Handleiding Nationale AdaptatieScan Versie 1.0
1 INLEIDING IN ADAPTATIESCAN........................................................................................................4 2. STARTEN VAN DE ADAPTATIESCAN...............................................................................................6 2.1 WELKOM ............................................................................................................................................... 6 2.2 INLOGGEN.............................................................................................................................................. 6 2.2.1 Account aanmaken ......................................................................................................................... 6 2.2.2 Inloggen als gast ............................................................................................................................ 7 2.3 STARTSCHERM MIJN WERELD ................................................................................................................ 7 3 DE ADAPTATIESCAN UITVOEREN ....................................................................................................8 3.1 KLIMAATVERANDERINGEN .................................................................................................................... 8 3.2 MIJN WERELD ....................................................................................................................................... 8 3.3 MAATREGELEN ...................................................................................................................................... 8 3.4 VERWERKEN .......................................................................................................................................... 9 4 RESULTATEN IN DE ADAPTATIESCAN..........................................................................................10 4.1 GEBEURTENISSEN IN DE SECTOREN ...................................................................................................... 10 4.2 AANPASSEN AAN DE GEBEURTENISSEN ................................................................................................ 10 4.2.1 Oorzaken...................................................................................................................................... 10 4.2.2 Gevolgen ...................................................................................................................................... 11 4.2.3 Mogelijke maatregelen................................................................................................................. 11 4.2.4 Overige relaties............................................................................................................................ 12 5. REPORTAGE..........................................................................................................................................14 6 OPSLAAN, LADEN, ZOEKEN EN MENU ..........................................................................................15 6.1 OPSLAAN ............................................................................................................................................. 15 6.2 LADEN ................................................................................................................................................. 15 6.3 ZOEKEN ............................................................................................................................................... 15 6.4 MENU .................................................................................................................................................. 15 7 COMMENTAAR GEVEN ......................................................................................................................16
1 Inleiding in AdaptatieScan De AdaptatieScan is een on-line instrument dat u kan assisteren bij het evalueren van bestaand beleid ten aanzien van klimaatverandering. Daarnaast geeft het instrument een overzicht van de mogelijke adaptieve maatregelen ten behoeve van het klimaatbestendig(er) worden. De basis van de Scan is een database waarin causale relaties gelegd zijn tussen de effecten van klimaatverandering, de maatregelen en de gevolgen van deze maatregelen. Opbouw van de database De data bases is opgebouwd uit de oorzaak - gevolg relaties met betrekking tot klimaatveranderingen die op dit moment bekend zijn. In de database komen de volgende grootheden voor: Klimaatveranderingen Dit zijn de veranderingen voor 2050 zoals die in de KNMI06 scenario’s voor Nederland zijn beschreven: • Verdamping neemt toe • Gemiddelde temperatuur neemt toe • Enz. Scenario’s Het KNMI heeft onderscheid gemaakt in vier scenario’s (G, G+, W, W+). Sommige klimaatveranderingen komen niet in alle scenario’s voor. De adaptatiescan biedt de mogelijkheid de gevolgen van alle klimaatveranderingen tegelijk te beschouwen, een specifiek scenario te selecteren, één of meer specifieke klimaatveranderingen te selecteren (en zo zelf een ‘scenario’ met klimaatveranderingen naar keuze samen te stellen). Gebeurtenissen De klimaatveranderingen kunnen uiteenlopende gevolgen hebben in de samenleving. We noemen dit in de scan ‘gebeurtenissen’. De klimaatverandering ‘verdamping neemt toe’ kan bijvoorbeeld leiden tot de gebeurtenis ‘meer branden’. 2e orde gebeurtenissen Gevolgen van klimaatveranderingen, zoals ‘meer branden’, kunnen zelf ook weer gevolgen hebben, bijvoorbeeld ‘slechtere luchtkwaliteit’. Met andere woorden ‘gevolgen van gevolgen’. Ook deze ‘2e orde gebeurtenissen’ zijn in de database opgenomen. Sectoren Gebeurtenissen vinden plaats in maatschappelijke sectoren. Sommige gebeurtenissen kunnen plaats vinden in meerdere sectoren: ‘meer branden’ bijvoorbeeld zowel in de sectoren ‘natuur’ als in de sector ‘gebouwde omgeving’. Een aantal van de opgenomen sectoren: • Gebouwde omgeving • Energie • Glastuinbouw • Toerisme en recreatie • Enz. Maatregelen ‘Maatregelen’ zijn ingrepen in de maatschappij die de gevolgen van klimaatverandering kunnen beïnvloeden: versterken, verzachten of wegnemen. Maatregelen zijn altijd gericht op gebeurtenissen in een sector. Actoren De adaptatiescan is vooral gericht op gebruik door lokale beleidsmakers (gemeenten, waterschappen, provincies). Een maatregel valt altijd binnen het beleidsdomein van een bestuurslaag; soms één, soms
meerdere te gelijk. (Voor enkele maatregelen kon overigens niet een verantwoordelijke bestuurslaag worden aangewezen). Relaties in de database Alle relaties in de database hebben een richting. Klimaatveranderingen zorgen er voor dat een gebeurtenis meer of minder voorkomt. En ook maatregelen zorgen er voor dat een gebeurtenis meer of minder voorkomt. Ook maatregelen die ten gevolge van 2e orde gebeurtenissen worden genomen, kunnen weer invloed uitoefenen op 1e orde gebeurtenissen.
