Handdruk. Spiegeltje, spiegeltje...? nr. 4

Handdruk Spiegeltje, spiegeltje ...?

nr. 4

www.kapucijnen-vlaanderen.be

driemaandelijks tijdschrift jaargang 45 nr. 4, december 2015 Afgiftekantoor: 9100 Sint-Niklaas 1 v.u. en afzendadres: Jan De Vleeshouwer - Ossenmarkt 14 - 2000 Antwerpen

Minderbroeders kapucijnen van de Vlaams-Belgische provincie

INHOUD

HANDDRUK Jaargang 45 nr. 4 december 2015

Editoriaal 3

Redactie: Mia Vanderhenst ofs Pieter Pecceu ofs Jan De Vleeshouwer ofm-cap Walbert Defoort ofm-cap Kenny Brack ofm-cap

Omtrent Franciscus 4 6

Hoofdredacteur:

Zr. Elisabeth Schonken osc Nathan Duhayon (Youfra) Br. Patrick Annaert Dr. Willem Marie Speelman ofs Br. Luc Vansina ofm-cap

Contact: Redactie Handdruk Jan De Vleeshouwer Ossenmarkt 14 2000 Antwerpen e-mail: secretaris@ vlaamsekapucijnen.bgc.be

Webstek: www.kapucijnen.be Handdruk verschijnt vier maal per jaar. Het is het contactblad van de minderbroeders kapucijnen van de VlaamsBelgische provincie. Het heeft tot doel een handdruk te zijn naar familie en vrienden van medebroeders toe; om je op de hoogte te houden van gebeurtenissen en om je te doen delen in de franciscaanse spiritualiteit zoals wij ze trachten te beleven.

Spiegel die mij omvormt

Uit de provincie

Jan De Vleeshouwer

Werken mee aan dit nummer:

Een spiegel die je mooi maakt

8 11 13

WKM wordt KaVIS 4 oktober: dierenzegening te Brussel Franciscaans Meersel-Dreef en haar toekomst

Genoteerd 16

Vorming over actieve geweldloosheid slaat aan



in Oekraïne YouFraviering te Loker

17 18 19 20

San Damiano-lokaal ingezegend in Antwerpen Lisette Hamblok bezoekt Youfra Heuvelland

Ontmoeting met de levende stenen van het Christendom 25 Staptocht naar Assisi in de voetsporen van Franciscus 16 Een ‘kalm-aan-reis’ naar Assisi

Wij gedenken 26 27

Broeder Raf Vansteenlandt Broeder Paul Fremau

EDITORIAAL Br. Jan De Vleeshouwer, hoofdredacteur

Beste lezer, Bij het zoeken naar zinvolle inhoud voor deze Handdruk, dachten wij aan het beeld van de ‘spiegel’. Wij kunnen in de spiegel kijken en dat is interessant, want we zien iemand die wij kennen. Maar we kunnen ons ook afvragen: hoe kijkt die spiegel naar mij? Die bedenking werd de leidraad voor de twee bijdragen in ‘omtrent Francisus en Clara’. De franciscaanse inspiratie wordt ons gebracht door broeder Willem Marie Speelman uit Nederland en zuster Elisabeth uit Sint-Truiden; twee mensen die ons weten te boeien met hun ‘spiegel’verhaal rond Franciscus en Clara. Een pareltje ... niet alleen om te lezen en te merken hoe boeiend de franciscaanse inspiratie vandaag nog is ... maar vooral om te ontdekken hoe concreet de inspiratie in mijn leven kan binnenkomen. Daarnaast brengen wij heel wat nieuws ‘Uit de provincie’. Ook de rubriek ‘Genoteerd’ is goed gevuld. Ze biedt een terugblik op voorbije gebeurtenissen en op de Assisi-tochten, gepland voor 2016. Wij naderen in het liturgisch jaar nu snel Kerstmis. En dus is dit nummer een geschikt kanaal om toch even de wensen van de redactieleden aan jullie over te maken. Het is natuurlijk gemakkelijk om ‘vrede en alle goeds’ te wensen. Maar in een samenleving waarin geweld, oorlog, vluchtelingen, ... voortdurend de aandacht vragen, is de boodschap van Kerstmis, zoals Franciscus haar begreep, misschien wel de enige goed wens. Christus is niet geboren in de warmte en weelde van een huis. Neen, de stal was nu precies niet de prettigste plaats om ter wereld te komen. Maar in die koude en armoede van de stal is God aan ons aanwezig gekomen. Mogen wij vanuit deze Kerstbeleving mensen worden die naast elkaar kunnen staan in het komende jaar. Op die manier helpen wij de wereld mooier een leefbaarder te maken voor elkaar. Onze beste wensen voor een broederlijk samenleven. handdruk 3

Grat

Maar is aang e is alt een vrije boden! ijd we b i j dr a J e ka lkom ge ! n 411-1 oversch r ij 0 of IBA 61271-93 ven op N van K nr.: BE9 84111 a pu c 0 ij HAN DDR nen in Vla 6127193 UK an d e O s se re n nm 2000 arkt 14 Antw erpen

OMTRENT FRANCISCUS

Willem Marie Speelman

Een spiegel die je mooi maakt

Het is een ervaring van jaren geleden. Ik zag ineens hoe mooi ze was, een meisje uit mijn buurt. Ze keek zo gelukkig, ze lachte zo lief. En ze groette mij met haar mooie gezicht! Ik begon net zelf liefde voor haar te voelen toen ik hoorde dat zij verliefd was. Nee, niet op mij, en nee, ik voelde geen teleurstelling, echt niet, eerder verwondering: hoe kan iemand die verliefd is zo mooi worden? Liefde is een spiegel die je mooi maakt. Dat komt omdat de liefde straalt, naar binnen toe, om dan via jouw gelaat weer naar buiten, naar anderen te stralen, zodat zij ook mooi worden. Misschien is het geheim van de schoonheid dat zij een afstraling is van de liefde.

Maar liefde is toch niet als het licht van de zon. Het licht van de zon werpt schaduwen, terwijl liefde overal licht brengt. En je kunt ook niet recht in het gelaat van de zon kijken zonder blind te worden, terwijl liefde jou recht in de ogen en recht in je ziel raakt, zodat je kunt zien. Ze zeggen wel dat liefde blind is, maar liefde maakt niet blind. Integendeel, liefde maakt dat je kan zien wat voorheen langs je heenging, zoals mijn ervaring met de schoonheid van dat meisje.

Dat liefde een spiegel is die je mooi maakt, dat kan alleen maar omdat die spiegel de Levende is, die naar je kijkt en ziet hoe mooi je bent. Nog even terug naar dat meisje. Ik had haar schoonheid eerder niet opgemerkt. Het kan zijn dat ik haar in een andere situatie helemaal niet zo mooi vond of vindt. Het kan ook heel goed zijn dat zij zichzelf niet mooi vindt, turend in de harde spiegel van de badkamer, die haar onverbiddelijk alle lelijke plekjes laat zien. Lief-

Liefde is anders dan het zonlicht, omdat zij straalt uit de ogen van een mens. En ik geloof dat de liefde die uit iemands ogen straalt dezelfde is als de liefde die uit het gelaat van God straalt. Eigenlijk betekent dit dat God in zekere zin wel degelijk zichtbaar is: in de ogen van een ander, die liefheeft. handdruk 4

de maakt mooi, zelfs hen die in de ogen van de mensen en van zichzelf lelijk zijn. Dat kan meteen gebeuren, zoals met het verliefde meisje, maar het kan ook een langdurig proces zijn, zoals bij Franciscus. Ik weet niet of Franciscus verliefd op Christus was, maar wel dat hij Hem alleen in het centrum van zijn bestaan wilde. Hij wilde als het ware vanuit dat andere centrum naar zichzelf kijken. En dat doen verliefde mensen ook. Hoe dan ook, Franciscus wilde weten wat Christus met hem wilde. En hij was bereid om lang op een antwoord te wachten. Franciscus nam geen genoegen met vage, voorgeschreven, of al te vaak gegeven antwoorden: de Kerk zegt… of de Bijbel zegt…. Nee, Franciscus wilde Christus zelf zien, en van Hem horen wat hij zou moeten doen! Toen ging hij in een vervallen kerkje binnen en bad voor het kruisbeeld. Dat kruisbeeld werd plotseling meer dan een beeld: het werd gelaat van Christus, en sprak Franciscus aan. Het was een spreken dat diep doordrong in zijn ziel, en dat Franciscus deed zien. Maar hij zag geen schoonheid, integendeel, hij zag hoe vervallen het kerkje eruit zag. En hij hoorde: “Herstel mijn huis.” Later zou hij alsnog de schoonheid zien.

