. Deze verandering is een rechtstreeks gevolg van de inspanningen van de overheid om komaf te maken met het familiesysteem dat in voege was voor de Tweede Wereldoorlog. De traditionele familie moest vervangen worden door een modern democratisch gezin. Voornamelijk onder de “Beweging voor een Nieuwe Cultuur” wordt gepoogd om de zogenaamde 30

Martin King Whyte, 1996, pp. 16-20; Charlotte Ikels, 2004, p.10-12.

21


feodale en patriarchale familie te vernietigen, samen met de ongelijkheid binnen de familie die voortkomt uit een leeftijdsverschil of een verschil in geslacht. 31 In traditionele tijden is het voorzien in een prestigieuze begrafenis voor de ouders, één van de belangrijkste publieke manieren om zich een piëteitsvol zoon te tonen. Maar ook deze traditie wordt sterk afgezwakt. Door de groeiende migratie, secularisatie en vooral de werkweek van vijf of zes dagen worden grote begrafenissen een zeldzaamheid. In de steden verwerft de staat het monopolie over alle aspecten van de begrafenis, zoals crematie, vervoer van het lichaam,…32 De staat zorgt er dus mede voor dat de praktijk van “filiale piëteit” beperkt wordt tot het verzorgen van de ouders op latere leeftijd. Dat doen ze door de familie te democratiseren, een beperkt aantal familieleden binnen het gezin te promoten en zich te mengen in begrafenisrituelen. Verder zijn er nog vele maatregelingen en beleidslijnen die onrechtstreeks ook hun invloed uitoefenen op de praktijk van piëteit. Voorbeeld door de migratie van jongeren naar industriële gebieden te promoten. De berekening van de (lage) pensioenen zorgt er eveneens voor dat veel gepensioneerden financieel niet in staat zijn om zichzelf te onderhouden. De vastgoedprijzen en het overheidsbeleid in verband met huisvesting beïnvloeden eveneens de beslissing om samen of apart met de grootouders en de ouders te wonen. 33 Met deze feiten in het achterhoofd dringt de vraag zich op hoe men tegelijkertijd kan evolueren naar een moderne maatschappij en toch een traditionele waarde als piëteit behouden? Met andere woorden, hoe heeft “filiale piëteit” zich aangepast aan de veranderende maatschappij en wat betekent die evolutie voor adoptie? Om correct antwoord te kunnen geven op deze vraag zal ik eerst adoptie in China bespreken.

31

Charlotte Ikels, 2004, p. 12-14. Jenny Zhan Heying & Rhonda J.V. Montgomery, “Gender and Elder Care in China : The Influence of Filial Piety and Structural Constraints”, Gender and Society, 2003, vol. 17, nr. 2, p. 212-214. 33 Martin King Whyte, 1996, pp. 1-30; Charlotte Ikels, 2004, p. 14-15. 32

22


DEEL 3:

ADOPTIE IN CHINA

Na deze korte introductie over het Chinese gezin en “filiale piëteit” ga ik over tot het deel adoptie. Om een juist beeld van de verschillende vormen van adoptie in China te verkrijgen wil ik eerst een algemeen beeld van adoptie voorstellen. Welke is de Westerse definitie voor adoptie en verschilt deze van de Chinese definitie? Vervolgens zoek ik een antwoord op talrijke vragen. Wie adopteert en waarom? Zijn de redenen voor adoptie hetzelfde in traditioneel China als in hedendaags China? Welke vormen zijn verboden en welke niet? Heeft het beleid van geboortebeperking invloed op adoptie? Etc.

23


1.

WAT IS ADOPTIE?

De Chinese term voor adoptie (收养 – shouyang) omvat vormen die men in het Westen niet als een vorm van adoptie zou zien.34 In het Westen is de gekende vorm van adoptie een kind in huis nemen en het opvoeden als het eigen kind. Meestal omdat men zelf geen kinderen kan krijgen of indien het kind in kwestie familie is en de ouders verloren heeft. In de huidige Europese en Belgische wetgeving wordt adoptie gezien als een soort beschermingsmaatregel voor het kind. Men haalt het kind weg uit een situatie waarin de oorspronkelijke ouders niet in staat zijn om voor hun kind te zorgen.35 Terwijl men in China, voornamelijk in het traditionele China, ook het in huis nemen van een toekomstige bruid voor een zoon, een slavinnetje of een dienstmeisje als een adoptie beschouwt. Zonen kunnen zelfs nog geadopteerd worden na het overlijden van de adoptievader.36 Zoals zal blijken zijn er, voornamelijk met betrekking tot de adoptie van een jongen als erfgenaam enkele vormen van adoptie verboden. Dit verbod wordt echter met regelmaat van de klok geschonden. Als gevolg daarvan is ook de houding ten opzichte van adoptie een dubbelzinnig gegeven. Indien het een adoptie betrof volgens de regels van de wet was er, buiten een lichte deuk in het ego van de adopterende vader, niets aan de hand. Indien het echter een niet-toegestane adoptie betrof, werd deze bijna altijd geheimgehouden, zowel voor het kind als voor de buitenwereld. Dit om zich te beschermen tegen strafmaatregels van de regerende instanties en tegen de sociale schande die dit soort adopties met zich meebracht. Men stond dus enkel positief ten opzichte van adopties die goedgekeurd werden door de regerende instanties. Dit geldt

34

zowel

voor

de

adoptie

van

zonen

An Waltner, 1990, p. 24. Patrick Senaeve & Frederik Swennen, 2006, p. 251-252. 36 An Waltner, 1990, p. 25-28. 35

als de

adoptie

van

dochters.

24


2.

ADOPTIE IN TRADITIONEEL CHINA

Zoals reeds vermeld in de inleiding kent traditioneel China doorheen haar lange geschiedenis een kluwen van verschillende vormen van adoptie. Het belangrijkste onderscheid dat men kan maken, is het onderscheid tussen de adoptie van een jongen en de adoptie van een meisje. Hoewel snel duidelijk zal worden dat de adoptie van een meisje uiteindelijk naar hetzelfde doel streeft als de adoptie van een jongen, namelijk het verkrijgen van een zoon. 37 Naast de toegestane vormen van adoptie zijn er ook verscheidene vormen die verboden werden door de codices van de verschillende dynastieën in traditioneel China. Ook

deze

vormen

worden

hier

besproken,

samen

met

de

bijbehorende

strafmaatregelen voor diegenen die de wet overtreden.

2.1

VERBOD OP ADOPTIE

Adoptie was reeds in traditioneel China onderworpen aan verscheidene regels. De Tang-codex is de eerste codex waarin men adoptie vermeldt. Deze verklaart dat de geadopteerde erfgenaam afkomstig moest zijn uit hetzelfde familiegeslacht (dus op de een of andere manier verwant) en dat deze één generatie jonger moest zijn dan de adoptievader. Wie een zoon adopteerde uit een ander familiegeslacht dan het zijne werd gedurende een jaar verbannen. Daarenboven werd de adoptie ongedaan gemaakt en de biologische vader van het kind gestraft met vijftig stokslagen. Een jongen uit een ander familiegeslacht adopteren was dus verboden, de adoptie van een meisje daarentegen werd niet bestraft. Reden daarvoor was de overtuiging dat bloedverwantschap enkel werd doorgegeven via de mannelijke lijn

37

Om onduidelijkheid te vermijden in het verdere verloop van de verhandeling, zullen de termen die verwijzen naar een kind zoals daar zijn erfgenaam of nageslacht, enkel verwijzen naar een jongen of zoon. Indien het om een meisje gaat, zal dit specifiek vermeld worden.

25


waardoor de adoptie van een meisje minder problematisch werd. Een meisje kon immers geen nieuw bloed in de familie binnenbrengen. De adoptie van personen met een lage status was eveneens verboden volgens de Tangcodex. Voor de adoptie van een jongen van lage afkomst werd men als straf een jaar verbannen. Voor een meisje kreeg men honderd stokslagen. Indien men als adoptiefamilie een officiële status genoot, werd de straf nog vergroot. Iemand met een lage status werd in die tijd nog meer als een vreemde beschouwd dan iemand van dezelfde sociale status, maar uit een andere familie.38 De wetten uit de Song-dynastie (宋代 – Songdai) (960 – 1271/1279) waren soepeler dan deze uit de Tang. Waar de Tangcodex enkel de adoptie van iemand uit eenzelfde familiegeslacht toestond, stond de Songcodex de adoptie toe, zolang het kind in kwestie maar dezelfde familienaam droeg. Reden daarvoor was, dat men ervan uit ging dat iemand met dezelfde familienaam uiteindelijk toch afstamt van dezelfde voorouder. Hierdoor vergrootte het aantal kandidaten voor adoptie aanzienlijk. De straf voor een niet-toegestane adoptie bleef wel dezelfde als in de Tang : een jaar verbanning voor de adoptievader, 50 stokslagen voor de biologische en de adoptievader en het ongedaan maken van de adoptie.39 In de Mingcodex was de straf voor de adoptie van een kind met een andere familienaam zestig stokslagen, zowel voor de biologische als voor de adoptievader. De adoptie werd eveneens ongedaan gemaakt. De enige uitzondering die op deze regel gemaakt werd, was wanneer het kind in kwestie jonger was dan 3 jaar en te vondeling gelegd was. In dat geval mocht het kind geadopteerd worden en nam het de naam aan van zijn adoptievader. Deze uitzondering gold ook reeds in de Tangcodex. 40 De

38

The T’ang Code, Vol. 2, Specific Articles, translated with an Introduction by Wallace Johnson, Princeton : Princeton University Press, 1997, art. 157 – 159, p. 130-133. 39 Ann Waltner, 1990, p. 49. 40 The Great Ming Code/Da Ming lü, Translated and Introduced by Jiang Yonglin, Washington : University of Washington Press, 2005, art. 84, p. 71-72.

26


daaropvolgende Qingcodex nam de statuten in verband met adoptie letterlijk over van de Mingcodex.41 Algemeen beschouwd zijn de enige voorwaarden waar een kind moest aan voldoen om goedgekeurd te worden voor adoptie behoren tot de eigen familie en van de juiste generatie zijn (een generatie jonger). Het leeftijdsverschil tussen het kind en de adoptievader was even belangrijk als de afkomst. Vanaf de Tang was de straf voor het adopteren van een kind van de verkeerde generatie vijftig stokslagen zowel voor de biologische vader als voor de adoptievader en het ongedaan maken van de adoptie. Het rekening houden met de verschillende generaties in een familie was van cruciaal belang voor het behouden van de orde binnen de familie. Zonen moesten de juiste generationele afstand bewaren tussen ouders en voorouders. Indien men hiermee geen rekening hield, ontstond er chaos en wanorde binnen de familie 42

2.2.

