Handreiking. Charles van Zanten. Op weg naar het slagwerkensemble

Handreiking Charles van Zanten

Op weg naar het slagwerkensemble

1

Wat heb je er voor nodig! Visie, ambitie, durf, creativiteit, passie, inzet, realiteitszin, vastberadenheid, enthousiasme, flexibiliteit, geduld en uiteraard de mensen en middelen! Een besef, bezint eer gij begint!

Inleiding Deze handleiding is voor artistieke leiders in de amateur slagwerksector en stippelt een route uit van “traditioneel” tamboerkorps naar een meer hedendaags slagwerkensemble. Er worden onderwerpen behandeld die bij een succesvol transformatieproces om de hoek komen kijken. Mijn benadering gaat uit van een brede en integrale aanpak. Het slagwerkensemble kan men immers niet los zien van haar maatschappelijke omgeving en de verenigingstructuur waarin zij is ingebed. Ik zeg niet hoe u perse uw transformatieproces moet inkleden, maar hoe het (ook) kán. Eigen ervaring(en), dan wel expertise van andere deskundigen aanroepen en gebruiken is eveneens nuttig. Als het uiteindelijke gewenste resultaat maar behaald wordt. Wees er van bewust dat er veel komt kijken voordat men daadwerkelijk als slagwerkensemble kan functioneren, dus “bezint eer gij begint!” Uit eigen praktijkervaring, onder andere bij de muziekvereniging Kunst Na Arbeid uit Houten, weet ik dat een periode van minimaal 2 (soms 3) x een vierjarenplan (dus acht tot twaalf jaar) niet ongebruikelijk is om de gewenste resultaten te behalen en de ambities te realiseren. Het is dus ook een kwestie van “de lange adem”. Naast vele inhoudelijke en organisatorische zaken die bij de transformatie komen kijken gaat het ook en vooral om visie, ambitie, durf, creativiteit, passie, samenwerking, inzet, vastberadenheid, enthousiasme, flexibiliteit, geduld en uiteraard de mensen. Soms stip ik kort bepaalde theoretische zaken aan, een andere keer ga ik wat dieper op de materie van de praktijk in. Deze handreiking kan men gebruiken als referentiekader of leidraad wanneer men daadwerkelijk een nieuw traject ingaat. Ik ben mij er zeker van bewust dat deze handreiking zeker niet volledig is. Er zullen zeker nog meer aandachtspunten zijn in zowel theorie als praktijk. Mocht u dan ook tips en of aanvullingen hebben dan hoor ik dat graag van u. U kunt ze mij altijd mailen. Hiermee kan de handreiking nog vollediger worden en kunnen huidige en toekomstige instructeurs daar hun voordeel mee doen. Heeft u de handreiking gebruikt en werkt het op onderdeel, laat het mij dan ook even weten! Ik wens een ieder succes toe op weg naar een nieuwe artistiek muzikale toekomst. Charles van Zanten

2

Hoe te beginnen! Bij de start van de realisatie van een slagwerkensemble spelen er drie uitgangspunten: 1)

de vereniging

en haar (toekomstig) beleid

2)

het slagwerkonderdeel/tamboerkorps

haar heden en toekomstige ambities

3)

de artistieke leider

en zijn ambities

(daar waar ik in het stuk de mannelijke taalvorm gebruik bedoel ik ook tegelijk de vrouwelijke)

Deze drie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De vereniging bepaalt immers het beleid (inhoud en uitvoering), het slagwerkonderdeel als “leidend voorwerp en vertaler van het beleid” en de artistieke leider geeft uitvoering aan het artistieke onderdeel van dat beleid. Helder is dat de artistieke leider “in dienst” is van de vereniging en niet andersom. Van belang is dat alle drie weten waar men organisatorisch en artistiek voor staat, wat de ambities zijn, en hoe, wanneer, met wie en met welke middelen men deze ambities wil realiseren. Een goede samenwerking en afstemming en een open dialoog tussen bestuur (en ook indirect de leden), tamboerkorps en artistieke leider kan leiden tot bijzondere vruchtbare resultaten. Om gezamenlijk uitvoering te kunnen geven aan de nieuwe koers die moet leiden tot de realisatie van het door allen gewenste slagwerkensemble, dienen alle drie een gelijke koers te varen. De afspraken daartoe moeten vastgelegd, uitgevoerd, gevolgd en gemanaged worden. Beleidplan Een belangrijk instrument daartoe is het opstellen van een beleidplan. Beleid is er immers op gericht om veranderingen te weeg te brengen maar ook om succesvolle verworvenheden te verankeren. Het waarom, de wijze waarop, wanneer en wie het beleid moet uitvoeren gaat gepaard met tekst op papier, het beleidplan. Beleid is het maken van keuzes die gemotiveerd zijn en nageleefd en verwoord worden in het beleidsplan. De vereniging is de belangrijkste actor, voor de detailuitwerking focus ik mij vooral op het slagwerkonderdeel en draag ik bouwstenen aan tot de ontwikkeling en realisatie van een slagwerkensemble. Het maken van een beleidsplan kent drie fases; voor, tijdens en na

Voor Waarom (aanleiding) moet er een beleidsplan geschreven worden, voor wie (doelgroep) schrijf je het beleidsplan, wat (resultaten) wil je ermee bereiken, hoe (organisatievorm) ga je te werk, en wanneer (tijdpad) moet het klaar zijn en wat heb je er dan voor nodig (mensen/middelen/tijd).

