Handboek Diabetesvoorlichting aan allochtonen

LEVEN

MET DIABETES

Handboek Diabetesvoorlichting aan allochtonen

LEVEN

MET DIABETES

Colofon Het Handboek: Diabetesvoorlichting aan Allochtonen, in de serie Leven met diabetes, is een leidraad voor DVN-afdelingen bij het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten aan groepen mensen met een allochtone achtergrond.

Uitgave van: Diabetesvereniging Nederland Fokkerstraat 17 Postbus 470 3830 AM Leusden Telefoon: 033 – 463 05 66 Telefax: 033 - 463 09 30 E-mail: [email protected] Website: www.diabetesvereniging.nl Tekst: Heleen Mulder 1e druk september 2003

© 2003 Diabetesvereniging Nederland te Leusden Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd, opgeslagen, in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enig andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de Diabetesvereniging Nederland. 2003/0302390/DH/DE

2

HANDBOEK - DIABETESVOORLICHTING AAN ALLOCHTONEN

LEVEN

MET DIABETES

Inhoudsopgave Voorwoord.............................................................................................................................. 5 Aanbeveling............................................................................................................................ 7 1. Inleiding.............................................................................................................................. 9 1.1 Waarom is voorlichting over diabetes aan allochtonen belangrijk?............................. 9 1.2 Voor wie is de voorlichting bedoeld?........................................................................... 9 1.3 Wanneer besluit een afdeling voorlichting aan allochtonen te geven? ...................... 10 2. Waar moet u rekening mee houden bij het geven van voorlichting aan allochtonen? ..... 11 2.1 Cultuur........................................................................................................................ 11 2.2 Openheid..................................................................................................................... 12 2.3 Religie en ziekte ......................................................................................................... 12 2.4 Begrip van ziekte ........................................................................................................ 13 2.5 Diabetes is chronisch .................................................................................................. 14 2.6 Voeding ...................................................................................................................... 15 2.7 Bewegen ..................................................................................................................... 15 3. Vragen vooraf ................................................................................................................... 17 3.1 Wat is het doel van de voorlichting? .......................................................................... 17 3.2 Wie is uw doelgroep? ................................................................................................. 17 3.3 Hoe gaat u uw doelgroep benaderen?......................................................................... 19 3.4 De rollen en verantwoordelijkheden........................................................................... 20 3.5 Financiën .................................................................................................................... 20 4. De bijeenkomst ................................................................................................................ 21 4.1 De samenstelling van de groep................................................................................... 21 4.2 De tradities van de doelgroep ..................................................................................... 22 4.3 De introductie ............................................................................................................. 22 4.4 De inhoud ................................................................................................................... 22 4.5 De taal......................................................................................................................... 24 4.6 De sprekers ................................................................................................................. 24 4.7 De afsluiting ............................................................................................................... 26 5. Publiciteit: hoe maakt u uw bijeenkomst bekend? ........................................................... 27 5.1 Middelen..................................................................................................................... 27 6. Hulpmiddelen tijdens de bijeenkomst .............................................................................. 29 Geschreven materiaal ....................................................................................................... 29 Audio-visueel materiaal.................................................................................................... 29 7. De toekomst...................................................................................................................... 31 7.1 Hoe houdt u contact? .................................................................................................. 31 7.2 Resultaten?! ................................................................................................................ 32 Bijlage 1................................................................................................................................ 33 Stappenplan .......................................................................................................................... 33 Bijlage 2................................................................................................................................ 34 Informatiemateriaal voor anderstaligen................................................................................ 34 Schriftelijk informatiemateriaal in andere talen ............................................................... 34 Audio-visueel materiaal.................................................................................................... 35 Videofilm – Diabetes: de ziekte van de eeuw .................................................................. 35 Overig video-materiaal ..................................................................................................... 35 Instructievideo bewegen ................................................................................................... 36 Toneel ............................................................................................................................... 36


3

LEVEN

MET DIABETES

Bijlage 3................................................................................................................................ 37 Voorbeeld Begroting ........................................................................................................ 37 Bijlage 4................................................................................................................................ 38 Overzicht websites andere talen ....................................................................................... 38 Overige informatie............................................................................................................ 38 Bijlage 5................................................................................................................................ 39 Praktische informatie / adressen:...................................................................................... 39 Bijlage 6................................................................................................................................ 40 Overzicht lokale en regionale steunpunten Vetc, april 2003............................................ 40

