HANDLEIDING EXCEL VERSIE 2003

HANDLEIDING EXCEL VERSIE 2003 Deze handleiding behoort bij het in februari 2010 vernieuwde ketogeendieetberekeningsprogramma. Dit programma is geschreven om gebruikers van het ketogeen dieet te helpen op snelle en nauwkeurige wijze maaltijden te berekenen. Het ketogeendieetberekeningsprogramma gebruikt als ondersteunende software Microsoft Excel. Het berekeningsprogramma kan gebruikt worden in versies 2003, 2007 en 2010. Deze handleiding is geschreven voor gebruikers van Excel 2003. Het vernieuwde berekeningsprogramma ketogeen dieet en de bijbehorende handleiding kwamen tot stand in samenwerking met enkele ervaringsdeskundigen, waaronder ouders van kinderen met een ketogeen dieet, ‘EpilepsiePlus’ (onderdeel van de Epilepsie Vereniging Nederland), SOS MIE&S, en gespecialiseerde diëtisten van het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Sophia Kinderziekenhuis en het Universitair Medisch Centrum Utrecht, Wilhelmina Kinderziekenhuis. Met zorg is geprobeerd om het berekeningsprogramma en deze handleiding zo duidelijk mogelijk te maken. Natuurlijk kan het zijn dat u suggesties heeft ter verbetering van de kwaliteit van deze handleiding en/of het berekeningsprogramma. Wij horen deze opmerkingen graag. U kunt op- en aanmerkingen doorgeven aan uw diëtist. Deze zal dan contact opnemen met de werkgroep. U kunt ook rechtstreeks mailen: info @ ketogeendieetberekeningsprogramma.nl. Er is ook een website over het berekeningsprogramma. Hier kunt u allerlei informatie vinden over het berekeningsprogramma, de handleiding, updates en links naar andere websites. Op deze website vindt u ook veelgestelde vragen van andere gebruikers. U vindt deze informatie op www.ketogeendieetberekeningsprogramma.nl.

Handleiding ketogeendieetberekeningsprogr2010

-1-

19feb2010/ versie 1

Handleiding bij het dieetberekeningsprogramma voor het ketogeen dieet.

Inhoudsopgave Voorwoord 1. Inleiding 1.1 Waarschuwing 1.2 Algemene inleiding 1.3 Beschrijving berekeningsprogramma 2. Menuberekening 2.1 Invoeren dieetadvies 2.2 Verwijderen overbodige producten 2.3 Menublad invullen 2.4 Menu opslaan 2.5 Menu uitprinten 3. Overige functies 3.1 Producten verwijderen uit de productindex 3.2 Producten toevoegen in de productindex 3.3 Tabbladen kopiëren 3.4 Tabblad verwijderen 3.5 Tabbladen een kleur geven 3.6 Filteren op specifieke voedingswaarde 3.7 Filteren op top tien 3.8 Filteren aangepast 3.9 Filteren beëindigen 4. Slotwoord 5. Bijlagen 5.1 Alfabetische lijst van functies 5.2 Suggesties voor vetrijke en eiwitrijke voedingsmiddelen 5.3 Ratio: hoe en wat


-2-

19feb2010/ versie 1

1. INLEIDING 1.1 Waarschuwing Dit programma is bedoeld voor het berekenen van maaltijden voor het ketogeen dieet; voor zowel het klassiek ketogeen dieet (LCT-dieet) als het ketogeen dieet met MCT (MCT-dieet). Dit programma mag alleen gebruikt worden wanneer uw kind onder behandeling is van een gespecialiseerd diëtist en de diëtist u een individueel ketogeen dieetadvies heeft verstrekt. Het dieetadvies bestaat uit 3 tot 6 maaltijden, met de individueel berekende hoeveelheid eiwit, vet en koolhydraten per maaltijd en de daaruit berekende ratio per maaltijd.

1.2 Algemene inleiding Het ketogeen dieet is een vetrijk dieet dat gebaseerd is op het principe van een effectieve balans tussen vetten, eiwitten en koolhydraten in de voeding, met als meest voorkomende doel het verminderen van epileptische aanvallen. Vetten zijn in dit geval nodig om te zorgen dat het lichaam ‘ketonen’ produceert: een stof die bij vetverbranding in het lichaam vrijkomt en die in de hersenen zorgt voor een onderdrukking van epileptische aanvallen. Eiwitten heeft uw kind nodig om te kunnen groeien, koolhydraten zorgen voor snelle energie en zijn datgene waaruit onze gewone dagelijkse voeding grotendeels bestaat. In het kader van de dieetbehandeling van uw kind heeft u van uw diëtist het Excel berekeningsprogramma gekregen, met een daarbij behorend dieetadvies. Deze handleiding is bedoeld om u wegwijs te maken in de mogelijkheden van het berekeningsprogramma. In het eerste deel ziet u stap voor stap hoe u het dieetadvies kunt invullen in het programma en hoe u vervolgens een maaltijd voor uw kind kunt berekenen. In eerste instantie zal het misschien niet meevallen om juiste maaltijden te berekenen, maar door te oefenen krijgt u er al snel handigheid in. In het tweede deel van de handleiding vindt u beschrijvingen van functies die u nodig kunt hebben bij regelmatig gebruik van het programma. De handleiding is uitgebreid. Mocht u al veel ervaring hebben met Excel of met het gebruik van de computer in het algemeen, dan kunt u waarschijnlijk sneller door de verschillende stappen lopen.

1.3 Beschrijving berekeningsprogramma 1.3.a Kopie maken Voordat u begint met het invullen en bewerken van het berekeningsprogramma, is het verstandig om een extra kopie van het programma te maken en die op te slaan op uw computer. Mochten er in de toekomst door bewerkingen dingen fout gaan, dan heeft u de kopie van het origineel om op terug te vallen.