Tijdens Organisatie (wie, met welke verantwoordelijkheden, de opdracht, managen), proces (hoe), tijdpad (wanneer), eindproduct (wat)

Na Implementeren/uitvoering (hoe, wanneer, waarmee en wie) en communicatie, monitoren, bijsturen

3

Beleidplan In het beleidplan komen zaken van grote diversiteit en gewicht aan de orde. Het plan kan onder meer gebruikt te worden om meer helderheid en structuur te geven in het reilen en zeilen van de vereniging en haar onderdelen. Het dient ook als (bij) sturingsdocument (proces/procedures/ houvast) in de realisatie (afspraken nakomen) van de nieuwe koers. Het maken van een beleidplan is tevens een goed moment van zelfreflectie, het legt bij een goede analyse de sterke en zwakke kanten bloot, signaleert knelpunten, brengt kansen en bedreigingen in beeld, draagt oplossingen aan en legt afspraken vast. Het brengt ambities in beeld, omschrijft de activiteiten en kan als positief PR document gebruikt worden naar eigen achterban, gemeente en of andere belangrijke actoren. Enkele tips bij het opstellen en uitbrengen van het beleidsplan; 

denk vooraf na over de inhoud (welke onderwerpen moeten voor het voetlicht gebracht worden), vorm, taalgebruik, leesbaarheid en de lay out,



baken het terrein goed af (bv gehele vereniging of alleen slagwerkonderdeel), dus voor wie is het beleidsplan bedoeld (in – extern)



stel realistische en haalbare doelen vast (werk in fases, stap voor stap),



zorg voor een logisch verband en opbouw en goed onderbouwde argumenten gebaseerd op feiten en juiste cijfers (fact finding)



wees altijd kort en bondig (geen ellenlange teksten – werk dan met bijlagen), beschrijf de uitvoerende acties helder, benoem kort en bondig de resultaten die je wilt behalen,



wordt het een apart project, stel dan een projectleider aan en zorg voor een werkbare structuur die tot de gewenste resultaten moet leiden



geef leden de kans een bijdrage (inspraak) te leveren voor creëren van draagvlak,



laat het conceptplan voordat het uitgebracht wordt door een aantal externen beoordelen en maak het dan pas definitief



vraag hulp waar nodig (Muziekbond, Kunstfactor, Centrum voor de Kunsten),



wees eerlijk en oprecht (verdraai geen feiten, maak het niet mooier dan het is)



gebruik soms quotes, staatjes/grafieken, afbeeldingen (foto’s) om statements te maken of zaken te verduidelijken en te accentueren



vraag je van te voren af wie het plan allemaal te lezen krijgt (bestuur, leden, artistieke leiding, ouders, sponsoren, subsidiegevers etc..)

Verenigingsscan Het kan ook zinvol zijn eerst een korte verenigingsscan te laten plaatsvinden en op basis daarvan een nieuw beleidsplan maken. In deze scan kunnen een aantal zaken doorgelicht worden en de uitkomst daarvan kan wellicht de basis vormen voor het nieuwe beleidsplan. Mogelijke indeling beleidplan Hoofdstuk 1 - Inleiding Hoofdstuk 2 - De beschrijving van de vereniging Hoofdstuk 3 - Analyse van de vereniging Hoofdstuk 4 – Oude en nieuwe doelstellingen (specifieke uitwerking slagwerkonderdeel) Hoofdstuk 5 – Acties en activiteitenlijst (afspraken) Hoofdstuk 6 – Financiële paragraaf Hoofdstuk 7 – Communicatie/PR paragraaf Hoofdstuk 7 – Korte “pers” samenvatting Bijlagen

4

Aandachtspunten in het beleidsplan 

Inhoudopgave



Leeswijzer

Hoofdstuk 1 Inleiding 

Algemene inleiding (waarom er een beleidsplan gemaakt is en wat we willen bereiken)



Voorwoord van de voorzitter



Korte opsomming/samenvatting van de acties/resultaten



Vernoemen bijlagen (documenten etc.)

Hoofdstuk 2 de beschrijving 2.1 De vereniging 

Historie

Geef de geschiedenis van de vereniging weer. Lardeer dit met feiten, cijfers en foto’s 

De muzikale onderdelen op dit moment

Korte beschrijving van tamboerkorps, jeugdensemble, majorette peleton, etc. 

Bijzondere kenmerken

Noem bijvoorbeeld de grondslagen en kenmerken van de vereniging; dit kan zijn religieus, openbaar, sexuele geaardheid (homo, lesbisch), verstandelijk gehandicapten, multicultureel, de artistieke pretenties, duurzaam etc., 2.2 De omgeving 

Sociale rol en functie in de locale gemeenschap – de maatschappelijke relevantie (legitimering van bijvoorbeeld overheidsubsidie, grondslag)

Waar staat de vereniging nu in de eigen gemeenschap, de betrokkenheid van inwoners, leden, middenstand, kerk e.a. Wat zijn de belangrijkste elementen van de legitimatie waarom de vereniging bestaat, stichting Vrienden Van 

Artistieke rol en plaats van de vereniging in de locale, regionale en landelijke muzieksector

Waar staat de vereniging artistiek (veel jonge aanwas, goede naamsbekendheid, concurrentie met andere verenigingen, samenwerking met andere verenigingen, actief of afwachtend, indeling in concoursdivisie, publieksbereik, relatie met de scholen, relatie met de gemeente, relatie met de muziekschool etc… 2.3 Algemeen (wat, waarom en voor wie) 

Visie



Missie



Doel (en)



Doelgroepen (leeftijden etc. - voor wie)

2.4 De duur van het beleidsplan 

Meerjarenplan Korte, middel lange en lange termijn



Deelplannen (nadere uitwerking van onderdelen van het overall beleidsplan)

5

Hoofdstuk 3 Analyse van de vereniging 3.1 Organisatie (nu en straks) 

Vorm (stichting, vereniging e.a.?) en structuur (muziekvereniging of vereniging van muziek)



Organogram, functieomschrijvingen (rollen, taken, kwaliteiten, profielen en verantwoordelijkheden) o

manager

o

bestuur

o

promotiecommissie

o

activiteitencommissie

o

wervingcommissie

o

sponsorcommissie

o

vrijwilligers (opvang/begeleiding)

o

(ouders (spreekuren – tien minuten gesprekken!)



wettelijke regelingen waaraan de vereniging moet voldoen (arbeidcontracten, VAR regeling)



relatie Buma/Stemra



Verzekeringen



Vergunningen (milieu, geluid, evenementen etc.)



leden profielen, speciale aandacht voor personen uit achterstand posities



sociale gedragscodes (bewijs van goedgedrag, vooral bij werken met jeugd),



Positie en relatie tussen slagwerkgroep en overige geleidingen binnen de vereniging



financiële middelen (contributie, fondsen, sponsoren etc..)