Klimaatveranderingen (verdamping neemt toe)
‘Gevolgen’ (meer branden; ….) → In sectoren (bebouwde omgeving; natuur; …)
Eventueel: e 2 orde ‘Gevolgen’ (slechte luchtkwaliteit;...) → In sectoren (bebouwde omgeving; natuur; …)
‘maatregelen (hulpdiensten professionaliseren) → Door actoren (Rijk; provincie; …)
Eventueel nog meer: ‘maatregelen (… ) → Door een actoren ( …)
2. Starten van de AdaptatieScan 2.1 Welkom Ga naar: http://www.adaptatiescan.nl/ Binnenkomst in het Welkomstscherm (Figuur 1) waar u op hier klikt.
Figuur 1: Welkomstscherm AdaptatieScan
2.2 Inloggen Het inlogscherm geeft twee mogelijkheden. Een account aanmaken of inloggen als gast.
2.2.1 Account aanmaken
Figuur 2: Inlogscherm
Een account aanmaken doet u als volgt: 1. Klik op het woord aanmelden in de bovenste zin in het onderste blok. 2. Vul het aanmeldformulier zo volledig mogelijk in Gegevens gemarkeerd met een (*) zijn verplichte velden. 3. Klik, zodra alles ingevuld is, onderaan het scherm op Aanmelden. 4. Naar het opgegeven E-mail adres wordt een E-mail verstuurd met een link. Klik de link aan om het account te activeren. Wanneer het account geactiveerd is, kunt u inloggen.
2.2.2 Inloggen als gast Inloggen als gast, doet u door te klikken op het woord gast in de zin “Ik wil toegang als gast”. Hiermee kan gewerkt worden in en met de Scan maar er is geen mogelijkheden om werk op te slaan.
2.3 Startscherm Mijn wereld Zodra u ingelogd bent komt u de Scan binnen in “Mijn wereld” (Figuur 3). Hierin wordt uw wereld geschetst. Het scherm is verdeeld in een aantal onderdelen. Bovenin vindt u de knoppen Menu, Klimaatveranderingen, Mijn Wereld en Maatregelen en Verwerk. Deze middelste knoppen geven de databases van de Klimaatveranderingen en Maatregelen weer. De knop Mijn wereld geeft het onderstaande scherm weer (Figuur 3). Daarnaast is er de Verwerk knop die na elke wijziging gebruikt moet worden om de wijzigingen door te voeren. De menuknop wordt besproken in 4.4. Daaronder vindt u de Quick-view. Deze geeft op snelle wijze de gemaakte keuzes weer. Deze is te vergroten en te verbergen met de blauwe pijltjes links naast de Verwerk knop. De menuknoppen en de Quick-view blijven in elk onderdeel van de AdaptatieScan zichtbaar.
Figuur 4: Mijn wereld
Figuur 3: Mijn wereld
3 De AdaptatieScan uitvoeren N.b.: Standaard staan bij binnenkomst in de AdaptatieScan altijd alle Klimaatveranderingen en Maatregelen aan. De hieronder beschreven schermen kunt u bovenin het scherm vinden: de gekleurde knoppen en in de Quick-view.