In die zin is liefde ook een spiegel die mooi maakt, dat zij ons oproept te herstellen wat vervallen is. Franciscus herkende in dit vervallen kerkje het huis van Christus, later begreep hij dat hij geroepen was de hele kerk, ja, de hele wereld te herstellen als Gods huis. En nu weerklinkt de roep van de Franciscus, de andere, de paus, om de kerk aantrekkelijk te maken (Rallegratevi, nr. 10) en de schoonheid van de wereld te beschermen (Laudato si’, gebed voor onze aarde). Liefde roept de mens op om mooie dingen te zien en te doen, dat wil zeggen de schepping te herstellen. Ik denk dan ook dat het verhaal van Franciscus en het sprekende kruisbeeld pas eindigt bij zijn Zonnelied, als Franciscus ziet dat de hele schepping een broeder- en zusterschap is, en zo huis van God. Het Zonnelied is een lied van een man die verliefd is. En daarom zo mooi!

handdruk 5

Zuster Elisabeth Schonken, claris

Spiegel die mij omvormt Heb je al eens een baby zichzelf zien ontdekken in een spiegel? Een wonderbaarlijk schouwspel! Rond één jaar zal het kind zichzelf beginnen herkennen; het identificeert zich met zijn beeld in de spiegel en dit nog voordat het een ik-besef heeft (dat begint zich pas te ontwikkelen vanaf zo’n twee jaar). In de psychologie heet dit het spiegelstadium. Vandaar ook dat er door opvoedingsdeskundigen de raad wordt gegeven om veel samen met je baby in de spiegel te kijken en de baby met (of vóór) de spiegel te laten spelen. Al spiegelend wordt het kind zichzelf. Hoeveel keer zouden wij per dag in de spiegel kijken? Als we ons haar kammen, om te zien of er nog ergens tandpasta hangt, … In Clara’s tijd (in de 14de eeuw) waren spiegels zeldzame en dure luxeproducten. Er zal wel geen spiegel geweest zijn in het klooster van San Damiano waar Clara met haar zusters samenleefde. Toch gebruikt Clara het beeld van de spiegel uitgebreid in haar vierde brief aan Agnes. Ze schrijft in vers 15: “Kijk iedere dag in deze spiegel.” Over welke spiegel heeft ze het? Over de spiegel die Christus is! De spiegels die bij ons aan de muur hangen, laten ons zien wat ís. De spiegel waarin Clara vraagt te kijken, laat zien wie we in wezen zijn. Eigenlijk is het zoals de baby die zichzelf leert herkennen in de spiegel enzo moeten ook wij ons leren herkennen in de spiegel die Christus is. handdruk 6

Ja, maar hoe doe je dat? Gelukkig legt Clara het ook een beetje uit in haar vierde brief aan Agnes:

19. Daarom zeg ik je: zie met aandacht het begin van deze spiegel, de armoede van Hem die in een kribbe gelegd is en in armzalige doeken gewikkeld. 22. Beschouw in het midden van de spiegel de nederigheid, vooral de zalige armoede, de ontelbare inspanningen en het vele lijden, dat Hij gedragen heeft voor de verlossing van het menselijk geslacht. 23. Aanschouw aan het einde van diezelfde spiegel de onuitsprekelijke liefde, waardoor Hij aan het kruishout heeft willen lijden, en daaraan de meest schandelijke dood heeft willen sterven. Daarmee houdt het voor Clara niet op. Het volstaat niet om je te herkennen. Het gaat om een omvorming die resulteert in een anders worden en handelen. In haar Testament roept Clara ons driemaal op om tot ‘spiegel én voorbeeld’ te worden (TestCl 19, 20, 21). Hoe maak je dat nu concreet?

Clara onderscheidt een begin, een midden en een einde van de spiegel. Zo bekeken lijkt de spiegel meer op een weg. En niet zomaar een weg, maar de levensweg van Jezus. Het begin van de spiegel is de geboorte van Jezus, in het midden van de spiegel zien we Zijn leven en op het einde Zijn dood. Eigenlijk zegt Clara dat we onze spiegel kunnen terugvinden in het Evangelie. Maar dan moeten we meer doen dan de teksten lezen als verhaaltjes over ‘ne geweldige gast’ die Jezus heette. We dienen die verhalen op ons leven te leggen, ons eraan te spiegelen en onszelf erin te leren herkennen opdat we zelf steeds meer zouden kunnen worden wie we in wezen zijn.

Je hebt de uitdrukking ‘jezelf/anderen in de ogen kunnen kijken’. Het is een uitdrukking die te maken heeft met het geweten. De filosoof Levinas heeft het over het appèl dat uitgaat van het gelaat van de ander. Of, anders gezegd, het herkennen van God in het gelaat van de ander. Een stille omvorming van hart en handen ... Clara schrijft: “In die spiegel echter weerspiegelen zich de zalige armoede, de heilige nederigheid en de onuitsprekelijke liefde, …” (4BrAgn18a).

handdruk 7

Krijgen de franciscaanse armoede, de nederigheid en de liefde gestalte in ons leven en omgaan met anderen? Want daartoe dient het spiegelen en mens-worden! Dus … hoe zie jij er wezenlijk uit in de spiegel?

UIT ONZE PROVINCIE

br. Kenny Brack

WKM wordt

KaVIS We zien jullie je voorhoofd al fronsen … wat betekent in hemelsnaam ‘KaVIS’? Zou het één van de nieuwe afkortingen uit het onderwijs zijn? De jongeren onder jullie kennen ook ‘verse vis’, het mediaorgaan van IJD Vlaanderen. Zou het daar iets mee te maken hebben? We laten jullie niet langer op je honger zitten en halen er broeder Luc Vansina bij die, vanuit het gedachtegoed van WKM, leven geeft aan KaVIS.

Eerst was er ‘WKM’: Werk Kapucijnen Missies WKM ontstond zo’n 40 jaar geleden; in 1973. De Provinciefraterniteit van de Vlaamse kapucijnen was toen een vitale broederschap binnen de wereldkerk. Ze telde 73 broeders-missionarissen. Het was de tijd dat - onder invloed van het Tweede Vaticaans Concilie - de visie op missie en missionering grondig veranderde. Het ‘missiewerk’ was aan herprofilering en restyling toe. Onze kapucijnse broederschap had het geluk broeder Kamiel Teuns in haar midden te hebben. Broeder Kamiel was gepokt en gemazeld in het missiegebeuren en ervan overtuigd dat onze broederschappen - over de grenzen heen - niet alleen elkaar de hand moesten kunnen reiken maar ook dat het evangelie pas kan worden gesmaakt als de andere soort honger de wereld uit is.

WKM; Werk Kapucijnen Missies, bracht niet alleen voor onze Vlaamse kapucijnenmissionarissen, maar voor de Orde wereldwijd, een transformatie teweeg in het missionair doen, denken en handelen. De kennis en de aanpak van broeder Kamiel werden, tot in Rome toe, gewaardeerd. Hij werd dan ook - gedurende 10 jaar - projectmanager voor de missiewerking bij het Generale Bestuur. Als er op dit moment nog sprake is van financiële solidariteit binnen onze Orde - waardoor medebroeders uit economisch minder sterke landen vorming kunnen genieten - dan hebben we dit te danken aan broeder Kamiel. Het ‘Werk Kapucijnen Missies’ en de ‘founding Father broeder Kamiel Teuns’ zijn samen van onschatbare waarde geweest voor de Orde. Op 8 oktober 2014 schreef broeder Kamiel een dankbrief aan alle weldoeners van WKM. Zijn gezondheid liet hem niet meer toe om zijn werk als missiesecretaris verder te behartigen.

handdruk 8

De commissie van het generalaat, de tweede van rechts is broeder Kamiel.

