Hans Klomp November 2014

De financieringsmarkt voor MKBers

Koen Advokaat /Joris Wijnen/ Hans Klomp November 2014

Feiten en cijfers

• De totale markt voor zakelijke bancaire kredietverlening is EUR 345 mrd groot (2013). • Deze EUR 345 mrd representeert 80% van de totale kredietmarkt, ongeveer 20% wordt via de kapitaalmarkt gefinancierd.

• EUR 170 mrd daarvan bestaat uit leningen kleiner dan EUR 10 mln per lening • De drie grootbanken nemen 80-90% van de bancaire kredietverlening voor hun rekening.

2

Feiten en cijfers

3

Feiten en cijfers

4

Feiten en cijfers

5

Feiten en Cijfers

6

Feiten en cijfers Bevindingen DNB Studie ‘Kredietverlening en bancaire kapitaal’

-

Laagconjunctuur

-

Financieren van vooral werkkapitaal ipv investeringen

-

Toegenomen ondernemingsrisico’s

-

Hoge informatiekosten

-

Te weinig alternatieve financieringsbronnen

-

Invloed van balanspositie banken beperkt!

7

DNB Studie ‘Kredietverlening en bancaire kapitaal’ Belangrijkste knelpunten: - Het mkb dat financiering zoekt, heeft vaak een zwakke financiële positie - Voor banken het risico op mkb-financiering is toegenomen, - Er zijn onvoldoende alternatieven zijn om de terugval in bancaire kredieten aan te vullen.

Voorstel ‘Aanvullende actieplan MKB Financiering’: - Doorontwikkelen van een markt voor eigen vermogen. - oprichting van een Achtergestelde Leningenfonds door middel van een garantstelling van 500 miljoen euro (innovatiekredieten, seedfondsen o.a.) - extra impuls van 100 miljoen euro aan investeringen via ‘business angels’ en participatiemaatschappijen (Dutch Venture Initiative, DVI alleen in fondsen participeert waarin private beleggers voor minimaal 50% meefinancieren); - beschikbaarstelling door de overheid van 400 miljoen euro aan garanties voor de start van nieuwe aanbieders van mkbfinanciering; - vergroting van de investering van de Europese Investeringsbank (EIB) en het Europees Investeringsfonds (EIF) in Nederland; - Regeling ‘Vroege Fase Financiering’ wordt permanent

- Betere marktwerking mkb-financiering en verder verbeteren overheidsinstrumenten - Verbeteren beschikbaarheid en toegankelijkehied van kredietwaardigheidsinformatie - Stimuleren van betere kennis en vaardigheden mbt financiering - Verbeteren toegang tot overheidsregelingen 8 - Verbreden van het financieringsaanbod (alternatieve financieringsvormen)

Financieringsmogelijkheden anno nu op een rij

- Bancaire financiering - Lease - Debiteuren financiering - Garantie & Subisidies - Informal Investment & Private equity

- Mikrokrediet - Kredietunies - NPEX - Regelingen Europa - Crowdfunding

9

Bancaire financiering

• Banken primaire bron van financiering van werkkapitaal en investeringen die direct bijdragen aan operationele cashgeneratie • Relatief goedkoop

• Nederlands bankenlandschap is overzichtelijk

10

Lease

• Nieuwe leaseuitzettingen ca. 1 miljard per kwartaal • 62% betreft bedragen tussen 100.000 en 5 miljoen euro • Overzichtelijk aantal leasemaatschappijen in NL • ABN AMRO Lease een van de top spelers • Vendor lease groeit, vaak bancair gefinancierd (Als de afnemer van een leaseobject zowel klant is van de leverancier van het leaseobject als van de leasemaatschappij, heet dit Vendor lease)

11

Debiteurenfinanciering

• Nederland is een kleine speler in Europa (vgl. VK, Fr, It, Dui, Spa) • 4 bancaire partijen actief, gericht op grote klanten • Supply Chain Finance – Reverse factoring • Nieuwe toetreders die zich richten op kleinere bedrijven, kleinere portefeuilles en onderscheidende diensten

Trefi legt de ondergrens voor acceptatie bij een omzet van € 250.000 en een business-to-business debiteurenbestand van boven de € 25.000 en heeft voor € 1 miljoen aan financiering uitstaan bij 20 klanten. Er is funding nodig om meer portefeuilles te accepteren. Op dit moment is Trefi bezig met een grote investering van 75-100 miljoen, voor een groot deel gegarandeerd door de overheid. ABN AMRO is geïnteresseerd om de lening te verstrekken.