3.1 Klimaatveranderingen Klimaatveranderingen zijn de effecten van klimaatverandering, gebaseerd op de Scenario’s van het KNMI. Hierin kunt u selecteren welke Klimaatverandering u relevant vindt, of u kunt ze allemaal aan of uit zetten en u kunt kiezen tussen de verschillende KNMI Klimaatscenario’s (G, G+, W en W+). Door met uw muis op het woord scenario te gaan staan komen deze keuzes naar beneden (Figuur 4). Door een van de scenario’s aan te klikken zal een aantal vinkjes in het vak Klimaatveranderingen aan of uit gaan. Figuur 4: Pulldown Klimaatveranderingen
3.2 Mijn Wereld De grijze balken in de onderste helft van het scherm (Figuur 3 en 5) zijn de verschillende sectoren waarin Adaptatie van toepassing is. Deze balken kunt u naar wens verwijderen en terugzetten in Mijn wereld, afhankelijk van uw werkveld. Het verwijderen doet u door te klikken op het rode kruisje in de linker bovenhoek (Figuur 5). De Figuur 5: Sectorbalken met verwijderde sector sector balk zal in de kolom ‘verwijderd’ aan de rechter zijde van het scherm geplaatst worden. Om een sector weer toe te voegen klikt u op het groene plusje. Wanneer u een sector verwijderd kunt u deze niet meer bekijken vanuit andere schermen. Wilt u deze wel bekijken zult u ze weer toe moeten voegen aan Mijn wereld. Het verwijderen van een sector betekend dat ook alle relaties die in deze sector zitten niet meer verwerkt worden.
3.3 Maatregelen In het maatregelenscherm kunt u de te nemen of genomen maatregelen en uw actoren kiezen. De actoren staan direct onder de Quick-view (Figuur 6). De keuze van actor heeft gevolgen voor de mogelijke maatregelen. Er is onderscheid gemaakt op welk(e) niveau(s) een maatregel aangestuurd kan worden of onder welke invloedsfeer het valt. Een gemeente kan geen maatregelen inzetten door het Waterschap bepaald worden. Wanneer u een Actor filtert (op de zelfde wijze als Sectoren in Mijn wereld) zullen de bijbehorende
Figuur 6: Actorenscherm
maatregelen ook gefilterd worden of, als de maatregel aangevinkt is, licht kleuren (Figuur 7). Wilt u alle mogelijke maatregelen kunnen blijven zien, filtert u geen actor. De maatregelen die niet meer te nemen zijn, doordat de Actor uitgeschakeld is, zullen geplaatst worden onder in het scherm onder de kop “Maatregelen van gefilterde actoren” (Figuur 8). Dit scherm kan, met het aanklikken van het pijltje, uitgeklapt worden waardoor de niet te nemen maatregelen zichtbaar worden. N.b.: De database bevat een aantal maatregelen wordt op het niveau van het individu of bedrijven en buiten de invloedsfeer van de overheid liggen. Genomen en zal daarom te alle tijden lichtgrijs gekleurd zijn. Figuur 7: Maatregelen balken
Figuur 8: Maatregelen van gefilterde actoren
3.4 Verwerken Zodra u alle gewenste keuzes gemaakt heeft in “Mijn wereld”, wordt het tijd om te verwerken (Figuur 9). Dit doet u na elke verandering die u aanbrengt in “uw wereld”. Zonder doorrekenen, zullen de resultaten niet wijzigen.
Figuur 9: Verwerk knop.
4 Resultaten in de AdaptatieScan Nadat alle keuzes gemaakt zijn, kunnen de resultaten onderzocht worden. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe dat gedaan kan worden.
4.1 Gebeurtenissen in de sectoren
Figuur 10
Door in de sectorbalk op het groene pijltje te klikken (Figuur 10) wordt het scherm uitgeklapt. In het uitgeklapte scherm staan balkjes met pijlen of vraagtekens (Figuur 11). Deze balkjes geven gevolgen weer van de veranderingen in het klimaat, in het door u gekozen scenario. De pijltjes geven de richting aan. Hierbij geldt: = kenmerk neemt toe; = kenmerk neemt af; ? = zowel af- als toename van het kenmerk. Zo zal als gevolg van het gekozen scenario (bijv. scenario G met alle maatregelen uit) in de sector Bebouwde omgeving het aantal Branden toenemen en de Luchtkwaliteit afnemen. Met de Ruimteclaim zal niets gebeuren en voor Overstromingsrisico zijn er zowel af- als toenemende factoren. N.b.: Wanneer er oorzaken zijn die een toename veroorzaken en oorzaken die een afname veroorzaken, zal er een vraagteken komen te staan bij de betreffende gebeurtenis (deze versie van de scan is niet in staat om het ‘netto’ effect te bepalen). Doel hiervan is een discussie op gang te brengen. Al naar gelang de wijzigingen die u doorvoert in het scenario of in de Maatregelen zullen de pijltjes zich blijven aanpassen en weergeven wat de gevolgen zijn van de ontstane situatie.
