Hartfalen Poli Cardiologie
gemini-ziekenhuis.nl
Inhoudsopgave Wat is een hartfalenverpleegkundige
3
Wat neemt u mee?
3
Wat is hartfalen
3
Klachten 4 Behandeling 5 Praktische tips medicatie
5
Gebruik medicijnkaart
5
Wat kunt u zelf doen?
6
Complicaties 9 Tenslotte 9 Vragen 9
Colofon Redactie:
Poli Cardiologie
afdeling communicatie Vormgeving:
Grafische Dienst
Oplage:
100 / 1e druk
Druk:
Grafische Dienst
Artikelnummer: 132601/ 2014.02 Op alle behandelingen in het Gemini Ziekenhuis zijn de algemene voorwaarden van het Gemini Ziekenhuis van toepassing, zie www.gemini-ziekenhuis.nl of vraag bij het patiëntenservicebureau. 2
U bent onlangs voor controle geweest bij uw cardioloog of opgenomen geweest in het Gemini Ziekenhuis voor klachten als gevolg van hartfalen. Hartfalen kan ingrijpende gevolgen hebben voor uw dagelijkse leven. Voor begeleiding, informatie en advies heeft uw cardioloog u daarom verwezen naar de hartfalenverpleegkundige. In deze folder vindt u uitleg over wat u van de hartfalenverpleegkundige kunt verwachten.
Wat is een hartfalenverpleegkundige?
en/of problemen. Buiten deze spreekuren kunt u eventueel de voice-mail inspreken
Een hartfalenverpleegkundige is
waarna u zo snel mogelijk wordt terug-
gespecialiseerd in de begeleiding en
gebeld . Het telefoonnummer staat op
controle van patiënten met hartfalen. De
bladzijde 10 van deze folder. In een acute
hartfalenverpleegkundige adviseert en
situatie kunt u contact opnemen met uw
geeft voorlichting met betrekking tot het
huisarts.
gebruik van medicijnen, leefregels en richtlijnen. Zij begeleidt u en helpt u de symptomen van hartfalen te begrijpen
Wat neemt u mee?
en te herkennen. Daarnaast verricht zij controles op het gebied van gewicht en
Neem bij elk polikliniekbezoek mee:
bloeddruk. Als dit wenselijk is past zij uw
• uw medicijnkaart
medicatie aan. Zonodig luistert zij naar
• uw dagboek hartfalen
uw longen of vraagt in overleg met uw behandelend cardioloog aanvullende onderzoeken aan zoals:
Wat is hartfalen?
• echo van het hart • bloedonderzoek
Hartfalen betekent dat uw hart minder zijn
• röntgenfoto van de longen
werk doet en minder bloed rond pompt. Een gezond hart pomp het bloed rond
De hartfalenverpleegkundige houdt
om het lichaam te voorzien van voedings-
maandag, woensdag en vrijdag
stoffen en zuurstof, en afvalstoffen weer af
spreekuur. Op deze dagen kunt u
te voeren. Bij veranderingen past het hart
telefonisch contact opnemen voor vragen
zich normaliter automatisch aan. 3
Hartfalen Wanneer uw lichaam meer voedings-
voeten, enkels, benen en/of buik.
stoffen en energie vraagt, bijvoorbeeld wanneer u de trap oploopt, reageert het
Hartfalen is meestal een chronische
hart hierop. Uw hart klopt dan sneller en
aandoening. Dit betekent dat het wel
krachtiger, waardoor er meer bloed door
behandeld kan worden maar niet volledig
het lichaam circuleert.
genezen.
Door de verminderde pompwerking
De meest voorkomende oorzaken van
stroomt het bloed echter trager door uw
hartfalen zijn:
lichaam. Soms blijft het bloed achter en
• vernauwde kransslagaders
zorgt dan voor stuwing in bijvoorbeeld de
• hartinfarct
longen, buik en/of benen. Soms komt het
• hartklepafwijkingen
bloed niet op de juiste plaats, waardoor
• hoge bloeddruk
sommige organen te weinig zuurstof
• hartspierafwijkingen
krijgen. Een typerend verschijnsel van
• hartritmestoornissen
hartfalen is ook dat u er ’s nachts vaker uit moet om te plassen.