Communicatie en promotie (huisstijl, pers, interne info)

3.2 Proces en procedures (hoe, wie, wanneer en waar) Per punt: korte beschrijving, ambities, acties, strategie, tijdpad, gewenste resultaten 3.2.1 Beschrijving Beleidsvelden: o

Educatie

leren, plezier, eerste kennismaking,

o

Beoefenen

presteren, ontwikkelen

o

Produceren,

maken (bv projecten, producties)

o

Presenteren

tonen en vermaken

o

Promotie en distributie

verkopen en vermarkten



Beschrijven doelgroepen (leeftijden, verenigingonderdelen)



Benoemen en uitwerken strategische doelen



keuzes maken en motiveren (wat wel en niet en waarom)



Benoemen te behalen resultaten binnen welke periode



Trendsettend of trendvolgend, experimenteel of behoudend, traditie of vernieuwing



Werving nieuwe leden, vrijwilligers en publiek



Ambities (artistiek en sociaal), intern (vrije tijd, ontspanning), lokaal, regionaal, landelijk, internationaal



Activiteitenplan (voorspeelavonden, solistenconcoursen, dagjes uit, optredens)



Opwaardering status slagwerkonderdeel



Inzetten Multi media



Betrekken van de ouders (rol en inbreng)



Tijdpad



Implementatie procedure

6

3.2.2 Omgeving 

Samenwerking met scholen, professionele kunsten, andere kunstdisciplines, locale/ regionale/internationale slagwerkensembles



Relatie en of samenwerking met kunstencentra (muziekschool, theater) in de gemeenschap en overige betrokkenen waaronder zakenleven, media, gemeentebestuur in de locale, regionale omgeving.



Fysieke infrastructuur (bv eigen repetitielokaal, lesruimten, presentatieruimte, opslagruimten, excercitieterrein). Is het repetitielokaal slechts om te repeteren of ook een meer sociale functie (ontmoeting)

3.2.4

SWOT anaylse



Kansen



Bedreigingen



Sterken kanten



Zwakke kanten

Zet een realistisch en eerlijk beeld van de vereniging neer. Het is voor het toekomstig artistiek kader altijd goed te vernemen bij wat voor een vereniging met welke beleid en ambities men aan de slag gaat. Dit kan voor de artistieke leider meespelen bij de keuze al dan niet bij de vereniging aan de slag te gaan maar ook voor potentiële sponsors, gemeente bestuur en andere direct betrokken en belanghebbenden waarvan men “iets gedaan wil krijgen”. Maak het niet mooier dan het is!

Hoofdstuk 4 van het beleidsplan is een belangrijk onderdeel van het beleidsplan. Ik heb het hier nader uitgewerkt voor alleen het slagwerkonderdeel. Hier komen de meer specifiek slagwerk inhoudelijke zaken aan de orde bij onder andere maken van de juiste keuzes.

7

Hoofdstuk 4 Doelstellingen Nadere uitwerking van specifiek het slagwerkonderdeel

Bij de uitwerking van de zaken hieronder dienen de doelstelling benoemd te worden. De doelstellingen dienen te voldoen aan het SMART criterium: 

Specifiek; de doelstelling moet eenduidig zijn



Meetbaar; onder welke voorwaarden kan het doel bereikt worden



Acceptabel; gaat de doelgroep en/of management deze doelstelling accepteren of A = Aanwijsbaar, wie realiseert het doel



Realistisch; de doelstelling moet haalbaar zijn



Tijdgebonden: wanneer (in de tijd) moet het doel bereikt zijn

Aandachtspunten Onderstaande aandachtspunten zijn voor mij van belang terug te zien in een beleidsplan voor het slagwerkonderdeel. Men zal, kan en moet hieruit keuzes maken en van daaruit de lijnen voor het nieuwe koers/beleid uitzetten en consequent doorvoeren. 4.1

Artistiek Beschrijving artistieke hoofddoelen (wat willen we) 

Kwaliteit

(3e divisie of Ere divisie of 4e-1e div)



Kwantiteit

(aantal spelers)



Diversiteit

(breed in programmakeuze, instrumenten, optredens)



Verbreding

(in meerdere geledingen/onderdelen)



Verdieping

(kunst – concoursmuziek, artistieke kwaliteit)



Verankering

(behouden, bestendigen)

Op basis daarvan 

Beschrijven profiel artistiek kader (specialist, generalist) en gewenste kwaliteiten (opleiding, extra’s (bv ook componeren en arrangeren)

4.2



Idem profielen slagwerkers: specialisten, multifunctionele spelers (breed inzetbaar)



gewenst educatie traject (doel, inhoud en tijdpad)



een talentontwikkeling module/traject



de instrumentale richting en presentatie Instrumentale richting en presentatie Wat willen we zijn! Willen we bv alleen marcheren of ook concerteren of beide? Marcherend 

Tamboerkorps traditioneel

Snaredrum/fielddrum, tenortrom, grote trom (eventueel cymbals a2) 

Tamboerkorps modern, funky/entertainment gericht

snaredrum, fielddrum, grote trom(s), tom’s, bongo’s, cymbals, effectpercussie e.a.) 

Drumcorps marching percussion

Bv 4 bassdrums, 4 x timptoms, 4x cymbals a2, hightension snaredrums 

lyraband, traditioneel

8

Lyra 1 (2), snaredrum, tenor drum, grote trom ad lib. cymbals 

Lyraband modern, funky/entertainment gericht

Bells 1 en 2, snaredrum, fielddrum, grote trom(s), tom’s, bongo’s, cymbals, effectpercussie) 

Malletband traditioneel

Lyra/bells 1, xylofoon 1 marimba 1 snaredrum, tenortrom, grote trom 

Malletband modern

Bells 1, xylofoon 1 en 2 , marimba 1 en 2, snaredrum, fielddrum, bass drum(s), tom’s, bongo’s, cymbals, effectpercussie) 

En of sambaband, steeldrums…..? of crossovers (steeldrum/mallets?)