Figuur 11: Uitgeklapte sectorbalk met kenmerken
4.2 Aanpassen aan de gebeurtenissen Nu bekend is wat de gevolgen zijn, van klimaatverandering in de sector Bebouwde omgeving, is de volgende stap het uitzoeken hoe aan de gevolgen aan te passen is. Door in een van de blokjes op het groene pijltje te klikken wordt deze open geklapt en komen er drie stukken informatie tevoorschijn (Figuur 12). In dit voorbeeld wordt het gevolg Koelbehoefte neemt toe uit de sector Bebouwde omgeving gebruikt.
4.2.1 Oorzaken De bovenste blokjes onder de uitgeklapte gebeurtenis geven aan wat de oorzaken zijn van het stijgen van de koelbehoefte. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de oorzaken vanuit Klimaatveranderingen, aangegeven in het groen, en de invloed van genomen Maatregelen, aangegeven in het rood (Figuur 13). Deze blokken staan ook onder elkaar in het oorzakenblok. Er zullen geen twee blokken volledig gelijk zijn.
4.2.2 Gevolgen Onder de oorzaken staan de gevolgen van het stijgen van de Koelbehoefte. Doordat de Koelbehoefte stijgt, (pijltje onder ‘bij’) zullen de Energiekosten in de sector Bedrijven n.e.g. (niet eerder genoemd) ook stijgen (pijltje onder daar). Tegelijkertijd zal in de Sector Bedrijven n.e.g. bij het gevolg Energiekosten, zal het toenemen van de Koelbehoefte genoemd worden als een van de oorzaken.
4.2.3 Mogelijke maatregelen In het onderste blok staan de Maatregelen die genomen kunnen worden tegen het stijgen van de Koelbehoefte. U ziet in het voorbeeld Slim ventileren in het lichtgrijs staan (Figuur 12). Dit betekend dat het niet mogelijk is deze maatregel onder uw bevoegdheid te nemen. (Toevallig is dit een actor die niet gekozen kan worden.) Wanneer u de maatregel Groene (vegetatie) daken aanklikt zult u zien dat deze rood kleurt. Dat betekend dat er een wijziging plaatsgevonden heeft zonder dat er doorgerekend is. Wilt u zien welke gevolgen de maatregelen heeft, dan klikt u op verwerk. Het gevolg Koelbehoefte heeft nu een vraagteken gekregen. U ziet dat er onder de groene oorzaken een rode oorzaak verschenen is (Figuur 13). Dit is de maatregel Groene (vegetatie) daken die u genomen heeft. Als gevolg daarvan zult u moeten beslissen wat de reactie van de Energiekosten zal zijn.
Figuur 12: Gebeurtenis blok met oorzaken vanuit Klimaatveranderingen
Figuur 13: Gevolgen blok met oorzaken vanuit Klimaatveranderingen en Maatregelen
4.2.4 Overige relaties Naast het bekijken van de gebeurtenissen in één specifiek onderdeel, kunt u op alle teksten in alle blokken klikken.
Maatregelen In het scherm Maatregelen, vindt u, onder de Actoren, een overzicht van de mogelijke Maatregelen. Net als de blokjes van de Sectoren, zijn de blokken van de Maatregelen open te klappen (Figuur 14). In het opengeklapte scherm zijn vier stukken informatie te vinden. Allereerst de actor die de maatregel kan aansturen of beïnvloeden. In dit geval (Groene (vegetatie) daken) is dat de gemeente. Daarna de Bron; waar is de maatregel aan ontleend en als laatste gevolgen van het nemen van deze maatregel. In elke maatregelscherm is te zien welke uitwerking de maatregel heeft op gebeurtenissen in sectoren. Figuur 14 is te lezen dat de maatregel ‘Groene (vegetatie) daken’ de Koelbehoefte, Warmtevraag en Wateroverlast in de Bebouwde omgeving af nemen . De toelichting geeft een beschrijving en andere additionele informatie over de maatregel. Dit kan een tekstuele toelichting zijn of een verwijzing In dit scherm bestaat ook de mogelijkheid om de gevolgen aan te klikken. Hierdoor wordt u direct naar Mijn wereld geleidt.
