Tekst Hieke Voorberg Fotografie jack tillmanns, Hieke Voorberg, Juan Domingo Peron,
Luie Andalusiër, gierige Catalaan en brute Bask
De vooroordelen
over S
‘Vertel me waar je vandaan komt en ik zeg je wie je bent.’ Ook Spanjaarden hebben zo hun vooroordelen over hun landgenoten. Temperament vroeg enkelen om hun ongezouten mening over de vier meest spraakmakende regio’s van Spanje: Baskenland, Madrid, Andalusië en Catalonië.
Hoewel je in Catalonië als buitenstaander misschien niet zo gemakkelijk aansluiting vindt, heb je, als je dit wel lukt, aan een Catalaan een échte vriend
‘De Verenigde Staten van Spanje’, zo wordt Spanje soms schertsend genoemd. Wie wat langer in Spanje woont, kan inderdaad soms het gevoel krijgen dat de eenheid in het land nog ver te zoeken is. Zelfs wanneer Spanje wint met voetbal, breekt niet zoals in Nederland massaal de passie los. Integendeel, in sommige gedeeltes van Spanje was men niet eens blij met de goede sportprestatie van het nationale voetbalteam. Vooral in de regio’s Baskenland en Catalonië, waar men pleit voor onafhankelijkheid, is het regio gevoel veel sterker dan het nationalistische Spaanse gevoel. Maar ook in de regio´s waar dit niet speelt, lijkt men trotser op de eigen regio dan op het hele land. Wereldburger, Europeaan, Spanjaard, het zal ze wat, allereerst zijn ze toch Catalan, Madrileño, Andaluz of Vasco.
Hard werkende Catalanen Feit: In het noordoosten van Spanje ligt Catalonië, daar waar men Catalaans spreekt en schrijft. Pas op: dit is een eigen taal, geen dialect. Onafhankelijkheid van Spanje, dat is wat veel Catalanen willen.
Topografie van Spanje Spanje is een groot en gecompliceerd land, constitutioneel opgedeeld in zeventien autonome gebieden. Vijftien hiervan liggen op het vasteland en bezetten het grootste gedeelte van het Iberisch Schiereiland, de andere twee zijn eilandengroepen: de Balearen in de Middellandse Zee en de Canarische Eilanden in de Atlantische Oceaan voor de westkust van Noord-Afrika. Daarnaast zijn er ook twee kleine Spaanse enclaves in Noord-Afrika: Ceuta en Melilla.
48 temperament.es
Vooroordeel: Catalanen zijn niet erg populair onder de Spanjaarden. Ze worden gezien als een gesloten volkje, dat het liefst zo weinig mogelijk met Spanje te maken heeft. Een Catalaan maakt niet zo gemakkelijk contact als een gemiddelde Spanjaard, is serieus van aard en werkt hard. Met succes, want een Catalaan is een slimme en professionele handelsman. Zowel in de horeca, waar een gratis tapa ondenkbaar is, als in het privéleven zijn Catalanen niet erg genereus. Soms zelfs wat gierig. Hoewel je in Catalonië als buitenstaander misschien niet zo gemakkelijk aansluiting vindt, heb je, als je dit wel lukt, aan een Catalaan een échte vriend. Dit moet je bij de hartelijkheid van de Zuid-Spanjaarden altijd nog maar even afwachten. Familie, traditie en werk zijn belangrijke factoren in het leven van een Catalaan. Vishandel, textiel en toerisme, daarvan zijn ze rijk geworden. Qua economische ontwikkeling en vernieuwing heeft Catalonië als regio altijd vooruitgelopen op de rest van Spanje. Ook hebben Catalanen hun sporen verdiend op het gebied van kunst. Zowel kunstenaar Dalí, Gaudí als Miró zijn van origine Catalaans.
Spanje algemeen
Cultuur
Spanjaarden
Okt. 2008 49
Trotse Madrilenen Feiten: Madrid is het geografische centrum van Spanje, maar ook het politieke. In deze hoofdstad van Spanje staat het koninklijke paleis. Het is het hart van Spanje, en waarschijnlijk de plek waar men zich nog het meest ‘Spaans’ voelt.