-3-

19feb2010/ versie 1

1.3.b Beschrijving van het berekeningsprogramma Het berekeningsprogramma is geschreven in Excel en bestaat uit verschillende tabbladen. Wanneer u het programma opent ziet u helemaal onderaan de pagina verschillende ‘tabjes’ in meerdere kleuren (zie fig. 1). De letters van het tabblad dat geopend is (dus te zien is) zijn dik zwart gedrukt, de andere tabjes hebben dun gedrukte zwarte letters. Zo kunt u zien op welk tabblad u bezig bent. Wanneer u een ander tabblad wilt zien, klikt u met de linker muisknop op een ander tabje: het programma zal deze ‘bladzijde’ nu openen. Fig1

Het eerste tabblad bevat de gegevens van het dieetadvies van uw diëtist. In paragraaf 2.1 wordt stap voor stap toegelicht hoe u dit blad invult. Het tweede tabblad bevat de ‘productindex’. Dit is een lijst met ruim 700 verschillende voedingsmiddelen. Van alle producten wordt per 100 gram aangegeven hoeveel gram eiwit, vet en koolhydraten het bevat. Met de voedingsmiddelen uit deze lijst kunt u straks een menu gaan samenstellen. In hoofdstuk 3 wordt beschreven hoe u eventueel nieuwe voedingsmiddelen kunt toevoegen aan deze lijst. De 4 volgende tabbladen (geel gekleurd) bevatten menubladen voor ochtendmaaltijden. OM.1 staat voor ochtend maaltijd, OM.B is een blanco menublad, OT.1 staat voor ochtend tussendoortje, OT.B is weer een blanco menublad. De blanco menubladen zijn niet bedoeld om in te vullen, maar om te kopiëren, en zo meer menu’s te kunnen creëren. De 4 roze tabbladen volgen hetzelfde principe als de gele, maar nu voor middagmaaltijd en – tussendoortje. De 4 blauwe tabbladen zijn bedoeld voor avondmaaltijden. Het groene tabblad is voor een incidentele maaltijd bedoeld: dat kan bijvoorbeeld zijn de vierde maaltijd in een dagmenu voor het klassiek ketogeen dieet, of een combinatiemaaltijd ontbijt/tussendoortje voor het MCT-dieet. OM.1 OM.B OT.1 OT.B MM.1 MM.B MT.1 MT.B AM.1 AM.B AT.1 AT.B IM

Ochtend maaltijd Ochtend maaltijd, blanco reserve blad Ochtend tussendoortje Ochtend tussendoortje, blanco reserve blad Middag maaltijd Middagmaaltijd, blanco reserve blad Middag tussendoortje Middag tussendoortje, blanco reserve blad Avond maaltijd Avond maaltijd, blanco reserve blad Avond tussendoortje Avond tussendoortje, blanco reserve blad Incidentele maaltijd


-4-

19feb2010/ versie 1

2. MENUBEREKENING 2.1 Invoeren dieetadvies Van uw diëtist heeft een advies gekregen met 3 tot 6 maaltijden en de bijbehorende hoeveelheden eiwit, vet en koolhydraten. Het berekeningsprogramma biedt de mogelijkheid om 6 maaltijden in te vullen: wanneer uw kind bijvoorbeeld 3 maaltijden gebruikt, vult u dan per dagdeel 1 eetmoment in op het tabblad dieetadvies (dat betekent geen tussendoortjes). Het is belangrijk om te weten dat bij het MCT–dieet de vetemulsies/ketodrankjes over het algemeen niet per maaltijd wordt meeberekend! Uw diëtist zal u hierover informeren.

2.1.a Invullen van de algemene gegevens Om te beginnen klikt u met de linker muisknop onderin het scherm op het tabblad ‘dieetadvies’. Op dit blad vult u de volgende velden in: eventueel naam van uw kind, welke variant dieet het betreft (LCT/MCT) en datum van het advies. Fig2

2.1.b Invullen van de hoeveelheid energie, eiwit, vet, koolhydraten Regel 9 tot en met 18 (de regels staan helemaal links in elk tabblad) van het blad ‘dieetadvies’ zijn bedoeld voor het berekenen van de waarden van maaltijden bij het klassiek ketogeen dieet. Wanneer uw kind het klassiek ketogeen dieet volgt zal uw diëtist deze gegevens voor u invullen. Fig3

Op regel 18, kolom D,E,F,G (de kolommen vindt u horizontaal bovenaan het tabblad) ziet u de waarden per maaltijd staan: die waarden kunt u invullen bij de kopjes ‘ochtend maaltijd’, ‘middag maaltijd’, enzovoort. Gebruikt uw kind vier maaltijden op een dag, dan kunt u het kopje ‘incidenteel menu’ gebruiken voor het invullen van de waarden van de vierde maaltijd (zie fig. 4). Handleiding ketogeendieetberekeningsprogr2010

-5-

19feb2010/ versie 1

Fig4

Wanneer uw kind het MCT-dieet volgt, krijgt u van uw diëtist een dieetadvies voor 3 tot 6 maaltijden. De waarden van deze maaltijden kunt u eveneens invullen bij de kopjes ‘ochtend menu’, ‘middag menu’, enzovoort. Begin bij het ontbijt: klik (linker muisknop) op vakje 23D (regel 23, kolom D) en vul in hoeveel calorieën uw kind krijgt tijdens het ontbijt. Nu klikt u achtereenvolgens op 23E, 23F en 23G en vult u de hoeveelheid eiwit, vet en koolhydraten in die uw kind bij het ontbijt krijgt. Let u erop dat u bij decimalen komma’s gebruikt, en geen punten! Wanneer u punten gebruikt zal het programma verkeerde berekeningen gaan uitvoeren. Vult u vervolgens alle maaltijden en tussendoortjes op bovenstaande wijze in. (Wanneer uw kind geen tussendoortjes gebruikt, dan vult u deze kolommen uiteraard niet in). Controleer of u inderdaad de juiste waarden heeft ingevuld!! Fig5

In kolom H ziet u dat de ‘ratio’ door het programma wordt berekend. De ratio geeft de verhouding weer tussen vetten en (koolhydraten + eiwitten). In bijlage 5.3 kunt u meer lezen over wat de ratio betekent en hoe deze berekend wordt.