Figuur 14: Maatregelen scherm
Klimaatveranderingen In het scherm van de Klimaatveranderingen staat een overzicht dat vergelijkbaar is met dat van de Maatregelen (Figuur 15). In dit scherm zijn de gevolgen te vinden van de verandering. Zo zijn de gevolgen van deze Klimaatverandering “Gemiddelde neerslaghoeveelheid in de zomer neemt toe” onder andere dat de Duur van Hoogwater in de rivieren toeneemt en dat de Verdroging afneemt. Evenals in het andere scherm, is het ook hier mogelijk om de gevolgen aan te klikken waardoor direct Mijn wereld geopend wordt.
Figuur 15: Klimaatveranderingen scherm
5. Reportage De AdaptatieScan geeft de mogelijkheid tot het maken van een overzicht van de gemaakte keuzen. Rechts boven in het menu vindt u het rapportage icoontje naast het schijfje. Wanneer u hier op klikt, komt u in een nieuw scherm, het rapportagescherm (figuur 17).
Figuur 16: Rapportage functie
In figuur 17 is het nieuwe scherm weergegeven, dit is het volledige overzicht. Alle aangevinkte opties zijn hierin vermeld. Dit betekent dat, wanneer het “model” gewijzigd wordt, dit overzicht ook wijzigt. Het scherm geeft een drietal mogelijkheden. Afdruk Weergave geeft direct een scherm dat geprint kan worden. Terug naar het model geeft de mogelijkheid om terug te gaan naar het model waar gewenste wijzigingen aangebracht kunnen worden. Rapport als PDF maakt van het overzicht automatisch een PDF bestand. Vanuit de Afdruk weergave gaat u terug naar het overzicht doormiddel van Scherm Weergave rechts bovenin het scherm.
Figuur 17: Rapportage mogelijkheden en overzicht
6 Opslaan, laden, zoeken en menu 6.1 Opslaan
Figuur 18: Opslaan/ laden
Als u een account heeft in de Scan, dan heeft u de mogelijkheid om op te slaan. Dit kunt u doen via het schijfje links van de Verwerk knop (Figuur 18).
Wanneer u op wilt slaan, gaat u met uw muis op het schijfje staan waardoor er een scherm naar beneden zal komen (Figuur 19). U kiest een naam en klikt op Opslaan als. Uw situatie van dat moment zal opgeslagen worden.
6.2 Laden Om een opgeslagen file te laden, gaat u op het schijfje links van de Verwerk knop staan. U zult zien dat in het naar beneden komende scherm de door u opgeslagen file staat. Door op het blauwe blokje te Figuur 19: Menu voor opslaan
klikken zal de file geopend worden (Figuur 20). Daarnaast is het mogelijk dat u een paars balkje krijgt in dit scherm. Dit betekend dat u toegang heeft tot een vooraf aangemaakt model. U kunt dit zelf niet wijzigen. Doormiddel van het schijfje er achter kunt u uw wijzigingen snel opslaan. De prullenbak verwijdert de file.
Figuur 20: Menu na opslaan
6.3 Zoeken De Scan heeft geen eigen zoekfunctie. De Windows zoekwijze Ctrl+f werkt wel.
6.4 Menu Om uit de AdaptatieScan uit te loggen, gaat u linksboven op menu staan. Er komt een scherm naar beneden waarin uitloggen staat. Onder de uitlog optie, staat de mogelijkheid tot het wijzigen van uw profiel.
7 Commentaar geven Voor u als expert bestaat de mogelijkheid tot het geven van commentaar op de AdaptatieScan. In elk balkje dat informatie bevat, ziet u, wanneer u er op staat met de muis, een envelop verschijnen (Figuur 21). Niet alleen in deze balk ziet u deze envelop, maar ook in alle andere balkjes zult u deze envelop vinden. Wanneer u hierop klikt, komt het commentaar scherm Figuur 21: Sectorbalkje met envelop (Figuur 22) tevoorschijn. Hierin kunt u de opmerkingen geven die u relevant acht voor de AdaptatieScan. U kunt alle velden, zo nodig, naar wens wijzigen en bij de opmerking kunt u uw daadwerkelijke commentaar geven. Wanneer u op verstuur klikt, wordt de informatie naar ons verstuurd.
Figuur 22: Commentaar scherm
Bij vragen kunt u terecht bij Tjidsger Wierda op
[email protected] of op telnr. +31(0)592-391317.
