Handleiding
Opties
6.0015.58 (12-12-2013)
werkwijze en procedures
1
Inhoud
2 Handelen in opties
1 Inleiding 2 2 Handelen in opties 2 2.1 Wat is een optie 2 2.2 Het kopen of schrijven (verkopen) van opties 2 2.3 Marginverplichting 3 2.3.1 Berekenen van de margin 3 2.3.2 Marginverplichting voor combinaties van opties4 2.4 Exercise 4 2.5 Assignment 5 2.6 Indexopties 5 2.7 Valutaopties 5 3 Opgeven en verwerking van optieorders 5 3.1 Opgeven van orders 5 3.2 Goedkeuring van orders 5 3.3 Verwerking van orders 6 4 Expiraties van opties 6 4.1 Expiratie van cash settlementcontracten 6 4.2 Expiratie van leveringscontracten 6 4.3 Uitoefenen van longpositie op expiratiedatum 6 4.4 Geen actie ondernemen op expiratiedatum 6 4.5 Overige bijzonderheden op expiratiedatum 7 5 Definities en begrippen 7
2.1
Wat is een optie
Een optie is een recht dat je de mogelijkheid biedt om een bepaald effect op een later tijstip, tegen een vooraf afgesproken prijs, te mogen kopen of verkopen. Het effect in kwestie wordt de ‘onderliggende waarde’ genoemd en zal in veel gevallen een aandeel, een valuta of een index zijn. Denk je bijvoorbeeld dat het aandeel Philips in waarde gaat stijgen, dan kun je een optie kopen om het aandeel, over bijvoorbeeld drie weken, tegen de koers van vandaag te mogen kopen. Voor die mogelijkheid betaal je als koper van de optie een premie aan de verkoper, ofwel de schrijver van die optie. Wil je gebruik maken van jouw optie, dan moet de schrijver van de optie jou de aandelen leveren tegen de afgesproken prijs. De schrijver mag de door jou betaalde premie wel houden. Maak je uiteindelijk geen gebruik van de optie, bijvoorbeeld omdat het aandeel Philips in waarde is gezakt, dan heeft de schrijver van de optie de premie verdiend, zonder dat hij de aandelen aan jou hoeft te leveren. Op een aantal uitzonderingen na geldt een optiecontract telkens voor 100 stuks van de onderliggende waarde. Opties kunnen dus gebruikt worden om te speculeren op een onzekere gebeurtenis maar ook kun je opties gebruiken om mogelijke koersverliezen te minimaliseren dan wel om een koerswinst te behouden. Het handelen in opties kan van grote toegevoegde waarde zijn bij het realiseren van je doelstelling. Echter, beleggen in opties kan, naast de algemene risico’s van beleggen, er ook voor zorgen je de inleg of zelfs meer verliest. Neem dus geen posities in waarvan je de financiële consequenties niet goed kunt overzien. Raadpleeg zo nodig eerst een financieel adviseur.
1 Inleiding Via SNS Zelf Beleggen kun je handelen in vele soorten beleggingsinstrumenten. Hierbij moet je denken aan aandelen, obligaties en beleggingsfondsen. De handel en werking van deze instrumenten wordt beschreven in de “Handleiding SNS Zelf Beleggen”. Daarnaast kun je kiezen voor een bijzonder beleggingsinstrument, namelijk opties. Opties zijn instrumenten van het type ‘derivaat’, oftewel ‘afgeleide instrumenten’. Afgeleid, omdat er altijd een instrument is waarop een derivaat is gebaseerd. Dit kan bijvoorbeeld een aandeel zijn, een valuta of zelfs een index. Over de handel en de werking van opties lees je in deze handleiding. Met SNS Zelf Beleggen kun je in opties handelen die genoteerd zijn aan de Euronext in Amsterdam. In deze handleiding worden dan ook de handelsregels van Euronext Amsterdam gehanteerd. Via SNS Zelf Beleggen heb je de mogelijkheid om te handelen in opties. Kies je hiervoor dan dien je dit specifiek aan te geven op het aanvraagformulier van SNS Zelf Beleggen. Heb je al een SNS Zelf Beleggen rekening? Dan kun je de mogelijkheid om te handelen in opties aanvragen door contact op te nemen met SNS Bank via telefoonnummer 030 - 633 30 01. Aan het handelen in beleggingsinstrumenten in het algemeen en opties in het bijzonder zijn financiële risico’s verbonden. Voordat je in opties gaat handelen, moet je jezelf steeds weer opnieuw afvragen of je voldoende zicht hebt op de mogelijke financiële risico’s en of je die risico’s kunt en wilt dragen. Als je nog niet veel kennis en ervaring hebt met de handel in opties dan is het van belang dat je deze handleiding goed doorleest voordat je een beleggingsbeslissing neemt. De informatie rondom de Kenmerken & Risico’s Effecten – met zeer uitgebreide aandacht voor opties in het bijzonder - is opgenomen in de voorwaarden SNS Zelf Beleggen. .