ADOPTIE VAN EEN JONGEN

Bij de adoptie van een jongen maakt men een onderscheid tussen de adoptie van een familielid en de adoptie van een buitenstaander. Hoewel de adoptie van een buitenstaander verboden is, of slechts in hoogst uitzonderlijke gevallen toegestaan indien men geen geschikte kandidaat vond binnen de eigen familie, kwam deze waarschijnlijk even veel voor als adoptie van een familielid. De redenen hiervoor volgen later.43 Een guofangzi 濄房子44 is een kind van een familielid van de echtgenoot en deze verkrijgt in zijn adoptiegezin dezelfde rechten en plichten als een biologische zoon.45 41

The Great Qing Code, A New Translation With Introduction by William C. Jones, New York : Oxford University Press Inc. 1994, art. 78, p.106-107. 42 An Waltner, 1990, p. 51. 43 James L. Watson, “Agnates and Outsiders : Adoption in a Chinese Lineage”, Man, 1975, vol.10, nr. 2, p. 293-294. 44 Huang Qingmin 黄清敏, Shixi mintai minglingzi xisu 试析闽台螟蛉子习俗 (Adopted Sons in Fujian and Taiwan), Xiamen ligong xueyuan xuebao 厦门理工学院学报 (Journal of Xiamen University of Technology), 2007, Vol. 15, nr. 1, p. 74-79.

27


Deze bestaan uit het recht om te erven van zijn adoptieouders, de plicht hen te onderhouden op het einde van hun leven en aan hen en hun voorouders te offeren na hun overlijden. Opmerkelijk bij de guofangzi is dat hij de banden met zijn biologische ouders niet verbreekt. Hij behoudt eveneens het recht van zijn biologische ouders te erven na hun overlijden, en de plicht aan hen en hun voorouders te offeren. Indien de adoptiezoon geen bloedverwant is van zijn adoptieouders, niet dezelfde familienaam draagt en dus een vreemde, een buitenstaander is voor de familie, wordt hij een minglingzi 螟蛉子46 genoemd. De term minglingzi is afkomstig uit het “Boek der Oden” (诗经 – Shijing)47 en betekent letterlijk ‘kinderen van insecten op de moerbeiboom’. De term wordt gebruikt om te verwijzen naar kinderen die geadopteerd zijn buiten hun eigen familie. De oorsprong van de term ligt in een verhaal over een wesp, die een jong (een rups) uit het nest van insect op een moerbeiboom haalt en het in haar eigen nest legt. De rups verandert door toedoen van de moederwesp in een jonge wesp. Volgens de legende blijft de wesp zenuwachtig bidden “lijk op mij, lijk op mij”, tot het getransformeerde wespenjong verschijnt.48 Daarom wordt een kind dat opgevoed wordt door iemand anders dan zijn geboorteouders, een minglingzi genoemd.49 Wat voornamelijk opvalt is het feit dat de biologische genen die het kind meegekregen heeft van zijn biologische ouders volgens dit verhaal van geen belang zijn. De transformatie geschiedt door de opvoeding. Men gelooft dat het karakter van het kind gevormd wordt door de opvoeding en het onderwijs dat het kind verkrijgt. De 45

In het vervolg van de verhandeling zal de term guofangzi verwijzen naar het kind/de jongen dat/die door een familielid geadopteerd is als zoon. 46 In het vervolg van de verhandeling zal de term minglingzi verwijzen naar het kind/de jongen dat/die in een vreemde familie geadopteerd is als zoon; Kay Johnson, Huang Banghan & Wang Liyao, “Infant Abandonment and Adoption in China”, Population and Development Review, Vol. 24, nr. 3 (sept. 1998), p. 483; Huang Qingmin 黄清敏, 2007, p. 74-79. 47 e e “Het Boek der Oden” is een verzameling van Chinese gedichten uit de 11 tot de 6 eeuw v.C.. Dit werk behoort tot de Confucianistische Klassieken en staat ook bekend onder de naam het “Boek der Liederen”. Cyril Birch & Donald Keene, Anthology of Chinese Literature : From the Earliest Times to the Fourteenth Century, New York : Grove Press, 1994. 48 Shijing 诗经 (Book der Oden), Xiaoya 小雅 (Kleine Lofzangen), Jienanshan zhishi 节南山之什 ( De 10 gedichten van Jienanshan), chuan di shi’er 卷第十二 (volume XII), p. 419. 49 Kay Johnson, Huang Banghan & Wang Liyao, 1998, p.484.

28


biologische band is niet belangrijk voor de gelijkenis tussen ouders en kind, het is voornamelijk de opvoeding die er voor zorgt dat het kind opgroeit naar het beeld van de ouders. Aangezien men ervan overtuigd is dat een ouderpaar een kind kan opvoeden, zonder dat buitenstaanders beseffen dat het kind in kwestie geen biologische kind is, is het niet verwonderlijk dat vele adopties geheim worden gehouden, ook voor het geadopteerde kind in kwestie. Deze geheimhouding geldt niet enkel voor de adoptie van een minglingzi, en is al zeker niet specifiek voor adopties in traditioneel China. Vele adopties in hedendaags China vinden omwille van vele redenen plaats in het geheim.50 In tegenstelling tot de guofangzi, verbreekt de minglingzi alle banden met zijn biologische familie, waardoor hij niet meer terug kan keren naar zijn ouderlijk huis. Hoewel er een verbod is op de adoptie van jongens met een andere familienaam dan de adoptievader, verkiest men deze vorm van adoptie vaak boven de adoptie van een guofangzi. De reden hiervoor ligt bij het feit dat de adoptieouders bang zijn dat hun adoptiezoon na verloop van tijd niet langer meer loyaal zou zijn aan hen en terug zou keren naar zijn ouderlijk huis. De angst voor het verlies aan loyaliteit is ook een reden waarom adopties zo vaak verzwegen worden,51 zowel voor de buitenwereld als voor het geadopteerde kind in kwestie.52 Een speciale vorm van adoptie van een jongen is de zogenaamde postume adoptie. Indien een man sterft zonder enig nageslacht, duidt een broer of ander familielid meestal een van zijn zonen aan als opvolger voor de uitgestorven tak van de familie. De adoptie wordt neergeschreven en het document wordt als bewijs bij de overledene in de kist gelegd. De geadopteerde zoon heeft dan de plicht offers te brengen aan zijn overleden adoptievader en diens voorouders. Een ander logisch gevolg van deze transactie is dat de jongen in kwestie nu ook het erfdeel van zijn overleden adoptievader kan opeisen.

50

Kay Johnson, Huang Banghan & Wang Liyao, 1998, p.485. Naast de al eerder vermelde redenen van angst voor straffen, en sociale schande. 52 James L. Watson, 1975, p. 293. 51

29


Indien een gezin enkel een dochter heeft, heeft men ook de mogelijkheid een inwonende echtgenoot (招夫- zhaofu)53 te verkrijgen voor de dochter. Deze echtgenoot neemt de naam aan van de familie van zijn echtgenote en wordt de erfgenaam van deze familie. De adoptieband wordt dus gevormd door middel van een huwelijk. In principe verkrijgt de geadopteerde man de status, met bijhorende rechten en plichten van de minglingzi (dus erfrecht en de plicht om te offeren aan de voorouders). Het verschil met de minglingzi schuilt in het feit dat de persoon die de beslissing tot adoptie neemt hier een volwassen man is en niet de vader of de ouders van een minderjarig kind. 54 In alle gevallen van adoptie van een jongen (of man) is de achterliggende reden dus het verkrijgen van een erfgenaam om de eigen tak van de familie verder te zetten en na het overlijden van zijn adoptieouders de offers aan de voorouders voort te zetten. Tenslotte kunnen ook volwassen mannen geadopteerd worden. Keizers adopteren legeraanvoerders en militaire helden, om hen te belonen voor hun overwinningen en om zich van hun trouw te verzekeren.55

2.3.

ADOPTIE VAN EEN MEISJE

De belangrijkste reden voor de adoptie van een meisje, is het verkrijgen van een bruid voor de zoon van de familie, een zogenaamde kindbruid (童养媳 – tongyangxi).56 Het meisje wordt op jonge leeftijd geadopteerd en opgevoed volgens de normen van haar adoptieouders. Later verandert haar status dan van dochter naar schoondochter. De redenen voor de adoptie van een tongyangxi zijn veelzijdig.

53

Andere termen zijn 招壻 zhaoxu of 招婿 zhaoxu. Ann Waltner, 1990, p. 187. Arthur P. Wolf & Chieh-shan Huang, Marriage and Adoption in China 1845-1945, Stanford : Standford University, 1980, p. 108-112. 55 Laura A. Cecere, The Children can’t wait : China’s Emerging Model for Intercoutry Adoption, 2001, p. 6. 56 In het vervolg van de verhandeling zal de term tongyangxi verwijzen naar het kind/het meisje dat/die in een familie geadopteerd is als toekomstige echtgenote voor de zoon van de betreffende familie. Hu Zibin 胡志彬, “Qianyi tongyangxi zhidu” “浅议童养媳制度” (Discussie over het systeem van kindbruiden), Fazhi yu shehui 法制与社会 (Legal System and Society), 2008, p. 375. 54

30


•

Ten eerste waren de ouders ten tijde van het huwelijk van hun zoon met hun geadopteerde dochter vrijgesteld van het betalen van een bruidsschat aan de ouders van de bruid. Ook de kosten voor de bruiloft worden geminimaliseerd daar het meisje immers al deel uitmaakt van de familie.57

•

Ook voor de biologische ouders van het meisje is het veel voordeliger om hun dochter op jonge leeftijd af te staan ter adoptie aan haar toekomstige schoonfamilie. Vele ouders kunnen zich de opvoeding van een dochter niet veroorloven en vermijden zo de kosten van de opvoeding en het huwelijk.

•

Een andere reden ligt in de relatie tussen schoonmoeder en schoondochter. Om de rivaliteit en onvermijdelijke conflicten tussen beide vrouwen om de liefde en affectie van de zoon uit de weg te gaan, kan men een tongyangxi adopteren. Op die manier kan het meisje volledig naar de normen van de familie opgevoed worden en is de macht en autoriteit van de schoonmoeder over haar schoondochter veel groter. Het meisje in kwestie is immers volledig afhankelijk van haar (schoon)moeder.58

Een andere vorm van adoptie van een meisje is de adoptie van een denglanghun 等郎婚.59 Indien een koppel na hun huwelijk er niet in slaagde zwanger te worden, adopteerden ze vaak een meisje in de hoop dat de adoptie van een dochter de geboorte van een zoon zou inleiden. 60 Indien er na verloop van tijd een zoon geboren werd gebruikte men de adoptiedochter ook vaak als bruid voor hun zoon.61 Indien er geen verdere kinderen meer geboren werden, had het koppel in kwestie toch een dochter die op hun oude dag voor hen kon zorgen. Het meisje in kwestie wordt ofwel uitgehuwelijkt als was ze een biologische dochter ofwel pogen de ouders een inwonende echtgenoot te strikken.

57

Hu Zibin 胡志彬, 2008, p. 375. Arthur P. Wolf, “Adopt a Daughter-in-Law, Marry a Sister : A Chinese Solution to the Problem of the Incest Taboo”, American Anthropologist, New Series, Vol. 70, Nr. 5 (okt, 1968), p. 868-871. 59 In het vervolg van de verhandeling zal de term denglanghun verwijzen naar het kind/het meisje dat/ die geadopteerd wordt, in de hoop dat haar adoptie een zoon zal inleiden. Hu Zibin 胡志彬, 2008, p. 375. 60 Jihong Liu, Ulla Larsen & Grace Wyshak, “Factors Affecting Adoption in China, 1950-87”, Population Studies, 2004, nr. 58, p. 22. 61 Hu Zibin 胡志彬, 2008, p. 375. 58

31


Tenslotte worden meisjes ook geadopteerd als bediendes of slavinnetjes. Al maakt het voor de meisjes zelf niet veel verschil uit waarom ze juist geadopteerd worden. Tongyangxi, denglanghun, bediende of slavin? Het leven van geadopteerde meisjes is vaak miserabel, en mishandeling en uitbuiting meestal dagelijkse kost.62

62

Hu Zibin 胡志彬, 2008, p. 375.