Vooroordelen: Een Madrileen is niet alleen geboren in het centrum van Spanje, hij of zij voélt zich ook echt het centrum van Spanje. Madrilenen zijn trots op hun afkomst en op hun hoofdstad. Volgens Spanjaarden is hun koppige trotsheid te vergelijken met de trotsheid van de Fransen. Die trots heeft hen in de geschiedenis heel wat problemen opgeleverd. In de hoofdstad Madrid zijn, zo gaat het verhaal, meer bars te vinden dan in heel Noorwegen bij elkaar. Ook dit zegt wat over de Madrilenen, die graag de vele barretjes bevolken. Madrilenen houden van een bourgondisch feestje en gaan daarmee door tot diep in de nacht. Tussen de Madrilenen en de Catalanen botert het niet, ze zijn van oudsher als water en vuur. Als Real Madrid wint van FC Barcelona, barst het feest los en roepen de Madrilenen vijandige leuzen over de tegenstander. Op de weg zijn ze een gevaar, een fietser waagt niet graag z’n leven op de straten in de regio. Het is een traditioneel volkje, dat misschien nog het liefst van alle regio’s Spanje als eenheid ziet. ‘Hier in Madrid zouden we graag zien dat Spanje wat meer één zou zijn. In de andere provincies denken ze daar heel anders over en willen ze zich zelfs van Spanje afscheiden. Dit soort ideeën kwetst mij, want we hebben zo’n prachtig land, ook al zijn er veel verschillen qua natuur en cultuur’, aldus de Madrileense Silvia.
Het noorden en het zuiden De Duitse filosoof Immanuel Kant zei over het verschil tussen het noorden en het zuiden: ‘Mensen in het noorden van een land leven vaak in een kouder klimaat en zijn dus gedwongen om meer tijd in huis door te brengen. Dat geeft ze meer tijd om na te denken en dus worden ze wat serieuzer en verstandelijker van aard. Omdat het in het zuiden in de regel warmer is, leven mensen buiten, ze zitten minder in hun eentje te dubben en gaan gemakkelijker relaties aan.’
Madrilenen houden van een bourgondisch feestje en gaan daarmee door tot diep in de nacht
50 temperament.es
Cultuur
Feestende Andalusiërs Feiten: Andalusië is een van de regio’s in Spanje met het warmste klimaat. De invloeden van zigeuners en ‘Moren’ (Arabieren) hebben hun sporen nagelaten op de cultuur. Andalusiërs breken veel woorden van de Spaanse taal aan het einde af en spreken de ‘s’ niet uit.
Als het morgen ook nog kan, graag, en na het middageten het liefst een uitgebreide siësta. Werken? Dat wel, maar dan vooral om te leven
Vooroordelen: Niet alleen nationaal maar ook internationaal spreekt het folkloristische Andalusië met zijn olijfbomen, flamencodanseressen, siësta, stierenvechten en tapas enorm tot de verbeelding. Staan de zuiderlingen in Spanje sowieso bekend als de meest open en warme persoonlijkheden, de Andalusiërs wel het meest. Ze zijn altijd vrolijk en lijken zich geen zorgen te maken. Misschien is het de invloed van de zigeuners, maar ze worden gezien als een emotioneel en temperamentvol volkje. Ze leven meer met hun gevoel dan met hun verstand. Wat ze ook doen, alles moet luid gebeuren en met veel bombarie. Het gezinsleven speelt zich buiten af of in de bar, de kleine kinderen gaan altijd mee. Hoewel zeventig procent in naam katholiek is en Sevilla en Málaga bekend staan als katholieke bolwerken, neemt ook in Andalusië het aantal gelovigen af. Wel worden de katholieke vieringen aangegrepen om eens goed te feesten. Andalusiërs staan vooraan in de rij bij de polonaise; áls er iets te vieren valt, doet jong en oud mee. Praatjesmakers zijn het volgens de Spanjaarden, en ze houden van aanraken. Maar de mensen zijn zeer genereus, bijvoorbeeld in het serveren van een gratis tapa bij een drankje. Tevens zijn ze ‘layed back’ en relaxt. Misschien wel té relaxt naar de smaak van de Spanjaarden. Als het morgen ook nog kan, graag, en na het middageten het liefst een uitgebreide siësta. Werken? Dat wel, maar dan vooral om te leven. Áls er al werk is, want er is niet genoeg werkgelegenheid in de regio. Het luie imago van de Andalusiërs stamt uit de tijd dat ze als slaven voor de herenboeren moesten werken en verder niets konden doen om hun economische omstandigheden te verbeteren. Hoewel deze passieve houding nu niet meer nodig is, ontbreekt bij velen nog steeds de drive om een flitsende carrière te maken. Tot ergernis van de rijkere regio’s in Spanje, die vanwege deze houding een groot deel van hun belastinggeld ter investering in Andalusië zien verdwijnen.