2.2 Het kopen of schrijven (verkopen) van opties Calloptie
Putoptie
Koper
Schrijver
Koper
Schrijver
Kooprecht
Leverplicht
Verkooprecht
Afnameplicht
Longpositie
Short positie
Longpositie
Short positie
Betalen premie
Ontvangst premie
Betalen premie
Ontvangst premie
Marginplichtig
Marginplichtig
Opties kun je kopen of verkopen (= schrijven). Kopen van opties geeft de belegger een zogenoemde longpositie. Schrijven van opties resulteert in een zogenoemde shortpositie. Het schrijven van callopties (short call) kan voor de schrijver tot gevolg hebben dat hij de onderliggende waarde moet leveren tegen de uitoefenprijs van de optie. Deze uitoefenprijs ligt dan, in het algemeen, onder de marktprijs van het aandeel of de index. Indien de schrijver van een calloptie de eventueel te leveren aandelen in zijn effectenportefeuille heeft, spreken we van ‘gedekt’ schrijven, omdat altijd de verplichtingen kunnen worden nagekomen. Als de schrijver de onderliggende waarde niet in zijn effectenportefeuille heeft, is er
2
sprake van ‘ongedekt’ schrijven. Ongedekt schrijven van opties kan een groot financieel risico met zich meenemen en is daarom gebonden aan minimale dekkingseisen (zie 2.3 “marginverplichting”).
van het marginbedrag is vervolgens gelijk aan het hoogste bedrag van onderstaande formules 1 Calloptie: laatprijs optie + [margin % x (2 x laatprijs aandeel – uitoefenprijs)] x contractgrootte of Putoptie: laatprijs optie + [margin % x (2 x uitoefenprijs – laatprijs aandeel)] x contractgrootte. 2 Laatprijs optie x 1,25 x contractgrootte. 3 Laatprijs optie + € 0,50) x contractgrootte.
Het schrijven van putopties (short put) kan voor de schrijver van de putoptie tot gevolg hebben dat de onderliggende waarde moet worden afgenomen tegen de uitoefenprijs van de optie. Deze uitoefenprijs ligt dan in het algemeen boven de marktprijs van de onderliggende waarde. Ook het schrijven van een put optie kan een groot financieel risico met zich meenemen en is daarom gebonden aan minimum dekkingseisen (zie 2.3 “marginverplichting”)
Voorbeeld 1 Je hebt een AGN call Dec 5,00 geschreven. De laatprijs van deze optie is € 0,80 en de waarde van het aandeel Aegon is op dat moment € 5,20. Indien op dat moment voor Aegon een marginpercentage geldt van 25%, wordt de margin als volgt berekend 1 Margin = 0,80 + [0,25 x (2 x 5,20 – 5)] x 100 = € 215,- per contract. 2 Volgens de tweede formule is de margin: 0,80 x 1,25 x 100 = € 100,- per contract. 3 Volgens de derde formule is de margin: (0,80 + 0,50) x 100 = € 130,- per contract.
Op de afloopdatum van een optie wordt het contract afgewikkeld. Dit kan betekenen dat, bij een calloptie, de aandelen moeten worden geleverd en, bij een putoptie, de aandelen moeten worden afgenomen. Bij opties met een index als onderliggende waarde gaat de afwikkeling anders. De schrijver van de calloptie heeft, bij aanwijzing, niet de plicht om de onderliggende waarde te leveren (bij geschreven putopties: niet de plicht om af te nemen). In dit geval wordt het verschil tussen de onderliggende waarde en de uitoefenprijs contant verrekend.
2.3 Marginverplichting
Voor deze ongedekt geschreven calloptie geldt een margin van € 215,per contract, namelijk het hoogste bedrag van de drie formules.
