Handleiding digitale les Free2choose

Handleiding digitale les Free2choose Wat vind jij? Mag een politieagent tijdens z’n werk een tulband dragen? Mogen neo-nazi’s voor de synagoge demonstreren? Mag een ambtenaar zijn geweten volgen en weigeren homo’s te trouwen? Het zijn vragen die centraal staan in het discussieprogramma Free2choose. Deze handleiding biedt onder andere extra informatie over de digitale les Free2choose, verschillende werkvormen en tips om de discussie te leiden. De digitale les bevat… Wat is Free2choose? Free2choose is een discussieprogramma over botsende grondrechten zoals vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid en het recht om niet gediscrimineerd te worden. Aan de hand van internationale voorbeelden zijn tien korte filmclips samengesteld die jongeren willen laten nadenken over dilemma’s die ontstaan als fundamentele rechten met elkaar in botsing komen. Deze filmclips vormen de basis van de digitale les. Een voorbeeld van een botsing van grondrechten om het duidelijker te maken: In een democratische samenleving heeft iedereen het recht op vrije meningsuiting. Sommige rappers zingen homo-vijandige teksten. Staan de uitingen van deze artiesten niet haaks op het grondrecht van een ander, namelijk het recht om niet gediscrimineerd te worden? Dat klopt, maar welk recht heeft in dit geval eigenlijk voorrang? Gaat de vrije meningsuiting (artikel 7 van de Grondwet) boven het nondiscriminatie beginsel, vastgelegd in artikel 1 van de Grondwet? Of is dat eigenlijk andersom? In tegenstelling tot wat een hoop mensen denken, zijn er bij botsende grondrechten geen standaardantwoorden. Bovenstaande vraag is dus niet in zijn algemeenheid te beantwoorden. Het ene grondrecht gaat niet altijd of automatisch boven het andere grondrecht. Iedere keer opnieuw moet hierover worden nagedacht en gedebatteerd en moet hierover een afweging worden gemaakt. In het parlement, door de wetgever, in de rechtszaal, maar ook door de hele samenleving. Ieder grondrecht kent dus grenzen. Free2choose illustreert dit aan de hand van concrete voorbeelden. Free2choose is eerst en vooral bedoeld om jongeren over dit soort belangrijke dilemma’s en vragen met betrekking tot botsende grondrechten aan het denken te zetten. Free2choose wil jongeren beter bewust maken van het grote belang van grondrechten (mensenrechten). Een goed ‘onderhoud’ van die grondrechten is van levensbelang in een democratische samenleving. Meer achtergrondinformatie over Free2choose, grond- en mensenrechten op pagina 10.

Filmclip 1 Politieagent met tulband Verdiepingsopdracht – Verschillende beroepen

Filmclip 2 Demonstrerende neo-nazi’s Verdiepingsopdracht – In en om het stadion

Filmclip 3 Reggae-muziek van Beenie Man Verdiepingsopdracht – Grondrechten in jouw omgeving

Filmclip 4 Hongaarse partij tegen Roma Verdiepingsopdracht – Discussieer over jouw eigen stelling

Filmclip 5 Ambtenaar weigert homohuwelijk Verdiepingsopdracht – Grondrechten van en voor jou

Werkbladen voor bij de filmclips en de verdiepingsopdrachten Vijf extra Free2choose filmclips

1

Handleiding digitale les Free2choose

Discussiëren, niet debatteren Free2choose is een ‘educatieve tool’ die jongeren wil prikkelen om na te denken over belangrijke maatschappelijke vraagstukken. In de digitale les Free2choose worden studenten uitgedaagd om met argumenten te komen en daarover met elkaar van gedachten te wisselen.

Doelgroep De digitale les Free2choose richt zich op jongeren in de leeftijd vanaf 15 jaar. Het is een leuk en leerzaam discussieprogramma voor leerlingen in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en studenten in het middelbaar beroepsonderwijs.

Free2choose bevat in totaal tien filmclips van dilemma’s rond botsende grondrechten. Aan het eind van iedere filmclip wordt een vraag gesteld waarop alleen ‘ja’ of ‘nee’ kan worden geantwoord. Die vragen zijn zo veel mogelijk echte dilemma’s: complexe vragen waarop eigenlijk niet snel met een eenvoudig ja of nee is te antwoorden. Voor beide standpunten zijn goede en sterke argumenten te vinden. Het is belangrijk dat leerlingen en studenten dat leren inzien.