In april 2015 overhandigde het Provinciaal Bestuur aan broeder Kamiel de oorkonde van ere-missiesecretaris. Ze wil hiermee haar erkentelijkheid en dankbaarheid uitdrukken voor de vele jaren dienstbaarheid van broeder Kamiel; niet alleen binnen de Orde, maar ook naar ontelbaar veel mensen toe.

En nu is er KaVIS.: ‘Kapucijnen-VlaanderenInternationale-Solidariteit’

Bedankt broeder Kamiel handdruk 9

En zo weten jullie nu ineens wat die afkorting betekent. Inhoudelijk willen we KaVIS omschrijven als: ‘Solidair leven, over je eigen grens heen.’ Het is: gaan kijken bij je buren en hen de gelegenheid geven ook bij ons te komen kijken. Met deze

instelling ontdek je niet alleen elkaars rijkdom maar ook elkaars armoede. Het gaat dan over ‘wakker blijven’ voor de mensonwaardige omstandigheden, waarin mensen soms moeten leven of waaruit ze soms wegvluchten. Als we die mensen kunnen helpen, willen we dat doen vanuit een openheid tot tweerichtingsverkeer. Echte solidariteit is wederzijds; deelt zich mee van beide kanten. Degene die ik help, deelt zich ook mee aan mij. Diversiteit kan zo ook voor mij een groei betekenen. Sinds wij in Vlaanderen de stap hebben gezet om ‘internationale (interculturele) gemeenschappen’ vorm te geven, ontdekken we de rijkdom en de kwaliteit van religieus leven van over onze grenzen. Daardoor leren we relativeren en onze eigen grenzen verleggen. De aandacht voor de noden van onze buitenlandse medebroeders en de mensen die hen omringen, blijft heel actueel. Maar tegelijkertijd stellen ook wij ons vele vragen … en de antwoorden lijken alleen maar te kunnen komen van onze buitenlandse medebroeders. Een ander luik van het verhaal is het gegeven dat de Vlaamse grootsteden echte interculturele plaatsen geworden zijn. In een stad als Antwerpen is dat zeker het geval. We willen daar oog voor hebben, want ook hier is de interculturaliteit van de stad een bevraging van ons kapucijnenleven.

broeder Luc Vansina, CEO van KaVIS

Wanneer we het logo rustig op ons laten afkomen, dan merken we dat ‘solidariteit’ centraal staat en dat de kern van die solidariteit het franciscaanse TAU-teken is. Het TAU-teken staat niet alleen centraal, maar is ook een ‘steun’ voor het kleine scheutje. Het verwijst naar onze franciscaanse spiritualiteit, die opkomt voor het kleine en kwetsbare en die Gods schepping eert. De ronde cirkel is de aarde, die onze eerbied en onze solidariteit vraagt voor haarzelf en voor de mensen die daarop leven.

Wil je met ons meedoen? Hoe? KAPUCIJNEN-VLAANDEREN INTERNATIONALE

KAPUCIJNEN-VLAANDEREN INTERNATIONALE SOLIDARITEIT SOLIDARITÉ INTERNATIONALE CAPUCINS-FLANDRE CAPUCHINS-FLANDERS INTERNATIONAL SOLIDARITY

En dan een nieuw logo…. Een verhaal op zich! Een logo zoeken waarvan je kan zeggen: ‘de vlag dekt de lading’ is niet eenvoudig. Het is voor broeder Luc Vansina dan ook een hele zoektocht geweest naar een passend logo.

Vóór alles plaatsen wij onze religieuze en biddende houding en benadering. Bid met ons mee. Denk tegelijk met ons aan de vele mensen die op de vlucht zijn, in armoede moeten leven, die zoeken naar de zin van hun leven, … Werk dan samen met ons voor de mensen die onze morele en spirituele, maar ook onze financiële steun nodig hebben. Het rekeningnummer is gelukkig hetzelfde gebleven. KaVIS (via Congodorpen) Fiscaal attest vanaf 40 Euro per jaar BE42 7765 9080 3354 en met BIC code van: GKCCBEBB (Met dank aan Mia en Br. Jan)

handdruk 10

4 oktober: dierenzegening te Brussel

Br. Jan De Vleeshouwer

4 oktober, het feest van Franciscus van Assisi en… voor heel wat dierenvrienden onmiddellijk in verband gebracht met ‘wereld dierendag’. We horen het je al denken… En dit in handdruk… !! Inderdaad, bij iemand die Franciscus in zijn of haar hart draagt en zijn spiritualiteit echt bezit, is Franciscus verengen tot de ‘man van de dierendag’ echt ongepast. Maar… Dit is nu juist de reden van het er hier in Handdruk over te hebben. In de Marollenwijk, hartje Brussel, vlak voor de Kapucijnenkerk aan het Vossenplein startten onze illustere voorgangers met dit volkse en tegelijk zo diepgaand religieus gebaar. Totop vandaag houden de kapucijnen dit gebruik in ere. Onze hoofdredacteur br. Jan, zelf ooit nog pastoor geweest in de Marollen, ging op bezoek bij broeder Walbert en vroeg hem bijna onderuit…. Lees je mee?

Beste Walbert, de dierenzegening op het Vossenplein bestaat al van voor de Tweede Wereldoorlog. Ja de kapucijnen deden dit als sinds 1932. Die zegening gebeurde altijd rond het feest van Sint-Franciscus. Ook jij hebt dit een tijd gedaan! Wij noemen het een ‘traditionele dierenzegening’.

Beantwoordt de dierenzegen aan een nood bij de mensen? In de stad - net als op het platteland - leven veel mensen in eenzaamheid. Een dier betekent gezelschap. Wanneer je gaat wandelen met je dier komen er steevast ontmoetingen. Wanneer ik met mijn hond Rambo ging wandelen had ik spontaan contact met mensen die ik anders nooit had leren kennen. Het gaat direct

Hoe komt het dat die traditie zo hardnekkig overleeft, terwijl andere tradities, zoals bijvoorbeeld processies, in onbruik raken? Ik ben er niet zeker van dat bedevaartsoorden of zegeningen in onbruik raken. Misschien blijven deze vormen van godsdienstbeleving actueel en levensnabij. De laatste jaren zijn op vele plaatsen in Brussel dierenzegeningen bijgekomen, zoals bijvoorbeeld rond het feest van Sint-Hubertus. handdruk 11

