Handleiding voor scholen

Handleiding voor scholen

CoolFit is een initiatief van gezondheidsinstituut NIGZ en GlaxoSmithKline.

1

Colofon Titel: CoolFit – Handleiding voor scholen CoolFit is een gratis leefstijldag voor eerste- en tweedejaars vmbo leerlingen, georganiseerd door gezondheidsinstituut NIGZ. Middels deze handleiding geeft het NIGZ scholen de mogelijkheid om zelfstandig CoolFit te organiseren, mits de school CoolFit al eens ontvangen heeft door het NIGZ. Auteurs: MSc. E. van der Zwaag MSc. A. Nethe BSc. I.J.J.C.M. Naalden Financier: Glaxo Smith Kline en gezondheidsinstituut NIGZ

Uitgave: gezondheidsinstituut NIGZ, Woerden Bestelwijze: Deze handleiding is te bestellen via het NIGZ: Aviva Nethe ([email protected]) of via de uitgeverij van het NIGz ([email protected])

NIGZ-nummer: OJ112613

 NIGZ, Woerden, 2011. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming worden overgenomen. Verzoeken tot overname van beeld of tekst kunnen schriftelijk worden gericht aan Uitgeverij NIGZ, Postbus 500, 3440 AM Woerden, e-mail: [email protected]

2

Inhoudsopgave Inleiding

4

1. CoolFit 1.1 Het doel van CoolFit 1.2 Opzet van CoolFit 1.3 Onderdelen 1.3.1 College 1.3.2 Fittestjes 1.3.3 Smoothies 1.3.4 Krachtvoer 1.3.5 Dansen

5 5 5 5 5 7 8 9 10

2. Bijlagen Bijlage 1: Voorbeeld draaiboek Bijlage 2: Nabespreking film Bijlage 3: BMI schaal Bijlage 4: Scoreformulieren fittestjes Bijlage 5: Schijf van Vijf spel Bijlage 6: Recepten Smoothies Bijlage 7: Ingrediënten Smoothies

12 12 13 14 15 16 22 28

3

Inleiding Voor u ligt de CoolFit handleiding. CoolFit is een bestaande leefstijldag voor eerste- en tweedejaars vmbo-leerlingen, georganiseerd door gezondheidsinstituut NIGZ. Het doel van CoolFit is om vmbo-leerlingen bewust te maken van voeding en beweging en deze thema’s op de agenda te zetten bij middelbare scholen. Het NIGZ organiseert de CoolFit-dag op vmbo-scholen door heel Nederland. Per dag kunnen 100 leerlingen deelnemen, 50 in de ochtendronde en 50 in de middagronde. Middels deze handleiding geeft het NIGZ u de mogelijkheid om CoolFit zelfstandig in te zetten. Waarom CoolFit? De snelle ontwikkeling van overgewicht en obesitas vormt zowel op wereldschaal als in Nederland een toenemende bedreiging van de volksgezondheid (Nota Overgewicht VWS, 2007-2011). Inmiddels heeft één op de acht kinderen in Nederland overgewicht (Terug naar de Gezonde Basis). • • • • •

In het voortgezet onderwijs blijkt 10% van de scholieren overgewicht te hebben (HBSC, 2010; Twente in Balans, 2010). Met name op het vmbo komt overgewicht veel voor. Op dit type onderwijs heeft 16% van de leerlingen overgewicht (HBSC, 2010). Vmbo-leerlingen hebben een minder gezond beweeg- en voedingspatroon dan havo- en vwoleerlingen. Vmbo’ers bewegen minder, eten minder vaak groente, fruit en een ontbijt en drinken meer frisdrank dan havo- en vwo-leerlingen (HBSC, 2010). Naarmate de leerlingen ouder worden, wordt dit patroon steeds ongezonder (Breedveld, 2004; CBS, 2010; HBSC, 2010; Van Mechelen, Twisk, Post, Snel & Kemper, 2000).