Zoals eerder is aangegeven, kan het innemen van een positie een financieel risico met zich meebrengen. Door SNS Bank wordt continue gecontroleerd of er voldoende (tegen)waarde op je SNS Zelf Beleggen rekening aanwezig is om het financiële risico te kunnen betalen. Verkoop je bijvoorbeeld een optie die marginplichtig is dan zal SNS Bank je verplichten om hiervoor een tegenwaarde in geld of aandelen aan te houden op je SNS Zelf Beleggen rekening. Deze tegenwaarde moet gelijk of meer zijn dan het bedrag waarvoor je financieel aangesproken kan worden (= marginbedrag). Dit bedrag moet, zolang de geschreven opties waarde hebben, op de rekening blijven staan. Je kunt dit geld dan niet laten overboeken naar je privérekening. De berekening van de margin vindt doorlopend plaats. De hoogte van het marginbedrag is namelijk afhankelijk van de koersontwikkeling van het desbetreffende aandeel, index of valuta en kan dus steeds anders zijn. Het aan te houden bedrag waarover je tijdelijk niet kunt beschikken, is veelal gelijk aan het marginbedrag. Bij de berekening van het aan te houden bedrag wordt ook gekeken of je onderliggende waarde of andere beleggingsinstrumenten in je bezit hebt. Het kan dus zijn dan de ingenomen positie marginplichtig is maar dat, door het hebben van onderliggende waarde of andere beleggingsinstrumenten, je geen bedrag hoeft te storten. Mocht het bedrag op de rekening te laag zijn om te voldoen aan de marginverplichting dan ben je verplicht deze per omgaande te storten. SNS Bank zal je dit schriftelijk verzoeken. Je hebt vervolgens twee mogelijkheden: storten van extra geld op je SNS Zelf Beleggen rekening of het sluiten (verkopen) van posities. Kun je niet voldoen aan de marginverplichting dan is SNS Bank verplicht net zoveel posities te sluiten of te verkopen totdat er wel weer wordt voldaan aan de margin.
1 Calloptie: laatprijs optie + [margin % x (2 x laatprijs aandeel – uitoefenprijs)] x contractgrootte of Putoptie: laatprijs optie + [margin % x (2 x uitoefenprijs – laatprijs aandeel)] x contractgrootte. 2 Laatprijs optie x 1,25 x contractgrootte. 3 Laatprijs optie + € 3,00) x contractgrootte.
2.3.1 Berekenen van de margin De hoogte van het marginbedrag is bij ieder optiecontract verschillend. Voor de berekening van het bedrag wordt gekeken naar een aantal zaken: de laatprijs van de optie, de laatprijs van het aandeel, de huidige waarde van het aandeel, de contractgrootte en de bewegelijkheid (volatiliteit) van het aandeel. Vanuit deze volatiliteit wordt dan een marginpercentage vastgesteld. De hoogte
Voorbeeld 3 Je hebt een AEX call Sep 380 geschreven. De laatprijs van deze optie is € 2,90 en de stand van de AEX Index is op dat moment 336 punten. Indien op dat moment voor de AEX een marginpercentage geldt van 7,5%, wordt de margin als volgt berekend 1 Margin = 2,90 + [0,075 (2 x 336 – 380)] x 100 = € 2.480,- per contract.
Voorbeeld 2 Je hebt een AGN put Dec 5,60 geschreven. De laatprijs van deze optie is € 0,90 en de waarde van het aandeel Aegon is op dat moment € 5,20. Indien op dat moment voor Aegon een marginpercentage geldt van 25%, wordt de margin als volgt berekend 1 Margin = 0,90 + [0,25 x (2 x 5,60 – 5,20)] x 100 = € 240,- per contract. 2 Volgens de tweede formule is de margin: 0,90 x 1,25 x 100 = € 112,50 per contract. 3 Volgens de derde formule is de margin: (0,90 + 0,50) x 100 = € 140,- per contract. Voor deze ongedekt geschreven putoptie geldt een margin van € 230,per contract, namelijk het hoogste bedrag van de drie formules. Marginbedrag AEX opties Voor de bepaling hoogte van het marginbedrag voor AEX opties gelden afwijkende formules. Ook hier geldt weer dat de hoogte van het marginbedrag gelijk is aan het hoogste bedrag van onderstaande formules
3
2 Volgens de tweede formule is de margin: 2,90 x 1,25 x 100 = € 362,50 per contract. 3 Volgens de derde formule is de margin: (2,90 + 2,25) x 100 = € 515,- per contract.
verplichting wordt bepaald door de shortpositie met de hoogste margin, waarbij het marginbedrag minimaal gelijk moet zijn aan de som van de premies x 1,25 x 100. Ofwel, de margin is minimaal 125% van de marktwaarde van de combinatie.
Voor deze ongedekt geschreven putoptie geldt een margin van € 2.480,- per contract, namelijk het hoogste bedrag van de drie formules.
