Handleiding PLAYgrounds voor PO scholen
Inhoudsopgave
VOORWOORD
3
PLAYGROUNDS PROGRAMMA
4
CHECKLIST VOORBEREIDING PLAYGROUNDS PROGRAMMA
5
CHECKLIST BORGING PLAYGROUNDS PROGRAMMA
6
RAAMWERK MAATREGELEN
7
STRUCTUUR
8
TIMEMANAGEMENT
10
SPELMATERIAAL
12
ACTIEVE ROL GROEPSDOCENT
14
KOPPELING MET DE GYMLES
16
PLAYgrounds
2
December 2014
Voorwoord In dit document vind u informatie over het schoolpleinprogramma PLAYgrounds. PLAYgrounds is een erkende, effectieve interventie (zie interventiedatabase, www.loketgezondleven.nl) met als doel om bewegen te stimuleren op het schoolplein. Bewegen heeft vanzelfsprekend een positieve invloed op de motorische ontwikkeling. Als kinderen goed mee kunnen komen in een spel dan groeit ook het zelfvertrouwen hierdoor. Een schoolplein dat uitnodigt tot bewegen, zorgt ervoor dat kinderen ook na schooltijd terugkomen om te spelen. Iets dat absoluut gewenst is met de huidige inactiviteit onder kinderen. En door de vrije situatie op het schoolplein komen de kinderen voor de meest leerzame sociale situaties te staan. Uit onderzoek blijkt ook dat een actieve pauze zorgt voor een betere concentratie in de les. Het schoolplein moet een uitnodigende plek zijn voor alle kinderen. Voor de kleuters tot en met groep 8. Maar vaak is er te weinig ruimte en/of te weinig structuur op een schoolplein, waardoor de beweegintensiteit op het plein laag is en met name kinderen die minder goed kunnen bewegen aan de kant staan. Ook kan het zijn dat het plein weinig uitdaging biedt aan de verschillende leeftijdsgroepen die gebruik maken van het plein en er daardoor weinig (gevarieerd) gespeeld wordt of juist conflicten ontstaan. Docenten hebben daardoor vaak lang de tijd nodig om de kinderen weer rustig terug te krijgen in de klas. PLAYgrounds geeft handvatten om het buitenspelen in de pauze beter te organiseren, zodat er voor ALLE kinderen een plek is om te bewegen. Een gedegen analyse van het plein geeft inzicht in de maatregelen die verbetering brengen. De maatregelen zijn vaak een behoorlijke verandering voor het docententeam en ook vraagt borging van de maatregelen in het schoolsysteem wel enig onderhoud. Mocht u bij dit proces ondersteuning willen, neemt u dan contact op met: het Kenniscentrum KiK van de Hogeschool van Amsterdam.
[email protected] of 020-5953446. Als uw school Jump-in school is, kunt u contact opnemen met uw Jump-in coach. Veel plezier op het schoolplein! Mirka Janssen, namens het PLAYgrounds team PLAYgrounds
3
December 2014
PLAYgrounds programma Het raamwerk van PLAYgrounds bestaat uit een fysieke aanpassing van het plein door het creëren van structuur, maar biedt ook een verbetering in “schoolplein timemanagement” door het beter verdelen van de beschikbare pauzetijd over het aantal kinderen van de school, een meer uitdagend en veelzijdig gebruik van spelmateriaal, het actief betrekken van alle docenten bij het buitenspelen, alsmede een gewaarborgde koppeling met de gymles. Het raamwerk wordt per school op maat gemaakt, naar aanleiding van een uitgebreide analyse en het in beweging krijgen van het schoolteam. U kunt hiervoor een werkgroep aanstellen. We adviseren om de taken van de werkgroep op te nemen in de taaklast. Werkgroep Het is handig als van iedere bouw een docent in de werkgroep plaatsneemt en het is een voorwaarde dat de directie de werkgroep ondersteunt in de communicatie naar het docententeam. De werkgroep heeft wekelijks 2 tot 4 uur nodig voor de voorbereidingen van het programma (totaal ongeveer 48 uur), maar zal na de start van het programma maandelijks 2 uur tijd nodig hebben voor evaluatie en aanpassing van het programma. Financiële borging moet jaarlijks opgenomen zijn in de begroting voor met name onderhoud van het spelmateriaal en de aangebrachte structuren op het plein (met betonverf of pleinplakkers). In deze handleiding worden de taken t.a.v. de voorbereiding en borging van het programma, alsmede een bondige uitwerking daarvan beschreven.