4


LEVEN

MET DIABETES

Voorwoord De Diabetesvereniging Nederland (DVN) wil een vereniging zijn voor alle mensen met diabetes in Nederland. Of ze nu autochtone of van allochtone afkomst zijn. Om die wens te verwezenlijken moet er nog wel het één en ander gedaan worden. We willen allochtonen beter bereiken met onze voorlichting en activiteiten, hen actiever gaan betrekken bij onze vereniging. Dat vraagt tijd en inzet van ons allen, ook de afdelingen. Hierbij treft u het handboek diabetesvoorlichting aan allochtonen aan. Dit handboek biedt afdelingen een leidraad bij het opzetten van voorlichtingsbijeenkomsten aan allochtonen. Het handboek is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen (EADV) en de Stichting Toezicht Bevordering Kwaliteit Diabeteszorg. De Stichting heeft de totstandkoming van dit handboek financieel gesteund. Het handboek biedt niet alleen achtergrondinformatie over de invloed van cultuur en cultuurverschillen op de beleving van diabetes en de wijze waarop het beste voorlichting gegeven kan worden. Maar ook worden de verschillende stappen beschreven die u kunt zetten: bij het leggen van contacten met de doelgroep, de voorbereiding van de bijeenkomst, de bijeenkomst zelf, de middelen die u kunt inzetten vooraf en tijdens de bijeenkomst en de zaken die van belang zijn bij nazorg. In de bijlagen vindt u een veelheid aan praktische tips, adressen en voorbeelden, die u helpen bij het nader invullen van uw bijeenkomst. In de tekst vindt u her en der korte teksten in kaders. Dit zijn illustraties uit de praktijk, het project zoals dat in Amsterdam gedaan is. (Diabetesvoorlichting aan Marokkanen en Turken in Nederland, 2001-2002, APCP). Voor vragen en opmerkingen, en uiteraard ook voor het vertellen van uw ervaringen, kunt u terecht bij de coördinator allochtonen, Centraal Bureau DVN, telefoon 033 - 463 05 66.


5

LEVEN

6

MET DIABETES


LEVEN

MET DIABETES

Aanbeveling Samenwerken in voorlichting Zoals u in dit handboek bij de inleiding kunt lezen is Nederland een multicultureel land waarbij onder sommige allochtone bevolkingsgroepen diabetes méér voorkomt dan onder autochtone Nederlanders. Vaak is het moeilijk om een dergelijke groep goed te bereiken en te begeleiden. Niet alleen voor de DVN, maar ook voor diabetesverpleegkundigen vormt dit vaak een probleem. Als voorzitter van de Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen (EADV) wil ik dan ook dit handboek van harte aanbevelen aan zowel de plaatselijke afdelingen van de DVN alsmede aan mijn collega diabetesverpleegkundigen die zorg verlenen aan allochtone Nederlanders. Met dit handboek heeft u een makkelijk leesbaar en hanteerbaar document in handen waarmee we met elkaar de zorg beter kunnen organiseren. Bij het lezen van dit handboek kwamen bij mij althans veel tips naar boven die ik in de praktijk kan gebruiken, herkenbaar en toepasbaar. Met het lezen van dit document bent u er nog niet. Ik denk dat deze zorg het best toepasbaar is als de plaatselijke afdelingen van de DVN en de diabetesverpleegkundigen op lokaal niveau goed samenwerken. Daarbij kan het initiatief zowel bij de plaatselijke afdelingen van de DVN, alsmede bij de diabetesverpleegkundige, liggen. Ik verwacht dat door het opzoeken van elkaar en gezamenlijk stroomlijnen van deze zorg, de zorg voor de allochtone Nederlander zal verbeteren. P.J.A. Broens Voorzitter Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen (EADV)