32


3.

ADOPTIE IN HEDENDAAGS CHINA

3.1.

ALGEMENE SCHETS

Zoals in de voorafgaande pagina’s vermeld, is de adoptie van een zoon in traditioneel China problematischer dan de adoptie van een dochter. Volgens de Chinese overtuigingen wordt verwantschap namelijk enkel via de mannelijke lijn doorgegeven. Om dezelfde reden is adoptie van een jongen met een andere familienaam verboden, omdat die zelfs in de verste verte niet verwant is met zijn adoptiefamilie. Naar het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw wordt dit laatste verbod echter op grote schaal genegeerd. Het belang van afkomst en nakomelingschap boet aan waarde in en adoptie wordt meer en meer gezien als een middel om de samenstelling van een gezin naar eigen keuze in te vullen. Economische redenen komen op de voorgrond en de voorouders verdwijnen naar de achtergrond. Zonen worden meer en meer beschouwd als de enige waarborg om te kunnen genieten van een rustige oude dag. Zij moeten hun ouders financieel ondersteunen.63 Dochters kennen deze verplichting enkel tegenover hun schoonouders en niet tegenover hun eigen ouders, aangezien zij bij hun huwelijk traditioneel intrekken bij de familie van hun echtgenoot.64 De houding van de Chinese bevolking ten opzichte van adoptie verandert dus sterk. Het belang van de bloedband verzwakt en ook volkomen vreemde kinderen worden meer en meer geadopteerd.65 Er ontstaat een wettig adoptiesysteem onder de vleugels van de familiewet. Dit systeem moet ervoor zorgen dat kinderen die omwille van een bepaalde reden niet in staat zijn met hun biologische ouders samen te leven, adoptieouders verkrijgen die ervoor zorgen dat ze gezond opgroeien.66 Op deze manier gaat de Chinese wijze van adoptie en de visie op adoptie steeds meer in de richting van

63

Li Gang 李纲, 2006, p. 15-17. Ann Waltner, 1990, p. 4-6, p. 48-49, p. 51, p. 61, p. 144. 65 Ibid., p. 7, p. 36. 66 Li Gang 李纲, 2006, p. 15-17. 64

33


de Westerse. Op vlak van wetgeving kent de Chinese “Adoptiewet” een groei in de richting van de internationale wetgeving. Naast deze eenmaking in wetgeving, moet in het geval van China ook rekening gehouden worden met het unieke beleid van geboortebeperking dat het land kent. Het aantal adopties in China steeg namelijk na 1980 als gevolg van het stijgende aantal meisjes dat te vondeling gelegd werd onder het één-kind-beleid.67 Tot de 19e en 20e eeuw heerste ook de overtuiging dat wezen de verantwoordelijkheid zijn van verwanten en familieleden en niet van de staat. Weeshuizen zijn niet nodig, daar wezen opgevangen werden door familieleden en buren of door de plaatselijke gemeenschap. De komst van Westerse christelijke missionarissen zorgt echter voor een stijgend aantal weeshuizen en instellingen voor gehandicapte kinderen waar missionarissen aan het hoofd staan. 68

3.2.

GEBOORTEBEPERKING

Het idee van geboortebeperking kent reeds in de jaren 50 al een paar halfslachtige pogingen, maar begint pas een tiental jaren later aan invloed en belang te winnen. In 1971 komt de Chinese overheid met een geboortebeleid op de proppen dat de bevolking aanmoedigt om pas te huwen op latere leeftijd, langer te wachten voor het krijgen van kinderen en om een langere periode tussen twee kinderen te laten. Op die manier hopen ze het aantal kinderen te reduceren.69 Aanleiding voor dit beleid is het toekomstbeeld van een gigantische bevolking in combinatie met een economie die deze bevolkingsgroei niet kan bijhouden. Door de economische crisis in China op het einde van de jaren 70 en de steeds duidelijker wordende gevolgen van de bevolkingsgroei ziet de overheid zich verplicht

67

Jihong Liu, Ulla Larsen & Grace Wyshak, 2004, p. 35. Laura A. Cecere, 2001, p. 6. 69 Jihong Liu, Ulla Larsen & Grace Wyshak, 2004, p. 23. 68

34


om drastische maatregelen te nemen. 70 In 1979 wordt één kind de norm voor het hele land. Een tweede kind wordt toegestaan onder uitzonderlijke omstandigheden. Een derde kind is nooit toegestaan. Voornamelijk boeren en plattelandsbewoners mogen na drie tot vier jaar een tweede kind krijgen, maar dit is enkel toegestaan indien het eerste kind een meisje is. Ook koppels behorende tot een etnische minderheid krijgen vaak de toestemming voor een tweede kind. 71 Met een systeem van straffen en beloningen poogt de overheid het één-kindbeleid onder controle te houden. Families met maar één kind krijgen financiële steun en extra legale voordelen. Gezinnen die zich echter niet aan de regels houden en meerdere kinderen hebben worden sterk benadeeld. Zij moeten boetes betalen of een deel van hun loon inleveren. Daarnaast zijn er ook sociale nadelen, zoals geen voorrang krijgen bij de kinderopvang en schoolkeuze.72 In 1984 wordt het beleid enigszins versoepeld op het platteland. In de steden blijft het één-kind-beleid van kracht. Landelijke families hebben de toestemming voor een tweede kind, op voorwaarde dat ze hun eerste kind op latere leeftijd kregen en indien ze nadien 8 tot 10 jaar wachten om een tweede kind te krijgen. Indien ze als eerste kind een dochter kregen, mogen ze ook een tweede kind hebben om de landbouwproductie op te drijven. Aan etnische minderheden worden nog steeds 2 kinderen toegestaan.73 In

de

jaren

2000

wordt

duidelijk

dat

een

versoepeling

van

het

geboortebeperkingsbeleid noodzakelijk is. Door de daling van de geboortecijfers, in combinatie met een langere levensverwachting, is het aantal Chinese burgers ouder dan 65 jaar angstwekkend gestegen. Om de vergrijzing van de bevolking tegen te gaan,

70

Thomas Sharping, Birth Control in China 1949-2000 : Population Policy and Demographic Development, Londen : Routledge Curzon, 2003, p.33. 71 Jihong Liu, Ulla Larsen & Grace Wyshak, 2004,p. 23. 72 Qu Geping & Li Jinchang, Population and the Environment in China, vertaald door Jiang Baozhong & Gu Ran, Boulder : Lynne Rienner Publishers Inc., 1994, p. 177. 73 Thomas Sharping, 2003, p. 101.

35


wordt daarom het één-kind-beleid afgezwakt. Koppels waarvan beide partners afkomstig zijn uit een 1-kind-gezin krijgen de toestemming om 2 kinderen te hebben.74

3.3

WETGEVING IN VERBAND MET ADOPTIE IN CHINA

Op vlak van wetgeving bespreek ik twee belangrijke internationale verdragen die betrekking hebben op adoptie, namelijk “Het Verdrag inzake de Rechten van het Kind” en “Het Verdrag van Den Haag inzake de internationale samenwerking en de bescherming van kinderen op het gebied van interlandelijke adoptie”. Vervolgens bespreek ik de Chinese adoptiewetgeving van 1992, de herziene versie van 1998 en de recente aanpassingen. Dan richt ik mij iets specifieker op de richtlijnen inzake de registratie van adoptie, zowel voor inwoners van China als voor buitenlanders. Ik heb niet de intentie om alle formaliteiten en details te bespreken die noodzakelijk zijn voor de adoptieprocedure. Ik wil enkel een algemeen beeld scheppen van het netwerk van wetten en richtlijnen dat adoptie omsingelt. Ik richt mij dus enkel en alleen op die aspecten van de wetgeving die, volgens mij, het belangrijkste zijn en die samen een goed beeld scheppen van wat er bij adoptie allemaal komt kijken.

74

Thomas Sharping, 2003, p. 237.

36


3.3.1. Internationale wetgeving

a.

“Verdrag inzake de Rechten van het Kind”

Op 20 november 1989 komt op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties het “Verdrag inzake de Rechten van het Kind” tot stand. China ondertekent dit verdrag op 1 april 1992, gelijktijdig met het uitgeven van hun allereerste adoptiewetgeving (zie verder). Het concept “kinderrechten” is in 1989 uiteraard niet nieuw, maar dan pas wordt er een officiële inhoud aan gegeven. Ook al ondertekent China het verdrag maar 4 jaar later, de rechten van het kind werden in China tot op zekere hoogte reeds gerespecteerd sinds de Tang-dynastie. Volgens de codex van de Tang mocht het geadopteerde kind niet weggestuurd worden na adoptie indien er bijvoorbeeld een erfgenaam geboren werd. In de Song was het echter toegestaan dat het geadopteerde kind na de geboorte van een erfgenaam terugkeerde naar zijn biologische ouders. Hetzelfde geldt voor de codex van de Ming ( 明代 – Mingdai) (1368 - 1644) en de Qing-dynastie (清代 – Qingdai)(1644 – 1912). Bleef het kind bij zijn adoptiefamilie, dan kreeg het een even grote erfenis als de biologische erfgenaam, althans volgens de Mingcodex. De wetten uit alle dynastieën zijn het er echter over eens dat indien een geadopteerd kind met een andere familienaam terugkeert naar zijn biologische familie, hij zijn recht op de erfenis van zijn adoptiefamilie verliest.75 Om terug te komen op het “Kinderrechtenverdrag”. De twee belangrijkste artikelen uit het verdrag met betrekking tot adoptie zijn artikel 20 en 21.

75

The T’ang Code, Vol. 2, Specific Articles, 1997, art. 157 – 159, p. 130-133; The Great Ming Code/Da Ming lü, 2005, art. 84, p. 71-72; The Great Qing Code, 1994, art. 78, p.106-107; Wolf & Huang, 1980, p. 108112.

37


Artikel 20 verklaart dat de Staat verplicht is extra bescherming te bieden aan kinderen die niet in hun eigen gezin kunnen verblijven en in dergelijke gevallen moet zij voor een geschikt alternatief zorgen, zoals plaatsing in een pleeggezin of in een instelling voor maatschappelijk welzijn. Bij de keuze van de meest geschikte oplossing moet men rekening houden met de culturele achtergrond van het kind. Artikel 21 richt zich dan specifiek op adoptie, meer bepaald op internationale adoptie, en verklaart dat in landen waar adoptie wordt erkend en/of is toegestaan, er alleen tot adoptie zal worden overgegaan als dit in het belang van het kind is en enkel met toestemming van de verantwoordelijke instanties. De bescherming van het kind staat hierbij centraal. 76 Men gaat dus pas over tot internationale adoptie indien het land van herkomst geen enkele afdoende oplossing kan voorleggen voor het kind in kwestie.77

b.