Voortgezet onderwijs – bovenbouw Het discussieprogramma Free2choose sluit in het voortgezet onderwijs onder andere aan bij:

Het is ook belangrijk dat jongeren in de digitale les Free2choose leren dat geen enkel grond- of mensenrecht onbegrensd is. Dat je bij botsende grondrechten verschillend over een vraag (dilemma) kunt denken. De (collectieve) antwoorden die leerlingen en studenten geven op een vraag zijn eigenlijk van minder belang; veel belangrijker is de uitwisseling van standpunten na afloop van de filmclip. Het gaat in eerste en in laatste instantie om de argumenten die jongeren aandragen en inbrengen om hun mening te onderbouwen. De digitale les Free2choose is dus geen kennisquiz met goede en foute antwoorden. De discussie tussen jongeren onderling na afloop van de filmclip – en het stemmen over de vraag – is het meest centrale onderdeel van de digiles. Dit debat is geen discussie die je moet of kunt winnen, maar – als het goed is – een uitwisseling van standpunten en argumenten.

- het thema burgerschap en sociale integratie; - maatschappijleer, waaronder informatievaardigheden en multiculturele samenleving; - staatsinrichting, met name democratische rechtsstaat; - Nederlands, mondelinge taalvaardigheid.

Middelbaar Beroepsonderwijs De doelen van Free2choose sluiten aan bij verschillende dimensies van burgerschap in het middelbaar beroepsonderwijs: - Politiek-juridisch, waaronder actuele politieke participatie, internationalisering, interculturaliteit en levensbeschouwing; - Sociaal-maatschappelijk, acceptatie van verschillen en culturele diversiteit; - Vitaal burgerschap, met name reflectie op eigen ideeën en handelen.

2


Tips voor de discussieleider Hoe kan een gespreksleider bijdragen aan een zinvolle discussie? Op welke manieren kunnen ‘stille’ jongeren bij het gesprek betrokken worden? Hoe kunt u reageren op kwetsende of discriminerende opmerkingen? Hieronder staat een aantal suggesties om een Free2choose-gesprek soepel te laten verlopen zodat het een levendige en leerzame discussie wordt.

Wat heeft u nodig? Voor het gebruik van de digitale les Free2choose zijn een digitaal schoolbord en een internetverbinding nodig. Voor sommige discussievormen heeft u vanzelfsprekend meer middelen nodig, zoals stemkaartjes in de kleuren rood en groen. Maak voor het bekijken van de filmclips en de daaropvolgende discussies een keuze of de stemmen handmatig ingevoerd worden of dat jongeren hun smartphone mogen gebruiken.

Voorbereiding - Maak een selectie van de verschillende filmclips, stemmodules, discussievormen en verdiepingsopdrachten; - Denk goed na over de groepsdynamiek, verschillende reacties, mogelijke gevoeligheden, hoe u daarmee om denkt te gaan en uw eigen standpunt, zoals ‘ambtenaar weigert homohuwelijk’ of ‘hoofddoeken op school’; - Start eenvoudig en laagdrempelig, bijvoorbeeld met de filmclip ‘politieagent met tulband’ en stemmen met je smartphone of stemkaartjes; - Het kan helpen voor (stillere) jongeren om eerst in kleinere groepen ideeën uit te laten wisselen voordat de klassikale discussie plaatsvindt; - Zorg dat de benodigde apparatuur werkt en aanvullende materialen aanwezig zijn, zoals werkbladen, stemkaartjes of bordjes met ‘ja’ en ‘nee’ voor de meningslijn; - Pas de opstelling van de meubels in het lokaal aan de discussievorm aan.

Stemmen met je smartphone! Om via een smartphone te stemmen, moet u eerst inloggen. Jongeren doen dit door een speciale code en hun eigen voornaam in te voeren. Klik na het bekijken van een van de discussiefilms op de knop ‘start discussie’. Op de smartphone verschijnt de discussievraag die jongeren kunnen beantwoorden met ‘ja’ of ‘nee’. De stemverhouding is direct op het scherm zichtbaar. In het hoofdmenu is een knop om met een ‘nieuwe les’ (groep) en dus een nieuwe inlogcode te starten.