7

LEVEN

8

MET DIABETES


LEVEN

MET DIABETES

1. Inleiding 1.1 Waarom is voorlichting over diabetes aan allochtonen belangrijk? Nederland is een multicultureel land. Overal zien we mensen die oorspronkelijk uit een ander land komen. Landen met andere gebruiken, gewoonten en denkbeelden. Hoewel veel allochtonen inmiddels goed hun weg weten te vinden in Nederland - sommigen zijn hier zelfs geboren en opgegroeid - blijkt dat er nog altijd een grote groep is die niet of nauwelijks is voorgelicht over diabetes. En dat is zorgwekkend, want er zijn in Nederland heel veel allochtonen die diabetes hebben, al dan niet gediagnosticeerd. Uit onderzoek is gebleken dat onder sommige allochtone bevolkingsgroepen diabetes zelfs méér voorkomt dan onder autochtone Nederlanders! Het is dan ook de hoogste tijd om deze groep bekend te maken met diabetes en hen te attenderen op het bestaan van de Diabetesvereniging Nederland (DVN) en haar producten en diensten. Hoewel een klein aantal allochtonen de weg naar de DVN al hebben gevonden, is de DVN nog steeds een overwegend 'witte' vereniging. Het liefst zou de DVN meer allochtone leden willen. Zodat ook die mensen de service, producten en diensten die de DVN hen te bieden heeft (denk aan voorlichting en lotgenotencontact) kunnen ontvangen. Immers, de DVN heeft zich ten doel gesteld om de belangen te behartigen van alle mensen met diabetes in Nederland. Om er voor te zorgen dat ook onder allochtonen een goed begrip van diabetes en het belang van zelfregulatie en zelfzorg bestaat, moet de DVN zich dan ook actief opstellen in het benaderen van allochtone groeperingen. 1.2 Voor wie is de voorlichting bedoeld? Voorlichting over diabetes is in principe voor iedereen belangrijk. Veel autochtone Nederlanders worden al goed voorgelicht en stappen bij klachten naar hun huisarts. Daar komt bij dat, wanneer er bij een autochtoon diabetes is geconstateerd, deze persoon zich meestal uitgebreid zal laten informeren over zijn ziekte. Zowel door zijn behandelend arts of diabetesverpleegkundige, als wellicht door de DVN.

eerste generatie

De meeste allochtonen, die in Nederland geboren zijn of die hier op zeer jonge leeftijd zijn gekomen, spreken goed Nederlands en hebben voldoende ontwikkeling om zelf hun weg te vinden in de wereld van de gezondheidszorg. Juist voor de ouders, de zogenaamde "eerste generatie" is onze voorlichting erg belangrijk. Immers, zij zijn al een dagje ouder en het gevaar van diabetes type 2 ligt op de loer.


9

LEVEN

MET DIABETES

Veel oudere allochtonen die in Nederland wonen spreken slecht Nederlands en hebben geen of nauwelijks onderwijs genoten. Tevens is een groot aantal van hen analfabeet, waardoor informatie via folders, brochures en bijvoorbeeld het internet hen ook niet bereikt. Daar komt bij dat zij doorgaans slecht zijn geïnformeerd over diabetes en de gevolgen ervan. Deze groep is dan ook het meest gebaat bij een laagdrempelige, algemene voorlichting. 1.3 Wanneer besluit een afdeling voorlichting aan allochtonen te geven? potentiële doelgroep

U kunt besluiten om de voorlichting aan allochtonen te gaan geven als u benaderd wordt met een concreet verzoek hiertoe, hetzij door een diabetesverpleegkundige of door een allochtone (zelf) organisatie. U heeft dan concrete aanknopingspunten om uw voorlichting op te baseren. Immers u weet met wie u te maken heeft en samen met die persoon kunt u bespreken wat u wilt gaan doen. Maar ook als er geen concrete verzoeken liggen en u woont in een gebied waar veel allochtonen wonen willen wij u van harte aanmoedigen tot voorlichting te besluiten. Er is dan immers sprake van een grote potentiële doelgroep die de DVN graag wil verkennen en bereiken. U zult dan meer moeite moeten doen en meer mensen nodig hebben om zover te komen, dan wanneer er reeds concrete verzoeken liggen. In dit handboek wordt hierover informatie geboden.

10


LEVEN

MET DIABETES

2. Waar moet u rekening mee houden bij het geven van voorlichting aan allochtonen? Iedereen is anders! 2.1 Cultuur kenmerken

Als u goed om u heen kijkt, ziet u dat iedereen weer anders is. De één doet de dingen nou eenmaal anders dan de ander. Dat is soms lastig, maar na een tijdje kent u de ‘gebruiksaanwijzing’ van de meeste mensen om u heen wel. Toch zijn er ook veel dingen die de meeste mensen typerend vinden voor een Nederlander. Denk bijvoorbeeld maar eens aan onze vermeende zuinigheid, onze liefde voor de bruine boterham met kaas of de zogenaamde Hollandse nuchterheid. Natuurlijk zijn dit eigenschappen die niet op iedere Nederlander van toepassing zijn, maar over het algemeen zijn we het ermee eens dat ze bij onze cultuur horen. En daar zijn we trots op! Immers, wanneer we tijdens onze vakantie in het buitenland voor een Duitser worden aangezien, zijn de meeste van ons hoogst beledigd en haasten we ons meteen om te zeggen dat we uit Nederland komen.