12

Garanties & Subsidies

13

Informal Investors & Private Equity •

Heel veel actieve partijen

•

(Opportunistische) regionale of sector focus

•

ABN AMRO Investment Match

•

Private equity actief in lager segment

14

Microkrediet - Opgericht in 2009 - Landelijk werkende microkredietinstelling in Nederland - De doelgroep startende en bestaande ondernemers die niet worden gefinancierd door een bank. - Gefund door de grote banken en verzekeraars in Nederland. - (medio 2014) 5000 kredieten verstrekt voor een totaal bedrag van € 90 miljoen. De rente voor een microkrediet is tussen de 9,75% en de 10,75%. De rente voor een MKB-krediet ligt tussen de 8,75% en de 10,75%. - Qredits leningen worden gegarandeerd door de ministeries van EZ en Financiën. - Mikrokrediet tot € 50.000, en MKB-krediet voor bedragen tussen de € 50.000 en € 250.000*.

* Als onderdeel van het Actieplan is de maximale lening die kan worden verstrekt verhoogt tot 250.000 euro die ook in rekening-courant kan worden verstrekt.

15

Kredietunies

• Kredietunies zijn een historisch en wereldwijd fenomeen

• Veel positieve media en politieke aandacht • Vooralsnog geldt eis bankvergunning en toezicht • Verleende kredieten t.w.v. een paar miljoen

• 6 actieve unies, 100-200 aanvragen

16

NPEX Beurs specifiek voor het ophalen van kapitaal door MKB-ers - Prospectus (light) - Max 2,5M euro per jaar - Minimaal inleg per belegger 100k - Max. aantal beleggers dat kan worden aangeschreven is 100

17

Regelingen Europa (Horizon 2020)

18

Crowdfunding

19

Crowdfunding Nederland

• Van 1 naar 11 naar 32 naar 80 miljoen (schatting 2014)

• Gemiddelde investering per bedrijf € 82.000 • 8 partijen met een AFM vergunning • Mogelijk aanpassing van het juridisch kader

• % gehaalde projecten tussen de 60-90%

20

Crowdfunding Platforms

• Seeds – lening – Ocean CleanUp

• Symbid – aandelen - Kidswatcher • Geldvoorelkaar – lening - Blauw • Kickstarter – vooruit koop – Oculus Rift - Fairphone

21

Epiloog

22

Rol ABN AMRO Voorlichten ondernemers en faciliteren kennis- en vaardighedenoverdracht • Platform “Verder met Financieren” (https://verdermetfinancieren.abnamro.nl) • ABN AMRO Financieringskompas (www.abnamro.nl/financieringskompas) • Platform MKB Nederland mede mogelijk gemaakt door NvB (http://www.ondernemerskredietdesk.nl/ • Innovatiecentrum ABN AMRO • StartupBootCamp • www.abnamro.nl/insights • Dutch Design Week (Business)

Regisseur/adviseur van passende financieringsstructuur - 12 financieringsspecialisten Regio Zuid - 3 focusgebieden: Snelgroeiende bedrijven, Bedrijfsovernames, Alternatieve/Staatsgegarandeerde financieringsvormen

Zie ook  www.abnamro.nl/nl/zakelijk/middenbedrijf/klantverhalen 23

Vragen ?

Dank voor de aandacht!

Hans Klomp Specialist Groei & Innovatie ABN AMRO @groeidesk

24

Epiloog

25

Marc Jansen 10 november 2014

Introductie BOM

Introductie BOM • Brabant heeft potentie en ambitie om tot Europese top van kennis en innovatie te behoren • Versterken Brabantse economie • Het leveren van een bijdrage aan maatschappelijke uitdagingen: Gezond ouder worden; Slimme mobiliteit; Duurzame Agrofood; Duurzame energie.