Gelukkig zijn er genoeg mogelijkheden om overgewicht bij kinderen te voorkomen. Bewustwording is er daar één van. In een maatschappij waarin overgewicht en obesitas veel voorkomende problemen zijn, is het belangrijk om kinderen bewust te maken van deze gevaren. CoolFit is een project dat hieraan bijdraagt door jongeren zodanig te informeren over gezonde voeding en bewegen, dat zij in staat zijn om bewuster te kiezen. Hoewel voor het daadwerkelijk oplossen van overgewicht een brede, gezamenlijke inzet van veel partijen op allerlei niveaus nodig is, wil het NIGZ door middel van CoolFit samen met vmbo leerlingen een stap in de goede richting zetten om overgewicht te voorkomen. Met deze handleiding kunt u zelfstandig CoolFit inzetten. De structuur van de CoolFit dag wordt in deze handleiding aangehouden. Sommige onderdelen zijn aangepast, zodat de kosten voor uw school zo laag mogelijk blijven en de onderdelen makkelijk uit te voeren zijn. Voor meer informatie over CoolFit kunt u de website raadplegen: www.coolfitopschool.nl . Veel succes! Het CoolFit-team Gezondheidsinstituut NIGZ

4

1. CoolFit 1.1 Het doel van CoolFit • Vmbo leerlingen uit de eerste en tweede klas bewust maken van gezonde voeding en bewegen ter bevordering van een gezonde leefstijl. • Agendasettende activiteit, dat wil zeggen meer structurele aandacht voor voeding en beweging in het schoolcurriculum. 1.2 Opzet van een CoolFit dag • Wij adviseren om tijdens een CoolFit dag maximaal 100 leerlingen mee te laten doen. Per dagdeel zijn dat er 50, dus 50 in de ochtendronde en 50 in de middagronde. • Het programma ziet er in de ochtend- en de middagronde hetzelfde uit, zij het eventueel in een andere volgorde. • Ieder dagdeel duurt ongeveer drie uur. • Per dagdeel worden twee groepen gemaakt, iedere groep bestaat uit 25 leerlingen. Per groep zijn 1 a 2 docenten gedurende het hele programma aanwezig. CoolFit bestaat uit vijf workshops, die allen in een apart lokaal plaatsvinden. Elke workshop wordt gegeven door 1 of 2 docenten, afhankelijk van de voorkeur van de school. Deze docenten geven de workshop meerdere keren per dagdeel (zie draaiboek in Bijlage 1).

TIP: U zult zien dat er geen pauze is ingelast in de dagdelen. U kunt tijdens de film van het college de leerlingen een flesje water en een gezond tussendoortje (bijvoorbeeld een appel of een plak ontbijtkoek) geven. Op deze manier doen ze gezonde energie op voor de volgende workshops. 1.3 Onderdelen Alle workshops bijdragen aan de bewustwording van gezonde voeding en bewegen bij de vmboleerlingen. Deze workshops zijn: 1. college 2. fittestjes 3. smoothies maken 4. Krachtvoer 5. dansworkshop Hieronder hebben we per workshop beschreven uit welke onderdelen aan bod komen. Dit is uiteraard een richtlijn, u kunt zelf bepalen of u een onderdeel wilt uitvoeren of een extra onderdeel wilt toevoegen. 1.3.1 College Het college bevat twee onderdelen: 1. Film 2. Schijf van Vijf spel Film: De film dient ter introductie van het onderwerp ‘voeding en beweging’. In deze film vertellen jongeren over wat zij eten, hoeveel zij bewegen en wat zij wekelijks uitgeven aan eten. Ze interviewen

5

verschillende leeftijdsgenoten en gaan op bezoek bij een sportschool, waar ze met enkele topsporters praten. Het leuke aan deze film is dat de verslaggevers van dezelfde leeftijd zijn als de leerlingen. Naderhand bediscussiëren de leerlingen het belang van bijvoorbeeld ontbijt, voedingsstoffen, calorieën, dagelijkse beweging, etc. Zie Bijlage 2 voor richtlijnen te gebruiken bij het na bespreken van de film. Schijf van Vijf spel: Tijdens dit spel laat u twee leerlingen tegen elkaar strijden. De leerling die binnen twee minuten de meeste voedingsproducten (dummyproducten) in de juiste schijf legt, wint de wedstrijd. De overige leerlingen moedigen de twee kandidaten aan en adviseren vanaf de zijlijn de kandidaat bij het neerleggen van de juiste producten in de juiste schijf. Om het spel spannender te maken kunt u er ‘instinkers’ bij stoppen. Bijvoorbeeld een blikje cola. Leerlingen denken vaak dat cola bij ‘Dranken’ hoort van de Schijf van Vijf, maar dit is niet zo! Bespreek dan goed waarom sommige producten instinkers zijn en niet in de Schijf van Vijf horen. Het spel is eenvoudig zelf te maken. Verzamel ongeveer twintig lege voedingsproducten, zoals een leeg kuipje boter, een leeg pak hagelslag, blikje cola, lege fles olijfolie, lege doos kaas, etc. Stal deze uit op een tafel in de klas. Zet vijf tafels of dozen vooraan in de klas en hang aan iedere tafel/doos een schijf. Iedere tafel/doos beeldt dus een categorie uit. De schijven vindt u in Bijlage 5. Voor meer informatie over de Schijf van Vijf kunt u kijken op www.voedingscentrum.nl