onderscheid maken

Voor een buitenlander is er echter weinig verschil te zien tussen een Nederlander en een Duitser; dezelfde blonde mensen die een soortgelijke taal spreken. Soms horen we een Amerikaan vertellen dat hij tijdens zijn vakantie een ‘weekje Europa’ heeft gedaan. Hij is er vaak van overtuigd dat hij een goede indruk heeft gekregen van de Europeaan. Wij hebben echter geen idee waar hij het over heeft; Nederlanders naast de Italianen bekijken is hetzelfde als appels en peren vergelijken!

inleven in doelgroep

Andersom moet u zich ook bedenken dat als u besluit voorlichting te geven aan allochtonen, dit de nodige inleving vereist. Een Marokkaan is immers geen Turk en een Hindostaan is ook geen Antilliaan. Natuurlijk overlappen culturen elkaar op sommige punten en hoeft u echt geen interculturele studie te volgen voordat u over kunt gaan tot het geven van diabetesvoorlichting, maar een beetje kennis over hoe verschillende bevolkingsgroepen denken over gezondheid, voeding en sociale aspecten is essentieel. De gemeenschappelijke waarden in een cultuur zijn vaak zo vanzelfsprekend geworden, dat niemand zich nog afvraagt waarom deze waarden worden gehandhaafd. Pas als we in contact komen met andere culturen realiseren we ons bewust onze eigen waarden en zijn we vaak geneigd de waarden van de andere cultuur af te wijzen. Houd daarom rekening met cultuurverschillen bij uw voorlichting: de boodschap die u over wilt brengen zal pas dan beklijven als u de taal van uw publiek spreekt!


11

LEVEN

MET DIABETES

2.2 Openheid De presentatie van de videofilm doorbrak duidelijk taboes; hierna gaf een aantal aanwezigen toe dat ook zij diabetespatiënt waren. De ‘stille’ diabeten werden hierdoor aangemoedigd om ook vragen te stellen. Vooral de persoonlijke benaderingswijze trok veel aandacht en er ontstonden rijen om juist specifieke vragen aan de arts te mogen stellen. Zo hadden veel mannen vragen over impotentie. taboes

In Nederland hebben we een echte praatcultuur. Iedere dag zijn er tal van programma’s op de radio en de tv waarin over van alles en nog wat wordt gepraat. Er zijn bijna geen taboes meer en alles moet bespreekbaar zijn. In andere culturen is dit echter minder vanzelfsprekend. Wanneer we bijvoorbeeld naar de Hindostanen kijken, zien we dat het bij hen niet altijd geaccepteerd is om met mensen te praten over de minder leuke dingen van het leven. Het is in hun visie onbeleefd om andere mensen lastig te vallen met de eigen problemen, waarvan ziekte een voorbeeld is. Het heersende idee is dat men met anderen vaak alleen praat over leuke en gezellige dingen. Veel Hindostanen vertellen daarom niet dat ze diabetes hebben. Soms hebben meerdere mensen in een familie diabetes, maar weten ze dit niet van elkaar. Wanneer u in zo’n geval besluit om een voorlichtingsavond te organiseren voor Hindostanen, is het dan ook geen goed idee om bij wijze van inventarisatie in een volle zaal te vragen of iedereen die diabetes heeft even zijn hand op wil steken. U zult discreet te werk moeten gaan en uw voorlichting in eerste instantie vrij algemeen van aard moeten houden. Wanneer u ervoor zorgt dat er een veilige sfeer ontstaat, komen mensen vanzelf met hun vragen. 2.3 Religie en ziekte Marokkanen en Turken zijn niet gewend naar buiten toe te spreken over ziekten. Dit heeft weliswaar een andere oorzaak dan die van de Hindostanen, maar vraagt evenwel een voorzichtige aanpak.

eigen verantwoordelijkheid

12

In het ‘ontkerkerde’ Nederland beschouwen we ziekte als iets vervelends dat ons overkomt en wat we zelf moeten proberen zo goed mogelijk in de hand te houden. Daarom laten we ons goed informeren en willen we het naadje van de kous weten. Wij erkennen het belang van onze eigen verantwoordelijkheid en koesteren die ook. We vinden het moeilijk om te accepteren dat we moeten leren leven met een lastige beperking en daarom doen we er alles aan om ons leven zo normaal mogelijk te hervatten. Veel westerlingen denken dat zij de ziekte naar hun hand kunnen zetten door zo goed mogelijk geïnformeerd te zijn en zich te houden aan de adviezen van het diabetesteam.