PLAYgrounds
4
December 2014
Checklist voorbereiding PLAYgrounds programma
Actie
Concreet
Check of nvt
Maatregelen
Keuze maatregelen besproken in werkgroep: wie doet welke voorbereiding, haalbaarheid en te ondernemen acties daarvoor bepaald
Iedere klas / docent heeft een map met de documenten (afspraken overzicht, buitenspeelrooster, hotspotrooster, plattegrond, inhoud materiaaltas, leensysteem)
Structuur
Er is een plattegrond van het plein gemaakt De plattegrond hangt op een centrale plaats
Structuur (2)
Bij de structuur is nagedacht over het afbakenen van ruimtes (ballen / fietsen etc.), hotspots, balans (geslacht, leeftijd, grondvormen, ruimtelijk), multifunctionele lijnen, begeleide spellen, ruimte voor eigen invulling / los spelmateriaal
Buitenspeelrooster
Gemaakt Minimaal aantal klassen tegelijk buiten, zelfde leeftijd of jong/oud, rekening houdend met gymles Andere klassen minimale last van buitenspelers Op centrale plek / bekend bij docenten
Hotspotrooster
Op centrale plek / bekend bij docenten
Hotspotmateriaal
Besteld Op centrale plek Afspraken over ophalen, terugbrengen en controleren
Spelmateriaal
Besteld Doorgegeven hoeveel en welke klassen De tassen worden geleverd inclusief kijkwijzers De tassen zijn gerangschikt per 3-4 (voornamelijk rood materiaal), 5-6 (groen), 7-8 (blauw)
Spelmateriaal (2)
Het spelmateriaal is gemerkt
Leensysteem
Er wordt gebruik gemaakt van een leensysteem Na elke pauze wordt de compleetheid van het materiaal gecheckt (door bijv. de klassendienst)
Kick-off docententeam
De maatregelen worden besproken De docenten worden gemotiveerd om mee te werken, oa door filmbeelden van het buitenspelen op het schoolplein Er worden afspraken gemaakt over het tijdpad en de evaluatielijnen De map met documenten wordt uitgedeeld
Kick-off (2)
De groepsdocenten krijgen een introductieles van de gymleraar op het schoolplein: welke structuren, welk materiaal, hoe uitleen materiaal, hoe controle materiaal, hoe werken de kijkwijzers, afspraken, verschillende rollen (wanneer en hoe)
Kick-off kinderen
Iedere docent gaat met zijn klas het schoolplein op en informeert de kinderen over de structuren, de hotspots, het materiaal, de kijkwijzers, het leensysteem
Kick-off kinderen (2)
De gymleraar besteed een aantal lessen aan de introductie van de spellen van de structuren en de spellen met het spelmateriaal en het werken met de kijkwijzers. Zie bijlage.
Opening
Officiële opening nieuw schoolplein Evt. ouders uitnodigen
PLAYgrounds
5
December 2014
Checklist borging PLAYgrounds programma
Frequentie
Actie
Check
Maandelijks
Coördinator materiaal (lid werkgroep) inventariseert: Of er kapot / missend materiaal is Welk materiaal veel / weinig gebruikt wordt (Bij)bestellen materiaal, evt. aanpassing in materiaal Er is budget gereserveerd voor het materiaal dat bijbesteld moet worden
Maandelijks
Door werkgroepleden: Evaluatie programma per bouw, overleg en filmen Eventueel voorstel voor aanpassing maatregel
Maandelijks
Door gymleraar: Aandacht in de gymles voor schoolpleinactiviteiten, zie bijlage
Twee keer per jaar
Door gymleraar: Updateles voor groepsdocenten over schoolpleinactiviteiten, zie voorbeeldlessen
Na 3 maanden, maandelijks
Door gymleraar i.s.m. groepsdocenten: Introductie maandthema in gymles, groepsles en op papier Met afsluitende competitie / optreden (en introductie nieuw maandthema) Bij afsluiting evt. uitnodigen ouders
Abonnement op thematassen (optioneel)
Na 3 maanden
Door een werkgroeplid: Aansluiten overblijf op afspraken schoolplein
PLAYgrounds
6
December 2014
Raamwerk maatregelen
Met behulp van onderstaande tabel kunt u zien welke maatregelen welk effect hebben. De combinatie van maatregelen is het meest effectief. U kunt ervoor kiezen om de maatregelen gefaseerd in te voeren. Maatregel
Concreet
Effect
Wanneer toepassen
Structuur
Met pleinplakkers of betonverf zones creëren en spelplekken aanduiden
