Handelen in crisissituaties

Handelen in crisissituaties 1

Inleiding ............................................................................................................... 2

2

Preventie: een crisissituatie voorkomen ........................................................................ 2

3

2.1

Algemeen ....................................................................................................... 2

2.2

Brandveiligheid: voorkomen is beter dan blussen ....................................................... 3

2.3

Verkeersveiligheid: wandel- en fietstochten ............................................................. 3

2.4

Koken op kamp ................................................................................................. 4

2.5

Tentenkamp .................................................................................................... 4

Hoe reageren tijdens een crisissituatie? ......................................................................... 5 3.1

Algemeen ....................................................................................................... 5

3.2

Wie informeert wie? .......................................................................................... 5

3.2.1

Vooraf ........................................................................................................ 6

3.2.2

Nadien ........................................................................................................ 6

4

Stappenplan bij crisissituaties..................................................................................... 8

5

Hoe rond je een crisissituatie af? ................................................................................ 10

6

Bronnen............................................................................................................... 10

7

Bijlagen ............................................................................................................... 10

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 1

1 Inleiding Naar Jeugd Rode Kruis ga je om plezier te maken. Meestal lukt dat ook perfect! Een geslaagd kamp, een geniale fakkeltocht, een hilarische quiz of een wandelzoektocht. Maar soms gaat het ook mis. Plots verzeil je in een crisissituatie waar slachtoffers kunnen vallen of al gevallen zijn: een brand in je lokaal, een ernstig verkeersongeval, een voedselvergiftiging op kamp of noodweer met weggewaaide tenten tot gevolg. We behandelen deze 4 soorten noodsituaties in dit handig boekje. Het is moeilijk om voorbereid te zijn op zo’n situaties. Hier volgen tips om crisissituaties te voorkomen, om ze onder controle te krijgen als er toch iets voorvalt en de negatieve gevolgen te beperken. Je vindt ook een handig stappenplan om te gebruiken bij een crisissituatie.

2 Preventie: een crisissituatie voorkomen Wie de juiste voorzorgsmaatregelen neemt, kan al heel wat noodsituaties voorkomen. Een gouden regel geldt voor alle situaties: gebruik je gezond verstand!

2.1

Algemeen

Een goede activiteit of een geslaagd kamp begint met een ijzersterke voorbereiding: 

Maak een schema met uitgewerkte activiteiten. Voorzie ook ruimte voor onverwachte zaken zoals regen, dode momenten, groepen die te laat komen.



Maak afspraken over koken, kampvuur, slapen, tenten, regenactiviteiten, dagtochten en uitstapjes. Niet alleen voor de deelnemers, maar ook voor de leiding zijn afspraken ontzettend belangrijk.



Voorzie regelmatig een moment waarop je met de hele leidingsploeg samen zit om zaken te bespreken. Zo kan je bijvoorbeeld de weersvoorspellingen overlopen, of de regels samenvatten voor de dagtocht of het kampvuur die er aan komen.



Maak een deelnemerslijst met contactgegevens van ouders of andere mensen, zodat je hen kan contacteren indien nodig. Zorg er op kamp ook voor dat je van iedereen, dus ook van de leiding, een medische fiche hebt. In deze zending vind je een voorbeeld van een medische fiche en een deelnemerslijst.



Hang een lijst met nuttige telefoonnummers op. Zorg ervoor dat elke jeugdleider weet waar deze lijst hangt. In deze zending vind je een voorbeeldtelefoonlijst.

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 2

Wees tijdens de activiteit of het kamp op je hoede. Het is vaak beter om te schuilen voor een fikse regenbui, of om een kampvuur uit te stellen als het te hard waait, dan per se je activiteit te laten doorgaan zoals gepland.

2.2

Brandveiligheid: voorkomen is beter dan blussen

In je afdelingslokaal 

Zorg voor een brandveilig lokaal. Check dus de vluchtwegen, brandbestrijdingsmiddelen, gevaarlijke producten, elektriciteit, enz. Heel wat informatie vind je op www.jeugdlokalen.be, in de publicatie ‘Jeugdlokalen & brandveiligheid’ van Steunpunt Jeugd (nu De Ambrassade), of op de jeugddienst van jouw gemeente. Je kan de publicatie ‘Jeugdlokalen & brandveiligheid’ hier online raadplegen: http://www.jeugdlokalen.be/product/jeugdlokalen-ampbrandveiligheid#linked



Stel een evacuatieplan op. Dat doe je best samen met de lokale brandweer. Oefen het plan minstens 1 keer per jaar in.