LEVEN

MET DIABETES

ziekte als straf

Deze praktische en instrumentele visie op ziek zijn is de meeste allochtonen vreemd. Sommige moslims schamen zich voor hun ziekte en beschouwen die soms als een straf van Allah. Zij vragen zich af wat zij fout hebben gedaan dat ze zo’n vreselijke straf verdiend hebben. Hierdoor is het bespreken van ziekte automatisch taboe, want toegeven dat men een chronische ziekte heeft, is toegeven dat men een zonde heeft begaan waarvoor men gestraft is. Deze visie op ziek zijn levert in de praktijk nogal wat problemen op, bijvoorbeeld tijdens de ramadan. Tijdens deze periode is het voor gelovige moslims verboden te eten tussen zonsopkomst en zonsondergang. Uiteraard zorgt dit bij diabetespatiënten voor grote problemen en meedoen met de ramadan wordt in de regel door artsen ontraden. De Islam zelf geeft ook aan dat vasten niet hoeft als men daartoe fysiek niet in staat is. Een gezaghebbende imam uit Marokko stelt dat vasten terwijl men ziek is, net zo erg is als eten terwijl men moet vasten: “Allah heeft de mensen bepaalde rechten gegeven. Als men diabetes heeft, kan men maar beter van die rechten gebruik maken, anders is men ongehoorzaam aan Allah.” Veel moslims zijn echter geneigd dit advies in de wind te slaan. Immers, moslims die hun diabetes als een straf van Allah beschouwen, willen er alles aan doen om hun ‘zonde’ recht te zetten. Hierdoor is het vasten voor hen juist van extra belang. Door goed te vasten willen zij Allah laten zien dat zij goede moslims zijn en dat zij spijt hebben van hun zonden. 2.4 Begrip van ziekte “Ik had verwacht dat er weinig vragen zouden komen, vanwege de bescheidenheid van de doelgroep. Dit bleek toch niet zo te zijn… De aanwezigen luisterden aandachtig, het publiek was niet onrustig of rumoerig en hield de aandacht er goed bij. Bij enkele deelnemers liepen de emoties hoog op, maar de opvang van de voorzitter was zeer adequaat. Veel bezoekers hadden wel iemand in hun omgeving die diabetes mellitus heeft. De meeste aanwezigen wisten niet wat het inhoudt, er leeft nog steeds het idee dat het ooit wel over zal gaan. Marokkanen blijken slecht voorgelicht te zijn. Het publiek gaf duidelijk aan dat er veel vragen leven, maar dat men tot nu toe geen mogelijkheid heeft gehad om hier in begrijpelijke en verstaanbare taal antwoord op te krijgen. Men was onvoldoende op de hoogte van de verschillende behandelingsmogelijkheden. Kortom: er leefden veel (medischinhoudelijke) vragen, teveel om tijdens een publieksbijeenkomst volledig te beantwoorden.”


13

LEVEN

MET DIABETES

bekendheid

Een ander probleem bij het geven van diabetesvoorlichting aan allochtonen is het begrip van de ziekte diabetes. De meeste autochtone Nederlanders zijn redelijk bekend met allerlei verschillende ziektes en over het algemeen wordt diabetes als tamelijk onschuldig beschouwd. Dit komt doordat de meeste Nederlanders wel ergens een familielid of vriend hebben met diabetes. Zij zien over het algemeen niet de inspanningen die een goede diabetesregulatie met zich meebrengt, maar zien wel dat hun kennis een normaal leven leidt en zich niet ziek of afhankelijk opstelt. Voor veel allochtonen is het echter maar moeilijk te begrijpen dat iemand met diabetes een goed leven kan leiden. Zij schrikken met name erg van het spuiten, zeker wanneer dit kinderen betreft.

bang voor toekomst

De redenatie daarbij is dat iemand wel heel erg ziek moet zijn als hij of zij dagelijks moet spuiten. Veel allochtone ouders van kinderen met diabetes zijn dan ook bang voor de toekomst van hun kinderen. Zij vragen zich vooral af of hun kinderen later wel een partner kunnen vinden, of zij wel in staat zijn kinderen te krijgen en of zij een geschikte baan zullen vinden. Diabetes is een complexe ziekte die men 24 uur per dag heeft. Voor moslims is het een heilige plicht om goed voor het eigen lichaam te zorgen. Het niet onder controle hebben van hun ziekte wordt dan ook door sommige allochtonen als een schande beschouwd. God heeft ons immers het lichaam geschonken en daarom zijn we het aan hem verplicht het goed te onderhouden. Veel volwassenen met diabetes schamen zich voor het feit dat zij maar moeilijk kunnen omgaan met hun diabetes. Ze begrijpen vaak minder goed dan autochtone Nederlanders wat de ziekte inhoudt.