Meer bewegen, intensiever bewegen Spellen komen tot hun recht Uitdaging Specifieke meisjes activiteiten mogelijk Minder botsingen en conflicten Grotere variatie in bewegen Minder motorisch handige kinderen krijgen ruimte Betere balans gebruik plein
Lage intensiteit van bewegen Meerdere botsingen en conflicten Chaos: spellen gaan het hele plein over en door elkaar heen
Timemanagement
Buitenspelrooster
Meer ruimte om te bewegen Meer bewegen, intensiever bewegen
Lage intensiteit van bewegen Veel kinderen aan de kant
Hotspots aanwijzen Hotspotrooster
Betere balans gebruik plein Populaire spellen kunnen ook gespeeld worden door minder dominante groepen / kinderen
Dominantie van bepaalde groep of spel Bepaalde plekken drukbezocht
Spelmateriaal
Per klas een tas Voor iedere hotspot
Meer bewegen, intensiever bewegen Meer variatie in bewegen Meer (verschillende) kinderen aan het bewegen Uitdaging
Lage intensiteit van bewegen Conflicten Geen duidelijke activiteiten, dezelfde soort activiteiten
Actieve rol groepsdocent
Handhaven afspraken Enthousiasmeren, begeleiden en participeren
Meer bewegen, intensiever Chaos bewegen Onveilig pedagogisch klimaat Meer (verschillende) kinderen aan het bewegen Snellere start spellen Minder conflicten tijdens spellen
Koppeling met de gymles
Afspraken Ideeën en variatie spellen Vaardigheden Thema-activiteiten
Meer bewegen, intensiever bewegen Meer variatie in bewegen Meer (verschillende) kinderen aan het bewegen Meer samen bewegen Uitdaging Lange termijnborging
Geen duidelijke activiteiten Dominantie van een spel Passieve groepsdocenten Conflicten tijdens spellen
PLAYgrounds
7
December 2014
Structuur Waarom -‐
Eerlijke verdeling op het plein
-‐
Geen rol voor dominante groepen
-‐
Iedereen kan actief zijn op zijn/haar niveau en interesse (verbetering van het pedagogisch klimaat)
-‐
Voorkomt dat spelen onderbroken worden, botsingen, ballen over het hek etc. Kortom geen irritatie en onderbreking wat leidt tot een (fysiek) veiligere omgeving
-‐
Er is plek voor iedereen
-‐
Niet alleen meer bewegen, ook beter bewegen
Keuze structuur -
Afhankelijk van grootte plein en aantal klassen tegelijk buiten
-
Bijv. 2 groepen 7 en 2 groepen 8 tegelijk buiten: 2 velden multifunctionele lijnen
-
Afmetingen multifunctionele lijnen (waarop meerdere spellen gespeeld kunnen worden): •
Renbaan: 25-40m, let op uitloopmogelijkheid
•
Lijnen: 20m x 8m (4 vakken van 5 meter), andere opties: 16m x 6m of 12m x 6m
•
Cirkel: doorsnede 5m
•
Kingen: 4x4m of 5x5m
•
Bucket: doorsnee-lengte 5m
•
Honken: 15m tussen de honken
PLAYgrounds
8
December 2014
Balans plein •
Rekening houden met populair spel (bijv. meerdere voetbalveldjes aan de rand van het plein). Veld met multifunctionele lijnen kan hotspot zijn.
•
Rekening houden met begeleide spellen en ruimte voor eigen invulling (met bijv. los spelmateriaal). Bijv. 2 velden mulitfunctionele lijnen, voetbalplek, tegen muur spelen, ruimte voor springen, ruimte voor soleren en ruimte voor vrij rennen.
•
Rekening houden met variatie in grondvormen, activiteiten en materiaal (door combinatie hotspots, multifunctionele lijnen en materiaal klassentassen is dat afgedekt)
PLAYgrounds
9
December 2014
Timemanagement
Time-management zorgt voor meer ruimte op het plein en daardoor voor meer beweegruimte. Een buitenspeelrooster en een hotspotrooster zijn de praktische toepassingen van timemanagement. Buitenspeelrooster (Afhankelijk van de ruimte, maximaal 2-4 klassen tegelijk buiten, norm: 3m2 / kind) Voorbeeld Groep 1 en 2
09.30 uur tot 09.45 uur
Groep 3 en 4
09.45 uur tot 10.00 uur
Groep 5 en 6
10.00 uur tot 10.15 uur
Groep 7 en 8
10.15 uur tot 10.30 uur
Het is op sommige pleinen ook een optie om oudere en jongere kinderen te combineren in 1 pauze moment, indien daarmee de verdeling over het plein beter wordt. Hierbij moet wel een hotspotrooster gebruikt worden, anders domineren de oudere kinderen de jongere kinderen op bijvoorbeeld het voetbalveld.