“Het Adoptieverdrag van Den Haag”

Een jaar nadat de Volksrepubliek China het “Kinderrechtenverdrag” ondertekend heeft, vindt er op 29 mei 1993 in Den Haag een conventie plaats met als resultaat “Het Verdrag van Den Haag inzake de internationale samenwerking en de bescherming van kinderen op het gebied van interlandelijke adoptie” “Het Adoptieverdrag van Den Haag” heeft volgens artikel 1 van het verdrag als doel ervoor te zorgen dat interlandelijke adopties op zodanige wijze plaatsvinden dat het hoogste belang van het kind centraal staat en dat de rechten van het kind geëerbiedigd worden.78

76

Ertong quanli gongyue 儿童权利公约, artikel 20 & 21 , http://www.unicef.org/magic/resources/ CRC_chinese_language_version.pdf (laatst bezocht op 27/07/09); http://www.psynip.nl/upload5/sectorj/ kinderrechtenverdrag.pdf (laatst bezocht op 27/07/09). 77 Patrick Senaeve & Frederik Swennen, 2006, p. 251. 78 Ibid., p. 252.

38


Concreet betekent dit dat men eerst alle mogelijkheden natrekt om het kind te laten opgroeien in het land van herkomst, volledig overeenkomstig met artikel 20 van het “Kinderrechtenverdrag”. 79 Pas in allerlaatste instantie gaat men over tot de mogelijkheid van interlandelijke adoptie. Enkele belangrijke artikelen uit het “Adoptieverdrag van Den Haag” zijn de artikels 4, 5 en 6. • Artikel 4 beschrijft dat alle betrokken partijen uit vrije wil moeten handelen, en dat betaling voor adoptie moet vermeden worden. Dit om kinderhandel en dergelijke toestanden te voorkomen. • Artikel 5 bepaalt dat de bevoegde autoriteiten van elke staat criteria uitvaardigen op basis waarvan de kandidaat-adoptanten worden geëvalueerd. • Artikel 6 handelt over de centrale autoriteit voor (internationale) adoptie die elke staat moet aanstellen.80

3.3.2. Nationale wetgeving

Zoals in de inleiding vermeld staat, is de “Huwelijkswet” van 1950 het breekpunt tussen adoptie in traditioneel China en adoptie in hedendaags China omdat toen vele gangbare vormen van adoptie in traditioneel China officieel verboden werden. Volgens artikel 2 en artikel 4 van de Huwelijkswet moeten beide partners vrijwillig instemmen met een huwelijk en mag er geen derde partij bij betrokken zijn. Op deze manier wordt de adoptie van een tongyangxi of een denglanghun eveneens verboden.81

79

Bij de keuze van de meest geschikte oplossing, houdt men rekening met de culturele achtergrond van het kind. Ertong quanli gongyue 儿童权利公约, artikel 20, http://www.unicef.org/magic/resources/ CRC_chinese_language_version.pdf (laatst bezocht op 27/07/09); http://www.psynip.nl/upload5/sectorj/ kinderrechtenverdrag.pdf (laatst bezocht op 27/07/09). 80 Kuaguo shouyang fangmian baohu ertong ji hezuo gongyue 跨国收养方面保护儿童及合作公约 http://fss.mca.gov.cn/article/sy/zcfg/200801/20080100010320.shtml (laatst bezocht op 27/07/09). 81 Zhonghua renmin gongheguo hunyinfa 中华人民共和国婚姻法 , 1950 http://chinalawlib.com/64058667.html (laatst bezocht op 27/07/09); Hu Zibin 胡志彬, 2008, p. 375.

39


In de herziening van de “Huwelijkswet” in 1980 verklaart artikel 20 dat de staat de wettige adoptierelatie beschermt 82 en dat de relatie tussen ouders en hun biologische kinderen dezelfde is als de relatie tussen ouders en hun geadopteerde kinderen. Met uiteraard dezelfde rechten en plichten tussen ouders en kinderen.83

a.

“De Adoptiewet van de Volksrepubliek China “

De allereerste adoptiewetgeving kwam in voege op 1 april 1992. Adoptie was toen enkel toegestaan indien het niet inging tegen de regulering van de familieplanning en indien aan de verschillende voorwaarden voldaan was. De drie belangrijkste voorwaarden met betrekking tot de partijen betrokken bij adoptie zijn de volgende : • De geadopteerde (被收养人 – beishouyangren) moet jonger zijn dan 14 jaar. (Hij mag zijn 14e levensjaar niet voltooid hebben.) en mag geen opvoeding van zijn biologische ouders meer kunnen verkrijgen. (Hij is dus wees of wees verklaard)

• De adoptant (收养人 - shouyangren) moet minimaal 35 jaar oud zijn, kinderloos zijn en in staat zijn een kind op te voeden en te onderwijzen. • De adoptiedonor (送养人 – songyangren) moet het kind vrijwillig afstaan ter adoptie.84 Indien men als adoptant voldoet aan deze criteria wordt toegestaan om één kind te adopteren, een jongen of een meisje, dit volledig in overeenstemming met de wetgeving rond familieplanning. Indien een alleenstaande man een kind wil adopteren,

82

Li Gang 李纲, 2006, p. 15-17. Zhonghua renmin gongheguo hunyinfa 中华人民共和国婚姻法 , herziene versie in 1980, http://www.mca.gov.cn/article/zwgk/fvfg/shsw/ 200707/20070700001363.shtml (laatst bezocht op 27/07/09); Hu Zibin 胡志彬, 2008, p. 375. 84 Li Gang 李纲, 2006, p. 15-17. 83

40


gelden dezelfde voorwaarden, alleen moet de leeftijdskloof tussen de man en het kind minimaal 40 jaar zijn. Vervolgens mogen enkel instellingen voor maatschappelijk welzijn, voogden van weeskinderen en ouders die niet in staat zijn een kind zelf op te voeden, een kind opgeven voor adoptie.85 De adoptie moet schriftelijk neergetekend worden en mag enkel doorgaan indien alle partijen er vrijwillig mee instemmen. Indien de geadopteerde de leeftijd van 10 jaar of ouder bereikt heeft, moet hij eveneens akkoord zijn met de adoptie. Door het aangaan van een adoptierelatie, heeft het kind ten opzichte van zijn adoptieouders en diens verwanten dezelfde rechten en plichten als een kind met een natuurlijk bloedverwantschap. Hetzelfde geldt voor de verwanten ten opzichte van de geadopteerde. De adoptierelatie kan ongedaan gemaakt worden indien de geadopteerde en de adoptant beiden akkoord zijn of indien het persoonlijk welzijn van de geadopteerde in gevaar gebracht wordt door de adoptanten, bijvoorbeeld bij mishandeling.86 Op 4 november 1998 wordt op de 5e zitting van het Negende Permanent Comité van het Nationaal Volkscongres de “Adoptiewet” herzien. De opvallendste veranderingen zijn de volgende : • De leeftijdsgrens voor adoptieouders wordt verlaagd naar 30 jaar om het aantal kandidaten te verhogen. Verder wordt toegevoegd dat de adoptieouders zich in uitstekende gezondheid moeten bevinden, zowel lichamelijk als geestelijk. • Adoptieouders die een weeskind of een gehandicapt kind (mentaal of fysiek) adopteren uit een instelling voor maatschappelijk welzijn of een weeshuis, moeten niet kinderloos zijn en mogen meer dan 1 kind adopteren.87

85

Zhongguo renmin gongheguo shouyangfa 中华人民共和国收养法 , http://www.chinaccaa.org/site/infocontent/ZCFG_20050817082645343.htm (laatst bezocht op 27/07/09). 86 Li Gang 李纲, 2006, p. 15-17. 87 Zhongguo renmin gongheguo shouyangfa 中华人民共和国收养法 http://www.china-ccaa.org/site/ infocontent/ZCFG_20050817082645343.htm (laatst bezocht op 27/07/09).

41


Naast de belangen van het kind, heeft de staat door de adoptie van een kind op jonge leeftijd te promoten, nog een ander doel voor ogen. Op deze manier zorgt de staat ervoor dat wanneer het adopterende koppel in kwestie bejaard of hulpbehoevendis, de verplichting tot steun en onderhoud bij het geadopteerde kind ligt en niet bij zichzelf. De zorg voor oude of hulpbehoevende ouders is een belangrijk kenmerk van het traditionele en hedendaagse Chinese gezinsleven. De druk van de bevolkingsgroei en de economische expansie hebben ervoor gezorgd dat de staat de laatste jaren meer en meer nadruk legt op de plicht van kinderen om voor hun ouders te zorgen, wanneer zij nood hebben aan financiële of praktische ondersteuning.88 De normale regel dat men maar 1 kind mag of kan adopteren wordt versoepeld indien het koppel in kwestie tijdens hun laatste levensjaren dreigt zonder steun te vallen. Indien het eerste biologische of geadopteerde kind lichamelijk of geestelijk gehandicapt is, mogen de ouders een tweede kind adopteren dat lichamelijk en geestelijk gezond is. Ook ouders wiens kind permanent in het buitenland verblijft mogen een tweede kind adopteren, omdat men het niet aanvaardbaar vindt om van de zoon of dochter in kwestie te verwachten dat zij of hij naar China terugkeert om voor zijn of haar ouders te zorgen. Daarenboven kan in sommige gevallen ook de regel dat het geadopteerde kind minderjarig moet zijn en liefst nog jonger dan 7 jaar - indien het adopterende koppel in kwestie bejaard, hulpbehoevend en kinderloos is - versoepeld worden. Net zoals de voorwaarde dat het adopterende koppel in goede gezondheid moet zijn. Op deze manier zorgt de staat ervoor dat hulpbehoevende koppels niet zonder zorg achterblijven en kan zij de verantwoordelijkheid doorgeven aan het geadopteerde kind. 89

88

Michael Palmer, 1989, p. 374. Gan Quan 干全, “Ruhe chuli shouyang jiufen an” “如何处理收养纠纷案“ (How to handle adoption dispute cases?), in : Zhongguo fazhi bao (China Legal Gazette), 1999, nr. 368, p. 31-34. 89

42


3.3.3. De adoptieregistratie

De centrale autoriteit met betrekking tot adoptie in China is het “Chinese Center of Adoption Affairs” of het CCAA ( 中国收养中心 – zhongguo shouyang zhongxin)90. Zij zijn verantwoordelijk voor het correcte verloop van zowel binnenlandse als interlandelijke adoptie. Zij evalueren de kandidaat-adoptanten en de kinderen, regelen de adoptieprocedure en zorgen voor begeleiding, ook na de adoptie. Voor Chinese burgers die een kind willen adopteren geldt de “Procedure voor de registratie van adopties door Chinese burgers” (中国公民收养子女登记办法 – zhongguo gongmin shouyang zinü dengji banfa). 91 Deze werd op 25 mei 1999 afgekondigd door het Ministerie Van Burgerlijke Zaken, en is opgesteld op basis van de “Adoptiewet van de Volksrepubliek China”. Doel van deze procedure is het standaardiseren van de registratie van adopties.92 Voor buitenlanders geldt een andere procedure. Indien zij een Chinees kind willen adopteren moeten zij “De procedure voor de registratie van adopties door buitenlanders in de Volksrepubliek China” (外国人在中华人民共和国收养子女登记办法 – waiguoren zai zhonghua renmin gongheguo shouyang zinü dengji banfa) doorlopen. 93 Ook deze procedure is opgesteld op basis van de “Adoptiewet” en heeft als doel de registratie van adopties te standaardiseren. Wat voornamelijk opvalt bij de registratie van adopties door buitenlanders zijn de recente aanpassingen aan de voorwaarden voor interlandelijke adoptie. Op 1 mei 2007 publiceert het CCAA nieuwe voorwaarden voor de buitenlandse kandidaatadoptanten. Koppels (enkel heterokoppels zijn toegestaan) moeten een stabiel 90

http://www.china-ccaa.org (laatst bezocht op 27/07/09). 91 Zhangzhou shifan xueyuan keti zu 漳州师范学院课题组, 2006, p. 213-218. 92 Zhongguo gongmin shouyang zinü dengji banfa 中国公民收养子女登记办法(Procedure voor de registratie van adopties door Chinese burgers) http://www1.mca.gov.cn/artical/content/WJYL_SYDJ/ 200481894214.html (laatst bezocht op 27/07/09). 93 Waiguoren zai zhonghua renmin gongheguo shouyang zinü dengji banfa 外国人在中华人民共和国收养子女登记办法 (De procedure voor de registratie van adopties door buitenlanders in de Volksrepubliek China) http://syzx.mca.gov.cn/article/zcfg/flfg/200801/20080100009808.shtml (laatst bezocht op 27/07/09).