Benodigdheden voor het college:
Lokaal met scherm, beamer en computer (of een TV met DVD-speler)
Film CoolFit
Blad om film na te bespreken1
Schijf van Vijf spel: vijf kratten/dozen/tafels die elk voor een schijf staan. Verschillende dummyproducten (lege producten), zoals olijfolie, hagelslag, brood en cola.
Stopwatch om de tijd bij te houden.
Bladen ‘schijf van vijf’2

Voorbeeld dummy producten

1 2

Schijf van vijf

Zie Bijlage 2 Zie Bijlage 5

6

1.3.2 Fittestjes Leerlingen nemen deel aan verschillende fittestjes om te bepalen hoe fit ze fysiek zijn. Gewicht, lengte, BMI (Body Mass Index), lenigheid, kracht en uithoudingsvermogen kunnen gemeten worden. Leerlingen krijgen een formulier waarop ze hun scores van de testjes kunnen noteren (zie Bijlage 4). Op deze manier verzamelen ze hun eigen ‘fitscore’. De fittestjes bevatten de volgende onderdelen: 1. Shuttle run test 2. Sit and Reach test 3. Opdrukken 4. Buikspieroefeningen 5. BMI berekenen 6. Invullen van de scoreformulieren Shuttle run test: Deze test meet de conditie en het uithoudingsvermogen van de leerlingen. De test is eenvoudig uit te voeren in een gymzaal of buiten. Gymdocenten hebben doorgaans ervaring met deze test. Sit and Reach test: Deze test meet de lenigheid van de leerlingen. De test is eenvoudig uit te voeren: • Zet een doos op de grond en maak hierop een meetlat vast die 20 cm over de rand uitsteekt. Let op: wanneer je de meetlat niet vastmaakt, is de score niet betrouwbaar! • Ga op de grond zitten, benen gestrekt en zet je voeten plat tegen de zijkant van de doos met het uiteinde van de meetlat tussen je benen. • Buig zo ver je kunt naar voren met je armen gestrekt naar voren. • Houd de stretch vast en noteer de afstand tussen je tenen en je vingertoppen. • Als je voor je tenen stopt krijg je een negatieve normering, als je verder kunt reiken dan je tenen een positieve normering. • In de tabel hieronder kunt u de resultaten aflezen Resultaat Jongens Niet goed -20 tot -15 Gemiddeld -15 tot -5 Goed -5 tot +3 Normering sit and reach test

Meisjes -20 tot -15 -15 tot -5 -5 tot +3

Opdrukken: Met deze test meet u de kracht van de leerlingen. Laat de leerlingen opdrukken tot ze niet meer kunnen. Mocht het te zwaar zijn voor leerlingen, dan kunnen ze op handen en knieën de oefeningen uitvoeren. Test hoeveel push-ups leerlingen in 1 minuut kunnen doen. Resultaat Niet goed Gemiddeld Goed Normering opdrukken

Jongens <12 12-26 >27

Meisjes <7 7-16 >16

7

Buikspieroefeningen: Met deze test meet u hoe sterk de buikspieren van de leerlingen zijn. De leerlingen gaan op de grond liggen en zetten de voeten op de grond, in een hoek van 90 graden. Tijdens de oefeningen mag het lichaam ongeveer 30 graden van de grond afkomen. Adem uit bij het omhoog komen en adem in bij het naar beneden gaan. Test hoeveel sit-ups leerlingen in 1 minuut kunnen doen. U kunt nekblessures voorkomen door de handen tegen het hoofd te zetten, ellebogen naar buiten te laten wijzen en recht vooruit te kijken.