inpassen in dagelijks leven

Het is voor iedere diabetespatiënt moeilijk om de ziekte in te passen in het dagelijks leven en het is dan ook moeilijk om aan een ander duidelijk te maken hoe de zaken het beste aangepakt kunnen worden. 2.5 Diabetes is chronisch

diabetes is geen virusinfectie

medicatie stoppen of vervangen

14

Voor heel veel allochtone groeperingen geldt dat zij geneigd zijn te denken dat diabetes wel weer overgaat. Het is daarom erg belangrijk hier tijdens uw voorlichtingsbijeenkomst voldoende aandacht aan te besteden. Daar komt bij dat zij eerder dan autochtonen het gevaar lopen te stoppen met hun medicatie. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat zij graag naar de adviezen van hun omgeving luisteren en dat die omgeving helaas maar al te vaak denkt dat insuline of tabletten makkelijk te vervangen zijn door bijvoorbeeld kruidenthee. De gevolgen hiervan zijn uiteraard rampzalig. Een andere reden dat sommige allochtonen stoppen met hun medicatie is dat wanneer zij zich goed voelen, zij denken dat de diabetes over is. Dit speelt met name wanneer zij hun familie opzoeken in het land van herkomst: door het aangename klimaat en de hereniging met hun familie voelen zij zich beter en stoppen ze met hun medicijnen. HANDBOEK - DIABETESVOORLICHTING AAN ALLOCHTONEN

LEVEN

MET DIABETES

2.6 Voeding eetcultuur

Voeding speelt een heel belangrijke rol. De meeste allochtonen kennen een rijke eetcultuur met een keur aan smakelijke gerechten, waarbij de Nederlandse boerenkool schraal afsteekt. Veel meer dan hier in Nederland wordt eten door allochtonen beschouwd als een sociaal proces, wat voor mensen met diabetes de nodige problemen met zich meebrengt. Zo is het afslaan van aangeboden voedsel in de Hindostaanse, Turkse en Marokkaanse cultuur een regelrechte belediging voor de gastheer/-vrouw. Letterlijk zegt men dat door het weigeren van eten ‘de ander oneer aangedaan wordt’. Het hebben van diabetes wordt in onze westerse cultuur als een legitieme reden beschouwd om aangeboden voedsel te weigeren, maar dat is niet het geval in andere culturen.

traditionele gerechten

Tijdens een kleine voorlichtingsbijeenkomst voor Hindostanen vroeg een voorlichter eens aan een Hindostaanse vrouw wat iemand met diabetes in zo’n geval het beste kon doen. Het antwoord hierop was simpel: als de gast met diabetes niet van plan was het aangeboden eten te nuttigen, kon hij beter wegblijven. Het is dan ook belangrijk dat niet alleen de diabetespatiënt zelf, maar ook zijn hele omgeving weet wat diabetes inhoudt en welke rol voeding speelt in de behandeling hiervan. Veel allochtonen hebben verder het probleem dat de traditionele gerechten die zij klaarmaken veelal niet geschikt zijn voor diabeten. De Turkse baklava is bijvoorbeeld berucht vanwege de hoeveelheid suiker die het bevat. Maar ook andere gerechten of hapjes bevatten vaak veel suiker of vet; dé boosdoeners voor diabeten. Natuurlijk zou het voor hun diabetes beter zijn als ze die gerechten voortaan lieten staan, maar een Turk zijn baklava en andere zoete gerechten ontzeggen, is hetzelfde als tegen een Nederlander zeggen dat hij voortaan geen aardappelen meer mag eten. Goede voorlichting over voedsel is daarom onontbeerlijk, maar tegelijkertijd moet u zich realiseren dat het afzweren van dergelijke gerechten - ondanks de gezondheidsvoordelen hiervan - voor veel allochtonen onbespreekbaar is. 2.7 Bewegen

gezonde leefstijl

Bewegen is naast gezond eten, niet roken, geen drugs, niet of matig drinken en stressreductie een belangrijk onderdeel van een gezonde leefstijl. Regelmatige activiteit verlaagt de kans op diabetes. De grootste gezondheidswinst is te behalen bij de minst actieve personen. Inactiviteit neemt vaak toe met de leeftijd. Zoals we al eerder aangaven is de focus van onze voorlichting vooral gericht op de eerste generatie allochtonen. Een groep die inmiddels op leeftijd aan het raken is. Het totaal aantal allochtone 55-plussers: 474.782 (3% van totale bevolking).