43


huwelijk, een voldoende hoog inkomen en een uitstekende lichamelijke en geestelijke gezondheid hebben. Deze richtlijnen zorgen ervoor dat het aantal kandidaten dat in aanmerking komt daalt. Het CCAA verklaart dat deze richtlijnen echter volledig in overeenstemming zijn met het “Adoptieverdrag van Den Haag” dat binnenlandse adoptie aanmoedigt.94 Het Chinese Ministerie of Burgerlijke Zaken (MBZ) (中华人民共和国民政部 Zhonghua renmin gongheguo minzhengbu) 95 verklaart in 2008 ook dat er minder kinderen beschikbaar zijn voor internationale adoptie omdat het aantal weeskinderen daalt. Om ervoor te zorgen dat het aantal kinderen dat beschikbaar gesteld wordt voor internationale adoptie goed terechtkomt, zijn de voorwaarden voor adoptie door buitenlanders aangepast, in het belang van het kind.

In 2004 werden ongeveer 52 500 kinderen geregistreerd voor adoptie, 12 500 van hen werden geadopteerd door buitenlandse gezinnen. In 2007 waren er maar 46 000 kinderen beschikbaar voor adoptie (zie fig. 4). Het MBZ verklaart dat niet gaat om het feit dat China minder kinderen wil afstaan aan buitenlanders, het aantal kinderen dat geregistreerd wordt voor adoptie daalt eenvoudigweg al een aantal jaar. En andere reden waarom er minder kinderen beschikbaar zijn voor internationale adoptie is het feit dat het aantal binnenlandse adopties stijgt - al is dit niet duidelijk uit de onderstaande tabel. Als reden waarom Chinese gezinnen meer en meer kinderen adopteren wordt gewezen naar de economische groei van China. Meer dan 30 miljoen Chinezen verdienen jaarlijks 68 000 - 340 000 RMB, waardoor zij financieel in staat zijn en voldoen aan de voorwaarden, om een kind te adopteren.96

94

Elisa Poncz, “China’s Proposed International Adoption Law : The Likely Impact on Single U.S. Citizens Seeking to Adopt from China and the Available Alternatives”, Harvard International Law Journal, volume 48, 2007.; “Zhongguo shouyang zhongxin dui waiguo shouyang shenqing wenjian caiqu “youxian banli” de zuofa” “中国收养中心对外国收养申请文件采取“优先办理”的做法“ (Priority rules in the review of inter-country adoption application dossiers bij CCAA) http://www.china-ccaa.org/site/infocontent/ ZCFG_20071031110135606.htm (laatst bezocht op 27/07/09). 95 Zhonghua renmin gongheguo minzhengbu 中华人民共和国民政部 (Ministry of Civil Affairs of the People’s Republic of China) http://www.mca.gov.cn/ (laatst bezocht op 27/07/09). 96 “Fewer kids available for adoption by foreigners”, People’s Daily Online, 20 augustus 2008, http://english.people.com.cn/90001/6480606.html (laatst bezocht op 27/07/09); “Minzhengbu kaizhan

44


Geadopteerde kinderen Jaar

Binnenlandse adopties

Buitenlandse adopties

Totaal

2004

40 000 (76%)

12 500 (24%)

52 500

2005

35 500 (72%)

14 000 (28%)

49 900

2006

38 400 (80%)

9 800 (20%)

48 200

2007

36 000 (78%)

10 000 (22%)

46 000

Fig. 4. : Gan Xiaofeng “Fever kids available for adoption by foreigners”, China Daily, 20 augustus 2008, (eigen berekening http://www.chinadaily.com.cn/china/2008-08/20/content_6952813.htm; percentages).

3.4.

‘CASE OF THE MISSING GIRLS’

Een bijzonder aspect dat naar voor komt bij het onderzoek naar het geboortebeperkingsbeleid in China is de ‘Case of the Missing Girls’. Deze term verwijst naar de opvallende daling van het aantal gerapporteerde geboortes van meisjes in vergelijking met de normale jongens/meisjes ratio bij de geboorte. De daling zette zich voornamelijk in na het in voege treden van de één-kind-politiek. Een groot aantal meisjesbaby’s zijn als het ware verdwenen van de radar. Men vermoedt dat voor vele meisjes geldt dat zij weggeven werden ter adoptie, te vondeling gelegd of in het ergste geval gedood werden.97 Hoewel dit fenomeen pas opvalt na het in voege treden van het één-kind-beleid, is het geen nieuw verschijnsel. Doorheen de geschiedenis van China zijn dochters een financiële last voor hun ouders. Dit heeft sinds de periode van de Strijdende Staten (战国 – zhanguo) (481 -221 v.C.) tot op een zeker niveau het adoptiesysteem van een tongyangxi en andere vormen van adoptie in de hand gewerkt. Indien men niet in staat is om een dochter zelf op te voeden en uit te huwelijken leggen ouders hun dochters liever te vondeling of verkiezen ze haar af te staan ter adoptie. Hoewel dit gezien wordt quanguo gu’er fuli baozhang zhuangkuang diaoyan gongzuo” “民政部开展全国孤儿福利保障状况调研工作” (Het Ministerie van Burgerlijke Zaken start een nationaal onderzoek naar de bescherming van het welzijn van weeskinderen) http://fss.mca.gov.cn/article/etfl/zcfg/2ing00810/20081000020935.shtml (laatst bezocht op 27/07/09). 97 Kay Johnson, Huang Banghan & Wang Liyao, 1998, p. 479-482.

45


als een minderwaardige oplossing, is dit voor vele ouders nog steeds te verkiezen boven het verdrinken en doden van hun eigen kind.98 Naar de jaren 90 toe stijgt ook het aantal abortussen van vrouwelijke foetussen. Met het in voege treden van de “Adoptiewet” in 1992 wordt het te vondeling leggen van baby’s onder artikel 30 van deze wet bestraft met een boete van 1000 yuan.99 Desondanks door het gebrek aan controle en door het feit dat het algemeen moeilijk te controleren valt wie nu een baby te vondeling legt, ontsnapt de overgrote meerderheid aan het betalen van de boete. Als gevolg van het stijgende aantal vondelingen stijgt ook het aantal weeshuizen en het aantal officiële “weeskinderen”. In 1996 spreekt de Chinese overheid van 20 000 kinderen die als “wees” in weeshuizen, ziekenhuizen, vondelingentehuizen of andere instellingen verblijven.

100

Volgens

Europese schattingen bevinden zich in 2003 4,5 miljoen kinderen in weeshuizen.101

3.5.

FEITELIJKE EN ILLEGALE ADOPTIE

In hedendaags China maakt men zich dus geen zorgen meer of het geadopteerde kind nu wel of niet de juiste familienaam draagt. Daartegenover staat dat andere vormen van illegale adopties ontstaan. Een onderzoek aan de Zhejiang Normal University in Hangzhou in de provincies Yunnan en Guangxi brengt verschillende vormen van illegale en/of ongewone adopties ( 非法 / 非正常收养 – feifa/feizhengchang shouyang) aan het licht. Hoewel het onderscheid tussen beiden moeilijk aan te duiden is, maakt het onderzoek wel duidelijk 98

Hu Zibin 胡志彬, 2008, p.375. Zhongguo renmin gongheguo shouyangfa 中华人民共和国收养法 , http://www.chinaccaa.org/site/infocontent/ZCFG_20050817082645343.htm (laatst bezocht op 27/07/09). 100 Zhongguo de ertong zhuangkuang 中国的儿童状况 (The Situation of Children in China), Zhonghua renmin gongheguo guowuyuan xinwen bangongshi 中华人民共和国国务院新闻办公室 (Information Office of the State Council of The People’s Republic of China), Beijing, 1996, p. 23. 101 Sara Dillon, “Making Legal Regimes for Intercoutry Adoption Reflect Human Rights Principles : Transforming The United Nations Convention on the Rights of the Child With the Hague Convention on Intercountry Adoption”, Boston University International Law Journal, 2003, nr. 11, p. 36-37. 99

46


dat er soms bijzonder creatief met het concept adoptie en met de officiële richtlijnen voor adoptie wordt omgesprongen. Naast de illegale en/of ongewone adoptie bespreekt dit onderzoek ook de term feitelijke adoptie (事实收养 – shishi shouyang). • Een feitelijke adoptie is een adoptie die officieel opgenomen is in het hukou-systeem (户口 – hukou)102 en waarbij volgens de richtlijnen van de adoptiewetgeving een officiële adoptieband ontstaan is tussen ouders en kind. • Bij een illegale adoptie (非法收养 – feifa shouyang) wordt het kind meestal niet in de huishoudregistratie vermeld. In dat geval bestaat het kind ook niet voor de Chinese wetgeving, met als gevolg dat men ook geen recht heeft op onderwijs, huisvesting en dergelijke. Als illegale adopties beschouwt men ook adopties waarbij men fraudeert bij de adoptieregistratie. Bijvoorbeeld, als men meer kinderen adopteert dan toegestaan is, indien men liegt over zijn leeftijd of indien men reeds kinderen heeft en toch wil adopteren. • Indien men spreekt over een ongewone adoptie ( 非正常收养 – feizhengchang shouyang) spreekt men over een adoptie waarbij de grens tussen wettelijk en illegaal zeer dun is. Officieel staan de adopties niet vermeld als zijnde illegale adopties, maar ze voldoen ook niet aan de richtlijnen van de “Adoptiewet”. Een paar voorbeelden die het onderzoek aanhaalt als zijnde illegale en/of ongewone adopties zijn onderstaande situaties. • Indien de adoptanten onder een valse naam een kind kopen. Dit om wettelijke sancties te vermijden en om te verbergen dat ze een kind

102

Een registratie in een hukou bevat volgende informatie : een verblijfsvergunning in een bepaalde regio, de eigennaam en geboortedatum, de namen van de ouders en eventueel de echtgenoot/echtgenote. In sommige gevallen gebeurt de registratie per huishouden in plaats van per persoon. Fei-Ling Wang, Organizing through Division and Exclusion : China’s Hukou System, Stanford : Stanford University Press, 2005, p 8.