Introductie BOM

Nieuwe bedrijvigheid door partijen samen te brengen

Vestiging in Brabant ondersteunen

Financierings- en investeringsmogelijkheden

Efficiëntere werklocaties

Agenda 1

Risicodragend Vermogen : wat betekent dat

2

Investeringsmissie BOM Capital

3

Hoe loopt een investeringsproces

4

Enkele voorbeelden

1 Risicodragend Vermogen : wat betekent dat

Risicodragend Vermogen : wat betekent dat “Onderzoek wijst uit dat een meerderheid van de bedrijven na een investering door een participatiemaatschappij, groeit wat betreft omzet, werkgelegenheid en winst. Ook investeert het grootste deel van de bedrijven meer in marketing en research & developement. Samenwerking met een participatiemaatschappij duurt gemiddeld vijf jaar” • Venture Capital & Private Equity • Aandelenbelangen & Leningstructuren • Gespecialiseerde fondsen & Generieke fondsen • Investeren op afstand & Hands on management

1 Risicodragend Vermogen : wat betekent dat

En Risicodragend Vermogen betekent ook…. • • • • •

Het delen van invloed Het verstevigen van de strategie Het professionaliseren van toezicht Het delen van rendement Het richten op een exit

Agenda 1


2


3


4

Enkele voorbeelden

2 Investeringsmissie BOM Capital

Investeringsmissie BOM Capital • BOM Capital investeert risicodragend in innovatieve jonge, snelgroeiende en volwassen bedrijven • Geen “Lender of last resort” • Wel partner in transities (expansie, overname, familieoverdracht, mbo/mbi etc.) • Multiplier privaat kapitaal • Focus op de Brabantse Topsectoren • Marktgedreven, niet fondsgedreven

High Tech Gert-Jan Vaessen HTSM ICT Maintenance Logistiek

Life Tech Marc Jansen Life Sciences MedTech Duurzame AgroFood Biobased Economy


1. Directe investeringen • Ca 40 participaties

• Geïnvesteerd vermogen ca 30mln • Beschikbaar vermogen ca 10mln • Aandelen en (converteerbare e/o achtergestelde) leningen


2. Fondsen in eigen beheer •

Technostartersfonds Zuid-Oost NL: gesloten, nog 2 participaties, ism Liof

• •

Life Science & Health Fund: open, 6 mln , 6 participaties, ism PPM Oost Biobased Brabant Fonds: open, 10 mln, 2 participaties

•

Waterfonds:open, 3 mln

•

Spin-Off Fonds Brabant: gesloten, 11,5 mln, 14 participaties

•

MKB Innovatiefonds: gesloten, 18 mln leningen aan 70 bedrijven


3. Aandeelhouder in externe fondsen • Technostartersfonds Zuid NL: 8 mln, gesloten, 16 participaties, ism oa Liof, TuE, Rabo

• Brabant Life Science Seed Fonds: 9 mln, 6 participaties


Recente fondsen 1. Innovatiefonds Brabant • Omvang € 125 mln • Maatschappelijke opgaves • Gezond ouder worden • Duurzame Agro-Food ketens

• Slimme mobiliteit • Duurzame energie • Brabantse Topsectoren • Direct Investments / Fondsen in eigen beheer / Fonds in Fonds • Multiplier privaat kapitaal minimaal 3 • Doorlopende kapitaalstructuur


Recente fondsen 2. Cleantechfonds • Omvang € 12 mln • Gericht op subsectoren

• Solar • Elektrisch rijden • Smart grid

• (pre-) seed, early stage


Recente fondsen 3. Ontwikkelfonds • Subfonds in eigen beheer vanuit het Innovatiefonds Brabant

• Omvang € 20 mln • Gericht op clustervorming • (pres-) seed, binnen 4 jaar marktrijp • Marktpotentie > € 100 mln


BOM Capital levensfasemodel

Agenda 1


2


3


4

Enkele voorbeelden

3 Hoe loopt een investeringsproces

BOM Capital toetst aan… • Belangrijke Noord-Brabantse link. • MVO-toets: grondstoffen en productiebeleid, sociaal beleid, governance • Integriteitstoets: professionele integriteit, ernstige fouten bij bedrijfsuitoefening, strafbare feiten, witwassen • Kwaliteit ondernemer en onderneming • Kennisintensiviteit en innovatiekracht • Schaalbaarheid en internationale ambities • • • •