Resultaat Jongens Niet goed <35 Gemiddeld 30-40 Goed >40 Normering buikspieroefeningen

Meisjes <25 25-35 >35

BMI berekenen: Met een meetlat of centimeter tegen de muur kunnen leerlingen elkaars lengte meten. Vervolgens meten ze hun gewicht op een weegschaal. Met de formule gewicht/lengte² kunnen leerlingen elkaars BMI (Body Mass Index) berekenen. Zie Bijlage 3 voor de BMI-schaal. Onze ervaring leert dat niet elke leerling het fijn vindt om zich te wegen. Daarom kunt u misschien de weegschaal in de hoek van het lokaal plaatsen, zodat leerlingen elkaars gewicht niet zien. TIP: Via de website van Weda (www.weda.com) kunt u een Tanita weegschaal huren voor een dag. Deze weegschaal meet het gewicht, BMI, vetpercentage, vet- en spiermassa en print een bonnetje met deze gegevens. Invullen van de scoreformulieren: Leerlingen kunnen per onderdeel hun score invullen op het scoreformulier dat ze krijgen. Deze vindt u in Bijlage 4. Op deze manier verzamelen leerlingen hun eigen fitscore. Deze fitscores kunt u later nog eens (klassikaal) nabespreken met de leerlingen. U kunt vragen stellen als: Zitten er opvallende scores tussen? Hoe komt dat? Wat vonden de leerlingen van de testjes? Zijn de leerlingen zich nu meer bewust geworden van hun fysieke fitheid? Etc. Benodigdheden voor de fittestjes:
Gymzaal of ruim lokaal waarin de tafels en stoelen aan de kant geschoven zijn
CD voor Shuttle run test3
Sit and Reach test
Personenweegschaal4
Meetlat/Centimeter
BMI Schaal
Scoreformulieren 1.3.3 Smoothies Bij dit onderdeel ervaren leerlingen dat gezonde tussendoortjes erg lekker en snel klaargemaakt kunnen worden. Het is een gezonde vervanger van frisdrank en makkelijk te bereiden. Leerlingen bereiden de smoothies in groepjes volgens een recept (zie Bijlage 7).

3

Te bestellen op www.shuttleruntest.nl voor €10,75 Vaak aanwezig op school. Tanita-weegschaal te huur via www.weda.com (035-695 50 55) Kosten in overleg met Weda zelf.

4

8

TIP: We adviseren om bij dit onderdeel maximaal 5 groepjes van 5 leerlingen te maken. Daarnaast is het verstandig om alle ingrediënten van tevoren af te meten en klaar te zetten op de tafels van de leerlingen, omdat leerlingen anders ingrediënten verspillen. U kunt deze ingrediënten in maatbekers klaarzetten op de tafels, of in plastic bekertjes. Wanneer u kiest voor de bekertjes, dan dient u in totaal 200 bekertjes te kopen in plaats van 100. Blenders: Per groepje één blender. Op sommige scholen heeft het verzorgingslokaal stopcontacten bij het aanrecht. In dat geval is het makkelijk om het voetstuk van de blender daar aan te sluiten en leerlingen aan tafel het fruit te laten snijden en de blender te laten vullen. Wanneer de stopcontacten door het lokaal heen verspreid zijn, dan zijn verlengsnoeren vaak onmisbaar. Recepten. We hebben vijf recepten voor u geselecteerd, deze vindt u in Bijlage 6. Ook op internet zijn talloze recepten te vinden die u kunt gebruiken, bijvoorbeeld op www.krachtvoer.nu. Ingrediënten: De ingrediëntenlijst is gebaseerd op de vijf recepten voor 100 leerlingen. U vindt deze lijst in Bijlage 7. Benodigdheden voor de smoothies:
Verzorgingslokaal met aanrecht en gootsteen
Afwasmiddel, vaatdoekjes, theedoeken, 10 mesjes, 10 snijplankjes, 100 plastic bekertjes
Maatbekers of 100 plastic bekertjes
Voldoende stopcontacten en evt. verlengsnoeren voor 5 blenders
Recepten5
Ingrediënten6

1.3.4 Krachtvoer Op de website www.krachtvoer.nu vinden leerlingen informatie over ontbijten, fruit en gezonde tussendoortjes. Op deze website kunnen de leerlingen tests maken over voeding. Ook vindt u hier spelletjes en lekkere recepten. TIP: Onze ervaring leert dat het een goed idee is om leerlingen in tweetallen met de computer te laten werken. Op deze manier kunnen leerlingen met elkaar overleggen over de verschillende antwoordmogelijkheden van de tests. Krachtvoer bevat de volgende onderdelen: 1. Ontbijt 2. Fruit 3. Tussendoortjes 5 6