47


gekocht hebben. Dit soort adoptie hangt meestal nauw samen met kinderhandel. • Indien 2 gezinnen onderling kinderen ruilen.(bijvoorbeeld om een kind van een ander geslacht te verkrijgen) In sommige gevallen kennen beide gezinnen elkaar, maar in andere gevallen gebeurt de ruil via een tussenpersoon en is men aanbeland bij een vorm van kinderhandel. • Indien men een kind adopteert als men reeds kinderen heeft. Dit overtreedt de richtlijnen van het geboortebeperkingsbeleid en de voorwaarden van de adoptiewetgeving. Het is echter bijzonder moeilijk om de ware identiteit van een kind dat aangegeven wordt als een “geadopteerd” kind in het hukou-systeem te achterhalen. Chinese burgers geven zowel gekochte kinderen, kinderen die buiten het geboortebeperkingsbeleid geboren zijn en kinderen die te vondeling zijn gelegd aan als zijnde “geadopteerd”. Dus zelfs als een kind officieel als “geadopteerd” geregistreerd staat, bestaat er de kans dat de adoptie niet volledig legaal verlopen is.103 Op 5 september 2008 geeft de Chinese overheid een richtlijn uit, die toelaat om straffeloos, illegaal geadopteerde kinderen officieel te laten registreren. Op deze manier verkrijgen deze kinderen ook officieel het recht op een stedelijke verblijfsvergunning, onderwijs en erfrecht. Het CCAA verklaart tegelijkertijd dat het aantal illegale adopties de laatste jaren steeds toeneemt. In minder ontwikkelde gebieden en op het platteland kan het aantal illegale adopties twee- tot driemaal hoger liggen dan het aantal geregistreerde adopties. In de steden liggen de verhoudingen volledig anders. Shanghai, bijvoorbeeld, kent tussen 1992 en 2000 meer dan 7 000 geregistreerde adopties en slechts 4 000 illegale adopties. Naar schatting kent de Volksrepubliek China jaarlijks meer dan 20 000 geregistreerde adopties. 103

Zhangzhou shifan xueyuan keti zu 漳州师范学院课题组 (Zhangzhou Normal School Research Group), “Yunnan/Guangxi feifa/feizhengchang shouyang ertong diaoyan baogao” “云南/广西籍非法/非正常收养儿童调研报告” (Verslag van het onderzoek naar illegale/ongewone adopties van kinderen in de provincies Yunnan en Guangxi), Zhejiang xuekan 浙江学刊 ( Zhejiang Academic Journal), 2006, nr. 1, p. 213-218.

48


De nieuwe richtlijnen van 5 september 2008 verplichten ook de vinders van te vondeling gelegde baby’s om deze over te dragen aan de bevoegde instanties. Indien deze er vervolgens niet in slagen om de biologische ouders van het kind op te sporen, zal het kind overhandigd worden aan de lokale instellingen voor maatschappelijk welzijn en opgegeven worden ter adoptie. In dat geval heeft diegene die het kind in kwestie gevonden heeft – in het geval dat deze geïnteresseerd is in de adoptie van het kindvoorrang ten opzichte van andere kandidaat-adoptanten. Het CCAA is ervan overtuigd dat de richtlijnen ook van nut zullen zijn in de strijd tegen kindersmokkel.104

3.6.

KINDERSMOKKEL

Het is verbazingwekkend om vast te stellen dat naast het groot aantal weeskinderen en vondelingen die China kent, er ook nog kindersmokkel plaatsvindt. In 2006 werden 23 ambtenaren veroordeeld voor betrokkenheid bij kindersmokkel. De kinderen – sommigen ontvoerd, sommigen gekocht van de ouders - werden door mensensmokkelaars uit de provincie Guangdong naar weeshuizen in Hengyang in de provincie Hunan gebracht en daar verkocht voor 3 200 - 4 300 RMB per kind. De ambtenaren verkregen valse certificaten voor de kinderen en gaven hen op voor internationale adoptie. Buitenlandse koppels waren bereid tot donaties van 24 000 RMB aan de weeshuizen nadat zij (via de officiële weg) een kind geadopteerd hadden. De kinderen kwamen echter niet alleen in het buitenlandse adoptiecircuit terecht. Ook veel binnenlandse koppels adopteren een kind door het over te kopen van kindersmokkelaars. Er zijn enkele verklaringen waarom het ontvoeren en doorverkopen van kinderen vandaag nog plaatsvindt. • Ook al worden er nog altijd veel kinderen te vondeling gelegd, toch daalt hun aantal door het wijdverspreide gebruik van anticonceptiemiddelen

104

“New rules on illegal adoptions”, People’s Daily Online, 24 september 2008, http://english.people. com.cn/90001/6505040.html (laatst bezocht op 27/07/09).

49


en een striktere controle op het geboortebeperkingsbeleid. Aan de andere kant daalt de internationale vraag naar kinderen niet en schenken buitenlandse koppels uit dankbaarheid grote donaties aan het weeshuis waar hun kind vandaan komt. • Door de economische groei van China zijn meer en meer Chinese burgers financieel in staat om kinderen te adopteren. Belangrijker is dat ze ook bereid zijn de boetes te betalen voor over-quota-kinderen. Chinezen kopen eerder kinderen via de smokkelaars dan via de weeshuizen. (het gevraagde donatiebedrag is meestal te hoog) • De weeshuizen krijgen ook officiële donaties voor elk kind dat zij opgeven voor internationale adoptie. Logischerwijs geldt, hoe groter het aantal kinderen, hoe meer fondsen zij binnenkrijgen, waardoor de verleiding soms toeslaat.105

105

Yangtze Yan, “23 officials punished for child-trafficking”, Chinese Government’s Official Web Portal, 26 februari 2006, http://english.gov.cn/2006-02/26/content_211254.htm; The Schuster Investitute for Investigative Journalism, Brandeis University, 25 november 2008, http://www.brandeis.edu/investigate/ gender/adoption/china.html#overview (laatst bezocht op 27/07/09); Jiang Hong 姜虹, “Shouyang zhidu zhong guqi ertong quanyi de gongquanli baohu” “ 收养制度中孤弃儿童权益的公权力保护 ” (Bescherming van de rechten van de belangen van vondelingen onder het adoptiesysteem), Beijing jingcha xueyuan 北京警察学院 (Beijing Police Academy), 2007, nr 2, p.112-114.

50


4.

ADOPTIE EN “FILIALE PIËTEIT”

In dit laatste deeltje van mijn verhandeling wil ik, vooraleer ik over ga tot een algemeen besluit, terugkeren naar de vraag hoe “filiale piëteit” zich aangepast heeft aan de veranderende maatschappij en wat die evolutie betekent voor adoptie? Mag men “filiale piëteit” beschouwen als een reden tot adoptie? En indien ja, telt dit dan zowel in traditioneel China als in hedendaags China?

4.1

IN TRADITIONEEL CHINA

Er bestaat geen twijfel over het feit dat in traditioneel China “filiale piëteit” de grootste motivatie is om over te gaan tot adoptie. Men is als de dood om te sterven zonder nageslacht dat de offerrituelen kan voortzetten. Indien dit wel het geval is, zal de overledene immers transformeren in een dolende geest en zijn ook de zielen van de overleden voorouders vertoornd. Het niet hebben van nageslacht dat de familielijn kan voortzetten wordt beschouwd als een grote schande. Daarom staat adoptie in traditioneel China volledig in het teken van het verkrijgen van nageslacht. Zelfs als men een dochter adopteert, is dit met het idee van een toekomstige zoon in het achterhoofd.

51


4.2.

IN HEDENDAAGS CHINA

In hedendaags China is de link tussen “filiale piëteit” en adoptie niet zo duidelijk zichtbaar. Naarmate de maatschappij evolueert wordt adoptie door meerdere factoren beïnvloed. De redenen die koppels zelf geven ter verantwoording van een adoptie verschillen naargelang de adoptie van een jongen of een meisje. Een meisje wordt vaker geadopteerd omdat er eenvoudigweg geen jongens beschikbaar zijn. Voor de adoptie van een meisje duiken er ook meer emotionelere redenen op : zij zijn gehoorzamer, liever en trouwer dan jongens en bieden meer levensvreugde. Indien het meisje een vondelinge is, wordt vaak ook medelijden en sympathie voor het meisje toegevoegd als reden. Voor jongens zijn de redenen eerder economisch : zij zijn een steun en toeverlaat voor de ouders op latere leeftijd en kunnen de familielijn voortzetten. Een andere reden voor adoptie is dat voor vele ouders het ideale gezin bestaat uit een zoon en een dochter. Heeft het gezin reeds een dochter, poogt men vaak een zoon te adopteren. Heeft men echter al een zoon, zal men een dochter adopteren. Op deze manier bereikt men een perfecte, volledige familie. 106 Bij de adoptie van een kind speelt in het achterhoofd van het adopterende koppel dus vaak het ‘pensioenplan’ mee. Het idee van “filiale piëteit” draait nog altijd mee in de maatschappij. Getuige daarvan zijn de redenen die opgegeven worden voor de adoptie van een zoon. Economische steun, toeverlaat tijdens de oude dag,.. dit zijn de basiskarakteristieken van “filiale piëteit”. De Chinese overheid moedigt de dag van vandaag “filiale piëteit”ook aan, omdat op deze manier de overheid niet hoeft te investeren in sociale zekerheid, rusthuizen, pensioenen etc. De verzorging, financiële en medische steun aan de ouderen is de verantwoordelijkheid van hun kinderen. Tegelijkertijd stimuleert dit systeem ook de ouders om hun kinderen een goede opvoeding en opleiding te geven, de beste als dit enigszins mogelijk is. Want hoe

106

Kay Johnson, Huang Banghan & Wang Liyao, 1998, p. 489.

52


hoger opgeleid, hoe meer ze later zullen verdienen en hoe beter opgevoed, hoe kleiner de kans dat de kinderen op volwassen leeftijd hun ouders in de steek zullen laten.107 De plicht die ouders hebben ten opzichte van hun kinderen en de kinderen ten opzichte van hun ouders staat neergeschreven in de wetgeving. Sinds 1982 verklaart artikel 49 van de “Grondwet van de Volksrepubliek China” (中华人民共和国宪法 Zhonghua renmin gongheguo xianfa) dat ouders de plicht hebben hun kinderen op te voeden en te onderwijzen en dat kinderen de plicht hebben hun ouders te respecteren en voor hen te zorgen. Het slecht behandelen van een kind of een oudere is verboden.108 Tenslotte zijn sinds de jaren 1950 vrouwen in de mogelijkheid gesteld om een inkomen binnen te brengen in de familie. Vanaf dat moment zijn zij in staat om net als mannen filiale verplichtingen te vervullen ten opzichte van hun ouders. Het feit dat ze nu een eigen inkomen verdienen, zorgt ervoor dat ze in staat zijn om, naast zichzelf, ook hun ouders financieel te onderhouden. Wat dan weer tot gevolg heeft dat het nationale verzet tegen de één-kind-politiek langzaam afbrokkelt en de verantwoordelijkheid van “filiale piëteit” nu ook op de schouders van dochters terechtkomt. In de steden houdt men zich aan het geboortebeleid omdat dochters even filiaal en economisch productief kunnen zijn dan zonen. Op het platteland echter heeft een dochter niet dezelfde economische kansen als een zoon, waardoor men daar nog altijd naar een zoon streeft.109 Een onderzoek van Vanessa Fong in 1999 bewijst dat het geslacht van een kind steeds minder belangrijk is. Net zoals in Westerse landen prefereren moeders meestal een dochter en vaders een zoon, maar de meerderheid verklaart geen voorkeur te

107

Vanessa L. Fong, Only Hope : Coming of age under China’s one-child policy, Stanford : Stanford University Press, 2004, p. 127-130. 108 Zhonghua renmin gongheguo xianfa 中华人民共和国宪法 (Grondwet van de Volksrepubliek China) http://www.gov.cn/gongbao/content/ 2004/content_62714.htm (laatst bezocht op 27/07/09). 109 Jenny Zhan Heying & Rhonda J.V. Montgomery, 2003, p. 209-212; Vanessa L. Fong, 2004, p. 130-131.