Instructies - Geef aan jongeren uitleg over hoe het discussieprogramma Free2choose verloopt, bijvoorbeeld filmclip, stemmen, discussie en verdiepingsopdracht; - Geef aan of er handmatig of met smartphone gestemd gaat worden; - Als u wilt dat jongeren stemmen met hun smartphone, log dan eerst in; - Maak duidelijke afspraken over welke houding en gedrag van de jongeren wordt verwacht tijdens deze les; - Indien nodig: hang deze basisregels duidelijk zichtbaar op zodat u tijdens de discussie naar de gemaakte afspraken kunt verwijzen; - Besteed voldoende aandacht aan het uitleggen van de discussievorm, bijvoorbeeld ‘meningslijn’, ‘lege stoel’ of ‘binnenstebuiten’.

3


Tijdens de discussie - Laat duidelijk merken wie de gespreksleider is: geef complimenten aan jongeren die actief deelnemen en wees terughoudend in het geven van uw eigen mening; - Zorg voor een veilige sfeer: wijs ongewenst gedrag – zoals persoonlijke aanvallen – op adequate wijze af, verwijs naar eerder gemaakte afspraken; - Neem voldoende tijd voor meningsvorming en het uiten van deze mening: een zinvolle discussie kan alleen plaatsvinden als ieder zijn of haar mening met argumenten onderbouwt en bereid is deze bij te stellen;

Hoe gaat u om met een discriminerende opmerking? - Reageer altijd op een kwetsende en/of discriminerende opmerking… ook als u twijfelt; - Benoem wat u gehoord en/of gezien heeft; - Controleer of deze observatie klopt; - Geef aan wat dit gedrag en/of deze opmerking met u persoonlijk doet; - Is er ruimte voor een gesprek met deze jongeren? Stel dan open vragen (hoe?, wat?, waar...?) om meer te weten te komen over intenties en dergelijke;

- Stimuleer jongeren om anderen vragen te stellen, zowel in tweetallen, kleinere groepen als klassikaal;

- Laat andere leerlingen deelnemen aan het gesprek zodat meerdere perspectieven aan bod komen;

- Discussiëren over een concreet dilemma zoals gepresenteerd in de Free2choose-clips is relatief eenvoudig: zorg er daarom voor dat uw leerlingen dicht bij de discussievraag blijven;

- Schuif tijdens de discussie geen representant van de groep naar voren, bijvoorbeeld: “Naïma, jij bent moslima. Wat vind jij van... ?”;

- De verdiepingsopdrachten bij de vijf filmclips in het hoofdmenu zorgen voor verbreding en dat de onderwerpen nog dichterbij de leefwereld van de leerlingen komen;

- Stel een duidelijke grens en geef aan hoe u wilt dat leerlingen of studenten met elkaar omgaan.

- Veroordeel het gedrag, maar niet de persoon;

- Houd de discussie kort en levend door prikkelende vragen te stellen of de discussie in delen op te knippen. Sluit het gesprek op tijd af, bijvoorbeeld door een brug te maken naar de verdiepingsopdracht. Terugkoppeling Discussiëren in de klas vraagt extra inspanning en begrip van zowel docent als leerlingen of studenten. Plan tijdens en/of na afloop van de gesprekken ruimte in om samen terug te blikken. Een onderscheid tussen inhoud en discussie kan een evaluatiemoment vergemakkelijken. Bij sommige discussievormen, zoals ‘lege stoel’, is het eenvoudiger om meer aandacht te schenken aan gesprekvaardigheden. Terug naar hoofdmenu Klik na het bekijken van een van de vijf filmclips en het voeren van de discussie rechts op de > knop om verder te gaan met de verdiepingsopdracht. Vanaf de pagina met de verdiepingsopdracht leidt de > knop weer terug naar het hoofdmenu. Dit stelt gebruikers in de gelegenheid om zelf de volgorde van de filmclips te bepalen. 4


Vijf discussievormen Rood en groen stemmen moet je doen! Stemmen met rood (nee) en groen (ja) kan via de smartphone. Daarnaast zijn stemkaartjes ook een eenvoudig middel om de discussie in de klas te structureren. Met de kleur van het stemkaartje geven leerlingen en studenten aan wat hun antwoord is op de discussievraag.