Bespreek brandveiligheid met de hele ploeg. Gebruik daarvoor bijvoorbeeld het spel Pyromania van het Centrum voor Informatieve Spelen. Je kan dit spel gratis ontlenen op het secretariaat van Jeugd Rode Kruis.

Op kamp 



Volg de kampvuurrichtlijnen: o

Zorg voor emmers water of zand of voor een brandblusapparaat.

o

Hou voldoende afstand van het vuur. Laat geen kinderen bij het vuur.

o

Boord het vuur af met een greppel of een rij droge stenen.

o

Vraag zeker toelating voor je kampvuur bij het gemeentebestuur en de brandweer.

o

Meer info vind je op www.opkamp.be.

Zorg voor een brandveilige keuken met brandbestrijdende middelen. Een brandblusser en branddeken kunnen levens redden.

2.3

Verkeersveiligheid: wandel- en fietstochten



Stippel je route vooraf zo goed mogelijk uit. Zo weet je hoe de wegen er uit zien.



Gebruik zoveel mogelijk fiets- en voetpaden. Lukt dat niet, gebruik dan de bermen. Wandel pas links op de baan als ook wandelen op de berm niet mogelijk is.



Draag reflecterend materiaal: strips en bandjes, vestjes, reflectoren, lichten. Doe dat zeker zodra het donker wordt!



Maak goede afspraken met de hele groep.



Verspreid de begeleiding over de groep. Het vergroot jullie reactiesnelheid.

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 3

2.4

Koken op kamp

Voor een gezond kamp volg je de kamprichtlijnen van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen. Je vindt ze in de brochure ‘Bederf je kamp niet!’.

2.5 

Tentenkamp Gebruik materiaal dat in orde is. Kapotte tenten veroorzaken sneller ongelukken. Huur daarom tenten bij organisaties waarvan je weet dat ze de tenten nakijken.



Zorg dat de tenten correct zijn opgebouwd. Weet je niet hoe je de tenten voor jullie moet opbouwen? Vraag dan om raad bij iemand die het wel weet.



Zorg dat je in een gebouw kan schuilen bij noodweer. Een tent is immers geen veilige plaats wanneer het gaat stormen. Hou hiermee rekening wanneer je een kampplaats gaat bezoeken.

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 4

3

Hoe reageren tijdens een crisissituatie?

3.1

Algemeen

Elke situatie is anders en laat zich ook anders behandelen. Hou daarom steeds rekening met een aantal algemene principes: 

Probeer rustig te blijven. Als je zelf in paniek geraakt of te verward bent, laat dan iemand anders de verantwoordelijkheid over de situatie nemen.



Zorg er onmiddellijk voor dat iedereen in veiligheid is (jezelf, slachtoffer en omstaanders).



Verwittig bij fysieke of materiële schade onmiddellijk de hulpdiensten.



Verleen eerste hulp waar nodig.



Scheid slachtoffers van omstanders. Het verlenen van eerste hulp aan de slachtoffers is prioritair. Laat echter niemand aan zijn lot over.



Voorzie eventueel psychosociale opvang. Zorg er bijvoorbeeld ook voor dat iemand zich bekommert over de rest van de groep.



Verlies eventuele getuigen niet uit het oog. Vraag hen te blijven tot de hulpdiensten er zijn of noteer hun contactgegevens.



Het is belangrijk om familieleden snel en duidelijk te informeren. Probeer te vermijden dat ze informatie van anderen moeten vernemen. Een overzichtje van hoe je dat best doet, vind je in het deel ‘Wie informeert wie?’



Ga na waar eventuele slachtoffers heen worden gebracht. Indien er voldoende jeugdleiders aanwezig zijn, kan er iemand de gekwetste deelnemers mee begeleiden naar het ziekenhuis.



Verdeel taken onder je leiding. Probeer als verantwoordelijke het overzicht te behouden op de situatie. Laat daarom zoveel mogelijk over aan anderen: opvangen van andere deelnemers, informeren van de ouders, begeleiden van slachtoffers naar ziekenhuis, enz.