53


hebben qua geslacht van het kind. Het traditionele concept van een piëteitsbewuste zoon is vervangen door een piëteitsvol kind, ongeacht het geslacht.110

Fig 5: Antwoord op de vraag : Verkiest u een zoon of een dochter?

Vrouw

Man

Voorkeur voor een zoon

8%

28%

Voorkeur voor een dochter

37%

9%

Geen voorkeur

55%

63%

Bron : Vanessa L. Fong, Only Hope : Coming of age under China’s one-child policy, Stanford : Stanford University Press, 2004, p. 127-130. Onderzoek gevoerd in 1999 in Dalian, 1241 vrouwen en 872 mannen ondervraagd.

De promotie van “filiale piëteit” door de staat uit zich dan ook in de adoptiewetgeving. De normale regels voor adoptie worden versoepeld indien het adopterende koppel in kwestie bejaard, hulpbehoevend en kinderloos is. Op deze manier zorgt de staat ervoor dat hulpbehoevende koppels niet zonder zorg achterblijven en kan zij de verantwoordelijkheid doorgeven aan het geadopteerde kind.111

110 111

Vanessa L. Fong, 2004, p. 137. Gan Quan 干全, 1999, p. 31-34.

54


DEEL 4 : BESLUIT In de eenentwintigste eeuw zijn vele traditionele vormen van adoptie verdwenen. Het gebruik van een tongyangxi, of het kopen van kinderen als bedienden of slaafjes is officieel verboden. Daartegenover staat dat de handel in ontvoerde en/of te vondeling gelegde baby’s op grote schaal plaatsvindt.112 Een grondiger onderzoek naar de identiteit van kinderen die te vondeling gelegd worden of zich in weeshuizen bevinden is absoluut noodzakelijk om illegale verhandeling van kinderen te voorkomen. Tegelijkertijd moet de Chinese overheid bij het bestrijden van kindersmokkel ook die kinderen in gedachte houden die op illegale wijze geadopteerd zijn en nog geen hukou-registratie verkregen hebben. De nieuwe richtlijnen die de Chinese overheid vorige jaar heeft uitgegeven - die toelaten om straffeloos, illegaal geadopteerde kinderen officieel te laten registreren – zijn alleszins een stap in de goede richting. Op deze manier verkrijgen deze kinderen ook officieel het recht op een stedelijke verblijfsvergunning, onderwijs en erfrecht. Al is het onwaarschijnlijk dat alle illegale adopties zijn aangegeven. Ook het te vondeling leggen van baby’s is nog steeds een groot probleem waar de overheid geen vat op lijkt te krijgen. Voornamelijk het één-kind-beleid wordt als reden aangegeven voor het te vondeling leggen van kinderen. Men is niet in staat of niet bereid om de boetes te betalen voor over-quota-kinderen of men wil een kind van het andere geslacht. Ook al daalt het aantal kinderen dat te vondeling gelegd wordt meer en meer, hun aantal blijft nog altijd angstwekkend hoog. Door de veeleisende voorwaarden voor kandidaat-adoptanten blijft het aantal adopties ook eerder beperkt. Voor binnenlandse adoptie komt daar nog eens bij dat Chinese gezinnen niet echt happig zijn op het adopteren van mentaal of lichamelijk gehandicapte kinderen. Het

112

Volgens de auteurs van onderstaande artikelen : Yangtze Yan, 2006, http://english.gov.cn/200602/26/content_211254.htm (laatst bezocht op 27/07/09); The Schuster Investitute for Investigative Journalism, 2008, http://www.brandeis.edu/ investigate/ gender/adoption/china.html#overview (laatst bezocht op 27/07/09).

55


aantal gehandicapte kinderen dat geadopteerd wordt is dan ook zeer klein en in de meeste gevallen worden zij door buitenlandse gezinnen geadopteerd. Tenslotte is het aantal adopties de laatste jaren aan een lichte daling bezig, zowel nationaal als internationaal. Internationaal zal de wijziging in richtlijnen van mei 2007 voor een verdere daling van buitenlandse adopties zorgen. Men moet echter in gedachten houden dat het hier gaat om effectieve adopties en niet over adoptieaanvragen. De aardbeving in Sichuan113 vorig jaar zorgde voor een enorme stijging van het aantal binnenlandse en buitenlandse adoptieaanvragen, maar dit heeft het aantal effectieve adopties niet beïnvloed. Een bewijs dat de richtlijnen voor adoptie strikt opgevolgd worden. Ik verwacht dan ook dat het aantal adopties de komende jaren door de veeleisende voorwaarden vrij stabiel zal blijven, ondanks het steeds groter wordende aantal aanvragen. Als men deze factoren – kindersmokkel, illegale adopties, vondelingen,…- in beschouwing neemt, lijkt adoptie in China een eerder dubieuze zaak te zijn. Niets is echter minder waar. Adoptie kent een sterke verankering in de Chinese maatschappij in de vorm van de relatie met “filiale piëteit”. Vandaag de dag wordt adoptie echter niet meer gebruikt als een middel om de familielijn verder te zetten, of aan de voorouders te offeren. De enige traditionele uiting van het concept “filiale piëteit” dat overgebleven is, is het verzorgen en financieel onderhouden van de ouders, als zij dat zelf niet meer kunnen. Dit idee wordt ook zorgvuldig in stand gehouden door de Chinese overheid, die zo aan een gigantische verantwoordelijkheid ontsnapt. Met deze elementen in het achterhoofd is het niet verbazingwekkend dat de adoptieovereenkomst in de Volksrepubliek China voornamelijk begaan is met het benadrukken van de rechten en plichten op vlak van maatschappelijk welzijn tussen de adoptant en de geadopteerde

113

Op 12 mei 2008 werd de provincie Sichuan getroffen door een aardbeving met een kracht van 7.9 op de schaal van Richter. Er vielen meer dan 70 000 doden en meer dan 1000 kinderen werden wees verklaard. “Quake orphans estimated under 2 000”, Xinhua News Agency, 7 juni 2008, http://www.china. org.cn/2008-06/07/content_15682984.htm (laatst bezocht op 27/07/09).

56


persoon. De overheid, de wetgeving en de algemene maatschappelijke overtuiging hameren op het in ere houden van “filiale piëteit”. Toch is ook dit aspect van “filiale piëteit” niet volledig ongehavend uit de strijd gekomen. In vroegere zonen was “filiale piëteit” een mannelijke taak, dus enkel voorbestemd voor de zonen. Vanaf het moment dat vrouwen in staat gesteld werden om een eigen inkomen te verdienen, werden ze ook in staat gesteld om hun ouders te onderhouden, en konden zij vanaf dat moment ook de filiale verplichtingen op zich nemen. Dit heeft dan weer geleid tot het feit dat het geslacht van een kind, jongen of meisje minder belangrijk wordt. Zowel zonen en dochters zijn in de mogelijkheid om later voor hun ouders te zorgen. De nood aan een zoon is verdwenen, wat er ook voor zorgt dat het aantal meisjes dat ter adoptie wordt afgestaan onder het één-kind-beleid, in de hoop dat het volgende kind een jongen is, daalt. Vandaag adopteert een koppel een kind omdat ze zelf geen kinderen hebben, en zij kinderen willen en nodig hebben als garantie dat er later iemand is die voor hen zorgt. Ouders verwachten van kinderen, biologische of geadopteerde, dat zij filiaal zijn ten opzichte van hen ongeacht of het zonen of dochters zijn. Op deze manier heeft de link tussen adoptie en “filiale piëteit” de eeuwen overleefd.

57


B IBLIOGRAFIE

1.

CHINESE BRONNEN

80 nian dai zhongguo renkou biandong 80 年代中国人口变动 (Chinese Population Changes in the Eighties) Beijing : Economic and Financial Publications, 1995. Gan Quan 干全, “Ruhe chuli shouyang jiufen an” “如何处理收养纠纷案” (How to handle adoption dispute cases?), Zhongguo fazhi bao 中国法制报 (China Legal Gazette), 1999, nr. 368, p. 31-34. Huang Qingmin 黄清敏, “Shixi mintai minglingzi xisu” “试析闽台螟蛉子习俗” (Adopted Sons in Fujian and Taiwan), Xiamen ligong xueyuan xuebao 厦门理工学院学报 ( Journal of Xiamen University of Technology), 2007, Vol. 15, nr. 1, p. 74-79. Hu Zibin 胡志彬, “Qianyi tongyangxi zhidu” “浅议童养媳制度” (Discussie over het systeem van kindbruiden), Fazhi yu shehui 法制与社会 (Legal System & Society), 2008, p. 375. Jiang Hong 姜虹, “Shouyang zhidu zhong guqi ertong quanyi de gongquanli baohu” “收养制度中孤弃儿童权益的公权力保护” ( Bescherming van de rechten van de belangen van vondelingen onder het adoptiesysteem), Beijing jingcha xueyuan 北京警察学院 (Beijing Police Academy), 2007, nr. 2, p.112-114. Mengzi 孟子(Mencius), Li Lou zhang ju 離婁章句 (Deel Li Lou), chuan di qi xia 卷第七下 (Tweede deel van het zevende hoofstuk). Li Gang 李纲, “Lun shouyang falü zhidu de jiazhi quxiang” “论收养法律制度的价值取向”, Gansu zhengfa chengren jiaoyu xueyuan xuebao 甘肅政法成人教育學院學報 (Journal of Adult Eduction of Gansu), 2006, nr. 1, p. 15-17. Shijing 诗经 (Book der Oden), Xiaoya 小雅 (Kleine Lofzangen), Jienanshan zhishi 节南山之什 ( De 10 gedichten van Jienanshan), chuan di shi’er yi san 卷第十二 (volume XII). Zhangzhou shifan xueyuan keti zu 漳州师范学院课题组 (Zhangzhou Normal School Research Group), “Yunnan/Guangxi feifa/feizhengchang shouyang ertong diaoyan baogao” “云南/广西籍非法/非正常收养儿童调研报告” (Verslag van het onderzoek naar illegale/ongewone adopties van kinderen in de provincies Yunnan en Guangxi), Zhejiang xuekan 浙江学刊 ( Zhejiang Academic Journal), 2006, nr. 1, p. 213-218.

58


Zhongguo de ertong zhuangkuang 中国的儿童状况 (The Situation of Children in China), Beijing : Zhonghua renmin gongheguo guowuyuan xinwen bangongshi 中华人民共和国国务院新闻办公室 (Information Office of the State Council of The People’s Republic of China), 1996. Zhongguo guojia tongji ju 中国国家统计局(State Statistical Bureau of China), Zhongguo 1982 nian renkou pucha chouyang ziliao 中国 1982 年人口普查抽样资料 (Ten Percent Sampling Tabulation of the 1982 Population Census of the Peoples Republic of China), Beijing : Zhongguo tongji chubanshe, 1983. Zhang Dainian 张岱年 et. al. (uitg.), Kongzi Da Cidian 孔子大辞典, Shanghai : Shanghai Cishu Chubanshe, 1993. Zhongguo xuandai zuojia lishi xiaoshu xuan 中国现代作家历史小说选 (Selectie van historische romans van hedendaagse Chinese schrijvers)，Shanghai: Shanghai shehui kexueyuan chubanshe, 1984.