Long strangle Een long strangle is een combinatie van een long call en een long put met een gelijke looptijd, waarbij de long call een hogere uitoefenprijs heeft dan de long put. Voor deze combinatie is geen marginverplichting vereist.
Om de margin per contract te berekenen, vermenigvuldig je de uitkomst van bovenstaande formule met de handelseenheid. Dit is de gestandaardiseerde hoeveelheid onderliggende waarde bij een optiecontract. Het kan voorkomen dat een optiecontract een afwijkende onderliggende waarde kent. De handelseenheid van aandelen- en indexopties is veelal 100 en van valutaopties € 10.000 of $ 10.000.
Short strangle Dit is een combinatie van een short call en een short put met een gelijke looptijd, waarbij de short call een hogere uitoefenprijs heeft dan de short put. De marginverplichting wordt bepaald door de shortpositie met de hoogste margin, waarbij de margin minimaal gelijk moet zijn aan de som van de premies x 1,25 x 100. Ofwel, de margin is minimaal 125% van de marktwaarde van de combinatie.
2.3.2 Marginverplichting voor combinaties van opties Het kan voorkomen dat je meerdere posities hebt ingenomen. Al deze posities worden afzonderlijk gewaardeerd. In deze paragraaf lees je de meest voorkomende optiecombinaties waarbij is aangegeven of er een marginverplichting is. Er wordt niet nader ingegaan op de visie, mogelijke opbrengsten en risico’s van de verschillende combinaties.
Berekening marginverplichting bij meerdere combinatiemogelijkheden Voor de berekening van de marginverplichting houdt SNS Bank een vaste methode aan. SNS Bank bepaalt welke shortpositie wordt afgedekt door welke longpositie dan wel aandelen en houdt hierbij een bepaalde volgorde aan. Als je meerdere combinatiemogelijkheden in portefeuille hebt, kan dit betekenen dat de marginverplichting wellicht hoger is dan je zelf misschien had verwacht. SNS Bank kijkt bij de berekening van de marginverplichting altijd eerst naar de positie met de hoogste marginverplichting. Daarvan wordt afgehaald, in de volgende volgorde
Bij opties kan onderscheid worden gemaakt tussen opties Amerikaanse en Europese stijl. Bij een Amerikaanse stijl optie kan de koper op ieder moment gedurende de looptijd zijn recht uitoefenen. Een voorbeeld hiervan zijn aandelenopties. Bij een Europese stijl optie is het alleen mogelijk de optie uit te oefenen op de expiratiedatum. Indexopties zijn bijvoorbeeld opties Europese stijl.
Volledig gedekte spreads of volledig door aandelen gedekte
short calls gaan altijd voor. (Gedeeltelijk) gedekt geschreven call Bij een gedekt geschreven call heb je een short call en de onderliggende waarde in bezit. Dit betekent dat je alle aandelen of valuta al in je bezit hebt. Bij volledig gedekt schrijven geldt geen marginverplichting. Als je short call niet volledig is gedekt door de onderliggende waarde, betaal je volledige marginverplichting.
Vervolgens naar gedeeltelijk gedekte backspreads en gedekte
Call spread Een call spread is een combinatie van een long call en een short call, waarbij de long call een gelijke of langere looptijd heeft. Indien de short call gedekt is door de long call, is voor deze combinatie geen margin vereist. Uitzonderingen hierop zijn: backspreads en call spreads Europese stijl (index opties).
Let op! SNS Bank bepaalt de wijze van berekenen. Je kunt je niet beroepen op een mogelijke andere methodiek.
short calls waarvoor een dekkingswaardeaftrek geldt. Als laatste naar straddles en strangles. Het bedrag wat vervolgens overblijft, is het bedrag dat aan margin moet worden aangehouden op de rekening.
Voorbeeld Als je, naast een short straddle, ook een long call in portefeuille hebt, neemt SNS Bank de long call als dekking op de short call (call spread). In dit geval wordt er twee keer margin ingehouden op je vrije bestedingsruimte: voor de call spread en voor de short put. Houd er rekening mee dat deze combinatie tot een hogere marginverplichting kan leiden.
Put spread Een put spread is een combinatie van een long put en een short put, waarbij de long put een gelijke of langere looptijd heeft. Indien de short put gedekt is door de long put, is voor deze combinatie geen margin vereist. Uitzonderingen hierop zijn: backspreads en put spreads Europese stijl (index opties).