Laat je helpen! Een crisissituatie is een stresserende gebeurtenis. o

Vraag hulp aan mensen uit je eigen afdeling (afdelingsvoorzitter, ondervoorzitter, verantwoordelijken van andere disciplines).

o

Verwittig ook altijd het Jeugd Rode Kruissecretariaat. Tijdens de kantooruren bereik je ons via tel. 015 44 35 70, daarbuiten bel je naar 105.

3.2

Wie informeert wie?

In geval van een noodsituatie moeten een heleboel mensen worden gecontacteerd en geïnformeerd. Zorg er voor dat betrokkenen en mensen rondom de groep het nieuws niet via de pers moeten vernemen.

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 5

3.2.1 Vooraf 

Zorg dat je van alle deelnemers en leiding contactgegevens hebt. Zorg ook voor contactgegevens van een persoon die je kan contacteren bij afwezigheid van de ouders.



Maak voor je op kamp vertrekt een duidelijke taakverdeling. Leg dus zeker niet alle verantwoordelijkheid bij een persoon uit de leidingsploeg.

3.2.2 Nadien Ouders Verwittig eerst de ouders van het slachtoffer. Als er ernstige gewonden of dodelijke slachtoffers zijn, vraag je aan de betrokken hulpdiensten (politie, ziekenhuis, DSI) om dit te doen. Ouders op de hoogte brengen is immers een zware taak en deze diensten beschikken hiervoor over voldoende expertise. Afhankelijk van de situatie moet je ook de ouders van de andere deelnemers inlichten. Vaak hebben deelnemers een eigen GSM, waardoor paniek kan ontstaan bij de andere ouders als de kinderen hen zelf op de hoogte brengen. Je kan de ouders dan best zelf inlichten, zodat zij correcte info krijgen. Broers of zussen van slachtoffer Soms zijn er ook broers of zussen van een slachtoffer aanwezig op de Jeugd Rode Kruisactiviteiten of op kamp. Breng hen persoonlijk op de hoogte. Jeugdleiders Indien niet alle jeugdleiders aanwezig zijn bij de activiteit, breng je hen ook op de hoogte. Indien zij bijvoorbeeld op pad zijn met een andere groep, kunnen zij die groep uit de buurt van het ongeval houden en opvangen. Eigen deelnemers Naast de slachtoffers behoeven ook de andere deelnemers aandacht. Houd hen zeker uit de buurt van het ongeval. Misschien was één van hun vrienden wel het slachtoffer. Ze zullen hier veel vragen over hebben. Wees eerlijk en open naar de groep toe. Luister naar hun verhalen en praat erover. De pers? Verwittig nooit zelf de pers! Dat vergroot een crisis, waardoor je ze nog moeilijker onder controle krijgt. Bij ernstige situaties zal de pers waarschijnlijk zelf naar je toe komen. Binnen Rode Kruis-Vlaanderen bestaan een aantal richtlijnen over perscommunicatie: 

In het geval van crisiscommunicatie bel je meteen naar het nummer 105. Deze dienst verwijst je door naar de juiste contactpersoon.



De dienst Pers & Mediarelaties stelt een communicatiegroep samen die zorgt voor:

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 6

o

de voorbereiding van de dringende interne en externe communicatie (kernboodschappen + vragen/antwoorden)

o

de organisatie van het woordvoerderschap

o

de organisatie van de contacten met de pers en de media

Bijkomende tips: 

Zorg ervoor dat mensen rondom de groep het nieuws niet via de pers moeten vernemen. Verwittig dus zelf op tijd de betrokkenen, kinderen, leiding, ouders…



Uit geen beschuldigingen naar iemand van de leiding of de buitenstaanders.



Geef nooit je telefoonnummer door aan de pers. Zo word je niet overstelpt met vragen.

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 7

4

Stappenplan bij crisissituaties 1. Blijf rustig 2. Breng iedereen in veiligheid 

Bij brand: verzamel op een veilige plek weg van de brand



Bij noodweer: verzamel in een beschutte plek



Bij een verkeersongeval: verzamel op een veilige plek

3. Verwittig de hulpdiensten: 112 4. Verleen eerste hulp 5. Zijn er getuigen? Naam: .................................................................................................................. Adres: .................................................................................................................. Telefoon: .............................................................................................................. Naam: .................................................................................................................. Adres: .................................................................................................................. Telefoon: .............................................................................................................. 6. Begeleid de slachtoffers naar het ziekenhuis Tip: neem verzekeringspapieren mee Naam begeleider: .................................................................................................... Telefoon: .............................................................................................................. Naam begeleider: .................................................................................................... Telefoon: .............................................................................................................. 7.