okt. 2008 51
Familie en lokale traditie Nico Visser geeft met zijn bedrijf Eso Si cursussen over leven en wonen in Spanje. Hiermee probeert hij mensen een beter inzicht te geven in de achtergronden en verklaringen van Spaanse gewoontes en het leven in Spanje in het algemeen. Temperament vroeg hem waarom Spanjaarden zo regionaal en lokaal gericht zijn. Nico Visser: ‘Spanje is een groot land en vanwege het berglandschap vroeger moeilijk te bereizen. Bovendien was het veel te warm om een lange reis te maken. Vanuit de geschiedenis zijn Spanjaarden niet gewend om op bezoek te gaan in andere dorpjes, regio’s en provincies. Omdat er dus niet zo veel contact was met de buitenwereld, zijn de lokale cultuur en tradities op veel plekken nog intact gebleven. Een ander aspect is de waarde die Spanjaarden aan familie hechten. Het bestaan in dit land is erg hard geweest, waardoor men allereerst vertrouwde op de familie en een zekere aarzeling toont ten opzichte van het onbekende.’ Kijk voor meer informatie op www.esosi.com
Brute Basken Feiten: Baskenland is een in het noorden gelegen regio, op de grens tussen Spanje en Frankrijk. Een Atlantisch, regenachtig zeeklimaat. Basken spreken hun eigen taal, het Euskera, en streven naar onafhankelijkheid. Bekend van: surferswalhalla Bilbao, de luxe badplaats San Sebastian en van Picasso’s schilderij ‘Guernica’.
Ervaring leert dat het een onderwerp is waar ook Basken niet graag over praten, al is het alleen al omdat ze het beu zijn om als ETA-leden bestempeld te worden
Vooroordelen: Het eerste waar een Spanjaard bij een Bask aan denkt, is helaas de terroristische organisatie ETA. Hoewel het maar een handjevol Basken is dat achter de aanslagen zit, weten veel Spanjaarden niet goed op wie ze nou wel of niet kunnen vertrouwen. Maar ze kijken er wel voor uit om hierover met de Basken te praten. Ervaring leert dat het een onderwerp is waar ook Basken niet graag over praten, al is het alleen al omdat ze het beu zijn om als ETA-leden bestempeld te worden. Spanjaarden begrijpen wel dat de Basken onder Franco door een moeilijke tijd zijn gegaan en dat het lastig is te accepteren dat Baskenland geen autonoom land meer is, wat vóór het dictatorschap van Franco wél het geval was. En de Basken waren daar blij mee, want zo zien ze het graag, één ‘País Vasco’, ofwel een land alleen voor de Basken. Erg Spaans voelen de Basken zich niet en hun regionale trots leidt vaak tot ergernis van andere Spanjaarden. ‘Het Euskera is een vreemde taal die niemand verstaat en kan herleiden. Soms heb ik het gevoel dat de Basken zélf de taal niet eens kunnen verstaan, daar ze onderling ook veel geneigd zijn Spaans te
52
praten’, sneert de Catalaanse Pau. Het Baskisch is inderdaad een taalfamilie op zich die in geen enkel opzicht lijkt op een andere taal in de wereld. Basken staan bekend als een bruut en bombastisch volkje. Ze houden van een feestje en gaan graag hun eigen gang. Ook tijdens de feestdagen, waarbij de politie absoluut niet welkom is. Het lijkt soms wel alsof ze niet weten wat ze zelf willen; zeggen ze vandaag ‘ja’ dan kan het morgen ineens ‘nee’ zijn. Het is een hardwerkend volk, een beetje droog en gesloten. Wanneer Basken een verhaal over zichzelf vertellen, kunnen ze nogal overdrijven en opscheppen. In het persoonlijke contact bewaren ze vaak afstand en voor een inwoner van Spanje zijn ze nogal serieus van aard. Hun brute aard komt vooral tot uiting in de traditionele feesten, waarbij men wedstrijden ‘zware stenen optillen’ of ‘houthakken’ organiseert. In het leven van de Basken vervult het katholieke geloof een belangrijke rol, maar dan vooral op een dogmatische manier. Tonen Andalusiërs veel emoties bij het geloof, Basken beleven het vooral met hun verstand.