15

LEVEN

MET DIABETES

Van alle allochtonen is 26,4% boven de 55 jaar. De vier grootste allochtone groepen (Turken, Marokkanen Surinamers en Antilianen) vertegen ruim 85.500 ouderen. Daarom is het ook van belang aandacht te besteden aan gewoontes op het gebied van bewegen binnen uw doelgroep. In Nederland nemen allochtone ouderen niet of nauwelijks deel aan sport- of bewegingsactiviteiten, zoals het Meer Bewegen voor Ouderen (MBvO). De taalbarrière blijkt een hoge drempel te zijn om mee te doen met groepen Nederlandse ouderen. Met name oudere allochtone vrouwen doen weinig of niet aan beweging en nemen zelden deel aan reguliere sport- of bewegingsactiviteiten. En zeker niet wanneer die niet aansluiten bij hun eigen taal en belevingswereld. In enkele plaatsen zijn er wel gymnastiekactiviteiten voor Turkse en Surinaamse vrouwen opgezet. Dit zijn echter uitzonderingen. In veel plaatsen kunnen allochtone vrouwen leren fietsen. Het blijkt dat ze dat meestal ook leuk vinden. Op zondag wordt er veel gewandeld terwijl zwemmen ook steeds meer wordt gewaardeerd. Uit onderzoek blijkt dat het verbeteren van de gezondheid de belangrijkste motivatie van allochtone ouderen is om deel te nemen aan bewegingsactiviteiten. Probeer dus de bovenstaande bewegingsactiviteiten te stimuleren.

16


LEVEN

MET DIABETES

3. Vragen vooraf 3.1 Wat is het doel van de voorlichting? In de inleiding is aangegeven dat het de wens van de DVN is, dat er uiteindelijk meer allochtonen lid worden van de DVN. Maar we realiseren ons dat dit een proces is waarin veel stappen gezet moeten worden. De eerste stap is bekend maken wat diabetes voor ziekte is en wat de DVN op het gebied van diabetes en diabeteszorg te bieden heeft. De doelstelling van een eerste voorlichting is dus ook beperkt. 3.2 Wie is uw doelgroep? De volgende stap is het kiezen van de doelgroep. Wanneer er in uw regio nog niet eerder een bijeenkomst is georganiseerd voor allochtonen, kunt u het beste die doelgroep kiezen die qua aantal het sterkst vertegenwoordigd is. Wanneer deze groep al eens eerder aan bod is geweest, kiest u uiteraard een andere. Als u niet precies weet welke bevolkingsgroep het grootste is in uw regio, kunt u hiernaar informeren bij de gemeente. Vaak heeft de gemeente een goed overzicht van de verschillende bevolkingsgroepen in een gebied. Eventueel kunt u ook nog eens in de gemeentegids kijken welke verschillende culturele verenigingen er in uw regio zijn. Meestal geeft dit een aardig beeld van de samenstelling van een stad. In alle gevallen omvat de doelgroep zowel mensen die diabetes hebben of mensen die een familielid hebben met diabetes, maar ook degenen die niet weten of ze diabetes hebben of die gewoon geïnteresseerd zijn. kennis van diabetes hoe benaderen didactische aanpak

Als u eenmaal hebt besloten voor welke bevolkingsgroep u een bijeenkomst wilt organiseren, is het belangrijk dat u uitvindt welke informatiebehoefte deze groep heeft. In de eerste plaats moet u er achter zien te komen hoeveel kennis de doelgroep al heeft van diabetes. Vervolgens is het belangrijk te weten hoe u de betreffende gemeenschap moet benaderen. Tenslotte moet u zich ook verdiepen in de didactische aanpak; sommige doelgroepen vragen misschien een andere manier van aanpak dan u gewend bent. We hebben in het voorgaande hoofdstuk met enkele voorbeelden besproken welke cultuurverschillen relevant zijn. Het is dan ook belangrijk dat u zich deze verschillen realiseert op het moment dat u besluit om een voorlichtingsbijeenkomst te organiseren, omdat we hebben gezien dat iedere groep een eigen benadering vereist.

sleutelfiguren

Het leggen van contact met allochtone organisaties gaat makkelijker als u mensen kent die als sleutelfiguren kunnen fungeren tussen de autochtone en de allochtone maatschappij. Zij kunnen u helpen de gemeenschap die u wilt bereiken te begrijpen en de noodzakelijke contacten te leggen.