Kan je zeggen dat de dierenzegen ook een sociale betekenis heeft voor de deelnemers? Maken de dieren soms een band tussen de mensen? Dieren en mensen hebben hun eigen levensverhaal. Via de dieren leer je als het ware een levensverhaal kennen. Hun dier komt uit een asiel, het was er erg aan toe, of - zoals dit jaar - was er iemand met een pas overreden dier die de zegen kwam vragen. Dieren gelijken op hun baasjes en omgekeerd. Soms is het de kanarie, die hen doorheen hun verdriet leidde of hen weer deed lachen. Of die kat die haar man nog had gekend. Of het zijn kinderen met hun hamster of het is een 92-jarige die er fier op is nog met zijn huisdier op pad te kunnen gaan. Iemand die blind is en vele jaren orgel speelt, is in tranen bewogen en hoor ik zeggen: “Dat ik dit nog mag beleven”. Iemand anders zegt me: “Ik neem geen dier meer omdat ik al oud ben en ik niet wil dat het dier ongelukkig zou zijn als ik er niet meer ben.” over de leeftijd, de naam van het dier. “Is het Er zijn mensen die voor de eerste keer komen nen èchte, een rasbeest, nen Fox of een zin- maar evenzeer mensen die een jaar lang verlangend uitzien naar de dierenzegening. Mag ik neke?” en nog veel meer ... zeggen dat zo’n zegening een jaar lang duurt? Een dierenzegening betekent iets van ‘ont- Er zijn baasjes en dierenliefhebbers. Het zijn mensen uit alle lagen van de bevolking maar moeting’. Sommige mensen komen al een uur op voor- vooral nogal wat mensen aan de rand van onze hand. ‘Mensen ontmoeten’ is de kern van de samenleving. dierenzegening. In een speciale tent kunnen Soms klagen mensen over het tekort aan zorg mensen gebeden of medaillons van Francis- voor dieren of voor mensen. De ‘zorg voor de cus krijgen èn een diploma van de organise- Schepping en de mens’ laat soms te wensen rende vereniging van de oude markt. Iemand over. heeft een kleine muziekinstallatie mee. Een Dieren zijn ongeveinsde en trouwe gezellen. Iemuziekgroepje zorgt voor de sfeer. Je hoort mand vertrouwde me toe: «Les bêtes sont pas hoe mensen graag op de foto staan met hun si bête que les gens». Maar je kan het evendier en vragen of ze die foto kunnen toegezon- goed omdraaien: «mensen zijn soms meer beestig dan de beesten». den krijgen. Een woordje over Franciscus, de vrede en de zorg voor de Schepping en over het gebed en de zegen die Franciscus dierbaar was, leidt de zegening in. Dan komen de baasjes op een podium, vergezeld van hun lievelingsdier. Daar zijn ze heel fier op. Soms krijgen ze een spontaan applaus van de toeschouwers. Na een gesprekje wordt het dier gezegend. Veel mensen maken een kruisteken of zeggen ‘God zegene ons’. ‘Benedicere’ betekent zoveel als: ‘het goede zeggen’ namens de Heer. Voor mij is dit de franciscaanse wens: ‘Vrede en alle goeds’. handdruk 12

Franciscaans Meersel-Dreef en haar toekomst Br. Kenny Brack

over het franciscaans spiritueel centrum in wording

Wanneer we iets willen veranderen, is daar altijd veel om te doen. Er zijn altijd wel voors en tegens. Het komt er dan voor de verantwoordelijken op aan om gepast te luisteren en te weten wat ermee moet worden gedaan. Toen ik zelf, begin jaren ‘90 in mijn noviciaat zat, circuleerden er al mondelinge plannen en vage dromen over een spiritueel centrum in Meersel-Dreef. De prachtige locatie en het ten einde lopende contract met de toenmalige gebruikers van de vorige ziekenboeg dat zich naast het woongedeelte bevond, lag toen in de schijnwerper van het verlangen. Wanneer enkele jaren geleden die ziekenboeg, die toen al een soort van jeugdherberg was geweest, effectief leeg kwam te staan, stond

het toenmalig bestuur ineens voor de realiteit dat er iets mee gedaan moest worden. Omdat de plannen om van het klooster van Edingen een memoriaal te maken in rook waren opgegaan, kwam Meersel-Dreef nu plots en volop in beeld. Tegelijkertijd hadden we als Provinciefraterniteit het hoofdstuk aangesneden om de personele solidariteit concreet te maken. Dat wil zeggen dat er over gesproken werd om medebroeders van andere provincies uit te nodigen om onze kapucijnenaanwezigheid in Vlaanderen te verstevigen. Er werd toen onder andere aan Meersel-Dreef gedacht als ‘woonst’. De realiteit draait en keert nu eenmaal zoals de wind ...

handdruk 13

Een beetje lachend vertelden we wel eens aan elkaar dat je jonge broeders, die uit een dynamische Provincie komen, toch geen taak geeft als museumsuppoost. De jonge broeders bleven in Antwerpen en de dromerijen omtrent het memoriaal in MeerselDreef leken niet realiseerbaar. Omdat we daar geen Handdruk over willen volschrijven, houden we het bij deze zin. Als lezer - en misschien ook wel als ‘Kapucijnenfan’ - is het goed dat je deze korte achtergrondschets kent om te begrijpen waarom de dingen nu lopen zoals ze lopen. Op dit ogenblik woont de kapucijnengemeenschap van Meersel-Dreef in de volledig gerenoveerde vroegere ziekenboeg-jeugdherberg en in enkele kamers van het oudere gebouw. Dat is nu ‘het kapucijnenhuis’. Dit wil zeggen dat het eigenlijke, oude kloostertje - waar de kapucijnen van Meersel-Dreef honderden jaren woonden - nu wacht op een nieuwe bestemming. Die nieuwe bestemming is nu gekend want op het voorbije Provinciaal kapittel is ervoor gekozen om in dat deel een spiritueel franciscaans centrum te creëren. Dit wil zeggen dat de bezoeker aan dit centrum iets zal kunnen opsnuiven van de franciscaanse spiritualiteit zoals de kapucijnen die beleefden, beleven en nog zullen beleven. De bezoeker zal zich daar kunnen laten onderdompelen in de spiritualiteit van Franciscus en in de franciscaanse spiritualiteit.

Het is ook zo dat we er voor kiezen om het klooster niet te gaan verbouwen langs de binnenkant. Uit de vrijgekomen, beschikbare ruimten van het gelijkvloers willen we enkele lokalen uitkiezen en inrichten om ons doel te bereiken. Boven - op de eerste verdieping - zijn er tal van kamers die nu leeg staan. Ook die willen we bij de tijd brengen zodat mensen er kunnen komen logeren. Ook een meerdaags verblijf van franciscaans georiënteerde groepen moet mogelijk zijn in Meersel-Dreef. Voor hun vormingsprogramma’s hebben ze daar een ideale locatie en verblijfplaats. En ‘hoe’ gaan we dit allemaal realiseren? Wel; daarvoor is een werkgroep samengesteld. Tot hiertoe kwam die groep nog maar twee keer samen, maar de leden ervan kregen wel huiswerk mee. Op de eerste vergadering werd onstuimig gezocht naar en van gedachten gewisseld over de richting die het project kan uitgaan. Tegelijk werden een aantal zaken stevig afgebakend en probeerde men een consensus te bereiken in verband met de gespuide ideeën. Over enkele dingen was bijna iedereen het roerend eens, namelijk: de vele mensen die Meersel-Dreef nu bezoeken als Mariabedevaartplaats en als P. Pio-oord, kunnen ook de weg vinden naar het nieuw te creëren belevingscentrum en er buiten komen met een dankbare injectie franciscaanse spiritualiteit.

handdruk 14

De bezoekers zouden ook goesting moeten krijgen om een tweede keer langs te komen en om andere aspecten van het centrum te ontdekken. Samen vonden we dat er wat te beleven moet zijn! Expositie, beleving, verwerking, verwondering, oriëntering, stilte-ervaring ... het zijn woorden die passen bij wat er komt. Op de tweede vergadering werd het al veel concreter. Er werd resoluut gekozen om de bezoeker de gelegenheid te geven om zich via onze spiritualiteit een weg te zoeken naar ‘zichzelf’… we zijn er meer en meer van overtuigd dat de Franciscaanse spiritualiteit daartoe de meest geschikte opstap is. Zo ontwikkelden we een aantal levenshoudingen waarvan we geloven dat ze de mens van vandaag bezig houdt en anderen waarvan we weten en zien dat ze de mens van vandaag parten spelen. Om te vermijden dat we met ons uit te werken aanbod zouden moraliseren, haalden we zelfs professor Roger Burggraeve van de KUL erbij om de nodige feed-back te krijgen. Tevens duiden we enkele prachtige ruimten aan in ons kloos-

ter waarin kunstenaars in spé de gelegenheid kunnen krijgen om zich uit te leven op een Franciscaans thema en behouden we de totale 1° verdieping van het oude klooster voor retraitegasten en enkelingen die stiltedagen willen beleven met de gemeenschap. De lezer of de kapucijnenfan van dit artikel dient helemaal geen schrik te hebben dat we in Meersel-Dreef onbezonnen uitgaven gaan doen om er een chique bedoening van te maken. De uitgaven om audio-visueel materiaal, expositiemateriaal en vele andere dingen te creëren zijn niet te vermijden en ook nodig; maar niets zal ertoe leiden dat er iets in schril contrast zou komen staan met ‘een kapucijns levensideaal’ dat de eeuwen trotseert. De werkgroep bestaat uit: br. Jan Geerts, br. Frans Labeeuw, Pieter Pecceu, Mia Vanderhenst, Frans-Jozef Witteveen en mijzelf (br. Kenny Brack). Hiernaast hebben we ook mensen uitgenodigd van een reclame- en expositiebedrijf omdat een eigentijdse vormgeving ons heel belangrijk lijkt.