2.4 Exercise Wanneer je een optierecht wilt uitoefenen (opdracht tot exercise), kun je een telefonische opdracht geven (030 - 633 30 01). Van dit recht kun je, met uitzondering van de index- en valutaopties (Europese stijl), tijdens de hele looptijd gebruikmaken. Op de expiratiedatum, de laatste dag van verhandeling, adviseren wij je tijdig instructies door te geven. Indien je op expiratiedag geen opdracht hebt gegeven om je long aandelenoptiecontract uit te oefenen, zal SNS Bank je optiecontract, na sluiting van de markt, automatisch uitoefenen wanneer de optie 3% of meer ‘in the money’ is, tenzij marktomstandigheden anders doen besluiten. Hierdoor worden de
Long straddle Een long straddle is een combinatie van een long call en een long put met een gelijke looptijd en gelijke uitoefenprijs. Voor deze combinatie is geen margin vereist. Short straddle Een short straddle is een combinatie van een short call en een short put met een gelijke looptijd en gelijke uitoefenprijs. De margin-
4
posities dus niet automatisch gesloten. De contante verrekening vindt plaats tegen de officiële prijs zoals door de Europese Centrale Bank wordt vastgesteld.
aandelen automatisch gekocht (bij een call) of geleverd (bij een put). De hieruit verkregen aandelen (call) of de geleverde aandelen (put) worden de eerstvolgende handelsdag na expiratie als marktorder verkocht (call). Er vindt hierna een geldelijke verrekening plaats. Je ontvangt 50% van de eventuele waarde. Het resterende deel brengt SNS Bank in rekening voor de administratie van deze handeling en als risicopremie. Op deze laatste handelsdag kun je voor niet gesloten posities tot uiterlijk 17.30 uur opdracht geven tot exercise van de (nog) niet automatisch gesloten contracten.
3 Opgeven en verwerking van optieorders
2.5 Assignment
3.1
Opgeven van orders
Als je optiecontracten hebt verkocht (geschreven positie) is het mogelijk dat een tegenpartij (de houder) zijn rechten gaat uitoefenen. Er is een door Euronext Amsterdam Derivatives Market N.V. goedgekeurde aanwijzingsprocedure. Aanwijzing (assignment) kan, met uitzondering van indexopties, ook eerder dan op de expiratiedatum plaatsvinden. Ook is het mogelijk dat assignment voor slechts een gedeelte van je geschreven positie plaatsvindt. Is bij aanwijzing van een geschreven calloptie sprake van een gedekte positie dan verkoopt en levert SNS Bank voor jouw rekening en risico de onderliggende waarden en ontvang je automatisch een verkoopnota van de onderliggende waarden. Bij aanwijzing van geschreven putopties koopt en levert SNS Bank voor jouw rekening en risico de onderliggende waarden en volgt een koopnota tegen de overeengekomen prijs. Als je ongedekt callopties hebt geschreven, kan bij aanwijzing een shortpositie in je portefeuille ontstaan. Je dient dan zo spoedig mogelijk over te gaan tot aankoop van de onderliggende waarde in kwestie of tot het uitoefenen (exercise) van gekochte callopties die eventueel als dekking in je portefeuille aanwezig zijn. De indekking moet zo snel mogelijk plaatsvinden omdat een shortpositie in aandelen of obligaties in je portefeuille niet is toegestaan. Neem in dat geval zo spoedig mogelijk contact op met SNS Bank om nadere instructies door te geven (030 - 633 30 01). Indien SNS Bank geen duidelijke instructies van je ontvangt, doet SNS Bank datgene dat naar redelijke verwachting van SNS Bank het meest in jouw voordeel is. SNS Bank aanvaardt geen aansprakelijkheid voor genomen beslissingen. In geval van assignment/exercise is de kostenstructuur van de afwikkeling gelijk aan de provisie voor telefonisch opgegeven aan- of verkooporders.
Je kunt optieorders online via Mijn SNS Beleggen of telefonisch via SNS Bank (030 - 633 30 01) opgeven en annuleren. Bij het plaatsen van optieorders heb je de keuze tussen twee verschillende ordertypen: bestens of gelimiteerd. Daarnaast kun je aangeven hoe lang een order geldig moet zijn: alleen vandaag (dagorder) of langer (doorlopende order). Zowel de ordertypes als de geldigheidsduur worden beschreven in de Handleiding SNS Zelf Beleggen. Combinatieorder Bij een combinatieorder plaats je gelijktijdig twee orders in een optiefonds. Spreads, straddles en strangles zijn enkele voorbeelden van door Euronext Liffe geaccepteerde combinatieorders. Een combinatieorder bestaat uit twee verschillende orders. Dit betekent dat je dus ook voor beide orders transactiekosten betaalt. Dubbeldraaien Bij ‘dubbeldraaien’ zet je een longpositie in een bepaalde optieserie om in een shortpositie of andersom. Je moet hiervoor twee orders plaatsen: een order om je bestaande positie te sluiten en een order om je nieuwe positie te openen. Het is niet toegestaan om zowel een long- als een shortpositie in dezelfde serie te hebben. Zorg er daarom voor dat de sluitingsorder van je bestaande positie altijd eerder wordt uitgevoerd dan je openingsorder. Dit betekent dat je de limieten hierop moet afstemmen.