Specifieke doelstellingen per fonds Investeringen tussen € 250.000 en € 2.500.000. Minderheidsbelangen: 10 – 49 % Kwalitatief goede co-financiers bij instap

• Niet hands on – wel actief aandeelhouderschap • Investeringshorizon 3 – 7 jaar • Naast aandelenkapitaal ook (achtergestelde) leningen • Marktconform rendement

• Goede documentatie


Kennismaking

Grondig onderzoek

Dealmaking

• Kennismaking • • • • • •

Intake website Introductie ondernemingsplan Kennismakingsgesprek Beoordelen aanwezige informatie Opstellen quickscan Initiële beoordeling

Management

Exit


Kennismaking

Grondig onderzoek

Dealmaking

Management

• Grondig onderzoek • Analyse onderneming; oa product, markt, strategie, kapitaalbehoefte, waardeketen • Analyse ondernemers; competenties en vaardigheden • Letter of Intent • Arrangeren co-investeerders en bancaire financiering • (Voorlopige goedkeuring Investeringscommissie) • Due Diligence (financieel, juridisch, technisch, markt, managementassessment etc)

Exit


Kennismaking

Grondig onderzoek

Dealmaking

Management

• Dealmaking • • • •

Definitieve waardebepaling Vaststellen participatiecondities, inclusief milestones Definitieve goedkeuring Investeringscommissie Opstellen transactiedocumentatie, inclusief tag along/drag along, anti-verwatering, garantieclausules, exitafspraken • Signing / closing / levering aandelen

Exit


Kennismaking

Grondig onderzoek

Dealmaking

Management

• Management • • • • • •

Benoeming onafhankelijke BOM-Commissaris Zeggenschap ingrijpende bedrijfsbesluiten (AVA) Vaststellen jaarrekeningen, begrotingen en strategie (AVA) Periodiek overleg / financiële rapportage Inzagerecht / informatieplicht Openstellen toegevoegde waarde BOM inclusief netwerk

Exit


Kennismaking

Grondig onderzoek

Dealmaking

Beheer

Exit

• Exit • Exit horizon 3 / 7 jaar • Inventarisatie follow on investors • Inventarisatie kopende partijen, strategisch en financieel, terugverkoop aan de de ondernemer • Met co-investors en ondernemer werken aan “exit-readiness” • Letter of Intent • Gehele of gedeeltelijke aandelentransactie

Agenda 1


2


3


4

Enkele voorbeelden

4 Enkele voorbeelden

Enkele portfolio ondernemingen

Vragen?

Team Capital

Miriam Dragstra Directeur BOM Capital 088 - 83 111 30 [email protected]

Gert-Jan Vaessen Sectormanager High Tech 088 – 83 111 38 [email protected]

Pascal Prins Sr Business Controller 088 – 83 112 07 [email protected]

Frank van de Ven Sr. Investmentmanager 088 – 83 111 34 [email protected]

Trudy Boomaars Management Assistent 088 – 83 111 17 [email protected]

Anne Akkermans Directiesecretaresse 088 – 83 112 10 [email protected] Bert de Haas Projectmanager F2F [email protected] Rob van Deurzen Projectmanager MKB Innovatiefonds Math van Mulken Projectmanager MIS Vacature Jurist

Ilse Massart Sr. Investmentmanager 088 – 83 111 33 [email protected]

Gijs van de Ven Investmentmanager 088 – 83 111 31 [email protected]

Bram Taks Investmentmanager 088 – 83 111 36 [email protected]

Jean-Paul van Damme Investmentanalist 088 – 83 111 35 [email protected]

Jochem de Graaf Investmentmanager 088 – 83 111 65 [email protected] Jürgen van Eck Sr. Investmentmanager 088 – 83 111 50 [email protected]

Marc Jansen Sectormanager Life Tech 088 – 83 111 08 [email protected]

Bob Roessink Sr. Investmentmanager 088 – 83 111 32 [email protected]

Mariëtte van der Velden Sr. Investmentmanager 088 – 83 111 19 [email protected]

Bart Mul Investmentanalist 088 – 83 111 18 [email protected]

Jesse in ‘t Velt Investmentanalist 088 – 83 111 75 [email protected]