Concerterend 

Ongestemd slagwerk traditioneel

Snaredrum/fielddrum, tenortrom, grote trom (eventueel cymbals a2) 

ongestemd slagwerkensemble

diversiteit van ongestemde slagwerkinstrumenten 

Malletband

gebruik ongestemde en gestemde marching instrumenten + concertinstrumenten 

slagwerkensemble (concertinstrumenten)



niet westerse slagwerk unit (Afrikaans, Braziliaans, Steelband)



slagwerkensemble + andere instrumentalisten (blazers, strings, guitar etc.)



slagwerkorkest (melodisch slagwerk + bv ritmesectie (drums, basgitaar, slaggitaar,

gebruik ongestemde en gestemde concertinstrumenten

keybord) 

Indoor Drumcorps Percussion (incl. Pipercussie)



Slagwerkgroep met (instrumentale en visuele) theatrale doelstellingen



Cross overs uit bovenstaande mogelijkheden

Show 

Marcherend



Marsparade



Fieldshows



Theaterproducties (locatie –binnen), theatrale (visuele) elementen (vereist ook weer specifiek kwaliteiten van de spelers)

En of combinaties van alle onderdelen Men kan kiezen voor alleen marcheren, marcheren en concerteren, marcheren en marsparade, alleen concerteren, marcheren en show, alleen show, concerteren en theater, legio combi’s mogelijk. Bedenk wel dat als men erg divers en breed wil zijn dit ook consequenties heeft voor het benodigde instrumentarium, ledenprofielen en de organisatiestructuur. Keuze heeft ook consequenties voor 

Aanschaf instrumenten



Stokkenkeuze



Speelwijzen van de instrumenten



Techniek aan te leren door spelers



Stijl interpretatie



Klankkleur/klankbalans (juiste verdeling instrumenten)

9

4.3



Choreografie



Repertoire in combinatie met programmering



Profielen en kwaliteiten spelers



Profielen en kwaliteiten artistiek kader



Samenstelling artistiek kader/team (instructeur, choreograaf, regisseur)



Inhoud en duur van de opleidingen



Inzet technische mensen (lichtplan, voorzieningen, beamer, onderhoud instrumenten



Vervoer



Opslag van instrumenten



Keuze van optredens

Educatie Visie en doelen: inhoud en duur van de opleidingen, gewenste resultaten afgestemd op de diverse doelgroepen (modulair, gebaseerd op landelijke normen en of verenigingsnormen opleidingsrapport, certificaten, windkracht 6 etc.)

4.4

4.5

4.6



Profielen en kwaliteiten docenten (artistiek en sociaal)



eigen opleiding of in samenwerking met muziekschool



talenten traject (scouten/ontdekken, ontwikkelen en ontplooien),



bijscholing (alle leden) dmv workshops, interne cursussen



deelname aan externe scholingsactiviteiten (workshops)



Ledenwerf acties, jeugd/toekomst (aanpak, uitstraling etc.)



Bijzondere educatieve trajecten met locale scholen, voor, binnen en na het onderwijs



Begeleiding solistenconcoursen



Stimuleren deelname landelijke projectensembles

Verzorgingsgebied 

Wijk(buurt) gericht



Locaal (stedelijk/dorp)



Provinciaal/Regionaal (landelijk?)



Indien breder dan lokaal dan werken vanuit een werkplaats opzet

Verschillende afdelingen/geledingen 

leerlingenopleiding,



leerlingenensemble



jeugd slagwerkensemble



het feitelijke slagwerkensemble



projectensemble (aangevuld met externe geïnteresseerde spelers)



of sambagroep, djembégroep , etc.

Benodigd instrumentarium 

Welke instrumenten zijn exact nodig



Overig technisch materiaal tbv instrumentarium (standaards, koffers, kisten etc.)



Welke stokken zijn nodig



Aanschaffen of instrumenten huren/lenen (projectmatig)



Onderhoud van instrumenten (wie, lessen te verzorgen voor onderhoud)



Rol, taken en inzet technische commissie



Opslagruimte



Kwaliteit, gewicht in verband met gebruik

10

4.7

Organisatiestructuur Specifiek voor de slagwerkgroep 

Autonome positie of niet (eigen jaarplan/jaarrekening) binnen vereniging



Bandmanager



Sectieleiders (incl. sectieleiders vergadering)



Bestuursafvaardiging



Technische commissie



Muziek- cq programmacommissie



Activiteiten/projecten commissie



PR en communicatie commissie



Ouder (vertrouwens) commissie (bij jeugdslagwerkensemble(s)

Vergaderstructuur, frequentie en instellen bandraad bestaande uit:

4.8

-

dirigent/instructeur (choreograaf, regisseur)

-

de sectieleiders

-

1 vertegenwoordiger docenten jeugdopleiding

-

1 lid bestuursafvaardiging tevens voorzitter van de bandraad

-

1 lid technische commissie

-

1 lid muziekcommissie

-

1 lid activiteiten/projectcommissie

-

1 lid oudercommissie

-

1 secretariële ondersteuning (o.a. verslaglegging)

Artistieke leiding Structuur 4.8.1 Regulier intern 

dirigent/instructeur



Repetitor



docenten



hulp (assistent) instructeur/docent



sectieleiders (corner musician)

4.8.2 Incidenteel extern (of vast als men voor theaterproducties kiest) 

Regisseur



Choreograaf



arrangeur/componist



artist in residence



gastdocenten

4.8.3 Inhoud 

Heldere taakomschrijving (wat verwacht men van de artistieke leider) bv alleen dirigeren, lesgeven, exercitie geven, zelf arrangeren/componeren, shows schrijven, optreden als regisseur, een duizendpoot! etc.)



Artistiek profiel, uitstraling en sociale vaardigheden (waar moet hij aan voldoen)



Opleiding en kwaliteitseisen (gediplomeerd of….)



Contracten (jaarcontract of vaste aanstelling edgl.)