3.2
Goedkeuring van orders
Goedkeuring optieorders Als je een order hebt opgegeven, bevestig je deze met je SNS Digicode of Digipas, waarna de order in het systeem wordt verwerkt. Bij elke opdracht vindt in eerste instantie controle plaats op de juistheid van de opdracht (bijvoorbeeld of de optieserie bekend is). Vervolgens wordt je vrije bestedingsruimte en het effect van de order op de vrije bestedingsruimte berekend en met elkaar vergeleken. Als de bestedingsruimte voldoende is, wordt je order gefiatteerd.
2.6 Indexopties Exercise en assignment van indexopties is alleen mogelijk op de expiratiedatum, waarbij de openstaande positie wordt verrekend tegen de officiële settlementprijs. Deze verrekenprijs (cash settlement) wordt om 16.00 uur door de beurs vastgesteld. Er is dus geen sprake van levering van onderliggende waarde zoals bij aandelen- of obligatieopties. Je kunt door middel van een sluitingstransactie via de beurs jouw positie(s) ook tijdig sluiten. Openstaande longposities van indexopties worden dus vanaf 12.00 uur niet automatisch gesloten. Als wij geen opdracht hebben ontvangen om de positie te sluiten, dan worden indexopties met waarde, na het vaststellen van de settlementsprijs, automatisch via je SNS Zelf Beleggen rekening verrekend. Het is noodzakelijk bij nieuwe longposities die op de expiratiedatum worden geopend, zelf tijdig opdracht tot exercise of sluitingsverkoop te geven.
Goedkeuring bij longposities Bij een aankoop van opties wordt eerst gecontroleerd of je vrije bestedingsruimte voldoende is. Als dit het geval is, wordt je order gefiatteerd en direct verwerkt in je vrije bestedingsruimte. Bij het sluiten van een optie wordt eerst gekeken of je de opties in positie hebt dan wel of de opties geblokkeerd zijn doordat je al eerder een opdracht tot uitoefenen van je positie (exercise) hebt gegeven. Een sluitingsverkoop wordt pas in de vrije bestedingsruimte verwerkt nadat de order is uitgevoerd.
2.7 Valutaopties Uitoefening van valutaopties (DEX en EDX) is alleen mogelijk tegen contante verrekening op de expiratiedatum. De procedure is hetzelfde als bij indexopties,. Ook hier worden vanaf 12.00 uur long-
Goedkeuring bij shortposities De fiattering is gecompliceerder wanneer je shortposities in opties hebt. Dit in verband met de daarmee samenhangende marginver-
5
plichting. Het systeem houdt bij het berekenen van de marginverplichting rekening met bijna alle marginverlagende constructies en de door jou te ontvangen optiepremie. Een openingsverkoop wordt direct verwerkt in je vrije bestedingsruimte. Bij een sluitingskoop wordt gekeken of je de opties in positie hebt. Als je een positie sluit die wordt gebruikt in een optiecombinatie, wordt tevens rekening gehouden met het mogelijke margineffect. Een sluitingskoop wordt pas in de vrije bestedingsruimte verwerkt nadat de order is uitgevoerd.
3.3
Bij het meest verhandelde indexcontract, de AEX optie, wordt deze afrekenprijs bepaald aan de hand van de gemiddelde stand van de AEX tussen 15.30 uur en 16.00 uur op expiratiedatum.
4.2 Expiratie van leveringscontracten Bij longopties heb je op expiratiedatum drie mogelijkheden: Verkopen voor de uiterste handelstijd; Uitoefenen; of Geen actie ondernemen.
Verwerking van orders
Bij shortopties heb je twee mogelijkheden: Terugkopen voor de uiterste handelstijd; of Geen actie te ondernemen.