Zie Bijlage 6 Zie Bijlage 7

9

4. Test je kennis 5. Receptenwedstrijd Ontbijt: Hier vinden leerlingen informatie over hoe ze kunnen ontbijten en een test over ontbijt. Fruit: Hier vinden leerlingen informatie over wat voor fruit ze kunnen eten, dat ze fruit ook via een vloeibare variant binnen kunnen krijgen en een test over fruit. Tussendoortjes: Ook hier staat informatie over wat voor gezonde tussendoortjes leerlingen kunnen eten. Verder kunnen leerlingen hier een test maken over tussendoortjes. Test je kennis: Hier vinden leerlingen de hierboven genoemde tests met als extra de ‘juist/onjuist-test’. Receptenwedstrijd: Hier kunnen leerlingen een recept insturen en vinden ze enkele gezonde recepten die leerlingen in Nederland al gemaakt hebben.

Benodigdheden voor Krachtvoer:
Lokaal met minimaal 12 computers en internet.

1.3.5 Dansen Tijdens een dansworkshop zijn leerlingen op een actieve manier bezig met hun lichaam. De workshop kan verschillende vormen aannemen: hiphop, streetdance, zumba, breakdance, etc. afhankelijk van wat docenten te bieden hebben. Muziekinstallaties: Deze dienen een behoorlijk volume te hebben en cd’s af te kunnen spelen. Het is leuk om qua dans aan te sluiten bij de leefwereld van de leerlingen, bijvoorbeeld hiphop, streetdance, breakdance of zumba. Inspiratie voor muziek kunt u opdoen op www.radio538.nl/top40 of www.slamfm.nl. Dansdocenten: Misschien heeft u docenten op school die een hippe dansles kunnen verzorgen voor de

10

leerlingen. Anders kunt u navraag doen bij de GGD (www.ggdkennisnet.nl/kennisnet/inkaart/), Sportservice (www.sportservice.net/) of sportscholen bij u in de buurt. Vaak zijn die instructeurs bereid om tegen een vergoeding de workshops te komen verzorgen. Zij halen er dan voordeel uit door hun sportschool te promoten. Ook op een website als www.zumba.com kunt u terecht voor dansdocenten. Benodigdheden voor de dansworkshop:
Twee grote ruimtes (bijv. 2 gymzalen, aula, kantine, o.i.d.) - afhankelijk van de groepsgrootte
Twee muziekinstallaties
Cd’s met muziek (wordt eventueel zelf meegenomen door de dansdocent)
Dansdocenten

11

Bijlagen

BIJLAGE 1: VOORBEELD DRAAIBOEK Per CoolFit dag kunnen maximaal 100 leerlingen deelnemen. Ons advies is dat u maximaal 50 leerlingen per dagdeel aan CoolFit laat meedoen. Indien u 50 leerlingen op één dagdeel inplant, dan adviseren wij u deze groep in tweeën te delen. Één groep bestaat dan uit 25 leerlingen. Hieronder ziet u een draaiboek dat u kunt aanhouden. Wij adviseren per onderdeel dezelfde hoeveelheid tijd aan te houden. De volgorde van de onderdelen kunt u zelf bepalen. Het is handig om de begeleidende docenten een draaiboek te geven, zodat zij weten waar ze, na elke workshop met hun groep leerlingen naartoe moeten. Bij het welkomstwoord kunt u het doel van de dag uitleggen, de groepen bekend maken, de verschillende workshops noemen en de tijdsplanning aangeven. Voorbeeld OCHTEND Tijd totaal 08:45 – 09:30

Groepen

09:15 – 09:30

09:30 – 09:50 09:55 – 10:15 10:20 – 11:00 11:05 – 11:45 11:50 – 12:30 12:30 – 12:35

Activiteit Lokalen klaarmaken

Locatie

Wie

Locatie

Wie

Welkom + groepen indelen 1 2 2 1 1 2 2 1 1 2 1&2

Smoothies Fittestjes Smoothies Fittestjes College Krachtvoer College Krachtvoer Dansworkshop Dansworkshop Evt. korte afsluiting