Postzegels sparen? of hele of

postzegels Wie gebruikte amelinostzegelverz p e k lij e lt e gede ie- en ontwik s is m r o o v ltijd gen graag t, kan deze a m te s e b rk e w kelings n het bezorgen aa en ers Kapucijn Minderbroed 14 Ossenmarkt en 2000 Antwerp even via res laten afg d a it d p o ene of z ijnd kapucijn ijz b ts h ic d u het voor adres. rbaat! Dank bij voo handdruk 15

GENOTEERD Vorming over actieve geweldloosheid slaat aan in Oekraïne Kenny Brack

zuster Julia (zrs. Honoratki) Annemarie van Pax christi, Bisschop Stanislav ofm., br. Luc Vansina ofm.Cap.

Van 12 tot 18 oktober 2015 was Annemarie Gielen te gast in Oekraïne om er twee vormingen over actieve geweldloosheid en geweldloze communicatie te begeleiden. Uitnodigende partij was een zustergemeenschap met ‘hoofdkwartier’ in Berdychev, een kleine stad ten westen van Kiev. Deze ‘Kleine zusters van het Onbevlekte Hart van Maria’ waren vorig jaar op bezoek bij de minderbroeders kapucijnen in Antwerpen. Broeder Luc Vansina begon hen toen te vertellen over het werk van Pax Christi en van het één kwam het ander.

Nog interessanter werd het toen br. Luc besliste om zijn bachelorproef voor de opleiding ‘Intercultureel Management en Internationale Communicatie’ te schrijven over de vraag: is de methode van de actieve geweldloosheid bruikbaar in de Oekraïense context? In januari 2015 reisde br. Luc naar Oekraïne om te polsen of er behoefte is aan zo’n methode en hij kwam terug met een positief antwoord. De “Kleine Zusters” zorgden voor een geschikte locatie, voor deelnemers en voor tolken. In totaal werden 45 mensen gedurende twee dagen ondergedompeld in de geweldloze houding om van daaruit te werken aan het transformeren van conflicten. Dankzij praktijkoefeningen kwamen ook heel wat situaties uit het dagelijkse leven in Oekraïne aan bod. Tussendoor brachten Annemarie en br. Luc een bezoek aan het plein waar de ‘Revolutie van de Waardigheid’ plaats vond; beter bekend als Maidan. Het was indrukwekkend om op de plaats te stappen waar honderdduizenden mensen uit heel Oekraïne hun eis kracht kwamen bijzetten om door hun regering en verkozenen te worden gewaardeerd als volwaardige burgers. Zij eisten dat er een einde wordt gemaakt aan de corruptie en aan het gebrek aan transparantie. Achtentachtig kaarsen staan op de plaats waar manifestanten werden doodgeschoten door sluipschutters. Meer interesse in dergelijke initiatieven? Volg zeker de facebookpagina van Platform “Peace for Ukraine” en de Oost-Europa-pagina’s op de Pax Christi-website.

Annemarie Gielen, secretaris generaal van Pax Christi Vlaanderen met Br. Luc Vansina ofm-Cap.

handdruk 16

Op zaterdag 3 oktober gingen in Loker alle remmen eraf en vierde men Franciscus met volle teugen. De voorganger in de viering was onze medebroeder, monseigneur Jean Bertin Nadonye, bisschop van Lolo in de Democratische Republiek Congo. Medevoorgangers waren de medebroeders kapucijnen: Samuel Kardoz, Benoit Webana Gbongolo, Marcin Derdziuk, Jan De Vleeshouwer, Kenny Brack, en ook br. Igor De Bliquy van OFS en br. Pieter Pecceu, landelijk minister van YouFra. Pieter zette de toon bij de verwelkoming en hij aanvaarde zes jongeren die vroegen om zich een jaar te oriënteren binnen de franciscaanse spiritualiteit.

beren te leven, zorgen door hun ‘zijn’ al voor een getuigeniskracht naar zoekende jongeren toe. Zo waren er bij de ‘beginners’ dit jaar naast één iemand uit Brugge - ook twee jongeren van buiten de Westhoek: een sympathieke jongeman uit Schriek (Heist-op-den-Berg) en één uit Antwerpen. Enkele mensen, die aanwezig waren in de viering, vertelden ons dat ze heel blij waren met de aanwezigheid van br. Jean Bertin, want zo voelden ze de wereldwijde verbondenheid van de franciscaanse familie. Ook Hanneke Ter

r e k o L e t g n i r e i v a r F You rack

br. Kenny B

Dit jaar waren er geen jongeren die een engagementsbelofte uitspraken. Zo’n Lokerse Franciscusviering is ieder jaar een aanwakkering van je geloof en de franciscaanse verbondenheid wordt er door versterkt. Leeftijdsgenoten die samen franciscaans pro-

Maat, de stafmedewerker van de minderbroeders-franciscanen uit Nederland, maakte haar opwachting. Door haar goedlachse presentie werd een grote verbondenheid met onze Noorderburen aangehouden. Het was dus alles bij elkaar ‘hartverwarmend’ om samen onze franciscaanse verbondenheid te vieren en God te danken dat we zo mogen bestaan.

mgr. Jean Bertin legt Kacper de handen op

handdruk 17

San Damiano-lokaal

ingezegend in Antwerpen Br. Kenny Brack

De gloednieuwe jongeren-animatieruimte - die staat op de fundamenten van de allereerste kapucijnse nederzetting in de Nederlanden - heet ‘San Damiano’. Zo zegende pastoor-gardiaan van Antwerpen het nieuwe lokaal in. Het lokaal ligt op de eerste verdieping (boven de sacristie) van de Antwerpse Sint-Antoniuskerk (Paardenmarkt). Via de straatkant zie je het lokaaltje niet, want het ligt veilig verstopt tussen de huizen, de kerk en de grote nieuwbouw met studentenflats en kantoorruimten. Maar de ruimte schittert. We bedanken de noeste werkers die aan de renovatie van dit in onbruik geraakte lokaal hebben gewerkt. De broeders Tomasz en Kenny schilderden dat het een lieve lust was en ze werden daarin bijgestaan door twee toekomstige animatoren in het jeugdwerk: Merih Solomon en Kacper Dekiel. Maar vooraleer deze werken aanvingen, moest heel het lokaal leeg. Het zat volgestouwd met ‘troep’. Onze medebroeder Benoit en huisgenoot Dawid lieten zich eens goed gaan in het afbreken en het naar buiten gooien van overtollige bijzetmuren, versleten kasten en allerlei andere dingen. Onze jeugdcatechist, Mauro De Ridder, bracht van Assisi een Franciscusafbeelding mee en mocht deze - bij de inzegening op zondag

4 oktober - aan de muur hangen. Onze parochieassistente Rita Somers bevestigde het San Damiano-kruis aan de muur en br. Kenny besprenkelde alle hoeken van de zaal met doopwater opdat alles wat wij er doen gezegend mag zijn en mag gebeuren onder Zijn hoede. In het lokaal zullen de Antwerpse YouFrabijeenkomsten plaatsvinden, zullen alle catecheses gegeven worden en zal er voor de jongeren gelegenheid zijn om, op speciale zondagen na de mis, zich uit te leven met biljart en tafelvoetbal of om er gewoon gezellig bij elkaar te zijn.

handdruk 18

Lisette Hamblok bezoekt Youfra Heuvelland

Kenny Brack

Lisette Hamblok werd door Youfra uitgenodigd om naar Heuvelland te komen en het tweede deel van de vormingsactiviteit te begeleiden.