Verwerking van orders op Euronext.Liffe Nadat je een order hebt geplaatst, kunt je online via Mijn SNS Beleggen of telefonisch via SNS Bank (030 - 633 30 01) de status van je order opvragen. Het is ook mogelijk de uitvoering van je order via SMS of e-mail te ontvangen. Via Mijn SNS kun je instellen dat je orderbevestigingen wenst te ontvangen. Als je deze instelling activeert, zendt SNS Bank je automatisch een bevestiging dat de order, onder voorbehoud, volledig is uitgevoerd. De beurzen hebben namelijk het recht om de volgende beursdag tot 14.00 uur de status van je order te wijzigen. Dit kan onder meer gebeuren als een verkeerde koers is afgegeven of als blijkt dat de order in het geheel niet is uitgevoerd. Orders die, om wat voor reden dan ook, niet door de beurs worden geaccepteerd, worden door de beurs geannuleerd. Ook limietorders die buiten de door Euronext.Liffe vastgestelde prijsranges vallen, worden direct geannuleerd. De reden van de annulering vind je terug in de orderstatus.
4.3 Uitoefenen van longpositie op expiratiedatum
Verwerking van optieorders in Mijn SNS Beleggen Zodra je optieorder is uitgevoerd, wordt je portefeuille en geldrekening bijgewerkt. Je transactie is dan echter nog niet ‘gesettled’ met de beurs. De daadwerkelijke betaling en levering of ontvangst van een optietransactie vindt namelijk pas plaats op de eerste beursdag na de transactiedatum. Ditzelfde geldt voor de valutadatum van je transactie. Dit is belangrijk als je besluit om een geldbedrag weg te boeken nadat je een verkooptransactie hebt geplaatst. Er kan hierdoor tijdelijk een debetstand op je geldrekening ontstaan waarover je debetrente betaalt.
Wanneer je als houder van een optie gebruik wilt maken van je koopof verkooprecht, kun je tot 17.30 uur op expiratiedatum een uitoefenopdracht plaatsen. Het is alleen toegestaan om een expirerende calloptie uit te oefenen als je vrije bestedingsruimte dit toelaat. Als je vrije bestedingsruimte niet toereikend is om je expirerende calloptie uit te oefenen, dan kun je tot sluiting van de handel in de expirerende opties je aflopende calloptie nog verkopen. Ook kun je tot sluiting van de handel in de onderliggende waarde de optie uitoefenen in combinatie met een direct tegengestelde bestens verkooporder in de desbetreffende onderliggende waarde. Als je geen actie onderneemt, loopt de optie in principe waardeloos af.
De uiterste handelstijden zijn: Valuta-opties 13.00 uur Indexopties 16.00 uur Aandelenopties 17.25 uur
Na bovengenoemde tijdstippen kun je een expirerende longoptie niet meer verkopen dan wel je expirerende shortoptie niet meer terugkopen. Per optie kunnen afwijkende sluitingstijden gelden. Zie voor meer informatie de contractspecificaties van de betreffende optieklasse.
4.4 Geen actie ondernemen op expiratiedatum
4 Expiraties van opties
Wanneer je als houder van een optie gebruik wil maken van je koop- of verkooprecht, kun je tot 17.30 uur op expiratiedatum een uitoefenopdracht plaatsen. Als je een longoptie niet hebt verkocht en je hebt hiervoor ook geen uitoefenopdracht gegeven, dan loopt je optie in principe waardeloos af, ongeacht de waarde van de optie. Om te voorkomen dat opties die ‘in-the-money’ zijn (intrinsieke waarde hebben) waardeloos aflopen, zal SNS Bank je expirerende optie uitoefenen. Dit doet SNS Bank alleen als deze na sluiting van de beurs op expiratiedag 3% of meer ‘in-the-money’ is. SNS Bank zal bij uitoefening de onderliggende waarde kopen (bij een call) of verkopen (bij een put). Op de eerstvolgende beursdag wordt de ontstane positie tegen de openingskoers verkocht of teruggekocht. SNS Bank zal de waarde, indien positief, onder inhouding van een risicopremie, op je rekening boeken. SNS Bank loopt immers risico bij het uitoefenen van je optierecht. De risicopremie die in rekening wordt gebracht, is 50% van de opbrengst. Een eventueel verlies komt voor rekening van SNS Bank. Als je een expirerende shortoptie niet hebt teruggekocht en de optie is ‘in-the-money’, dan is de kans groot dat je wordt aangewezen om aan je plicht te voldoen.
Optiecontracten kennen altijd een vastgestelde looptijd. Na de looptijd heeft de optie geen waarde meer. De einddatum van een optie noemen we de expiratie- of afloopdatum. Dit is voor de meeste fondsen de derde vrijdag van de maand. Als deze derde vrijdag geen beursdag is, verschuift de expiratiedatum naar de beursdag voorafgaand aan deze derde vrijdag. Dagopties op de AEX Index expireren dagelijks. Weekopties op de AEX Index en op enkele hoofdfondsen expireren wekelijks. In de week voorafgaand aan de expiratiedatum ontvang je van SNS Bank bericht dat je expirerende optieposities in portefeuille hebt. Via Mijn SNS Beleggen kun je online zien welke optieposities dit betreft.