Vergoedingen (repetitie, concerten, lesgeld, aanschaf bladmuziek)



Eigen persoonlijke artistieke ontwikkeling en doel (op (door) stap in carrière)



Rol en verantwoordelijkheden



Proefspel en proeftijd

11

4.9

Muziekkeuze 

Ken de individuele kwaliteiten van je spelers/sters



Weet wie je publiek, doelgroep(en) is (zijn) en wat zij als programma weten te waarderen (klantenbinding, publiekbereik)



Kunst of entertainment of beide (in juiste verhouding)



Diversiteit in muziekstijlen



Moeilijkheidsgraad van de composities



Artistieke verdieping, verbreding (grenzen verleggen)



Afstemmen op instrumentatie mogelijkheden



Compositieopdrachten



Concoursindeling bepalend



Concertopzet of totaal productie



Thematisch en of projectmatig

4.10 Repetitieopzet 

Er zijn drie momenten; voor, tijdens en na de repetitie



Tijdsduur, maak een indeling in de beschikbare repetitietijd en de doelen die je daarin zelf wilt bereiken. Deze doelen kunnen zijn: 1. warming up belangrijk om mentaal alle “neuzen” dezelfde kant op te krijgen maar ook om inderdaad de spieren los te maken. Dit kan via speciale cadenzes, technische oefeningen of het doorspelen van een compositie die men al “in de vingers heeft” en graag speelt. Zorg voor afwisseling , denk ook aan oefening in dynamische verschillen, tempo versnellingen, stops, inzetten etc. 2.

ontwikkeling een aandacht voor (uniforme slag/speel) techniek

3.

instuderen compositie (in de “grondverf” zetten),

4.

afwerken compositie of delen daarvan (lastige passages doornemen, samenspel (inzetten) verbeteren, muzikaliteit verhogen (de muziek achter de noten spelen)

5. 

doorspelen bestaand repertoire (bijhouden) in verband met naderend optreden

De vorm van de repetitie: 1. individuele bijscholing 2. groepsrepetitie, 3. gehele groep (jongeren eerder naar huis) 4. inpassen jeugdleden (voor de pauze meedoen, na de pauze naar huis)



Vertel de spelers wat je wilt bereiken op deze repetitie en wat het doel is van de repetitie (snel marsen instuderen, artistieke verdieping van concourswerk)



Intensiteit (inspanning –ontspanning)



Vooraf (ontvangst, mensen op hun gemak stellen)



Pauze = Pauze!



Afspraken thuisstudie (controle)



Na de repetitie (gezamenlijk opruimen, eventueel napraten (socializen)



Informeer bij de bandmanager wie er heeft afgemeld en waarom (houdt een repetitie/optredens logboek bij). Bespreek dit logboek tijdens de sectievergadering. Probeer te achterhalen of de reden geldig is of een smoesje om niet te komen. Wellicht is het lid in kwestie onzeker van zichzelf (heeft geen thuisstudie gedaan)



Extra repetities (motivatie waarom)



Geef de groep aan het eind van de repetitie het gevoel dat er door hun allen nuttig werk verzet is



Deel complimenten uit waar verdiend en wees streng waar nodig

12



Tik niet voor elke futiliteit af en als je af tikt geef dan duidelijk aan waarom, wat er mis was en hoe je het dan wel wilt hebben,



Geef bij een foutje niet de hele groep de schuld maar wijs de “schuldige” op zijn foutje



Heb veel aandacht voor dynamiek (verschillen), samenspel en tempovastheid



Ontwikkel bij de groep het gevoel voor muzikaliteit, laat hen boven de noten uitstijgen



Kijk of iedereen de partij aan kan en niet boven zijn kunnen moet spelen. Grijp in waar gewenst en noodzakelijk.



Let erop dat speelplezier aanwezig blijft



Luister ook goed na en sta open voor de leden als zij een opmerking of vraag hebben, kijk of je er wat mee kan, ook zij willen het beste en het “onderste uit de kan”. Het werken aan een goed resultaat is een groepsproces.



4.11

Programmeren Bij programmeren moet je denken aan; 

Wat willen we met het programma bereiken; over artistieke grenzen heen stappen, kwaliteitsverbetering, diversiteit vergroten, publiek werven en binden; imago verandering te weeg brengen.



Wat vinden we zelf leuk om te spelen



Wat zou het publiek willen en hoe krijgen we publiek in de zaal en hoe binden we met onze muziek het publiek duurzaam aan onze optredens



Willen we nieuwe publieksgroepen aanboren en zo ja wie zijn dat en hoe benaderen we hen



Hoe krijgen we het financieel rond (eigen bijdrage, subsidie, sponsoring, entree)



Kunnen, moeten en of willen we samenwerken met derden



Welke promotiestrategie moeten volgen



Welke technische faciliteiten komen er om de hoek kijken; licht, geluid, Multi media



Welke organisatievorm kiezen we (projectvorm?)

13



Continuïteit en logische opbouw van de programmering



Uitgaan van realistische omstandigheden



Passief of actieve participatie van publiek



Durven te experimenteren (laboratorium, avontuurlijk, grensverleggend, verrassend



Educatie elementen inbouwen



Concert puur; uitvoering van de composities op een zo artistiek mogelijke wijze



Belevingmoment; productie, inbreng theatrale elementen, techniek etc.



Combinatie van beide (voor én na de pauze)

Programmeren kan op basis van: 

thema’s; reizen, Hemel&Aarde, Hart&Ziel,



Bestaande musicals, films, boeken,



het oeuvre van een al dan niet in leven zijnde componist



de wensen en smaak van de (betalende) achterban (vraaggericht)



concoursdeelname



nationale feestdagen (Kerst, Nieuwjaar, Bevrijdingsdag, etc.)



bepaalde streekgebeurtenissen (Sagen en verhalen uit het verleden)



doelgroepen ( jeugdconcerten op de woensdagmiddag, koffieconcerten op de zondagmorgen voor senioren)



maatschappelijke context of aandachtspunt (War Child etc.)



bepaalde muziekstijlen (pop, jazz, latin etc.)



bepaalde tijdsbeelden (middeleeuwen, Gouden Eeuw, Jaar 2100 etc.)



samenwerking met bepaalde solisten



Nationaal (Bevrijdingsdag) en internationaal evenement/festiviteit



Religieuze feestdagen



Samenwerking met het locale kunstleven b.v. dansgroepen, koren, beeldende kunst, verhalenvertellers, theatergroepen, andere muziekgroepen en stijlen etc..