Lisette getuigde over hoe haar leven al sinds haar twintigerjaren in de ban is van Franciscus, dat ze dit ook te danken heeft aan een vurige kapucijn (nvdr. Het gaat over Jan Wouters, de huidige gardiaan van Herentals) . Onze jongeren keken plots heel erg op naar haar, wanneer ze vertelde dat ze met gezin , hebben en houden naar AKINDO verhuisde om ten dienste te staan van kwetsbare jongeren die in Lommel een beetje warmte en genegenheid komen zoeken. Haar getuigenis maakte onze Youfra-namiddag van grote waarde voor de toekomstplannen van onze jongeren zelf.

handdruk 19

Nathan Duhayon

g n i t e o m t On e d t e m levveande stenen n h e t m o d n e t s i r Ch

handdruk 20

Enkele maanden geleden hoorde ik, via onze priester Igor, dat het netwerk voor jongerenpastoraal een inleefreis organiseerde naar Israël en Palestina. Aangezien ik al jaren zeg dat ik zeker één keer in mijn leven naar het Midden-Oosten wil trekken, sprak de reis me meteen aan. Toen ik het programma hoorde, was ik onmiddellijk verkocht: een gezonde mix van bezoeken aan heilige plaatsen, opsnuiven van de plaatselijke cultuur, verfrissen in meren en zeeën en - uiteraard - enkele mooie wandeltochten. Het was nacht toen we er aankwamen, maar desondanks werden mijn zintuigen al verwend door de heerlijke typische geuren, de vriendelijke plaatselijke bevolking en de wonderlijke gezangen uit de minaretten van de moskee. De gevreesde cultuurshock volgde niet want we logeerden in een prachtige verblijfplaats bij de zusters in Nazareth. Het is pas de volgende ochtend, wanneer ik uit mijn gezellig kamertje kwam, dat ik eindelijk besefte hoe mooi, maar ook hoe anders alles er is.

De volgende dag was vooral het avondprogramma voor mij heel inspirerend. We hadden een ontmoeting met jonge Palestijnse christenen in het dorpje Eilabun. Na een rondleiding door een bewoner werd me duidelijk dat de Palestijnen niet zomaar doen wat ze willen en dat hun vrijheid sterk wordt beperkt. ’s Avonds, met de jongeren aan tafel, werd die eerste indruk bevestigd. Het is moeilijk om als Palestijnse jongere aan werk te geraken, de huizen zijn duurder dan voor anderen, en de jongeren kunnen zich zelfs niet vrij verplaatsen. Na de interessante gesprekken aan tafel, was het tijd voor dans. Het was een heel vreugdevolle avond waarop mij vooral de gelijkenissen tussen jongeren zijn opgevallen. Enkele jaren geleden was ik in Brazilië en als ik daar nu op terugkijk, dan valt me één iets op: of je nu een Braziliaanse jongere bent, één uit Palestina of een Vlaamse; jongeren hebben dromen en die dromen lijken verdomd goed overeen te komen: op een vredevolle en vooral vreugdevolle manier kunnen samenleven met anderen en - met veel liefde en respect voor elkaar - gewoon gelukkig worden.

Het stadsspel en de vrije tijd in het vredige Nazareth maakten me meteen duidelijk dat deze inleefreis me ook op gelovig vlak iets bij zou brengen. Het bezoeken van de plaatsen uit de Bijbel deed me wel wat. Uiteraard is het nodig om alles met een korreltje zout te nemen, maar staan op de plaats waar Maria door de engel Gabriël werd aangesproken, gaf toch een speciaal gevoel.

Na een historische ontmoeting met Jezus rond, op en in het meer van Galilea op dag vier, verlieten we op zaterdag onze eerste verblijfplaats te Nazareth. We trokken met de bus naar de Heilige stad en die was echt indrukwekkend. Iedereen stond letterlijk te popelen om Jeruzalem in te trekken en dat deden we dan ook. Mijn eerste indruk was echt overweldigend. We gingen via de Leeuwenpoort

handdruk 21

het oude stadscentrum binnen, en ondergingen een ware metamorfose. Het was net of ik met enkele stappen tweeduizend jaar terug in de tijd ging. Alles was er zo authentiek dat ik me helemaal in Jezus’ tijd waande: de smalle straatjes, de imposante gebouwen, de heerlijke stadsdrukte, … We hadden een snelle eerste kennismaking met de stad en trokken daarna naar Maison d’Abraham waar we logeerden. Daar stond ons een eucharistieviering te wachten. Wat voor mij eerst een doodgewone viering was, bleek uit te groeien tot één van de sterkste momenten van de inleefreis. Ons gebouw lag op een heuvel, waardoor we een zalig uitzicht hadden op de stad. Achter de priesters was de Heilige Stad te bewonderen die nog steeds bruiste van het leven. Na een drukke dag had ik voor de eerste keer tijdens de reis een moment van dankbaarheid. Dankbaar dat ik daar op dat moment mocht zijn, dankbaar voor alle mooie ontmoetingen die de reis al had voortgebracht, maar vooral dankbaar voor al het mooie dat God in onze handen heeft gelegd. Met een vredige wind die in mijn oren suisde, kon ik even stilvallen na een heftige week.

’s Avonds stond er - op een Joodse boerderij - nog een ontmoeting met Joodse jongeren op het programma. Het was heel boeiend om ook eens hun kant van het verhaal te horen. Ook hier merkte ik dezelfde raakvlakken tussen verschillende ‘soorten’ jongeren op. Eén iets heeft me die avond toch wel even doe slikken. We zaten aan tafel met een jonge coole gast die verzot was op ravotten in het bos, kampen bouwen en naar de scouts gaan. Hij had het goed voor met de wereld, hij wilde op een vredevolle manier het conflict oplossen en hij zag ook het menselijke in de Palestijnse ‘tegenstanders’. Maar hij had zijn zin nog niet helemaal afgemaakt of hij vertelde ons dat de verplichte legerdienst voor hem het belangrijkste is in zijn leven. Hij was ervan overtuigd dat de staat Israël dienen, via het leger, het mooiste is wat hij in zijn leven kan doen. Het geeft een heel dubbel gevoel om dat uit de mond van een leeftijdsgenoot te horen! Op zondag trokken we een hele dag Jeruzalem in. De o zo vredige en bruisende stad van de dag ervoor werd opgeschrikt door een aantal incidenten. Die nacht waren er blijkbaar hevige rellen geweest tussen Islamitische jongeren en

handdruk 22

Israëlische soldaten. We hoorden tijdens het ontbijt dan ook de geweerschoten en traangasgranaten op de achtergrond. Het was als een klap in het gezicht en ik besefte dat dit de bittere realiteit is. Aangezien geen van beide partijen het op de toeristen gemunt heeft, daalden we toch met een bang hartje af naar de stad. Ook in het oude centrum zagen we de sterke aanwezigheid van gewapende militairen en hoorden we de Islamitische tegenstanders roepen. Naast dit alles had de stad ons heel wat te bieden. We startten de dag met het bewandelen van de Via Dolorosa, de kruisweg die Jezus, met het kruis over de schouder en de doornenkroon op het hoofd, heeft afgelegd. Helemaal op het einde staat de Heilige Grafkerk. Het deed me wel iets om te zien hoeveel christenen van over de hele wereld neervielen bij het graf van de Messias om Hem te aanbidden. De woorden: “Jezus Christus voor ons geleden, gekruisigd, gestorven en begraven”, kregen ineens een hele tastbare betekenis. Na het bezoeken van de Klaagmuur en het Tempelplein kregen we vrije tijd in de stad. De nacht was inmiddels over Jeruzalem gevallen en de bruisende straatjes werden enorm vredig. Na een heerlijke pizza, kregen we met een zestal jongeren van de groep het idee om terug de oude stad in te trekken. De drukke stad van ’s middags lag er - tot mijn verbazing - heel verlaten bij. Eindelijk rust. We hadden in een reisgids gelezen dat de Klaagmuur ‘by night’ prachtig is, en dat bleek nog een understatement te zijn. Zelf trok ik voor de eerste keer in alle rust en stilte tot bij de muur, die echt wel imposant is als je er zo dicht bij staat. Naast mij stonden een aantal Chassidische Joden hevig te bidden. Voor mij persoonlijk was dit het meest intense moment van de hele inleefreis. Ik voelde een zekere verbondenheid met alle mensen in de stad; zowel met de Joden die naast me stonden, als met de moslims aan de andere kant van de Muur … met in mijn achterhoofd niet alleen de vele Palestijnen en Israëliërs voor wie het conflict al lang genoeg duurt maar ook de vele verhalen, beelden en indrukken die ik al binnenkreeg tijdens deze reis. Het was een moment van reflectie, van dankbaarheid en vooral van gebed. Toen ik de