Karin Steffens Sr. Investmentmanager 088- 83 112 04 [email protected]

Jeroen Siemes Investmentanalist 088 – 83 111 39 [email protected]

10 Praktische tips voor ondernemers ‘Er is geld genoeg!’

Uw gesprekspartner Jaap Kleijwegt Head financial management M: 06 263 94 890 E: [email protected]

Jaap Kleijwegt (44 jaar) en woonachtig in Nijmegen. Hij heeft (post-)masteropleidingen gevolgd op het gebied van Finance, control en accountancy en is als hoofd Financieel Management verbonden aan BDO Consultants B.V. Hij heeft 20 jaar ervaring met de controle, advisering en interim management bij diverse type organisaties. Jaap is naast zijn werk bij BDO commissaris/ voorzitter audit commissie Woningcorporatie Rochdale in Amsterdam en reserveofficier binnen de Koninklijke Landmacht (1CMI commando).

donderdag 13 november 2014

Page 53

© 2013 BDO

Tip 1: Bereid u zo goed mogelijk voor • • • • • • •

Banken zijn kritisch met het verstrekken van financiering aan MKB, maar niet op voorhand afwijzend Zorg dat de eerste indruk goed is en reparatie niet nodig is Zorg voor een goed businessplan en degelijke onderbouwing van analyses en berekeningen (benchmarks) Ken uw eigen feiten en cijfers Presenteer u als ondernemer zo goed mogelijk Is de onderneming op orde en “in control” Is de relatie met de bank goed en het track record op orde


Pagina 54

© 2014 BDO

Tip 2: Zorg dat uw bedrijf fit is!


Pagina 55

© 2014 BDO

Tip 3: Wees als ondernemer fit Het is meer dan het juiste CV en de partners met wie je samenwerkt: • • • • • • • • •

Heeft u heldere doelen  visie? Kent u uw sterke en zwakke punten? Bent u altijd op zoek zijn naar nieuwe kansen en verbetering? Weet u waar u staat (financieel/ ten opzichte van concurrentie)? Kent u uw financiële positie en perspectief? Wilt u de beste zijn in wat u doet? Heeft u plezier in wat u doet? Heeft u de energie om hard te werken? Vraagt u tijdig hulp van derden?


Pagina 56

© 2014 BDO

Tip 4: Zorg voor een onderscheidende strategie Product Leadership


Pagina 57

© 2014 BDO

Tip 5: Ken de risico’s van uw bedrijf en de markt Externe analyse

SWOT-analyse Strengths Weaknesses Opportunities Threats

Potentiële toetreders

Leveranciers

Concurrenten

Interne analyse

Afnemers

Substituten

Strategische keuze

Financiële doorrekening

Acties


Pagina 58

© 2014 BDO

Tip 6: Ken de levensduur van uw product of dienst


Pagina 59

© 2014 BDO

Tip 7: Ken de resultaten van uw PMC’s


Pagina 60

© 2014 BDO

Tip 8: Zorg voor een goede liquiditeitsprognose


Pagina 61

© 2014 BDO

Tip 9: Toon aan dat u zelf voldoende investeert Als u zelf het risico niet neemt: • • •

•

Bankfinanciering tot slechts maximaal circa 60% Eigen vermogen als buffer voor het opvangen van ondernemersrisico Gezonde balansverhouding vergroot niet alleen kans op verkrijgen financiering, maar ook op betere cost of capital Zekerheden passend bij het actuele risicoprofiel


Pagina 62

© 2014 BDO

Tip 10: Onderzoek de alternatieven • • • • • • • • • •

Informal investors Qredits Participatiemaatschappijen Garantie Ondernemingsfinanciering Borgstelling MKB Kredieten Kredietunies (MKB) Obligaties Crowdfunding Asset based finance (waaronder factoring) Leningenfondsen


Bancair krediet

Obligaties (High Yield tot Investment Grade)

MKB Obligatie

Crowd Funding

Crowd funding

Convertibles

Leasing

US Private Placements

Factoring

IPO

Family Offices

Mittelstand bunds

Mezzanine

Informal investors

Cumprefs

Financieringsfondsen

Pagina 63

© 2014 BDO

Hans Klomp November 2014

Recommend Documents