Uitwisseling met vereniging in zuster gemeente



Landelijke activiteiten als bv Week van de Amateurkunst



Talenten concert

Artistiek 

programmakeuze



diversiteit



haalbaarheid



muzikaliteit



speeltechnieken



actualiteit



klankbalans



inzet solisten (andere instrumentalisten)



virtuoos



verrassend



uitdagend



grensverleggend



ingetogen



crossovers



tijdsduur (non stop, voor en na de pauze)



spanningsboog



uitgediept

14

Fysiek 

visueel



theatrale elementen



uitmonstering



beeldende en audio visuele vormen



technische aspecten



opstelling (zichtlijnen)



mimiek



de locatie (binnen – buiten)



snelheid van wisselen



praktische aanpassingen (bv verhoging voor jongere spelers achter instrument)



lessenaar verlichting



gebruik stokkentafels



bij versterkte muziek, de techniek



belichting



akoestiek



warming ups (spieren los, concentratie focus)



de presentatie (mondeling, audio, programmaboekje, folder. flyer)

Mentaal 

emotiefactor



concentratie



motivatie



nervositeit



podiumdiscipline



enthousiasme



voorkom verveling bij zowel spelers als publiek



aandacht vasthouden van publiek

Algemeen 



Uitstraling o

attitudes,

o

kleding,

o

opstelling

o

instrumenten,

o

uiterlijke verzorging

Techniek o

licht

o

geluid

o

decor

o

multi media

o

interactief

In programmering zijn drie momenten te benoemen 

De opening



Het middengedeelte



Het slot (plus toegift!)

15

Het middengedeelte is ook weer onder te verdelen in drie sfeermomenten 

Inleiding tot (na de aandachtsvragende opening)



Middengedeelte



Inleiding tot slotcompositie

Van belang is bij de programmering te weten of je “avondvullend bent”of dat je slechts een gedeelte van de avond invult. Bij een gehele avond moet je je afvragen of dat met een pauze is, bijvoorbeeld drie kwartier een pauze van een halfuur en dan voor drie kwartier. Zorg dan wel dat elke drie kwartier boeiend, afwisselend en verassend zijn. Kijk of het mogelijk is het publiek ook een “rol” te geven anders dan alleen te luisteren. Sluit elk gedeelte af met iets “wat bij het publiek en spelers blijft hangen”. Een enerverende closer maakt meer indruk dan een “saaie” trommars. Avondvullend kan ook een non stop show zijn van 60 minuten of een samenwerking met aan andere (locale) slagwerkgroep (voor en na de pauze).

Hoofdstuk 5 Activiteitenlijst (inhoud en tijdpad tot uitvoering) Zelf in te vullen door werkgroep Het is bij dit onderwerp van belang dat de slagwergroep regelmatig muzikaal artistieke uitdagingen aangaat. Dit kan zijn een deelname aan een concours, festival, uitwisselingsconcert, flashmob, een tournee of een bijzonder concert, bijvoorbeeld in samenwerking met andere kunstdisciplines, een apart marsoptreden, een Taptoe, een slagwerkdag met workshops en bedrijf/sponsorpresentaties. Repeteren om alleen maar te repeteren zal de motivatie en het enthousiasme niet bevorderen en er zou dan ook altijd een muzikaal einddoel moeten zijn. Creativiteit in het bedenken van diverse optredens is dus van belang om de artistieke spanningsboog gespannen te houden! Projectmatig werken kan hierbij een sleutelwoord zijn. Per optreden een bepaalde artistieke invulling creëren en een eigen grensverleggende uitdaging is dan de opgave!

16

Tips Voor de artistiek leider Sociaal Band 

Werk aan het teamverband – spirit (samenspelen, samen doen, samen genieten, samen balen, samen lachen, en samen huilen), niemand is belangrijk, we doen het samen!



wees “een” met de groep maar maak wel duidelijk dat wanneer er artistieke knopen doorgehakt worden er slechts “een kapitein op het schip is” en dat ben jij.



geef altijd positief corrigerende aanwijzingen maar wees streng bij provocerende acties en of opmerkingen van een lid



Zorg voor een goede, heldere overlegstructuur om de groep heen die zowel de sociale als muzikale kant omvat. Maak dingen wel bespreekbaar hoe moeilijk dat soms is.



Wees open en oprecht, luister naar problemen, analyseer en bespreek deze en probeer deze daar waar mogelijk direct op te lossen dan wel in een sectievergadering aan de orde te stellen



Spreek gedragcodes af als je als groep naar buiten treed (uniformiteit, geen handen in de zakken, geen onbehoorlijke (opruiende of sexueel getinte) taal, geen agressie, geen dranken of drugsmisbruik, niet roken, goede uiterlijke verzorging, laat begeleiders/sectie optreden indien misstanden gesignaleerd worden



Zorg voor sociale achtervang (team) bij probleemgevallen



Wees er van bewust dat er bij de meeste verenigingen sprake is van leeftijdverschillen (kinderen, jongeren, middelbaar, ouderen). Houdt met de ontwikkeling van een koersverandering daar rekening mee. Inventariseer hun wensen, kansen en bedreigingen, gevoelens (gevoeligheden) en emoties. Probeer de groepen bij elkaar te brengen en te houden. Dat kan betekenen dat iedereen wat water bij de wijn moet doen (jongeren een “stapje terug”en ouderen een “stapje” erbij of andersom)

Individueel 

Wees er van bewust dat je niet alleen de muzikale leider bent maar je ook te maken krijgt met sociale aspecten en dat je anticipeert hoe daar mee om te gaan persoonlijk, binnen de groep en binnen de vereniging



Bewaar wel de nodige afstand, laat je niet veel sociaal meeslepen. Je kunt nu eenmaal niet alles oplossen en dat moet je ook niet willen.



Besef dat je voor twee repetitie uren betaald krijgt en er soms meer uren gemaakt (moeten) worden om de gewenste resultaten te behalen.