PAUZE VAN 12:35 – 13:00 UUR

Voorbeeld MIDDAG Tijd totaal 12:55 – 13:00 13:00 – 13:40

Groepen

Activiteit

3&4

13:45 – 14:25

3 4 4 3 3 4 4 3 3&4

Dansworkshop Dansworkshop College Krachtvoer College Do’s & Don’ts Smoothies Fittestjes Smoothies Fittestjes Evt. korte afsluiting

14:30 – 15:10 15:15 – 15:35 15:40 – 16:00 16:00 – 16:05

12

BIJLAGE 2: NABESPREKING FILM (tijdens het onderdeel College) Film CoolFit Achtergrond van de film De film CoolFit is ontwikkeld voor het project CoolFit (een leefstijldag voor het vmbo). CoolFit is een initiatief van gezondheidsinstituut NIGZ en GlaxoSmithKline. Doel van de film Met deze film willen we bereiken dat jongeren gaan nadenken over hun eigen leefstijl op het gebied van gezond eten en bewegen. Aan de hand van een aantal vragen kunt u de jongeren met elkaar laten nadenken over deze thema’s. Gebruik van de film U kunt de film laten zien aan de leerlingen. De film duurt ongeveer 15 minuten. U kunt de leerlingen daarna met elkaar laten discussiëren. Dit kan op twee manieren: (1) u geeft de leerlingen voordat ze naar de film gaan kijken een aantal opdrachten; (2) u stelt de leerlingen pas vragen als ze de film gezien hebben. Hieronder worden beide opties verder uitgewerkt: Optie (1) Opdrachten voorafgaand aan de film Stel leerlingen de volgende vragen (maximaal 5 minuten laten duren – daarna de film aanzetten): - Wat is volgens jou de relatie tussen gezondheid en geld? - Stel, je mag een bodybuilder interviewen. Wat wil je weten? - Stel, je mag iemand van jouw leeftijd in de obesitas kliniek interviewen. Wat wil je weten? (in de obesitas kliniek zitten alleen maar mensen die heel dik zijn en moeite hebben met dunner worden). - Bekijk de film en kijk hoe jij het zou hebben gedaan. Bedenk ook:  Hoe kan het dat de twee meiden niet zo met sporten en gezond eten bezig zijn?  Hoe kan het dat de twee jongeren in die kliniek terecht kwamen? Optie (2) Vragen – achteraf De vragen die u naderhand kunt stellen: - Wat is volgens jou de relatie tussen gezondheid en geld? - Met welke van de vier jongeren identificeer jij je het meest en waarom? - Welke vragen zou jij stellen aan de sportmensen? En waarom? - Wat zou hun reactie zijn denk je? - Welke vragen zou je zeker niet gesteld hebben? Waarom niet? - Welke vragen zou je stellen aan de jongeren in de obesitas kliniek? Waarom? - Wat zou hun reactie zijn denk je? - Welke vragen zou je zeker niet gesteld hebben? Waarom niet? - Welke vragen wil je stellen aan de vier jongeren die zelf interviewen? Waarom?

13

BIJLAGE 3: BMI SCHAAL

LEEFTIJD 12-14 JAAR BMI = LEEFTIJD / LENGTE²

15,5

16,5

17,5

18,5

19,5

20,5

21,5

22,5

15

16

17

18

19

20

21

22

TE DUN

TE DIK 14

BIJLAGE 4: SCOREFORMULIEREN FITTESTJES Naam:………………………………………………………………………………………. Klas:………………………………………………………………………………………… Leeftijd: …………………………………………………………………………………….

Scores Shuttle-Run Test: ………………………………………………………………………….. Sit and Reach: ……………………………………………………………………………... Opdrukken:………………………………………………………………………………… Buikspieroefeningen:……………………………………………………………………….

Resultaat Niet goed Gemiddeld Goed

Jongens <24 24-28 >28

Meisjes <29 29-33 >33

Jongens <35 30-40 >40

Meisjes <25 25-35 >35

Normering Sit and Reach

Resultaat Niet goed Gemiddeld Goed

Normering buikspieroefeningen

Resultaat Niet goed Gemiddeld Goed

Jongens <12 12-26 >27

Meisjes <7 7-16 >16

Normering opdrukken

15

BIJLAGE 5: SCHIJF VAN VIJF SPEL De onderstaande ‘schijven’ kunt u plastificeren. Aan elke tafel of krat hangt u één schijf. Aan de andere kant van het lokaal kunt u de dummyproducten zetten. Op de volgende pagina’s vindt u de schijven.