-6-

19feb2010/ versie 1

2.1.c Opslaan gegevens Wanneer u het dieetadvies heeft ingevuld, is het handig om dit ‘op te slaan’. Klikt u daarvoor met de linker muisknop op het icoontje van de diskette (blauw vierkantje, wit vakje erin), bovenaan uw scherm. Hiermee bewaart u de gegevens die u zojuist ingevuld heeft. Fig6

2.2 Verwijderen overbodige producten Voordat u begint met het maken van menu’s is het handig om de lijst met voedingsmiddelen, onder tabblad ‘productindex’ door te nemen. Deze bevat ruim 700 voedingsmiddelen. Een gedeelte daarvan zult u misschien nooit gebruiken: in dat geval kunt u de lijst verkorten door deze producten te verwijderen. Dan kunt u straks, bij het invullen van de menubladen, sneller de juiste producten vinden. Dit berekeningsprogramma is geschikt voor zowel het klassiek ketogeen dieet als het MCT-dieet. De keuze van het dieet bepaalt mede welke voedingsmiddelen wel of niet geschikt zijn om te gebruiken. Voedingsmiddelen die veel koolhydraten bevatten zullen in het klassiek ketogeen dieet niet passen. Producten verwijderen kan alleen vóórdat u menu’s heeft ingevoerd: door het verwijderen van een product veranderen de koppelingen met de menubladen en treden er fouten op in bestaande menuberekeningen! 2.2.a Een product verwijderen uit de productindex Wanneer u er zeker van bent dat u bepaalde producten nooit gaat gebruiken kunt u deze eenvoudig verwijderen. Klik met de muis (rechter muisknop) op het regelnummer van het product dat u wilt verwijderen (voor kolom A): de hele regel licht nu blauw op en er verschijnt een kader. Kies vervolgens de optie ‘verwijderen’ (linker muisknop). (Zie fig.7, volgende bladzijde). De geselecteerde regel zal nu verdwijnen en alle producten onder de verwijderde regel schuiven één regel naar boven op.


-7-

19feb2010/ versie 1

Fig7

2.2.b Verwijderde regel terughalen Mocht u de verkeerde regel verwijderd hebben, dan is het nog mogelijk deze fout te herstellen. Dit lukt echter alleen als u uw fout onmiddellijk na het verwijderen ontdekt! Klikt u op het icoontje ‘herstellen’, bovenaan uw scherm (icoon met het blauwe pijltje dat wijst naar links). Het programma herstelt nu automatisch de laatst uitgevoerde handeling (namelijk het verwijderen van de regel). Fig8

2.2.c Opslaan gegevens Wanneer u de productindex heeft aangepast, is het handig om de gegevens op te slaan. Klikt met de linker muisknop op het icoontje van de diskette (blauw vierkantje, wit vakje erin), links bovenaan uw scherm. Hiermee bewaart u de gegevens die u zojuist ingevuld heeft. Fig9


-8-

19feb2010/ versie 1

2.3 Menublad invullen 2.3.a Het openen van een menublad Voor het berekenen van een maaltijd (bijvoorbeeld een ontbijt) klikt u met de linker muisknop onderin het scherm op het tabblad OM1 (‘ochtendmaaltijd 1’). Voor een lunch, klik op MM1middagmaaltijd 1, voor een diner op AM1-avondmaaltijd 1. Denkt u eraan dat u niet de blanco menubladen (.B) gebruikt: deze zijn alleen bedoeld om te kopiëren en zo meer menu’s te creëren! Fig10

2.3.b Controleren van de waarden Bovenaan dit nieuwe tabblad vindt u de waarden van het dieetadvies terug, die u zelf heeft ingevoerd op het tabblad ‘dieetadvies’. Controleer of dit de juiste waarden zijn! Op regel 9(G) vindt u het aantal kcalorieën terug, op regel 9(J, K, L) vindt u bij ‘DOEL’ het juiste aantal eiwitten, vetten en koolhydraten in grammen. Bij het kopje ‘MAALTIJD’ (6G) kunt u zelf een naam invullen voor de door u te berekenen maaltijd. Fig11

2.3.c Invullen van voedingsmiddelen uit de productindex Klik met de linker muisknop op regel 17, vakje F. Dit is de kolom waar u in kunt vullen wat voor producten u wilt gebruiken voor de maaltijd. Begint u met het hoofdbestanddeel van de maaltijd. Wanneer u klikt, verschijnt er een nieuw kader, met daarin de verkleinde productindex (zie fig12 volgende bladzijde).


-9-

19feb2010/ versie 1

Fig12

Wanneer u met de muis op het balkje aan de rechterkant van het kader gaat staan, kunt u naar beneden en boven scrollen met de muis (het ‘rollertje’ tussen de twee muisknoppen in). Een andere mogelijkheid is om op het vierkantje in de balk te klikken (linker muisknop) en de muisknop ingedrukt te houden: wanneer u nu de muis naar boven of beneden schuift, schuift de productindex mee. Wanneer u kleine stapjes door de lijst wilt maken, klik dan op de pijltjes boven- en onderaan de lijst (linker muisknop).

2.3.d Het kiezen van een voedingsmiddel Wanneer u het juiste product heeft gevonden (bijv. ‘brood, tarwe-’), klikt u hierop met de linker muisknop. U ziet dat dit product in vak 17F verschijnt. In de regel eronder verschijnt de naam van de productgroep (zie fig. 13 volgende bladzijde). Denkt u eraan dat de eerste regel van een nieuwe productgroep niet aangeklikt kan worden: dit is de naam van de productgroep! Wanneer u deze regel aanklikt zal het programma geen berekeningen maken. In de kolommen G, H en I (regel 17) ziet u de waarden per 100 gram product. Hiermee kunt u snel zien of het gekozen product veel of weinig eiwitten, vetten en koolhydraten bevat. Vul nu op dezelfde wijze de volgende regels in (20F, 23F, 26F enz.), tot u alle ingrediënten van de maaltijd heeft ingevuld.