1.1.

INTERNETBRONNEN

Ertong quanli gongyue 儿童权利公约, (Verdrag inzake de Rechten van het Kind). http://www.unicef.org/magic/resources/CRC_chinese_language_version.pdf http://www.psynip.nl/upload5/sectorj/ kinderrechtenverdrag.pdf Falü tushuguan 法律图书馆 (Rechtenbibliotheek). http://www.law-lib.com/ Kuaguo shouyang fangmian baohu ertong ji hezuo gongyue 跨国收养方面保护儿童及合作公约 (Het Verdrag van Den Haag inzake de internationale samenwerking en de bescherming van kinderen op het gebied van interlandelijke adoptie). http://fss.mca.gov.cn/article/sy/zcfg/200801/20080100010320.shtml Minzhengbu kaizhan quanguo gu’er fuli baozhang zhuangkuang diaoyan gongzuo 民政部开展全国孤儿福利保障状况调研工作 (Het Ministerie van Burgerlijke Zaken start een nationaal onderzoek naar de bescherming van het welzijn van weeskinderen). http://fss.mca.gov.cn/article/etfl/zcfg/2ing00810/20081000020935.shtml Waiguoren zai zhonghua renmin gongheguo shouyang zinü dengji banfa 外国人在中华人民共和国收养子女登记办法 (Procedure voor de registratie van adopties door buitenlanders in de Volksrepubliek China). http://syzx.mca.gov.cn/article/zcfg/flfg/200801/20080100009808.shtml

59


Zhongguo gongmin shouyang zinü dengji banfa 中国公民收养子女登记办法 (Procedure voor de registratie van adopties door Chinese burgers). http://www1.mca.gov.cn/artical/content/WJYL_SYDJ/200481894214.html Zhonghua renmin gongheguo guojia tongji ju 中华人民共和国国家统计局 (National Bureau of Statistics of China). http://www.stats.gov.cn/ Zhonghua renmin gongheguo hunyinfa 中华人民共和国婚姻法 (De Huwelijkswet van de Volksrepubliek China), 1950. http://chinalawlib.com/64058667.html Zhonghua renmin gongheguo hunyinfa 中华人民共和国婚姻法 (De Huwelijkswet van de Volksrepubliek China), herziene versie in 1980. http://www.mca.gov.cn/article/zwgk/fvfg/shsw/200707/20070700001363.shtml Zhonghua renmin gongheguo jichengfa 中华人民共和国继承法 (Erfwet van de Volksrepubliek China). http://www.law-lib.com/law/law_view.asp?id=3158 Zhonghua renmin gongheguo minzhengbu 中华人民共和国民政部 (Ministry of Civil Affairs of the People’s Republic of China). http://www.mca.gov.cn/ http://fss.mca.gov.cn/article/sy/zcfg/200801/20080100010320.shtml zhonghua renming gongheguo renkou yu jihua shengyufa 中华人民共和国人口与计划生育法 (Population and Family Planning Law of the People’s Republic of China). http://www.gov.cn/banshi/2005-08/21/content_25059.htm Zhongguo renmin gongheguo shouyangfa 中华人民共和国收养法 (Adoptiewet van de Volksrepubliek China) http://www.china-ccaa.org/site/infocontent/ZCFG_20050817082645343.htm Zhonghua renmin gongheguo xianfa 中华人民共和国宪法 (Grondwet van de Volksrepubliek China). http://www.gov.cn/gongbao/content/ 2004/content_62714.htm Zhonghua renmin gongheguo zhongyang renmin zhengfu 中华人民共和国中央人民政府 (The Central People’s Government of the People’s Republic of China). http://www.gov.cn/ Zhongguo shouyang zhongxin 中国收养中心(China Center of Adoption Affairs). www.china-ccaa.org

60


“Zhongguo shouyang zhongxin dui waiguo shouyang shenqing wenjian caiqu “youxian banli” de zuof” “中国收养中心对外国收养申请文件采取“优先办理”的做法“ (Priority rules in the review of inter-country adoption application dossiers bij CCAA). http://www.china-ccaa.org/site/infocontent/ ZCFG_20071031110135606.htm Zhongguo zhiwang shouye 中国知网首页 (CNKI –database). http://www.cnki.net/index.htm 2.

WESTERSE BRONNEN

Birch Cyril & Keene Donald, Anthology of Chinese Literature : From the Earliest Times to the Fourteenth Century, New York : Grove Press, 1994. Chan Alan K.L. & Tan Sor-Hoon, Filial Piety in Chinese Thought and History, Londen : Routledge Curzon, 2004. Cecere Laura A., The Children can’t wait : China’s Emerging Model for Intercoutry Adoption, 2001. Davis Deborah & Harrel Stevan, Chinese Families in the Post-Mao Era, Berkely : University of California Press, 1993. Devloo Edmond, An Etymological Chinese-English Dictionary, Taipei : Hua Ming Press, 1969. Dillon Michael, China : A Cultural and Historical Dictionary, Surrey : Curzon Press, 1998. Dillon Sara, “Making Legal Regimes for Intercoutry Adoption Reflect Human Rights Principles : Transforming The United Nations Convention on the Rights of the Child With the Hague Convention on Intercountry Adoption”, Boston University International Law Journal, 2003, nr. 11. Eastman Lloyd E., Family, Field and Ancestors : Constancy and Change in China’s Social and Economic History, 1550-1949, Oxford : Oxford University Press, 1988. Fong Vanessa L., Only Hope : Coming of age under China’s one-child policy, Stanford : Stanford University Press, 2004. Graham Maureen J., Larsen Ulla & Xiping Xu, “Son Preference in Anhui Province, China”, International Family Planning Perspectives, 1998, nr.24, p. 72-77. Glosser Susan L., Chinese Visions of Family and State, 1915-1953, Berkeley & Los Angeles : University of California Press, Ltd., 2003.

61


Heirman Ann, Dessein Bart & Delporte Dominiek, China, een maatschappelijke en filosofische geschiedenis van de vroegste tijden tot de twintigste eeuw, Gent : Academia Press, 2001. Heying Jenny Zhan & Rhonda J. V. Montgomery, “Gender and Elder Care in China: The Influence of Filial Piety and Structural Constraints”, Gender and Society, 2003, vol. 17, nr. 2, p. 209-229. Ikels Charlotte, Filial Piety, Practice and Discourse in Contemporary East Asia, Stanford : Stanford University Press, 2004. Jihong Liu, Ulla Larsen & Grace Wyshak, “Factors Affecting Adoption in China, 1950-87”, Population Studies, 2004, nr. 58, p. 21-36. Johnson Kay, “Chinese Orphanages: Saving China's Abandoned Girls”, The Australian Journal of Chinese Affairs, 1993, nr. 30, p. 61-87. Johnson Kay, “Politics of International and Domestic Adoption in China”, Law and Society Review, 2002, nr. 36, p. 379-394. Johnson Kay, Huang Banghan & Wang Liyao, “Infant Abandonment and Adoption in China”, Population and Development Review, 1998, nr. 24, p. 469-510. Liu William T., Elder Care Policies in China : The Social Value Foundation is in the Family, National University of Singapore : World Scientific, 1998. Lu Hsün, “Idle Thoughts at the end of Spring” in Selected Works of Lu Hsün : Volume 2, Peking : Foreign Language Press, 1956. Palmer Michael J. E., “Civil Adoption in Contemporary Chinese Law: A Contract to Care”, Modern Asian Studies, 23,1989, p. 373-410. Poncz Elisa, “China’s Proposed International Adoption Law : The Likely Impact on Single U.S. Citizens Seeking to Adopt from China and the Available Alternatives”, Harvard International Law Journal Online, 2007, vol. 48. Qu Geping & Li Jinchang, Population and the Environment in China, vertaald door Jiang Baozhong & Gu Ran, Boulder : Lynne Rienner Publishers Inc., 1994. Senaeve Patrick & Swennen Frederik, De hervorming van de interne en de internationale adoptie, Antwerpen : Intersentia, 2006. Sharping Thomas, Birth Control in China 1949-2000, Population Policy and Demographic Development, Londen : Routledge Curzon, 2003.

62


Slote Walter H. & De Vos George A., Confucianism and the Family, Albany (N.Y.) : State University of New York Press, 1998. The Great Ming Code/Da Ming lü, Translated and Introduced by Jiang Yonglin, Washington : University of Washington Press, 2005, art. 84, p. 71-72. The Great Qing Code, A New Translation With Introduction by William C. Jones, New York : Oxford University Press Inc. 1994, art. 78, p.106-107. The Sayings of Mencius, A New Translation by James R. Ware, New York : The New American Library of World Literature, 1960. Wang Fei-Ling, Organizing through Division and Exclusion : China’s Hukou System, Stanford : Stanford University Press, 2005. Waltner An, Getting an Heir, Adoption and the Construction of Kinship in Late Imperial China, Honololu : University of Hawaii Press, 1990. Watson James L., “Agnates and Outsiders: Adoption in a Chinese Lineage”, Man, New Series, 1975, nr. 10, p. 293-306. Whyte Martin King, “The Chinese Family and Economic Development : Obstacle or Engine?”, Economic Development and Cultural Change, 1996, vol. 45, nr. 1, p. 1-30. William T. Liu, Elder Care Policies in China : The Social Value Foundation is in the Family, National University of Singapore : World Scientific, 1998. Wolf Arthur P., “Adopt a Daughter-in-Law, Marry a Sister: A Chinese Solution to the Problem of the Incest Taboo”, American Anthropologist, New Series, 1968, nr. 70, p. 864-874. Wolf Arthur P. & Huang Chieh-shan, Marriage and Adoption in China 1845-1945, Stanford : Standfor University, 1980, p. 108-112. Xinzhong Yao (ed.), Encyclopedia of Confucianism, vol. 2, O-Z, Londen : Routledge Curzon, 2003. Yu George T., Party Politics in Republican China : The Kuomintang, Berkeley : University of California Press, 1966. Zheng Yi, “Changes in Family Structures in China” in D.L. Poston & D. Yauky (ed.), The Population of Hedendaags China, New York : Plenum Press, 1992, p. 535-547.

63


2.1.

INTERNETBRONNEN

“Fewer kids available for adoption by foreigners”, People’s Daily Online, 20 augustus 2008. http://english.people.com.cn/90001/6480606.html Gan Xiaofeng “Fever kids available for adoption by foreigners”, China Daily, 20 augustus 2008. http://www.chinadaily.com.cn/china/2008-08/20/content_6952813.htm “New rules on illegal adoptions”, People’s Daily Online, 24 september 2008. http://english.people.com.cn/90001/6505040.html “Quake orphans estimated under 2 000”, Xinhua News Agency, 7 juni 2008. http://www.china. org.cn/2008-06/07/content_15682984.htm The Schuster Investitute for Investigative Journalism, Brandeis University, 25 november 2008. http://www.brandeis.edu/investigate/ gender/adoption/china.html#overview Yangtze Yan, “23 officials punished for child-trafficking”, Chinese Government’s Official Web Portal, 26 februari 2006. http://english.gov.cn/2006-02/26/content_211254.htm

64

HEDENDAAGSE ADOPTIEPROBLEMATIEK IN CHINA

Recommend Documents