Geef zelf het goede voorbeeld (niet roken, te veel alcohol drinken, geen onbehoorlijke taal, zie er verzorgd uit, wees accuraat en op tijd (liefst zelf altijd 15 minuten eerder dan de band (heet hen welkom en dank hen na afloop voor de fijne repetitie of optreden)



Probeer vanuit jou inzet de neuzen dezelfde kant op te krijgen (een doel, een visie, een weg, een koers, een stem, een taal)



Wees waar nodig “streng” maar wees wel rechtvaardig

17

Mentaal Band 

geef spelers vertrouwen en laat merken dat je in hen gelooft. Zij moeten met plezier en geloof in eigen kunnen de repetities en optredens bezoeken. Niets is erger voor een lid dat hij met het lood in zijn schoenen naar de band gaat!



deel complimentjes uit wanneer je merkt dat men haar best doet en men soms over eigen sociale en of artistieke grenzen heen stapt/stijgt, soms een duim omhoog doet wonderen!



heb geduld bij het instuderen, besef dat het voor de meeste leden een hobby is en een moment is om “de werkelijkheid” even te ontvluchten en niet iedereen even “fanatiek” is of kan (wil) zijn en jij als artistiek leider vaak “stappen vooruit bent” in zowel gedachten/aanpak als inzet. Anticipeer daarop en laat het niet je inzet/stemming beïnvloeden tijdens de repetitie.



geef “talenten” de kans zich soms in de kijker te spelen zonder daarmee arrogantie te kweken (bespreek dat in de sectievergadering), laat zij hun grenzen kunnen verleggen



zoek goede sectieleiders (bandcoaches) uit (overwicht, tijd hebbend, intelligentie, sociale capaciteiten, muzikaal inzicht/interesses, verenigingsliefde) Taken sectieleiders/bandcoaches 

Signaleren



Informeren



Confronteren



Corrigeren



Stimuleren



Consolideren

Sectieleiders zijn de ogen en oren van de groep! 

Je bereikt meer met stroop dan met azijn!



Mimiek (gezichtsuitdrukking/lichaamstaal) is belangrijk. Zo ook het uitstralen van eigen oprecht enthousiasme en een pro active houding. Niet dirigeren vanaf een ruk of “luie stoel”. Wees er bewust van dat je met de juiste mimiek ook een deel van de gewenste resultaten (artistiek en sociaal) kunt behalen. Kijk dus ook altijd je spelers aan en niet naar de grond of het plafond!



Durf wel (in overleg met de sectievergadering) sancties te nemen als leden zich niet aan de afgesproken regels houden. Bv komt een lid onder invloed van drank of drugs naar een repetitie of optreden of gedraagt hij/zij zich grof zet hem dan buiten de groep. Wil hij terugkomen in de groep (na bespreking in de sectievergadering) dan zal hij eerst, ten overstaan van de groep, zijn excuus moeten maken.



Probeer de voorliefde van instrumentenkeuze van een speler/ster in een vroeg stadium te ontdekken en biedt hen de mogelijkheid zich daarin verder te ontwikkelen (specialiseren). Signaleer ook de beperking en praat daar met de speler/ster (en ouders) over.



Signaleer (observeer) je spelers kijk of “ze goed in hun vel zitten” Bij “problemen” noteer dit en bespreek dit tijdens de sectievergadering en stuur aan op actie indien gewenst/noodzakelijk (bv naar ouders of begeleiders toe)



Zet de groep op scherp, peptalk (incl. “yel”) voorafgaand aan optreden



Neem na een optreden even de tijd om gezamenlijk (in afzondering) de beleving (en emoties) te delen van het podiummoment (goed of slecht). Bedank hen voor hun inzet tijdens dit optreden en blaas “samen even uit of stoom af”. Zorg dan (of laat dit door de activiteitencommissie regelen) voor een drankje of versnapering.

18

Individueel 

Ga niet “over lijken” om je eigen zin door te drijven. De groep en de individuele spelers zijn het belangrijkst en ook het meest kwetsbaar



Straal zelf enthousiasme uit, laat de passie zien en breng dit over op de spelers en overige direct betrokken.



Creëer een gevoel van trots om lid te mogen zijn van de slagwerkgroep (ook na de direct betrokken achterban, bv muziekcommissie, technische commissie)



Wees consequent in je besluiten, uitspraken, controles en acties



Wees er van bewust dat je, om je plannen te realiseren, binnen de vereniging geduld en een flexibele opstelling belangrijke factoren zijn. Bestuurders zijn vrijwilligers.



Deel (uit): als je bloemen krijgt bij een optreden geef die dan aan een solist of iemand die zich bijzonder heeft ingespannen voor dit optreden. Zet je solisten even in het zonnetje aan het eind van het optreden (even in de spotlights), zo ook je sectieleiders. Is er ruimte voor laat dan alle spelers even naar voren komen en maak een of meerdere buigingen naar het publiek. Applaus is de waardering van het publiek voor jullie prestatie. Spreek hen dan ook even toe (fijn publiek, vol interesse geluisterd, meegedaan waar gevraagd etc.) en bedank hen dat ze gekomen zijn en wens hun een veilige thuiskomst en zeg dat je hen graag terug wilt zien bij volgende optredens. Bedank verder iedereen die een bijdrage geleverd heeft: van geluidsman tot hem die de broodjes gesmeerd heeft, van theaterdirecteur tot voorzitter!

Functioneel Band 

Heb aandacht voor de zwakkere broeders en zusters en probeer hen te helpen zich op een positief artistieke manier verder te ontwikkelen



Maak vooraf een helder repetitieschema – indeling. Maak aan het eind van de repetitie werkafspraken met de gehele band of individuele spelers (schrijf dat op en controleer dat de week erna)



Zoek het kwaliteitsgemiddelde van de band (sterke en zwakke broeders) en laat dat voorlopig een vertrekpunt zijn



Uitstraling van de band/spelers, laten zien dat men er plezier in heeft!



Zorg voor een goede organisatiestructuur om je heen

Individueel 

Ken de regels gebruiken van de vereniging en respecteer deze



Denk aan je uiterlijke verzorging (voorbeeldfunctie)



Informeren van de leden, via schriftelijke info, vereniging website, hyves, facebook, twitter.



Eventueel een hyves-myspace blog waarop spelers kunnen reageren



Ontwikkel activiteiten die spelers over hun schroom voor bepaalde elementen (bv podiumuitstraling) heen helpt (theatrale invulling, zingen, ritmische handclap oefeningen)



Bij solliciteren naar een nieuwe vereniging vraag altijd een beleidsplan! Analyseer dit en trek daar bepaalde conclusies uit en bespreek die met het bestuur (jij wilt punten scoren, groep wil alleen gezellig musiceren!)