- 10 -

19feb2010/ versie 1

Fig13

Mocht u een voedingsmiddel willen verwijderen omdat het niet past binnen het menu, verwijder het voedingsmiddel dan door het woordje ‘leeg’ te kiezen (helemaal bovenaan in het kader productindex). Fig14

2.3.e Invullen van de hoeveelheden De volgende stap is de gewenste hoeveelheid kiezen. Klikt u op vakje 17D met de linker muisknop. Nu kunt u zelf het gewenste aantal grammen invullen. Wanneer u gebruik maakt van decimalen, scheidt deze dan met behulp van een komma en géén punt! Vult u hele grammen in, dan zal het programma dat vanzelf aanvullen met één decimaal. Klik hierna op ENTER. Het programma berekent direct voor u hoeveel gram eiwit, vet en koolhydraten de door u ingevoerde hoeveelheid product bevat. Dat kunt u zien in de laatste drie kolommen (J, K en L). Vul nu alle andere ingrediënten en hoeveelheden op dezelfde manier in. Vergeet niet op ENTER te klikken, elke keer nadat u het aantal grammen heeft ingevuld!!


- 11 -

19feb2010/ versie 1

Fig15

2.3.f Het’ stoplicht’ Het programma berekent voor u ook meteen de totale hoeveelheid eiwitten, vetten en koolhydraten van alle ingrediënten samen. Dit kunt u vinden in kolommen J, K en L, rij 10. In rij 11 vindt u het verschil tussen het DOEL (waarden van het dieetadvies) en de BEREKENING (berekende waarden van de geselecteerde producten). Een negatief getal als bijvoorbeeld -2,9 betekent dat u al 2,9 gram boven het te bereiken doel zit: u moet de totale hoeveelheid met 2,9 gram verminderen. Een getal zonder min-teken betekent dat u uw doel nog niet heeft bereikt. Er is nog ruimte voor meer calorieën of de betreffende voedingsstof (eiwit, vet of koolhydraten). Om snel te kunnen zien of u het gewenste doel heeft bereikt, geven de kleuren in rij 11 aan of u binnen de gewenste waarden zit of niet. Groen betekent goed, rood betekent een grotere afwijking dan toegestaan. Overlegt u eventueel met uw diëtist over de specifiek voor uw kind geldende toegestane afwijkingen van het doel. Houdt u in gedachten dat het ‘stoplicht’ een hulpmiddel is! Fig16

LET OP: u zult zien dat er bij ‘Verschil’ onder het kopje Kcal geen stoplichtfunctie ingesteld is. Dit komt door het feit dat er een grote spreiding is in energiebehoefte (caloriebehoefte) bij het individuele kind. Overleg met uw diëtist welke spreiding in de energie-inname bij uw kind is toegestaan.


- 12 -

19feb2010/ versie 1

2.3.g Het gewenste doel bereiken door aanpassen van de hoeveelheden Wanneer u alle ingrediënten en hoeveelheden heeft ingevuld, maar nog niet de gewenste totale hoeveelheden eiwitten, vetten en/of koolhydraten heeft bereikt, is het mogelijk om de maaltijd nauwkeuriger te gaan berekenen. Dit kan door meer of minder grammen van de ingrediënten te nemen. Met behulp van de pijltjestoetsen in kolom C kunt u de hoeveelheden makkelijk aanpassen. Eén klik (linker muisknop) op het bovenste pijltje betekent 1 gram meer, één klik op het onderste pijltje betekent 1 gram minder. U zult zien dat het programma bij elke nieuwe waarde die u invult, meteen de totale waarden herberekent. Wanneer u nu bijvoorbeeld teveel koolhydraten in uw berekende menu heeft, bekijk dan eerst welk ingrediënt de meeste koolhydraten bevat en kijk of u het aantal grammen van dat product kunt minderen. Let erop dat met het minderen van de koolhydraten ook andere waarden (eiwitten en/of vetten) kunnen veranderen! Fig17

2.3.h Het gewenste doel bereiken door keuze van andere ingrediënten Mocht het u niet lukken om het gewenste doel te bereiken, kijkt u dan of u één van de ingrediënten kunt vervangen door een vergelijkbaar voedingsmiddel met andere waarde uit de productindex. Mocht u, na aanpassing van de grammen, een tekort houden aan vetten en/of eiwitten (tekort aan koolhydraten zal waarschijnlijk niet voorkomen), kijkt u dan of u een ander ingrediënt (bijvoorbeeld vis, kaas of mayonaise) kunt toevoegen, om het gewenste doel te bereiken. In bijlage 5.2 vindt u suggesties voor: - voedingsmiddelen die een ruime hoeveelheid eiwit bevatten en tegelijkertijd veel of juist weinig vetten. - vetrijke voedingsmiddelen eventueel in combinatie met veel of weinig eiwit. Wanneer u de gewenst hoeveelheden vetten, eiwitten en koolhydraten heeft bereikt, ziet u dat ‘het stoplicht’ groen zal oplichten: wanneer de balkjes rood oplichten moet u de maaltijd nog verder aanpassen.


- 13 -

19feb2010/ versie 1

2.3.i Aantekeningen maken Onderaan elk menublad vindt u een leeg blok, waar u tekst in kunt plaatsen. Dit is handig om bijvoorbeeld de bereidingswijze van het gerecht te vermelden, of om aantekeningen te maken voor het geval iemand anders het gerecht onverwachts moet bereiden. Fig18

2.4 Menu opslaan 2.4.a Het icoontje ‘bestand opslaan’ Wanneer u een maaltijd heeft berekend, en u wilt deze berekening bewaren, moet u het bestand ‘opslaan’. Klikt u daarvoor met de linker muisknop op het icoontje van de diskette (blauw vierkantje, wit vakje erin), bovenaan uw scherm. Hiermee bewaart u het menu dat u zojuist berekend heeft. Fig19

2.4.b Vergeten de nieuwe gegevens op te slaan? Wanneer u het berekeningsprogramma afsluit zonder dat u het menu bewaard heeft, zal het programma vragen of u de wijzigingen (dat wil zeggen, het nieuwe menu) alsnog wilt bewaren. Wanneer u op ‘ja’ klikt, bewaart het programma de nieuwe gegevens alsnog (zie fig. 20 volgende bladzijde).