Meningslijn In het klaslokaal bevindt zich een denkbeeldige lijn. Deze meningslijn loopt van het bordje ‘ja’ tot het bordje ‘nee’. Na het bekijken van de filmclip gaan leerlingen of studenten ergens op de meningslijn staan om zo hun mening kenbaar te maken. Tijdens het gesprek verplaatsen jongeren zich als zij door een argument van mening zijn veranderd. Voorbeeldbordjes met ‘ja’ en ‘nee’ zitten achterin deze handleiding.

Lege stoel Zet midden in het klaslokaal een cirkel van vijf stoelen. Vier jongeren nemen plaats en een stoel blijft leeg. De andere leerlingen of studenten gaan in een grotere kring om de cirkel zitten om te observeren. Zij maken aantekeningen over zowel de inhoud van het gesprek als de vorm. Spreek van tevoren zo concreet mogelijk af waar op gelet wordt. Aan tafel wordt een gesprek gevoerd over de Free2choose-stelling. Een jongere uit de grotere kring (van observanten) die wil deelnemen aan het gesprek mag op de lege stoel gaan zitten. Een van de andere vier aan tafel moet dan naar de buitenste kring, zodat een stoel leeg blijft.

Binnenstebuiten Na het bekijken van de filmclip gaan de jongeren in twee cirkels tegenover elkaar staan. De leerling of student in de binnenste cirkel krijgt een minuut de tijd om de klasgenoot tegenover zich met argumenten voor (of tegen) de stelling te overtuigen. Als deze leerling of student de argumenten sterk vindt, zet hij zonder iets te zeggen een stap naar voren. Zijn de genoemde argumenten niet sterk genoeg dan blijft hij staan. Na een minuut draait de buitenste cirkel ten minste een plaats, zodat nieuwe jongeren tegenover elkaar komen te staan. Na enkele rondes wisselen de jongeren in de binnenen de buitencirkel.

Voor en tegen Geef na het bekijken van de filmclip leerlingen of studenten de ruimte voor een eerste reactie. Verdeel de klas hierna in kleine(re) groepen. Laat de groepen zo veel mogelijk argumenten voor en tegen de vraagstelling bedenken. Welke argumenten geven voor de groepen de doorslag om voor of tegen de stelling te kiezen? Wissel de argumenten klassikaal uit.

5


Filmclip 1 – Politieagent met tulband

Verdiepingsopdracht – Verschillende beroepen

Stemmen: Druk op de knop ‘start discussie’ om na het kijken van de filmclip te kunnen stemmen.

Tips: Bij de opdracht met het plaatsen van de zes beroepen op de meningslijn is er geen goed of fout.

Info: Het voorbeeld van de Londense politieagent met een tulband laat onder andere zien dat over de grenzen van de vrijheid van godsdienst in democratische landen verschillend gedacht wordt. In de filmclip worden voorschriften voor uniformen van politieagenten in Engeland en Nederland met elkaar vergeleken.

Denk samen met de jongeren na over hun toekomstige baan en/of bijbaan en de mate van vrijheid om je geloof te uiten.

Filmclip 2 – Demonstrerende neo-nazi’s

Verdiepingsopdracht – In en om het stadion

Nederland: Demonstraties van neo-nazi’s vinden niet alleen in het buitenland plaats. In Nederland demonstreert de rechts-extremistische NVU met enige regelmaat. Deze demonstraties leiden vaak tot spanningen en gewelddadigheden tussen voor- en tegenstanders. Wellicht heeft er in de omgeving weleens zo’n demonstratie plaatsgevonden en kunnen de jongeren zich dat herinneren.

Steeds erger? Plaats de zes situaties op de meningslijn. Of iemand de ene situatie erger vindt dan een andere kan verschillen. Er is dus geen goed of fout. Neem voldoende tijd om er bij elkaar achter te komen waarom iemand iets vindt. Factoren die onder andere een rol zullen spelen, zijn de kenmerken en de intentie(s) van de dader(s), de kenmerken van de toehoorders, de uitspraak of het gedrag zelf en de (historische) lading, en de context waarin het gebeurt. Let op: Schuif tijdens de discussie geen representant van een bepaalde groep naar voren, bijvoorbeeld: “Youri, jij bent joods. Wat vind jij van de spreekkoren in het stadion?” 6


Filmclip 3 – Reggae-muziek van Beenie Man

Verdiepingsopdracht – Grondrechten in jouw omgeving

Vrijheid van meningsuiting: “Ik heb toch de vrijheid om te zeggen wat ik vind.” Als iets actueel is dan is het wel de discussie rond meningsuiting en de grenzen van vrijheid. Het is belangrijk om in de discussie in te gaan op verschillende argumenten en waar deze vandaan komen. Soms praten jongeren anderen alleen maar na. Er kan echter ook een bepaald mensbeeld en/of sterke levensovertuiging achter schuilgaan.