Als er geen beleidsplan is vraag/ verlang dan dat de vereniging dit gaat maken en dat zij daarin het (nieuwe) beleid van de slagwerkgroep daarin willen meenemen en jij daartoe een inhoudelijke bijdrage wilt leveren

19



Maak bij de start als dirigent vooraf een sterkte en zwakte analyse, kansen en bedreigingen analyse van de groep en vraag daarom ook van het bestuur als die er ligt over de totale vereniging



Bezie wat je in een bepaalde periode met de groep wil bereiken op zowel sociaal, artistiek als organisatorisch gebied (bv ontwikkeling van techniek en aanleren nieuwe speeltechnieken), bespreek dat, voert dat uit en monitor dat en stuur bij wara gewenst en noodzakelijk.

Muzikaal Band 

Voorkom verveling op de repetitie. Ben je bezig met een sectie of individuele speler iets nader uit te leggen zorg dan dat de anderen actief blijven (partijen studie op “de knie” en of luisteren naar je uitleg)



Begin altijd op tijd met de repetitie, zowel voor als na de pauze, en zorg dus dat je zelf altijd op tijd bent



Vraag discipline van je spelers, luisteren als je aftikt en niet iedereen door elkaar heen praten, trommelen, sms ‘en (handig als men mobile telefoon uitzet)



Wees helder in je uitleg, als iets fout gaat en je tikt af legt dan kort uit waarom, wijs individuele spelers aan als het daar mis gaat en verwijt/wijs niet een hele groep of sectie aan (bv samenspel ongelijk komt door 1 persoon, de andere 6 spelen spatgelijk, wijs die ene dan even op het feit dat hij niet snel genoeg is, geen juiste techniek gebruikt oid)



Zoek artistieke uitdagingen op en durf deze aan te gaan net tegen de grens aan van de bestaande mogelijkheden. Via projecten, uitdaging kan men de artistieke grens van het korps en haar individuele spelers verhogen.



Stimuleer de leden naar andere groepen te gaan luisteren. Bij bv concours deelname minimaal twee tot drie andere bands te beluisteren. Bespreek deze ervaring even tijdens een eerstvolgende groep “benen op tafel avond”



Standaard mappen per instrument per lessenaar



Zorg voor voldoende stokkentafels



Laat sectieleider groepsrepetities verzorgen, of extra thuislessen



Voorkom zoveel mogelijk heen en weer geloop (rommelig) bij wisselen composities en als dat dan toch moet gebeuren doe dat dan disciplinair (niet rennen etc.)



Zorg voor lessenaar verlichting indien gewenst en of noodzakelijk



Vergeet niet dat uitmonstering/kleding/outfit belangrijk is zowel tijdens optredens als er voor en er na (pas het aan indien mogelijk naar gelang de programmering)



In programmering: spanningsboog neerleggen



Zorg voor een evenwichtige partijenverdeling (niet iemand de gehele compositie triangel laten spelen)



Stimuleer de deelname aan solistenconcoursen van de individuele leden en of duo’s, trio’s etc. Naast muzikale individuele groei en beter samenspel doet men ook de benodigde podiumervaring op (om wat losser te worden tijdens de bandconcerten).



Indien je niet de jeugdopleiding doet, draag daar wel de eindverantwoording van, overleg met de docenten, leg de ambities neer in een deelplan jeugd, (doel, gewenste resultaten)



Laat entertainment werken zoveel mogelijk uit het hoofd spelen, dat is eigenlijk ene vereiste om ook goed contact met de zaal/publiek te krijgen. Lukt dat niet dan lessenaars zo opstellen (tot de rand van de trom) dat deze nauwelijks zichtbaar zijn. Neem dan ook zwarte muziekmappen en zwarte lessenaars.

20

Individueel 

Zorg altijd voor een adequate vervanging als je zelf een keer niet kunt



Vraag hulp van buitenaf (via workshops, begeleiding) indien specifieke kennis ontbreekt. Durf in de keuken te laten kijken door derden



Bouw momenten in (beleid, projecten, activiteit) waarop zaken bijgestuurd kunnen worden



Blijf je vakmatig oriënteren (internet, vakbladen, bezoeken concerten, concoursen)



Blijf vervolg (bijscholing) cursussen doen



Volg de uitgaven van nieuwe composities op jou vakgebied



Zoek de artistieke uitwisseling/samenwerking op met derden (internationaal)



Ken je reglementen bij concoursen en festivals



Analyseer de partituren van te voren goed. Kijk waar de technische en muzikale “problemen” liggen bedenk daarvoor van te voren oplossingen. Bij vragen schroom niet de componist te bellen!



Stel een heldere en enthousiastmerende CV op (met foto etc.)



Wees eerlijk bij sollicitatie gesprekken (benadruk je sterke kanten maar schroom niet om ook de mindere kanten te benoemen of zaken “waar je geen zin in hebt”



Indien gewenst en of noodzakelijk probeer tijd vrij te maken voor extra (groeps) repetities en of individuele bijscholing



Wees ervan bewust dat de band die op het podium staat een afspiegeling is van de kwaliteiten, uitstraling en de ambities van haar artistieke leider.



Doe met de groep mee aan bandcoaching/beoordelingstrajecten, durf een ander in je keuken te laten kijken

Zakelijk 

Wettelijke regelingen (Arbo, pensioenregeling, VAR)



Belastingdienst (wit – zwart?)



Verzekeringen



Contracten



BVO als vakorganisatie ook voor instructeurs



ZZP’er



KvK



Buma/Stemra



Andere belangrijke contacten (Kunstfactor, Landelijke Muziekorganisatie)



Honoraria



Btw regeling



Juridische aspecten afdekking (zeker bij wat ingewikkelde contracten)



Subsidieregeling (verdiep je daarin en wijs de vereniging erop)



Laat van vergaderingen altijd een verslag maken



Eigen website (voor info, promo, Youtube filmpjes, verkrijgen opdrachten etc.)



Netwerken opzetten en onderhouden

21