Muur terug achter me liet, stopte ik er nog snel een briefje in, met mijn toekomstwensen voor de wereld: verdraagzaam en liefdevol samenleven. De voorlaatste dag was er ééntje die mijn leven lang zal bijblijven. In de voormiddag trokken we naar Bethlehem, de geboorteplaats van Jezus. De plaats zelf was niet zo heel bijzonder, maar dat was de tocht ernaartoe wel. Tijdens een gezellig partijtje kaarten in de bus, keek ik opeens door het raam en werd ik opgeschrikt door een mastodont van een betonnen muur. Meters hoge betonnen balken vormden - zij aan zij en kilometers lang - een waanzinnige grens: de grens tussen Israël en Palestina. Ik had er al veel over gehoord en ook over de Berlijnse Muur, maar als je er dan zelf plots voorstaat is het toch wel even slikken. ’s Middags werd ons het leven achter die muur duidelijk. We trokken naar een vluchtelingenkamp, waar Palestijnen - sinds 1948 verdreven uit hun huis - terecht kunnen. We werden rondgeleid door twee jonge vrouwen uit het kamp, die de kans kregen om te studeren en nu proberen om er - via een dagcentrum - de levensstandaard te verbeteren. Geen gemakkelijke klus, als je weet dat het Israëlisch leger er te pas en te onpas binnenvalt om de mensen het leven lastig te maken. Ze doen dat door huizen overhoop te halen, traangas af te vuren, waterboilers stuk te schieten,… Het heeft me echt getroffen; al is het moeilijk om dat gevoel onder woorden te brengen. ’s Avonds stond er in Bethlehem nog een ontmoeting met christenen, die in Palestina wonen, op het programma. Ons groepje kon in dialoog treden met een jonge vrouw die net begonnen was als leerkracht Engels in een plaatselijke school en met een mannelijke kok. Dat gesprek heeft echt mijn ogen geopend. Die mensen hebben wel een zekere levensstandaard, maar daar stopt het dan ook. Tijdens dat gesprek is vooral de routine en het ‘saaie’ leven naar boven gekomen. Elke dag opstaan, werken, kaarten met vrienden, slapen,… that’s it. Géén dromen, géén uitzicht op een betere situatie, géén verre toekomstplannen. Volgens mij moet het heel moeilijk leven zijn met de gedachte dat je nergens heen kan. Je zit ‘opgesloten’ binnen de muur, je kan er

handdruk 23

niet uit en je kan je niet vrij bewegen. Je kunt niet zomaar even snel naar zee trekken of het vliegtuig nemen naar een ander land. Deze mensen zitten vast in hun dagelijkse routine en moeten die ook volhouden om te kunnen overleven. Tijd en ruimte voor andere plannen is er amper. Als je dan nog eens weet dat de prijzen voor een huis of een auto heel hoog liggen en het erg moeilijk is om aan een job te geraken, dan weet je dat de situatie ellendig is. Iemand in mijn groepje durfde naar het einde toe de vraag te stellen: “Zien jullie nog een uitweg, zien jullie een oplossing voor dit probleem, zien jullie je situatie verbeteren in de toekomst?” Waarop er droogweg “Neen” werd geantwoord. Dat er mensen zijn die zo bedroevend door het leven gaan; het deed me wel iets! Gelukkig waren de laatste twee dagen terug wat luchtiger … om alles een plaats te kunnen geven. Met een zeer lastige, maar prachtige wandeling door de woestijn, een wedstrijdje om-het-langste-drijven op het water van de Dode Zee en een zalige kamelentocht, konden we met een voldaan gevoel het vliegtuig opstappen. Net toen ik dacht dat er indrukken en inzichten genoeg op ons waren afgevuurd, kreeg de terugvlucht nog een verrassende wending. Op onze vlucht zat er een hele groep Chassidim-Joden uit de Antwerpse wijken, die in Israël het Joodse Nieuwjaar hadden

gevierd. Ook dat was voor mezelf weer heel verrijkend. We hadden de hele reis - van op afstand - zulke mensen gezien, maar als ze ineens op hetzelfde vliegtuig zitten, wordt het allemaal heel tastbaar en krijgen die mensen een gezicht. Zelf zat ik niet naast een chassidim, maar naast een christen uit Duitsland die terug kwam van Tel Aviv en Jeruzalem. Ook met hem heb ik een prachtig gesprek gehad. Wederom kreeg ik een gevoel dat ik eigenlijk de hele reis heb ervaren: Christen ben je niet alléén, er zijn christenen over de hele wereld. En wij in België hebben het, zoals een Palestijnse bisschop ons zei, verdomd gemakkelijk. We worden als christen geboren en hoeven er nagenoeg niets voor te doen. Christenen in Israël, die gekneld zitten in de tweestrijd tussen de moslims en Joden, moeten vechten - figuurlijk dan - voor hun plaats en voor hun geloof. Ze moeten er sterk voor uitkomen en zich profileren anders verzwakt heel het christelijk geloof. Zoals één van de organisatoren, Pieter, herhaaldelijk zei: “De christenen in Israël zijn de levende stenen van het christelijk geloof. Zij zijn de eerste en vooral puurste volgelingen van Jezus; zij treden nog elke dag in zijn voetspoor.” En dat heb ik helemaal mogen ervaren. Als ik deze inleefreis ten slotte in een aantal woorden moet samenvatten dan doe ik dit zo: verbondenheid, confronterend, maar vooral heel veel dankbaarheid.

handdruk 24

Staptocht naar Assisi in de voetsporen van Franciscus 23 juli tot en met 6 augustus 2016

Jan Decoene

Voor 2016 is opnieuw een stevige tocht voor volwassen deelnemers gepland. We stappen in negen dagen (met twee dagen tussendoor in het bergdorpje Poggio Bustone en de kunststad Spoleto) doorheen het groene hart van Italië. De tocht brengt ons richting Assisi via plaatsen die belangrijk waren in Franciscus’ leven. In Assisi nemen we twee dagen de tijd om rustig kennis te maken met de stad, haar typische sfeer, steegjes en gebouwen en vooral met hem die in deze stad zeer nabij is: Franciscus zelf. De tocht van zo’n 230 km belooft weer een prachtige ervaring te worden. Het wordt zoals steeds een fysiek redelijk zware staptocht, waarbij we openstaan voor de Franciscaanse spiritualiteit (zowel via de contacten met franciscaanse plaatsen die we bezoeken of waar we overnachten, als via het inhoudelijk aanbod dat we aanbieden) en waarbij we die twee weken sober en eenvoudig leven. Een echte aanrader voor wie in de voetsporen én het verhaal van Franciscus wil treden! Klik voor meer info door naar ‘tochten’ op www.franciscaansleven.be

Een ‘kalm-aan-reis’ naar Assisi van 28 mei tot en met 4 juni 2016 Van 28 mei tot en met 4 juni biedt TAU een ‘kalm-aan-reis’ naar Assisi aan. Ze is bedoeld voor mensen die het rustig aan willen doen of wat minder sterk te been zijn. Een haalbaar ritme zal ons toelaten op een nabije en bezonnen wijze kennis te maken met Franciscus en Clara. We overnachten in de stad en verplaatsen ons bij uitstappen met busjes en taxi’s. Net als bij een ‘gewone’ Assisireis, bezoeken we alle plekken waar Franciscus en Clara tot ons spreken, met bijzondere aandacht voor wat ziekte en kwetsbaarheid hen geleerd hebben. Voor meer informatie: klik door naar ‘reizen’ op www.franciscaansleven. be of wend je tot Tinne, via e-mail [email protected] of tel. 0479 07 81 40. handdruk 25