PLAYgrounds
10
December 2014
Hotspotrooster Hotspots zijn de populaire plekken op een plein, zoals een voetbalveld. Door deze plekken te verdelen, komen ook de minder motorisch vaardige / de meer timide kinderen aan de beurt. Een hotspotverdeling kan ook jongens / meisjes zijn. Indien het mogelijk is, kan de school buurtpleinen betrekken in het hotspotrooster. Dit zorgt namelijk ook voor minder kinderen, en dus meer ruimte, op het plein. Voorbeeld: buitenspeeltijd (10.15-10.30 uur) van groep 7 en 8 (vier klassen totaal) Klas 8a Maandag:
Lijnenspelen
Dinsdag:
Sprintbaan
Woensdag:
Voetbalveld
Donderdag:
Cirkelspelen
Vrijdag:
Kingen
Klas 8b Maandag:
Kingen
Dinsdag:
Lijnenspelen
Woensdag:
Sprintbaan
Donderdag:
Voetbalveld
Vrijdag:
Cirkelspelen
Etc.
PLAYgrounds
11
December 2014
Spelmateriaal Het aanbieden van los spelmateriaal op het schoolplein zorgt ervoor dat kinderen meer gaan bewegen, gevarieerder gaan bewegen en dat de kinderen meer uitgedaagd worden om te bewegen. Binnen PLAYgrounds is de keuze voor het los spelmateriaal gekoppeld aan de leerlijnen van het bewegingsonderwijs en daarmee aan de verschillende grondvormen die ten grondslag liggen aan een brede motorische ontwikkeling van de kinderen. Per leeftijdsfase (3/4, 5/6 en 7/8) is een tas met los spelmateriaal samengesteld. Naast de tassen per klas zijn er (standaard) tassen voor de hotspots (spelmateriaal voor de hotspots voetbal, basketbal en tafeltennis) en thematassen, die per maand variëren (bijvoorbeeld thema circus met jongleermateriaal, diabolo’s etc.). De inhoud van de spelmateriaaltassen kunt u bekijken via deze hyperlink. Om spelmateriaal te bestellen, stuurt u een e-mail naar
[email protected]. Als uw school een Jump-in school is, kunt u contact opnemen met uw Jump-in coach over het spelmateriaal. Voor de kleuters is ook spelmateriaal te bestellen, waarbij we adviseren dit aan te vullen met eigen, te verzamelen materiaal. We raden u aan om een leensysteem te hanteren voor het spelmateriaal of om in ieder geval het spelmateriaal na iedere pauze te controleren. Dat kan ook een taak zijn van de kinderen (wekelijks wisselend tweetal). Een voorbeeld van een leensysteem kunt u bekijken via deze hyperlink. Daarnaast zijn er nog een aantal tips ter onderhoud van het spelmateriaal: - op de tas de naam van de klas of hotspot plaatsen. - het spelmateriaal per klas merken - afwezig of kapot materiaal doorgeven aan een werkgroeplid, zodat deze voor vervanging kan zorgen. [indien u via PLAYgrounds spelmateriaal gebruikt, nemen wij iedere maand contact hierover met u op). Bij het spelmateriaal worden kijkwijzers geleverd, die kinderen en docenten op ideeën kunnen brengen voor spellen met het spelmateriaal. Een voorbeeld van een kijkwijzer kunt u hieronder bekijken. In een kijkwijzer wordt aangegeven hoe een spel individueel, samen of tegen een ander gespeeld kan worden, maar ook hoe een spel PLAYgrounds
12
December 2014
makkelijker of moeilijker gemaakt kan worden. Het uitgangspunt van de spellen op de kijkwijzers is dat een sterke speler een ‘handicap’ krijgt, waardoor het moeilijker voor deze speler wordt en dat het spel voor een zwakkere speler makkelijker wordt. Voorbeeld kijkwijzer poortbal (groep 5/6 en 7/8)
Groep 5/6, 7/8
Poortbal Wat heb je nodig: 1 low-bounce bal Zo speel je het: Ga met je benen wijd staan met je voeten tegen die van je buurman. Probeer te scoren door de bal door het poortje van de andere spelers te rollen. Je mag keepen met je handen. Scoor jij bij een ander? Dan mag je nog maar één hand gebruiken. Scoor je nog een keer? Dan ga je achterstevoren in de cirkel staan. Weer gescoord? Gebruik nog maar één hand terwijl je achterstevoren staat. Wil je het moeilijker maken? - Speel het spel met twee ballen - Speel het spel met een kleine bal, bijv. een tennisbal