- 14 -

19feb2010/ versie 1

Fig20

2.5 Menu uitprinten U kunt het nieuwe menu ook uitprinten, zodat u het bijvoorbeeld in een map kunt bewaren. Hiervoor zorgt u eerst dat u het menublad dat u wilt uitprinten aanklikt, zodat het op uw scherm verschijnt. Vervolgens klikt u met de linker muisknop op het icoontje van de printer (links bovenaan het tabblad). De printer print nu het menublad voor u uit. Fig21

In de voettekst van het uitgeprinte menu staat aangegeven: Links: de naam van het bestand Midden: de naam van het tabblad Rechts: datum van uitprinten


- 15 -

19feb2010/ versie 1

3. OVERIGE FUNCTIES 3.1 Verwijderen overbodige producten Voordat u begint met het maken van menu’s is het handig om de lijst met voedingsmiddelen, of productindex door te kijken. Deze bevat ruim 700 voedingsmiddelen. Een gedeelte daarvan zult u misschien nooit gebruiken: in dat geval kunt u de lijst verkorten door deze producten te verwijderen. Dan kunt u straks, bij het invullen van de menubladen, sneller de juiste producten vinden. Dit berekeningsprogramma is geschikt voor zowel het klassiek ketogeen dieet als het MCT-dieet. De keuze van het dieet bepaald mede welke voedingsmiddelen wel of niet geschikt zijn om te gebruiken. Voedingsmiddelen die veel koolhydraten bevatten zullen in het klassiek ketogeen dieet niet passen. Producten verwijderen kan alleen vóórdat u menu’s heeft ingevoerd: door het verwijderen van een product veranderen de koppelingen met de menubladen en treden er fouten op in bestaande menuberekeningen! 3.1.a Een product verwijderen uit de productindex Wanneer u er zeker van bent dat u bepaalde producten nooit gaat gebruiken kunt u deze eenvoudig verwijderen. Klik met de muis (rechter muisknop) op het regelnummer van het product dat u wilt verwijderen (voor kolom A): de hele regel licht nu blauw op en er verschijnt een kader. Kies vervolgens de optie ‘verwijderen’ (linker muisknop). De geselecteerde regel zal nu verdwijnen en alle producten onder de verwijderde regel schuiven één regel naar boven op. Fig22


- 16 -

19feb2010/ versie 1

3.1.b Verwijderde regel terughalen Mocht u de verkeerde regel verwijderd hebben, dan kunt u door middel van één muisklik deze fout herstellen. Dit lukt echter alleen als u uw fout onmiddellijk na het verwijderen ontdekt! Klik op het icoontje ‘herstellen’, bovenaan uw scherm (blauw pijltje dat naar links wijst). Het programma herstelt nu automatisch de laatst uitgevoerde handeling (namelijk het verwijderen van de regel). Fig23

3.1.c Opslaan gegevens Wanneer u de productindex heeft aangepast, is het handig om de gegevens op te slaan. Klikt met de linker muisknop op het icoontje van de diskette (blauw vierkantje, wit vakje erin), links bovenaan uw scherm. Hiermee bewaart u de gegevens die u zojuist ingevuld heeft. Fig24

3.2 Toevoegen voedingsmiddelen in de productindex De productindex bevat veel standaard voedingsmiddelen, maar wanneer u zelf producten wilt gebruiken die niet in de lijst te vinden zijn is het mogelijk om deze zelf in te voeren. Van belang is daarbij dat u daarbij alleen gebruikt maakt van de lege regels in de productlijst! Wanneer u regels op een willekeurige plaats gaat tussenvoegen zal het programma onjuiste berekeningen gaan uitvoeren! 3.2.a Een lege regel kiezen Om zelf een product in te voegen kiest u het tabblad ‘productindex’. In kolom A kunt u de productgroep vinden waar uw product onder valt. De witte regels onderaan deze productgroep kunt u gebruiken om uw product in te vullen (zie in fig. 25 op de volgende bladzijde bijvoorbeeld regel 190 tot en met 193).


- 17 -

19feb2010/ versie 1

Fig25

U kunt er ook voor kiezen om alle producten die u zelf invoert helemaal onderaan kolom A (vanaf regel 730) in te voeren. In kolom B vult u in om welk voedingsmiddel het gaat, in kolom C de eventuele merknaam van het product. Fig26

3.2.b De juiste waarden invullen U neemt nu de gegevens per 100 gram product van het etiket over ten aanzien van eiwitten, koolhydraten en vetten en vult die in. LET OP: naast de waarden per 100 gram product wordt op het etiket ook wel de samenstelling per stuk of per portie vermeld. In de productindex kunt u uitsluitend de samenstelling per 100 gram product noteren! Let u erop dat u de juiste waarde in de juiste kolom invult. Na het invullen klikt u steeds op ENTER, waardoor de waarde ‘goed’ in de tabel komt te staan. Wanneer u, na het invullen van de waarde, met de muis naar een andere kolom springt, zal de waarde ook vanzelf ‘goed’ in de kolom komen te staan. Vul de waarden van eiwitten, vetten en koolhydraten alleen in de gele kolommen in! (Zie fig. 27 volgende bladzijde). De witte kolommen bevatten formules die niet gewijzigd mogen worden. Wanneer u kolom F, G en H invult, neemt het programma automatisch deze waarden over voor de kolommen I, J en K. In kolom L kunt u invullen van welke datum de informatie is en in kolom M is er ruimte om opmerkingen te plaatsen. De productindex bevat gegevens die bijgewerkt moeten worden. Waarden van voedingsmiddelen kunnen veranderen. Regelmatig zal een vernieuwde productindex beschikbaar komen voor gebruikers van het berekeningsprogramma en zult u de productindex moeten ‘updaten’. Het is handig om bij producten die u zelf invoert (of wijzigt, zie 3.2.d) in kolom M een speciale aantekening te maken waarop u de lijst kunt filteren. Vult u bijvoorbeeld uw initialen in. Op deze manier kunt u bij een update de producten die u zelf heeft ingevoerd apart houden (zodat die gegevens niet verloren gaan) en de rest van de productindex vervangen door de vernieuwde versie.