4.1 Expiratie van cash settlementcontracten Als je op expiratiedatum je expirerende cash settlementcontract niet hebt verkocht of teruggekocht, vindt op expiratiedatum een geldelijke verrekening plaats als de optie, op basis van de door Euronext.Liffe Amsterdam bepaalde afrekenprijs, ‘in-the-money’ is.
6
4.5 Overige bijzonderheden op expiratiedatum
Optie Een optie geeft de koper het recht gedurende een vastgestelde termijn een vaste hoeveelheid van de onderliggende waarde tegen een overeengekomen prijs te kopen (callopties) dan wel te verkopen (putoptie).
Voor nieuwe posities, die op expiratiedag worden aangegaan, geldt dat deze niet automatisch worden gesloten. Je hebt zelf de verantwoordelijkheid om deze positie te sluiten.
Optieklasse
5.
Alle call- en putopties samen die betrekking hebben op een en dezelfde onderliggende waarde. In de optieklasse AH zitten dus alle opties die betrekking hebben op Ahold.
Definities en begrippen
Hieronder volgt, in alfabetische volgorde, een uitleg van begrippen die bij de handel in opties worden gebruikt.
Optieserie
De prijs die de ‘markt’ wil betalen voor de aankoop van een bepaald effect.
Een optieserie is uniek. Elke serie is te onderscheiden in expiratiedatum en uitoefenprijs. Een voorbeeld van een optieserie is: AH C DEC 2012 10,00. De expiratiedatum is december 2012 en de uitoefenprijs is € 10,00.
Calloptie (kopen)
Putoptie (kopen)
De koper van een calloptie heeft het recht om de onderliggende waarde tegen een vooraf afgesproken prijs aan te schaffen. De koper hoopt op een stijging van de koers. Gelet op de hefboomwerking kan een kleine koersstijging van de onderliggende waarde een hoog winstpercentage op de oorspronkelijke investering in opties opleveren.
De koper van een putoptie heeft het recht om de onderliggende waarde tegen een vooraf afgesproken prijs te verkopen. De koper van een putoptie speculeert op een koersdaling. Gelet op de hefboomwerking kan een kleine koersdaling van de onderliggende waarde een hoog winstpercentage op de oorspronkelijke investering in opties opleveren.
Calloptie (schrijven)
Putoptie (schrijven)
De schrijver (= verkoper) van een calloptie neemt de verplichting op zich de onderliggende waarde tegen de uitoefenprijs te leveren als hij daartoe wordt aangewezen. Hij ontvangt in ruil daarvoor de optiepremie. Bezit de koper de onderliggende waarde niet, hij schrijft dan ongedekt, dan moet hij deze tegen de actuele hogere beurskoers kopen.
De schrijver (= verkoper) van een putoptie neemt de verplichting op zich de onderliggende waarde tegen de uitoefenprijs te kopen als hij daartoe wordt aangewezen. Hij ontvangt in ruil daarvoor de optiepremie. Als de koers van de onderliggende waarde beneden de uitoefenprijs daalt, is de kans reëel dat de putoptie wordt uitgeoefend. Van de schrijver wordt dan geëist dat hij de onderliggende waarde koopt tegen een hogere prijs dan de actuele beurskoers.
Biedprijs
Cum-datum Cum betekent letterlijk ‘met’. De cum-datum is de laatste beursdag waarop het aandeel inclusief dividend wordt verhandeld.
Derivatenclearing Een werkmaatschappij van Euronext die belast is met het administreren, registreren, garanderen en zeker stellen van rechten en verplichtingen die voortvloeien uit derivatentransacties.
Ex-datum Ex-datum is de beursdag waarop het aandeel exclusief dividend wordt verhandeld. Het dividend dat betaalbaar is gesteld, drukt de koers van het aandeel met de waarde van het dividend.
In-the-money Een optie is in-the-money als deze intrinsieke waarde heeft. Callopties zijn in-the-money als de uitoefenprijs lager is dan de koers van de onderliggende waarde. Putopties zijn in-the-money als de uitoefenprijs hoger is dan de koers van de onderliggende waarde.
Laatprijs De prijs die ‘de markt’ wil ontvangen voor de verkoop van een bepaald effect.
7