Soms wordt de precieze oorzaak niet gevonden. De verschijnselen van hartfalen
Als het hart minder goed pompt komt het
kunnen dan wel behandeld worden.
lichaam zuurstofrijk bloed te kort. Door dit tekort voelt u dat uw spierkracht minder is dan voorheen. Ook spieren hebben zuur-
Klachten
stof nodig. U zult sneller moe worden bij inspanningen als bijvoorbeeld (trap)lopen
Beoordeel welke van de onderstaande
of boodschappen doen.
klachten op u van toepassing zijn en kruis deze aan.
Wanneer vocht zich ophoopt in de longen kunt u last krijgen van kortademigheid wanneer u gaat liggen. Ook kunt u het benauwd krijgen als u voorover buigt of
4
• kortademigheid en benauwdheid, met name bij inspanning of bij plat liggen • vaker eruit moeten ’s nachts om te plassen
bukt. Vocht kan zich ook verzamelen in
• prikkelhoest, vooral bij plat liggen
andere delen van het lichaam, zoals
• vermoeidheid
• duizeligheid of uitgeput zijn
hartfalen. Aanvullende informatie over de
• slapeloosheid of onrustige slaap
medicijnen vindt u in de bijsluiters. Mocht
• opgezette benen en enkels, u kunt er
u klachten krijgen door de medicijnen dan
een putje indrukken
is het van belang dat u dit doorgeeft aan
• misselijkheid: bijvoorbeeld in
de hartfalenverpleegkundige.
combinatie met een opgezette buik die pijnlijk en gevoelig is Praktische tips medicatie Behandeling
Medicijnen verdeeldoos Het gebruik van een medicijnen verdeel-
Aan de hand van het medisch onderzoek
doos kan gemakkelijk zijn wanneer u veel
stelt de cardioloog een behandelplan
medicijnen gebruikt. Deze doosjes zijn
op. Het gebruik van medicijnen is een
te koop bij de apotheek. U kunt er de
belangrijk onderdeel van de behande-
medicijnen voor een hele dag of een hele
ling. Uw lichaam moet zich goed kunnen
week in uitzetten. Bent u zelf niet goed in
instellen op de medicijnen. Het is daarom
staat de medicijndoos te vullen, dan kan
van het grootste belang dat u de juiste
dit mogelijk door een familielid/vriend
dosering krijgt en de medicijnen inneemt
gedaan worden. Ook de wijkverpleeg-
op de voorgeschreven en juiste wijze. Als
kundige kan hierbij zonodig behulpzaam
u dit niet doet vermindert of verdwijnt
zijn.
het gunstige effect van de medicijnen. Het vaststellen van de juiste dosering kan enige tijd in beslag nemen. Soms is
Gebruik medicijnkaart
het moeilijk een juiste balans te vinden tussen de verschillende medicijnen. Om
Medicijnenschema
goed overzicht te kunnen houden krijgt
Maak het medicijnenschema, waarop do-
u een geneesmiddelenkaart. Zo kunt u
sering en tijdstip van inname genoteerd
altijd terugvinden wat uw medicatie is en
staan zo eenvoudig mogelijk. Koppel de
op welke tijden u deze moet innemen.
medicijntijden bij voorkeur aan een vaste
De meest gebruikte medicijnen en hun
gebeurtenis op de dag: maaltijden, thee,
werking staan vermeld in uw dagboek
’s avonds voor het slapen gaan. 5
Hartfalen
Noteren merknaam en stofnaam
Wat kunt u zelf doen?