- 18 -

19feb2010/ versie 1

Fig27

Wanneer de kolommen aan de rechterkant buiten beeld zijn, kunt u het scherm opschuiven naar links met het schuifbalkje dat rechts onderin in het scherm te zien is. Klikt u erop met de rechter muisknop, houdt de knop ingedrukt en schuif het balkje met de muis naar rechts. De kolommen komen nu in beeld. Fig28

3.2.c Nieuwe gegevens opslaan Om de nieuwe gegevens op te slaan klikt u op het icoontje ‘diskette’, links bovenaan het tabblad. Fig29


- 19 -

19feb2010/ versie 1

3.2.d Productgegevens aanpassen U kunt er ook voor kiezen om de waarden van een algemeen product in de productindex (bijvoorbeeld ‘pindakaas’) aan te passen aan die van het product dat u zelf gebruikt (in dit voorbeeld ‘Panda’ pindakaas). Op deze manier wordt de productindex niet onnodig langer gemaakt (waardoor het berekeningsprogramma trager zou worden). Fig30

De gegevens in kolom A en B worden niet veranderd, in kolom B wordt de merknaam van de nieuwe pindakaas toegevoegd. Kolom D wordt niet aangepast, kolommen E, F, G en H worden aangepast aan de waarden die op het etiket van de ‘Panda’ pindakaas te vinden zijn. Fig31

3.2.e Nieuwe gegevens opslaan Om de nieuwe gegevens op te slaan klikt u op het icoontje ‘diskette’, links bovenaan het tabblad. Fig32

3.3 Tabbladen kopiëren Wanneer u meerdere menu’s wilt maken en bewaren, is het handig om extra tabbladen aan te maken. U kunt de tabbladen met aanduiding ‘.B’ gebruiken als origineel voor de te maken kopie. 3.3.a Tabblad kiezen Klik het tabblad aan dat u wilt kopiëren (rechter muisknop). In het kader dat verschijnt, kiest u de optie ‘blad verplaatsen of kopiëren’ (linker muisknop). Zie fig. 33 volgende bladzijde.


- 20 -

19feb2010/ versie 1

Fig33

3.3.b Kopie maken en plaats bepalen van de kopie Er verschijnt een nieuw kader, waarin u het vakje ‘kopie maken’ aanvinkt. In het kader ‘voor blad’ kunt u aangeven vóór welk ander tabblad het nieuw te maken tabblad ingevoegd moet worden. In dit voorbeeld vóór het tabblad ‘Dieetadvies’. Klik ter afsluiting op het balkje ‘OK’. Fig34

U zult zien dat er in de onderste balk, helemaal links een nieuw tabblad is bijgekomen: het heeft dezelfde naam als het oude, met de toevoeging (2). Zie fig. 35 volgende bladzijde.


- 21 -

19feb2010/ versie 1

Fig35

3.3.c Het tabblad verplaatsen U kunt het nieuwe tabblad alsnog een andere plek geven door er met de muis op te klikken, ingedrukt te houden (u ziet een ‘papiertje’ bij uw muis verschijnen) en het te slepen naar een andere plek in de rij tabjes.

3.3.d Naam van het tabblad wijzigen U kunt het nieuwe tabblad een andere naam geven door het tabblad aan te klikken met de rechter muisknop. In het kader dat verschijnt, kiest u de optie ‘naam wijzigen’. De letters in het tabje onderaan zullen dikgedrukt zwart worden en u kunt nu een nieuwe naam typen, die zal verschijnen in dikke zwarte letters. Klik daarna op ENTER. Om de veranderingen op te slaan klikt u op het icoontje ‘opslaan’, tweede rij bovenaan, derde icoon. Fig36


- 22 -

19feb2010/ versie 1

3.4 Tabblad verwijderen Wanneer u veel menu’s in het berekeningsprogramma heeft staan, zal het programma trager worden. U kunt dit voorkomen door veel gebruikte menu’s uit te printen en vervolgens te verwijderen, of door menu’s te verwijderen die u toch niet meer gebruikt. 3.4.a Tabblad verwijderen Wanneer u een menublad wilt verwijderen, omdat u het niet meer gebruikt, klikt u met de rechter muisknop het betreffende tabblad aan. Kies vervolgens de optie ‘verwijderen’. Fig37

3.4.b Verwijderen bevestigen Het programma geeft u een waarschuwing. Als u het betreffende blad inderdaad wilt verwijderen, klikt u op het balkje ‘verwijderen’. Fig38


- 23 -

19feb2010/ versie 1

3.5 Tabbladen een kleur geven Om snel overzicht te krijgen over verschillende menu’s kunt u de tabbladen een kleurtje geven (bijvoorbeeld geel voor ontbijt, roze voor lunch etc.) Klikt u onderaan de pagina op het tabblad dat u wilt kleuren (rechter muisknop). Kies de optie ‘tabkleur’. Fig39

Kies in het nieuwe kader een kleur en klik daarna op ‘OK’. Het streepje onder het tabblad zal nu oplichten in de gekozen kleur en zodra een ander tabblad aangeklikt wordt, zal het hele vakje gekleurd zijn. Fig40


- 24 -

19feb2010/ versie 1

3.6 Filteren op specifieke voedingswaarde Filteren is een functie die u kunt gebruiken wanneer u moeite heeft om een menu kloppend te krijgen. Met deze functie kunt u bijvoorbeeld zoeken naar een product met een zeer hoog eiwitgehalte, naar de tien meest vette producten in de productindex of naar een product zonder koolhydraten. Achtereenvolgens vindt u ‘filteren op specifieke voedingswaarde’ (3.6), ‘filteren op top tien’(3.7) en ‘filteren aangepast’ (3.8). Denkt u bij alle filterhandelingen aan het beëindigen van het filteren, vóór u een nieuw menu gaat maken! 3.6.a Filteren op specifieke voedingswaarde Wanneer u op zoek bent naar een product met specifieke voedingswaarden in de productindex, kunt u de functie ‘filteren’ gebruiken. Ga hiervoor naar het tabblad ‘productindex’. Bijvoorbeeld: u wilt een product zonder koolhydraten (0,0 gram). U kiest de gele kolom ‘koolhydraten’ (kolom H) en klikt op het pijltje naast het kopje (linker muisknop). Dan kiest u de optie ‘0,0’. Fig41

Het programma laat nu alleen die producten zien, die per 100 gram 0,0 gram koolhydraten bevatten (zie fig. 42 volgende bladzijde). Dit filteren kunt u uiteraard ook toepassen op de kolommen ‘eiwitten’ en ‘vetten’.