Op school: Waar kunnen jongeren en docenten op school terecht als zij (denken) slachtoffer (te) zijn van discriminatie?

Filmclip 4 – Hongaarse partij tegen Roma

Verdiepingsopdracht – Discussieer over jouw eigen stelling

Jobbik? Letterlijk betekent de naam van deze Hongaarse politieke partij ‘meer naar rechts’ en ‘de betere keuze’. De partij is sterk nationalistisch. Jobbik is tegen Roma (ook wel zigeuners genoemd), joden en buitenlanders. De Hongaarse Garde die in de filmclip in beeld komt, is de geüniformeerde knokploeg van Jobbik. De Garde is door een Hongaarse rechtbank verboden.

Eigen stelling: Laat jongeren zelf stellingen bedenken over het recht om niet gediscrimineerd te worden. Positief geformuleerd; gelijke behandeling. Besteed voldoende aandacht aan de toelichting op Artikel 1 van de Nederlandse Grondwet.

Oordelen: Op de site van het College voor de Rechten van de Mens staan uitspraken over zaken rondom gelijke behandeling. Bekijk de site (bij voorkeur tijdens de voorbereiding van de les) en zoek aansprekende en relevante voorbeelden.

Tip: Bedenk korte vraagstellingen zonder ontkenning. Het is lastiger discussiëren over een stelling met het woord ‘niet’ erin.

7


Filmclip 5 – Ambtenaar weigert homohuwelijk

Verdiepingsopdracht – Grondrechten van en voor jou

Homohuwelijk: De ambtenaar die weigert homo’s te trouwen kan een (extra) gevoelig onderwerp zijn om te bespreken. Kies daarom een passende discussievorm waarbij jongeren zich vrij voelen om hun mening te uiten en argumenten uit te wisselen. Vaak helpt het om in tweetallen of kleinere groepen over de discussie vraag te praten.

Grondrechten: Geef meer betekenis aan de grond rechten door jongeren te laten ontdekken met welke rechten zij in hun dagelijks leven te maken hebben. Soms hebben zij enkele concrete voorbeelden nodig om op gang te komen.

8


Vijf extra Free2choose filmclips

Filmclip 6 – Anti-islamdemonstratie in Engeland

Filmclip 7 – Vlagverbranding in Turkije

Filmclip 8 – Hoofdoeken op school

Filmclip 9 – Holocaust-ontkenning op YouTube

Filmclip 10 – Moskeeën sluiten in Tunesië

9

Grond- of mensenrechten De grond- of mensenrechten die in Free2choose aan de orde komen, zijn vastgelegd in de Nederlandse Grondwet en in internationale verdragen over mensenrechten. Van die laatste is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, opgesteld door de Verenigde Naties in 1948, waarschijnlijk de bekendste. De Universele Verklaring is echter een niet-bindend verdrag, eerder een soort beginselverklaring.

“Een grondwet zou je kunnen zien als verzameling van spelregels. Zoals de verkeersregels het verkeer op de weg regelen, zo regelen de regels uit de grondwet het verkeer in overdrachtelijke zin tussen de verschillende groepen in de samenleving.” Prof. Dr. Paul Cliteur Op basis van de Universele Verklaring hebben de Verenigde Naties in latere jaren twee bindende verklaringen over mensenrechten aangenomen. Zowel het verdrag over burgerrechten en politieke rechten als het verdrag over economische, sociale en culturele rechten, kwam in 1966 tot stand en werd in 1976 van kracht. Beide mensenrechtenverdragen zijn inmiddels ondertekend door bijna alle landen die zijn aangesloten bij de Verenigde Naties. Veel landen hebben echter bij een aantal artikelen van deze verdragen een voorbehoud gemaakt. Het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden uit 1950 is ook gebaseerd op de Universele Verklaring. Alle Europese landen die zijn aangesloten bij de Raad van Europa hebben dit bindende verdrag ondertekend. Het verdrag kent 18 artikelen met betrekking tot rechten en vrijheden; meerdere aanvullingen (protocollen) zijn later in het verdrag opgenomen. Free2choose beperkt zich tot het recht om niet gediscrimineerd te worden en een aantal klassieke vrijheidsrechten: de vrije meningsuiting, de vrijheid van godsdienst en demonstratievrijheid. Deze en andere vrijheidsrechten zijn in bijna alle westerse landen ook vastgelegd in een grondwet. Grondrechten zijn rechten van individuele burgers tegenover de staat en (indirect) tussen burgers. Naast vrijheidsrechten bevat een grondwet vaak ook sociale grondrechten (recht op onderwijs, huisvesting, etc.).