WIJ GEDENKEN Broeder Raf Vansteelandt Minderbroeder Kapucijn Hij werd geboren te Roeselare op 15 januari 1939, Trad in bij de Kapucijnen op 10 september 1958 en werd priester gewijd op 10 juli 1965 Tijdens zijn vijftig jaar priesterleven was hij medepastoor in de H. Hartparochie te Izegem, gevangenisaalmoezenier in Ieper en vele jaren medepastoor op de parochie van St-Jozef in Brugge. Al heel jong heeft hij moeten ervaren dat het leven hard kan zijn en dat mensen elkaar nodig hebben. Hij werd in 1939 geboren, juist voor de oorlog. En al tijdens die oorlog verloor hij zijn vader zodat moeder met een groot gezin van zeven kinderen alleen stond. Van in zijn collegejaren en seminarietijd was hij een doener, met veel praktisch inzicht en vaardige handen, iemand die niet graag lang stilzat. Lange uiteenzettingen en complexe theorieën waren dan ook niet echt aan hem besteed. Hij was iemand met een uitgesproken mening, vaak zonder veel nuances, iemand ook met een literaire aanleg en Vlaams voelend. Eigenlijk is hij zo altijd gebleven. Na zijn priesterwijding werd de H.Hartparochie in Izegem zijn eerste werkterrein. Toen hij naar Ieper verhuisde kwam het aanbod om gevangenisaalmoezenier te worden. Daar ging hij graag op in. Hij deed dit mooie pastorale werk met hart en ziel. De schrijnende geschiedenis van veel jonge gevangenen die in hun jeugdjaren geen geborgen thuis hadden gekend en de vaak grote miserie van de familie van gedetineerden greep hem erg aan. In de harde wereld van de gevangenis een priester zijn met een hart ! Spijtig voor hem kreeg het klooster waar hij woonde een heel nieuwe invulling en moest hij zijn aal-

moezenierschap opgeven. Hij heeft dit altijd erg betreurd omdat hij dit werk graag deed. Hij verhuisde naar de kapucijnengemeenschap van Brugge-Komvest en gelukkig kreeg hij een benoeming als medepastoor op de parochie van Sint Jozef. Een parochie met mensen naar zijn hart. De administratieve beslommeringen die bij een eindverantwoordelijkheid komen kijken, liet hij graag aan zich voorbijgaan. Als hij maar dagdagelijks dicht bij de mensen kon zijn en intens meeleven in wel en wee, in vreugde en feest maar ook in verdriet en tegenslag. Er zijn heel wat mensen die in deze dagen spontaan zeggen: ‘in die moeilijke periode in ons leven hebben we heel veel gehad aan pater Raf’. Hij kon ook goed luisteren en bracht in een eenvoudige en herkenbare wijze het leven van de mensen aanwezig in zijn verzorgde predicatie. Ook als hij in schoolvieringen voorging , werd hij gewaardeerd om zijn voorgaan en de wijze waarop hij de jongeren kon toespreken. Toen hij geen medepastoor meer was en zijn gezondheid achteruit ging, bleef hij toch graag op Sint-Jozef wonen al trok hij ook iedere dag naar de medebroeders in de Boeveriestraat. Iedere morgen was hij trouw op post voor de eucharistieviering in de gemeenschap van de zusters en hij hield ook nog contact met de mensen van Okra en van ziekenzorg. Hij hield van verzorgde liturgie en ook van het kerkgebouw zelf van Sint Jozef zoals blijkt uit het gedicht dat hij maakte over de kerktoren ‘Wachter aan de polder’. Zeggen de twee laatste strofes ook niet veel over hemzelf en zijn hart voor de parochie? “Wachter aan de polder. Luidt de mensen op ter kerke/ ’t zij in vreugde en in nood/ volgt hun wegen en hun werken/ van de wieg tot in de dood. Schutse voor uw goede mensen/baken van geborgenheid/zoals Jozef stille hoeder/ van de tijd naar eeuwigheid.” Moge Raf, pater Raf, nu hij de grote tocht van tijd naar eeuwigheid gemaakt heeft, geborgen zijn in Gods oeverloze liefde !

handdruk 26

Paul Fremau Minderbroeder Kapucijn Hij werd geboren te Antwerpen op 25 maart 1940. Hij trad in de orde op 10 september 1958. Hij legde zijn eerste geloften af op 12 september 1959. Hij werd priester gewijd te Izegem op 10 juli 1965. Hij overleed te Antwerpen op 3 november 2015 Wanneer we afscheid nemen van een medemens dan laat je onbewust zijn leven zich als een film voor je ogen afspelen.  We doen dit vandaag ook bij onze medebroeder Paul.  Het einde van de film is heel erg lastig geweest en nog het meest voor hem zelf.  Maar al de hoofdstukken daarvoor zijn heel erg bijzonder en boeiend geweest.  Dat komt omdat Paul een heel eigen temperament had.  Hij was namelijk even soepel en bewegelijk  dan dat hij standvastig kon zijn.  Paul trad  binnen in onze  Kapucijnenorde omdat de levensspirit van Franciscus van Assisi hem prikkelde... hij zag er iets in; maar het was ook omdat hij zeker was dat ‘de kapucijnen’ geen ‘onderwijsorde’ was.  De geschiedenis loopt zoals ze loopt...  Paul werd kapucijn, maar stond toch een groot deel van zijn kloosterleven voor de klas.  Paul was een medebroeder voor wie geen werk te min was.  Hij kroop op ladders zoals een eekhoorn in de bomen sprintte, ging met boormachines om zoals de beste bouwvakker en timmerde tal van speciale constructies ineen om de meest onmogelijke dingen toch te doen werken.  Hij wriemelde, wroette, timmerde ....  en er kwamen wondere dingen uit zijn handen. 

Zo was Paul ook in de omgang...  hij was heel bewegelijk en daardoor kwamen er ook op pastoraal en religieus vlak wonderlijke dingen uit zijn handen.  Bewegelijk en soepel was hij ook in het aanvaarden van opdrachten en taken binnen onze orde...  hij stond met even veel gemak voor de klas waar hij zoekende pubers iets vertelde over Jezus, als dat hij jaren daarna besliste om in Congo missionaris te worden.  Zo zien we hem  in  verschillende van onze kloosters als gardiaan functioneren met een luisterend oor en leidende hand, terwijl hij evengoed jonge koppels begeleidde  die aan het begin stonden van hun huwelijksleven...  de vriendelijkheid en de authenticiteit die Paul naar hen toe uitstraalde was  al bijna gelijk aan een  soort startkapitaal voor hun huwelijksgeluk.  Paul was een heel spiritueel man, een diep religieus en heel open.  Na  Congo koos  Paul om zich dienstbaar te maken in het vormingshuis voor jonge medebroeders in Brussel-Schaarbeek en tegelijk werd hij pastor in enkele ziekenhuizen.  Na een korte periode als secretaris-provinciaal gefunctioneerd te hebben komen we aan een levenshoofdstuk, waarmee we hem lang hebben zien worstelen.  Zijn gezondheid werd een rem op zijn wil.  Hartelijk dank aan de medebroeders van ‘den oever’ hier in Antwerpen, want vooral jullie hielden voor hem zijn levenskwaliteit gaande en droegen hem toen. En nu geloven wij dat Paul van al die lichamelijke pijnen en  bekommernissen is verlost en wij proberen te beseffen dat hij opnieuw een vrij mens kan zijn.   En met onze heiligen Franciscus en Clara zeggen wij ter ere van Paul: geprezen  ben  Jij Heer, omdat Gij ons zo geschapen hebt.  Paul, de tweede dood, zal jou geen kwaad doen.  Pax et Bonum! 

handdruk 27

n a a t h c i Ber n e s n e m e g jon

ZOU LEVEN IN ZO’N GEMEENSCHAP IETS VOOR JOU ZIJN? INSPIREERT FRANCISCUS JE? BEN JE VRIJ? VRIJ VOOR ...?

Misschien kunnen we je helpen zoeken? Contacteer gerust Br. Kenny Brack: [email protected] Br. Walbert Defoort: [email protected] Br. Marcin Derdziuk [email protected]