- 25 -

19feb2010/ versie 1

Fig42

3.6.b Beëindigen filter Vergeet u niet na het zoeken de functie ‘filteren’ te beëindigen voordat u een menu gaat bewerken (zie 3.9 filteren beëindigen)!

3.7 Filteren op een ‘top tien’ Een andere mogelijkheid van filteren is het zoeken naar een bepaald aantal producten met de hoogste of laagste waarde in een bepaalde categorie. 3.7.a Optie ‘top tien’ kiezen U bent bijvoorbeeld op zoek naar producten met een hoog eiwitgehalte. Klik in de kolom ‘eiwit’ (gebruik hiervoor de geel gekleurde kolommen) op het pijltje naast het kopje. Kies in het kader dat verschijnt de optie ‘Top 10’ (zie fig. 43 volgende bladzijde).


- 26 -

19feb2010/ versie 1

Fig43

3.7.b Selectie criteria invullen Vervolgens verschijnt er een nieuw kader, waarin u kunt aangeven wat voor selectie u wilt maken. U kiest achtereenvolgens tussen top/onder (hoogste/laagste hoeveelheid), daarna het aantal producten (of percentage van producten) dat u wilt zien, en als laatste of u items (producten) of een percentage wilt zien. Op deze manier kunt u bijvoorbeeld 25 producten selecteren waarvan het vetgehalte het hoogst is, of 5 % van alle producten die het laagste koolhydraatgehalte hebben. In ons voorbeeld: de tien producten uit de tabel met het hoogste eiwitgehalte. Fig44


- 27 -

19feb2010/ versie 1

3.7.c Bevestigen selectie door ‘OK’ Zodra u op ‘OK’ klikt, laat het programma alleen de gevraagde selectie zien. Deze selectie is niet in oplopende volgorde! Fig45

3.7.d Het belang van de regelnummers Merkt u op dat de regels vooraan de nummers dragen uit de originele productlijst. Elk product is gebonden aan een eigen regel. Deze regels zijn gekoppeld aan berekeningsformules in de menubladen. Gebruik NIET de functie ‘oplopend/aflopend sorteren’; anders worden producten losgekoppeld van hun eigen regel en zullen er in het berekeningsprogramma fouten optreden! Fig46

3.7.e Beëindigen filteren Vergeet niet om het filteren te beëindigen voordat u een menu gaat bewerken. (Zie 3.9 ‘filteren beëindigen’)


- 28 -

19feb2010/ versie 1

3.8 Filteren aangepast. 3.8.a Optie ‘aangepast’ kiezen Een laatste mogelijkheid van filteren is ‘filteren aangepast’. Deze functie maakt het mogelijk om binnen bepaalde gewenste waarden te zoeken naar een product. Bijvoorbeeld: u wilt een product met 5 tot 7 gram vet per 100 gram. Kiest u de gele kolom ‘vet’ en klik op het pijltje naast het kopje. Kies vervolgens de optie ‘aangepast’. Fig47

3.8.b Selectie criteria invullen In het kader dat verschijnt, kunt u zelf de selectie criteria kiezen: wanneer u op het bovenste balkje links klikt (op het pijltje aan de rechterkant), kunt u kiezen tussen groter dan/kleiner dan/ gelijk aan etc. Bij het bovenste balkje rechts kiest u de gewenste waarde. Het onderste balkje links en rechts geven mogelijkheden om de selectie nog verder te definiëren. Fig48


- 29 -

19feb2010/ versie 1

3.8.c Bevestigen selectie door ‘OK’ Voorbeeld: we zoeken naar een vetgehalte van meer dan 5 en minder dan 7 gram per 100 gram. Vul alle zoekcriteria in en klik op ‘OK’; het programma maakt een selectie. Fig49

Hier vindt u dus alle voedingsmiddelen met een vetgehalte tussen 5 en 7 gram per 100 gram product. Fig50

3.8.d Beëindigen filteren Vergeet niet om het filteren te beëindigen voordat u een menu gaat bewerken. (Zie 3.9 ‘filteren beëindigen’)


- 30 -

19feb2010/ versie 1

3.9 Filteren beëindigen Voordat u verder gaat met een menu berekenen, moet de functie ‘filteren’ uitgeschakeld zijn. U kunt zien dat de functie ‘filteren’ aanstaat in de kolom ‘eiwit’ doordat het pijltje boven de kolom nu blauw gekleurd is in plaats van zwart. De kolom ‘eiwit’ is dus gefilterd. Om de filtering weer ongedaan te maken klikt u nogmaals op het pijltje en kiest u de optie ‘alle categorieën’ (klein stukje naar boven scrollen). Het programma zet de productindex nu weer terug in de oorspronkelijke opmaak. Het pijltje naast het kopje zal weer zwart worden. Fig51


- 31 -

19feb2010/ versie 1

4. SLOTWOORD De werkgroep krijgt regelmatig opmerkingen over de waarden van voedingsmiddelen uit de productindex. Uitgangspunt voor deze productindex is een voedingsmiddelentabel uit 2006, momenteel de meest recente die beschikbaar is. Aangezien onderzoek naar voedingsmiddelen gebruik maakt van steeds betere technieken, kan het zijn dat de waarden uit de productindex verschillen met actuele waarden. De werkgroep streeft ernaar om de productindex zo actueel mogelijk te houden en zal in de toekomst zorgen voor regelmatige updates, maar kan niet voorkomen dat de productindex soms verouderde waarden bevat. Controleert u dus, indien mogelijk, altijd de waarden op het etiket met de waarden in de productindex! Wanneer u constateert dat de verpakking van een bepaald product is gewijzigd, controleert u dan of ook de samenstelling van het product misschien gewijzigd is!