Thuis wordt soms een ander merk voorgeschreven dan in het ziekenhuis. Dit
U heeft zelf een belangrijk aandeel in de
kan voor veel verwarring zorgen.
behandeling. We hebben 7 aandachtspunten voor u op een rijtje gezet. Dit zijn
Inname medicatie vergeten
onderwerpen waar u zelf iets aan kunt
Wanneer u de medicijnen een keer
doen of waarop u moet letten.
vergeet in te nemen, mag u daarna niet zomaar een dubbele dosis innemen. Vaak
Medicijnen
staat op de bijsluiter wat u in een dergelijk
Vraag aan de cardioloog of hartfalenver-
geval kunt doen. Ook kunt u met arts of
pleegkundige wat de bijwerkingen van uw
apotheker overleggen.
medicijnen zijn en wanneer u de medicijnen het beste kunt innemen. De bijwerkin-
Innametijden plastabletten
gen staan ook in uw dagboek.
U kunt zo nodig schuiven met de innametijden van de plastabletten. Als u
Gebruikt u andere medicijnen dan
’s ochtends boodschappen wilt doen, kan
voorgeschreven door de cardioloog, dan
het praktischer zijn de plastabletten zo
verzoeken wij u dit door te geven.
vroeg mogelijk in de ochtend in te nemen en daarna nog een half uurtje te rusten.
Griepprik
Het is verstandig plastabletten niet later
Wij adviseren om een griepprik bij uw
dan de avondmaaltijd in te nemen.
huisarts te halen.
Anders moet u ’s nachts vaker uit bed om te plassen.
Weet wat u eet Probeer gevarieerd te eten en let erop dat
Bijwerkingen
u niet te zwaar wordt.
Bespreek bijwerkingen altijd met uw arts of hartfalenverpleegkundige.
Wees zuinig met zout Natrium (een bestanddeel van keukenzout) trekt water aan waardoor het lichaam meer vocht vasthoudt (1 gram zout bevat 400 milligram natrium). Het afvoeren van
6
dit vocht doet een extra beroep op uw
appeltjes uit de diepvries, gezouten
hartfunctie. U bent daarom gebaat bij
snijbonen en zuurkool
zoutarme voeding.
• augurken, zilveruitjes en ander zoetzuur
De volgende producten bevatten veel
• kant-en-klaarmaaltijden en afhaal-
natrium en worden daarom afgeraden
maaltijden van de chinees, toko,
bij een natriumbeperkt dieet (tenzij dit anders met de diëtist is afgesproken): • bouillon, bouillonkorrels, -poeder en tabletten • kant-en-klare soepen, sauzen en mixen • soeparoma (maggi), strooiaroma,
snackbar en pizzeria • keukenzout, kruiden met zout (zoals vleeskruiden), kruidenzout, zeezout, mosterd, marmite, sambal en vetsin • zoutjes, gezouten pinda’s, gezouten noten, kroepoek en chips
ketjap (zout en zoet), ketchup,
• tomatensap en groentesap
juspoeder en
• drop (zout en zoet), in drop zit
• tabletten en aromat
glycyrizine dat bloeddrukverhogend
• gepaneerde vis, zoals visstick, in zuur
werkt.
gelegde vis (bijvoorbeeld haring), gestoomde en gerookte vis
Wees matig met vocht
(bijvoorbeeld zalm, makreel, paling,
Door de inname van de hoeveelheid
bokking), zoute haring, ansjovis en vis
vocht te beperken, kan het hart zijn functie
uit blik en glas
beter uitoefenen. De minimale hoeveel-
• kant-en-klare vleesproducten zoals
heid vocht die u nodig heeft, is 1,5 liter
rookworst, gehaktbal, hamburger,
per dag. Dit hebben de nieren nodig om
saucijs en gepaneerd vlees
goed door te spoelen. De maximale
• kant-en-klare vegetarische vleesvervangers zoals kaasplak, groente-
hoeveelheid vocht is 2 liter per dag , om zo het hart minder te belasten.