16

DRANKEN

17

GRANEN

18

GROENTE & FRUIT

19

VET & OLIE

20

ZUIVEL, VLEES & VIS

21

BIJLAGE 6: RECEPTEN SMOOTHIES De onderstaande recepten kunt u plastificeren. Op deze manier zijn de recepten meerdere malen bruikbaar als er overheen geknoeid wordt tijdens het maken van de smoothies. Ieder groepje krijgt één recept. Onze ervaring leert dat het verstandig is om alle ingrediënten afgemeten klaar te zetten per groepje. Als je leerlingen zelf de ingrediënten laat afmeten, worden er vaak grote hoeveelheden verspild. Op de volgende pagina’s vindt u in totaal vijf recepten. Deze recepten zijn gebaseerd op ingrediënten die in het voorjaar verkrijgbaar zijn. Niet al het fruit is door het hele jaar heen verkrijgbaar, zoals peren en kiwi’s. U kunt natuurlijk zelf de fruitsoorten aanpassen als dat nodig is. In de zomer is het bijvoorbeeld lekker om verse aardbeien en ananas te gebruiken. En in de winter kunt u bijvoorbeeld bananen, sinaasappels en appels gebruiken.

22

Benodigdheden (5 personen): - 2 bekertjes halfvolle melk - 1 bekertje sinaasappelsap - 2 peren - 2 kiwi’s - 2 appels - 1 banaan

Bereiding (10 minuten): - Doe de melk en het sinaasappelsap in de blender; - Schil de peren, kiwi’s, appels en banaan; - Snijd het fruit in kleine stukjes; - Doe het fruit in de blender en mixen maar! - Verdeel de smoothie over de bekertjes.

Geniet ervan!

23

Benodigdheden (5 personen): - 2 bekertjes halvolle melk - ½ bekertje magere yoghurt - 2 peren - 1 sinaasappel - 1 banaan - 1 kiwi

Bereiding (10 minuten): - Doe de melk en de yoghurt in de blender; - Schil de peren, sinaasappel, banaan en kiwi; - Snijd deze in kleine stukjes; - Doe het fruit in de blender en mixen maar! - Verdeel de smoothie over de glazen. Smakelijk!

24

Benodigdheden (4-5 personen): - 1 bekertje sinaasappelsap - ½ bekertje halfvolle melk - scheutje frambozensiroop - 1 sinaasappel - 1 appel - 2 bananen - 2 eetlepels frambozen

Bereiding (10 minuten): - Doe het sinaasappelsap, de melk en frambozensiroop in de blender; - Schil de sinaasappel, appel en bananen; - Snijd deze in kleine stukjes; - Doe het fruit in de blender en voeg hier de frambozen aan toe; - Mixen maar! - Verdeel de smoothie over de glazen. Geniet ervan!

25

Benodigdheden (4-5 personen): - 1½ bekertje sinaasappelsap - 1½ bekertjes halfvolle melk - ½ bekertje magere yoghurt - 2 appels - 2 bananen

Bereiding (10 minuten): - Doe het sinaasappelsap, de melk en de yoghurt in de blender; - Schil de appels en snijd ze in kleine stukjes; - Schil de bananen en snijd ze in schijfjes; - Doe het fruit in de blender en mixen maar! - Verdeel de smoothie over de bekertjes.

Geniet ervan!

26

Benodigdheden (4-5 personen): - ½ bekertje magere yoghurt - 1½ bekertjes halfvolle melk - 2 bananen - 2 sinaasappels

Bereiding (10 minuten): - Doe de yoghurt en de melk in de blender; - Schil de bananen en snijd ze in schijfjes; - Schil de sinaasappels en snijd ze in kleine stukjes; - Doe het fruit in de blender en mixen maar! - Verdeel de smoothie over de bekertjes.

Enjoy your meal!

27

BIJLAGE 7: BOODSCHAPPENLIJST SMOOTHIES VOOR 100 LEERLINGEN

7 liter melk 3 liter sinaasappelsap 2 liter yoghurt 32 bananen 20 appels 16 peren 16 sinaasappels 12 kiwi’s 2 potjes frambozen 1 blik frambozensiroop 1 pak vaatdoekjes 1 rol vuilniszakken 200 plastic bekertjes

Deze boodschappen kunt u nog kopen als tussendoortje voor bij het college: 7 pakken ontbijtkoek 100 flesjes water

28