- 32 -

19feb2010/ versie 1

5. BIJLAGEN 5.1 ALFABETISCHE LIJST VAN FUNCTIES FUNCTIE Aanpassen ketotabel Aanpassen productindex Beëindigen filteren Berekenen menu Dieetadvies invoeren Doel Filteren Filteren aangepast Filteren beëindigen Filteren specifiek Filteren top tien Gegevens opslaan Herstellen Invoeren dieetadvies Ketotabel aanpassen Kleuren tabblad Kopiëren menu Kopiëren tabblad Menu berekenen Menu kleuren Menu kopiëren Menu opslaan Menu uitprinten Menu verplaatsen Ongedaan maken Opslaan gegevens Opslaan menu Producten toevoegen Producten verwijderen Producten zoeken Productindex aanpassen Stoplicht Tabblad kleuren Tabblad kopiëren Tabblad verplaatsen Tabblad verwijderen Toevoegen eigen producten Toevoegen voedingsmiddelen Uitprinten menu Verwijderen menu Verwijderen overbodige producten Verwijderen tabblad Voedingsmiddelen toevoegen Zoeken naar producten


PARAGRAAF 3.1/ 3.2 3.1/3.2 3.9 2.3 2.1 2.3 3.6/3.7/3.8 3.8 3.9 3.6 3.7 2.4 3.1 2.1 3.1/3.2 3.5 3.3 3.3 2.3 3.5 3.3 2.4 2.5 3.3 3.1 2.4 2.4 3.2 3.1 3.6 3.1/3.2 2.3 3.5 3.3 3.3 3.4 3.2 3.2 2.5 3.4 3.1 3.4 3.2 3.6

- 33 -

19feb2010/ versie 1

5.2 Suggesties voor vetrijke en eiwitrijke voedingsmiddelen Eiwitrijke voedingsmiddelen Productgroep

Eiwitrijk tevens vetbeperkt

Vlees, vleeswaren, gevogelte

vlees: diverse soorten o.a. kalfs-, lams-, runder- en varkensfilet kip- en kalkoenfilet casselerrib, ham, kipfilet, rookvlees vis: diverse soorten vers / in blik 20+ (smeer)kaas 30+ en 40+ kaas Zwitserse strooikaas magere kwark melkpoeder, mager

Vis Kaas

Melkproducten Noten, zaden, snacks Diversen * let op de koolhydraten

Eiwitrijk tevens vetrijk

bacon, worstsoorten knabbelspek

48+ kaas 60+ roomkaas (Mon Chou) Parmezaanse kaas melkpoeder, vol pinda’s en noten * pindakaas *

Protifar Plus (eiwitpreparaat)

Vetrijke voedingsmiddelen Productgroep

Vetrijk tevens eiwitbeperkt

Vetten, oliën

Olie (alle soorten) bak en braadvet margarine (product) roomboter mayonaise

Noten, zaden, snacks Vlees, vleeswaren, gevogelte

Vis Kaas Melkproducten Eieren Diversen * let op de koolhydraten

schelvis in olie Mon Chou Mascarpone crème fraîche slagroom

Vetrijk tevens eiwitrijk

pinda’s en noten * pindakaas spek, vers vet bacon, cervelaatworst, leverpastei, ontbijtspek, rookworst, smeerleverworst makreel 48+ (smeer) kaas 60+ kaas melkpoeder, vol eidooier

kokosnootvlees


- 34 -

19feb2010/ versie 1

5.3 Ratio: hoe en wat De ratio is een berekening van de verhouding tussen de grammen vetten aan de ene kant, en de grammen koolhydraten plus eiwitten aan de andere kant. Deze verhouding is heel belangrijk, alleen bij de juiste verhouding werkt het dieet optimaal. De twee varianten van het ketogeen dieet (het klassieke- en het MCTdieet) hanteren beide een ratio, maar die komen niet overeen. Het klassiek ketogeen dieet Het klassiek ketogeen dieet hanteert meestal een ratio variërend van 3:1 tot 4:1. Dit betekent dat een dieet met een ratio van 3:1 naast elke gram (eiwit + koolhydraten opgeteld) 3 gram vet moet worden gebruikt. Een dieet met een ratio van 4:1 bestaat uit maaltijden met naast elke gram (eiwit + koolhydraten) 4 gram vet. De behandelend diëtist geeft naast de ratio ook aan hoeveel calorieën en eiwit verdeeld zijn over drie of vier maaltijden. Het ketogeen dieet met MCT Bij het MCT-dieet wordt gebruik gemaakt van vetemulsies/ketodrankjes. De hoeveelheid en samenstelling is individueel berekend en wordt mede bepaald door de tolerantie voor de MCT-vetemulsie. De vetemulsies/ketodrankjes worden buiten het dieetberekeningsprogramma gehouden om te voorkomen dat MCT-vetten worden vervangen door ‘gewone’ vetten, waardoor het dieet niet meer werkt. Deze vetemulsie wordt natuurlijk wel bij elke maaltijd gedronken (gegeten). Het berekeningsprogramma wordt gebruikt om de maaltijden en de tussendoortjes (zonder de vetemulsie / ketodrankjes) te variëren. De ratio van deze maaltijden en tussendoortjes ligt tussen de 0,2 en 1,0. Zie het individuele dieetadvies voor uw kind met per maaltijd de berekende hoeveelheid calorieën, eiwit, vet en koolhydraten. Het berekenen van de ratio De ratio kan als volgt berekend worden: - tel de grammen eiwitten en grammen koolhydraten van een maaltijd bij elkaar op. - noteer de grammen vet (tel bij een MCT-dieet de vetemulsie niet mee!) - deel de grammen vet door het totaal aantal grammen koolhydraten + eiwitten. Bijvoorbeeld: een maaltijd bevat de volgende componenten Eiwit: 14,5 gram Koolh: 17,0 gram Vet: 11,7 gram Eiwit + koolhydraten (14,5 + 17,0) = 31,5 gram Vetten : (eiwit + koolhydraten) = 11,7 : 31,5 = 0,37 De ratio voor deze (MCT-) maaltijd is dus 0,37


- 35 -

19feb2010/ versie 1

HANDLEIDING EXCEL VERSIE 2003

Recommend Documents