Free2choose in het Anne Frank Huis Van 2005 tot 2014 was in het Anne Frank Huis in Amsterdam een interactief filmprogramma onder de naam Free2choose te zien. Filmclips uit dit filmprogramma vormen nu de basis voor deze digitale les. Free2choose in het Anne Frank Huis (museum) was in zekere zin een toegift voor het museumpubliek. In het Anne Frank Huis staat het verhaal van Anne Frank en de zeven andere onderduikers centraal. Waarom moesten zij zich tijdens de Tweede Wereldoorlog verstoppen voor de Duitse bezetter en zijn handlangers? Wat schreef Anne in haar later beroemd geworden dagboek, welke idealen had zij? De vraag kan zeker gesteld worden: wat hebben grondrechten eigenlijk te maken met Anne Frank en de Tweede Wereldoorlog? Het antwoord op die vraag is kort en krachtig: heel veel. De ideologie van Hitler en de zijnen leidde in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw tot een staat die grondrechten van burgers terzijde schoof. Die mensenrechtenschending is in enkele jaren tijd uitgelopen op de moord op miljoenen onschuldige mensen. Ook Anne Frank is daarvan het slachtoffer geworden.

“Vrijheid vereist heel veel van elk mens. Met vrijheid komt verantwoordelijkheid. Voor hen die niet bereidwillig zijn om volwassen te worden en voor degene die zelf niet vooruit wil komen, biedt dit een angstig vooruitzicht.” leanor Roosevelt (1884-1962), E voorzitter van de VN Mensenrechtencommissie Het grote belang van grond- of mensenrechten, het belang van het onderhoud daarvan en de erkenning van de gelijkwaardigheid van mensen zijn belangrijke lessen die getrokken moeten worden uit de ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het zijn vandaag de dag fundamentele uitgangspunten van de naoorlogse democratische samenlevingen. Het Anne Frank Huis en de educatieve producten van de Anne Frank Stichting willen laten zien dat het verhaal van Anne Frank niet eindigt in 1945. Met het museale filmprogramma Free2choose en deze daarop gebaseerde digitale les wil de stichting laten zien dat er belangrijke lijnen te trekken zijn van het verleden naar het heden.

10


Colofon Deze handleiding hoort bij de digitale les Free2choose voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. De les is ontwikkeld door de Anne Frank Stichting (AFS) en Jongerenuitgeverij Young Crowds (YC). De Anne Frank Stichting is een onafhankelijke organisatie die de plek beheert waar Anne Frank tijdens de Tweede Wereldoorlog was ondergedoken en waar zij haar dagboek schreef. De Stichting brengt haar levensverhaal wereldwijd onder de aandacht ter bezinning op de gevaren van antisemitisme, racisme en discriminatie en het belang van vrijheid, gelijke rechten en democratie. De ontwikkeling van de digitale les Free2choose is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Redactie digitale les: Piet van Ledden (AFS) Redactie handleiding: Nora Hammidi, Piet van Ledden en Jaap Tanja (AFS) Met dank aan: Janneke Blokland (stagiair AFS) Tekstcorrectie: Mans Kuipers Filmclips: Anne Frank Stichting / Interakt / Media Brothers Aanpassingen filmclips 2015: Sven Budding / Media Brothers Foto’s leerlingen: Fotografie Charlotte Bogaert / AFS Vormgeving en technische realisatie digitale les: Annemarie Dekker (YC) en Lennard Meijer Vormgeving werkbladen en handleiding: Tom van Staveren, Eric van den Berg (Graphic Island)

Reageren? Stuur een e-mail naar: [email protected] o.v.v. ‘Digitale les Free2choose’ Internet: www.annefrank.org/docenten © Anne Frank Stichting, 2015

11

Handleiding digitale les Free2choose

Recommend Documents