burgers • sterk gezouten vleeswaren zoals rookvlees, bacon, cervelaatworst, salami, rauwe ham en ontbijtspek • groente uit blik en glas, diepvriesgroente a la crème, rode kool met
Onder drinkvocht wordt verstaan: • dranken, zoals water, thee, koffie, melk, limonade en bouillon • vloeibare voedingsmiddelen zoals soep, 7
Hartfalen vla, pap, yoghurt, ijs, vruchtenmoes • vaste voedingsmiddelen zoals fruit, vruchtenconserven
Leefgewoonten Hartfalen kan tot gevolg hebben dat u uw leefpatroon moet veranderen. In het
• fruit en toetjes bevatten ook vocht
algemeen houdt dit in dat u overal meer
• alcohol kan een negatief effect
de tijd voor moet nemen. Probeer stress
hebben op de pompkracht van het
zoveel mogelijk te vermijden. U zult
hart. Daarom adviseren wij u geen
bewuster uw tijd moeten indelen. Neem
alcohol te gebruiken. Alcohol kan ook
tussen de dagelijkse bezigheden zoals
een nadelig effect hebben op de
aankleden, boodschappen doen,
medicijnen.
bezoeken afleggen enz. bewust een rustpauze. U zult zich dan minder moe voelen.
Lichamelijke inspanning
Het is aan te bevelen niet te roken.
De ernst van uw hartfalen bepaalt of u din-
Dit alles heeft natuurlijk grote invloed
gen wel of niet kunt doen. Een lichte vorm
op uw gezinsleven. Er is misschien in het
van hartfalen zal weinig effect op uw werk
begin veel onbegrip. Daarom is het van
en conditie hebben. Een wat zwaardere
belang uw problemen zoveel mogelijk te
vorm van hartfalen zal meer invloed heb-
bespreken. Uw partner of andere familie-
ben op uw leven. Het is voor uw conditie
leden kunnen ook altijd op het spreekuur
van belang dat u, voor zover dit mogelijk
van de hartfalenverpleegkundige terecht.
is, actief blijft. Meestal voelt u zich beter als
Zonodig kan de verpleegkundige u de
u zich regelmatig inspant. De mate van in-
weg wijzen naar andere instanties.
spanning kunt u samen met uw cardioloog of hartfalenverpleegkundige bespreken.
• beperk de inname van zout (natrium)
gelijkheden. Om de dagelijkse dingen te
• beperk de inname van vocht
doen zult u zich moeten aanwennen voor
• eet gevarieerd
alles meer tijd te nemen. Als u zichzelf
• beperk het gebruik van alcohol
aanleert om
• zorg voor voldoende lichaams-
dagelijkse bezigheden langzaam te beginnen en pauzes te nemen, dan zult u merken dat u meer kunt presteren zonder dat u zich direct moe voelt. 8
Leefregels samengevat
Ernstig hartfalen zal u beperken in uw mo-
beweging • rust met regelmaat en vind een goede balans tussen activiteit en rust • gebruik uw medicijnen volgens
voorschrift
Tenslotte
• stop met roken • voorkom verkoudheid, griep of infectie
In deze folder staat veel informatie, maar
(door onder andere de griepprik te
misschien zijn niet al uw vragen
halen)
beantwoord. Wij hopen dat u met deze
• let op tekenen van verslechtering:
vragen bij ons komt zodat wij een en ander
door uw dagelijkse gewicht te
verder kunnen toelichten.
controleren
Tip: schrijf uw vragen op!
• waarschuw uw arts of hartfalenverpleegkundige bij tekenen van verslechtering
Vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog
Complicaties
algemene vragen over de hartfalenverpleegkundige of andere algemene vra-
Het is belangrijk om te luisteren naar de
gen over uw hartfalen?
signalen van uw lichaam. Neem contact
Dan kunt u op maandag, woensdag of
op met de hartfalenverpleegkundige
vrijdag tussen 8.30 - 16.30 uur contact met
indien u in toenemende mate last krijgt
ons opnemen. Dat kan via het
van:
telefoon-nummer (0223) 69 67 75
• kortademigheid • dikke voeten of onderbenen • duizeligheid • misselijkheid, braken en/of diarree • verminderde eetlust • opgezette, gevoelige buik • hartslag is ineens sneller of onregelmatig • gewichtstoename van meer dan 2 kilo in drie dagen • pijn op de borst • bijwerkingen van de medicijnen 9
Hartfalen Vragen............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................................................................
10
............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................................................................
11
Gemini Ziekenhuis Huisduinerweg 3 1782 GZ Den Helder (0223) 69 69 69
gemini-ziekenhuis.nl