Vang andere deelnemers/groepen op

Naam begeleider: .................................................................................................... Telefoon: .............................................................................................................. 8.

Verwittig het Jeugd Rode Kruissecretariaat (tijdens de kantooruren tel. 015 44 35 70, buiten de kantooruren tel. 105).

9. Informeer de juiste mensen Noteer per categorie telkens een verantwoordelijke die de taak op zich neemt om deze personen te contacteren.

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 8

Eigen Rode Kruisafdeling Naam begeleider: .................................................................................................... Ouders slachtoffer Naam begeleider of instantie: ..................................................................................... Ouders andere deelnemers Naam begeleider: .................................................................................................... Broers/zussen van slachtoffer Naam begeleider of instantie: ..................................................................................... Jeugdleiders Naam begeleider: .................................................................................................... Overige deelnemers Naam begeleider: .................................................................................................... Jeugd Rode Kruissecretariaat Naam begeleider: .................................................................................................... 10. Perscommunicatie 

Contacteer nooit zelf de pers.



Neem contact op met 105. Zij geven je de juiste contactpersoon door.



Zorg dat je de mensen rondom de groep zelf informeert voor ze via de pers op de hoogte kunnen zijn.



Uit geen beschuldigingen.



Geef je telefoonnummer niet door aan de pers.

11. Aantekeningen ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 9

5

Hoe rond je een crisissituatie af?

Nadat de situatie onder controle is, moet je nog een aantal zaken in het oog houden. 

Een gouden tip die overal geldt: beslis niets alleen. Vraag om hulp en raad bij je afdelingsvoorzitter, je leidingsploeg, je provinciale team of het Jeugd Rode Kruissecretariaat.



Handel alle administratie af. De verzekeringspapieren moeten in orde gebracht worden. Het secretariaat kan je hierbij helpen.



Afhankelijk van de ernst van de situatie, moet je ook beslissen of het kamp of de activiteit nog kan doorgaan. Betrek zoveel mogelijk betrokkenen in deze beslissing.



De betrokkenen, de jeugdleiders, de ouders, de kookploeg, enz kunnen misschien nog begeleiding nodig hebben. Probeer hen te helpen waar nodig. Professionele begeleiding kan misschien noodzakelijk zijn.

6

Bronnen 

Centrum voor Informatieve Spelen, Pyromania. Een informatief spel over brandveiligheid in jeugdlokalen, Leuven, 2010.



Scouts en Gidsen Vlaanderen, Speel op Veilig, 2011.



Steunpunt Jeugd, Loslopend wild deel 1. Spelregels voor de organisatie van een jeugdkamp, Brussel, 2003.



Steunpunt Jeugd, Jeugdlokalen & brandveiligheid. Brand in jeugdlokalen voorkomen, ontvluchten en blussen, Brussel, 2010.

7

Bijlagen 

Deelnemerslijst



Nuttige telefoonnummers

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 10

Tip: Knip onderstaand kaartje uit en steek het in je portefeuille. Zo heb je steeds alle richtlijnen en nuttige telefoonnummers bij de hand:

Handelingen

Nuttige nummers



Blijf rustig

Ziekenwagen: 112



Iedereen in veiligheid?

Brandweer: 112



Verwittig hulpdiensten: 112

Politie: 101



Verleen eerste hulp

Rode Kruis: 105



Scheid slachtoffers van omstanders

Antigifcentrum: 070 245 245

o 

Zorg voor opvang voor de groep

Zijn er getuigen? o

Noteer contactgegevens

Jeugd Rode Kruis 

Tijdens kantooruren, tel. 015 44 35 70



Buiten kantooruren, tel.105



Zijn er begeleiders mee met de slachtoffers?

Voorzitter Rode Kruisafdeling: ....................................



Maak een taakverdeling onder de leiding.

Provinciaal team: ...................................................



Verwittig het Jeugd Rode Kruissecretariaat.

Andere: ...............................................................

Handelen in crisissituaties – versie juni 2014 p. 11