PLAYgrounds
13
December 2014
Actieve rol groepsdocent
Een actieve rol van de groepsdocent zorgt voor een voorkoming van hiërarchie en daarnaast voor aanmoediging om meer te bewegen. Als dit een hele grote verandering vraagt binnen het docententeam, kan er voor worden gekozen om een rooster te maken, zodat docenten ook ‘een keer’ pauze hebben. Hoeveel docenten op een plein aanwezig moeten zijn is afhankelijk van het plein, de groep en de hoeveelheid kinderen. Als er bijvoorbeeld 2 klassen tegelijk op het plein aanwezig zijn, zou 1 docent overzicht kunnen houden en 1 docent kan spel begeleiden of participeren in spel. Taken van docenten: - Hanteren regels en structuur - Aansturing materiaaluitleen en controle - Begeleiding
Er zijn verschillende niveaus van begeleiding: - Niveau 1: enthousiasmeren - Niveau 2: begeleiden - Niveau 3: participeren
Ad niveau 1: enthousiasmeren Concreet waarneembaar gedrag is: actieve houding naar kinderen, vrolijke uitstraling, bereikbaar voor leerlingen, loopt rond over het plein, aanwezig (zowel fysiek als mondeling), complimenteus. Ad niveau 2: begeleiden Begeleiden is de moeilijkste rol voor groepsdocenten. Het is noodzakelijk dat de gymleraar ze ondersteunt bij het bekend raken met deze rol, zodat hun competentiegevoel toeneemt. Begeleiden wordt toegepast wanneer er een nieuw spel geïntroduceerd is vanuit de gymles voor op het schoolplein, bij het starten van een spel en bij onenigheid en vals spelen. PLAYgrounds
14
December 2014
Begeleiden gebeurt voornamelijk bij de spellen op de structuren en hotspots. Ad niveau 3: participeren Participeren heeft het grootste effect van alle rollen op deelname van kinderen aan de spellen, op de intensiteit van een spel / van bewegen en op het herhaald spelen door de kinderen zelf. Participeren wordt toegepast wanneer er een nieuw spel geïntroduceerd is vanuit de gymles, bij het opstarten van een spel en om een nieuwe impuls te geven (bijvoorbeeld als een spel niet loopt of niet meer gespeeld wordt). Participeren is gelimiteerd tot bijvoorbeeld 1 keer per week of na de tweewekelijkse aandacht voor een schoolpleinspel in de gymles of bij de start en afsluiting van een maandthema. Enthousiasmeren groepsdocenten; ondersteuning door de vakdocent: - Kick-off: Introductie structuren, spelmateriaal, leensysteem en kijkwijzers - 2x per maand schoolpleinspel: groepsdocent in gymles - Maandthema’s per maand / 2 maandelijks met afsluiting - 2x per jaar evaluatie + ondersteuning groepsdocenten (waar lopen ze tegen aan?)
Voor een training van uw docententeam, waarin de verschillende rollen en concrete handvatten voor de verschillende rollen aan bod komen, kunt u contact opnemen met het PLAYgrounds team (
[email protected]). Als uw school een Jump-in school is, kunt u contact opnemen met uw Jump-in coach. Een voorbeeld van een introductietraining van groepsdocenten door de vakdocent kunt u vinden onder deze hyperlink.
PLAYgrounds
15
December 2014
Koppeling met de gymles Een koppeling met de gymles is om meerdere redenen belangrijk: er kunnen afspraken over spellen gemaakt worden, kinderen raken bekend met spellen en de variaties daarop, kinderen kunnen motorische vaardigheden oefenen voor spellen die ook op het schoolplein gespeeld worden en er kan maandelijks een impuls aan het schoolpleinprogramma gegeven worden door middel van de maandactiviteiten.
Toepassing koppeling bij: - Kick-off: Introductie structuren, spelmateriaal, leensysteem en kijkwijzers (dit kan
ook gefaseerd geïntroduceerd worden) - 2x per maand schoolpleinspel: groepsdocent in gymles - Maandthema’s per maand / 2 maandelijks met afsluiting
Een aantal voorbeelden van een schoolpleingymles (per bouw) voor de kinderen kunt u vinden onder deze hyperlink.
PLAYgrounds
16
December 2014