17

LEVEN

MET DIABETES

Vetc-ers

Mogelijke sleutelfiguren zijn: • De Vetc-ers (Voorlichter Eigen Taal en Cultuur). Vaak zijn dit Nederlanders met een allochtone achtergrond die binnen de eigen gemeenschap bekend zijn en die tevens goede contacten onderhouden met de autochtone bevolking. Zij hebben een speciale basisopleiding gevolgd in gezondheid, opvoeding en voorlichtingstechnische vaardigheden via het NIGZ (Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie.) Enkele Vetc-ers hebben ook een basisopleiding diabetes gevolgd. Een Vetc-er kent de weg binnen de gemeenschap en kan de ingangen voor u verkennen. Ook heeft hij of zij een grote kennis van de cultuur van de doelgroep. Het is daarom een verstandige keuze om hem of haar zo veel mogelijk te betrekken in de organisatie van de bijeenkomst; op deze manier hoeft u niet steeds het wiel uit te vinden en leert u op eenvoudige wijze de behoeften van de doelgroep kennen. Realiseert u echter wel dat een VETC-er niet gratis is! Van tevoren kunt u met de Vetc-er een prijs voor de hele bijeenkomst afspreken. Meestal zijn de Vetc-ers via de GGD te bereiken. •

Diabetes Informatieposten Bij de DVN kunt u informeren of er allochtone Diabetes Informatieposten bij u in de buurt zijn. Mocht dat het geval zijn, kunt u hen vragen u te helpen met het leggen van de contacten en het inhoudelijk vormgeven van uw bijeenkomst.

GGD

•

De plaatselijke GGD (soms GG&GD) Dit is zeker aan te raden als u nog geen ervaring heeft in het geven van voorlichting. Zij kunnen u wellicht praktische tips geven over het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten voor allochtonen, maar belangrijker is nog dat zij u misschien kunnen verwijzen naar allochtone sleutelfiguren. De GGD heeft een ruime ervaring in het geven van voorlichting aan allochtonen. De GGD is voor allochtonen een bekende en tevens gezaghebbende organisatie. De ‘eerste generatie allochtonen’ kennen de GGD nog van de vaccinaties die ze bij binnenkomst in Nederland kregen.

RPCP

•

Regionaal Patiënten Consumenten Platform (RPCP) Deze platforms richten zich in hun regio o.a. op voorlichting. Sommige RPCP’s (bijv. het Amsterdamse Patiënten Consumenten Platform) hebben veel ervaringen in het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten aan allochtonen. Op http://www.rpcp.nl kunt u het RPCP bij uw in de buurt vinden. Mogelijk kennen zij sleutelfiguren die u kunnen helpen.

•

Misschien weet u zelf wel iemand met een allochtone achtergrond die u kan vertellen wat betrouwbare samenwerkingspartners zouden kunnen zijn.

Diabetes Informatieposten

eigen contacten

18


LEVEN

MET DIABETES

3.3 Hoe gaat u uw doelgroep benaderen? samenwerkingsverband allochtone zelforganisatie

Wanneer u eenmaal een geschikte sleutelfiguur gevonden hebt, kunt u gaan netwerken om een samenwerkingsverband aan te gaan met organisaties uit de betreffende doelgroep (bijv. een allochtone zelforganisatie. Dit zijn maatschappelijke, culturele, of godsdienstige organisaties van en voor allochtonen). Uit de praktijk is gebleken dat een samenwerkingsverband onontkoombaar is en tot de beste resultaten leidt. Het is dus belangrijk dat u al in een vroeg stadium op zoek gaat naar geschikte partners om mee samen te werken. Van tevoren moet u zich uiteraard al wel bedenken wat u precies te weten wilt komen. Uw sleutelfiguur weet het beste welke (zelf)organisaties belangrijk zijn voor de doelgroep. Samen met uw sleutelfiguur kunt u een geschikte doelgroeporganisatie benaderen. Bij islamitische doelgroepen kunt u bijvoorbeeld denken aan een moskee in de buurt. Antillianen daarentegen zijn vaak te bereiken in buurthuizen. Wanneer u Creolen wilt benaderen, kunt u het beste als eerste contact zoeken met de kerken die zij bezoeken. Deze kerken fungeren – net als de buurthuizen voor Antillianen - vaak als anker voor Creolen, waar tevens het mondelinge circuit haar werk goed doet. Ook Hindostanen zijn het beste in hun tempels te bereiken.

eerste gesprek

Vraag een eerste gesprek aan met een centrale persoon binnen uw doelgroep, bijv. de voorzitter van een moskee. Leg tijdens zo’n eerste gesprek duidelijk uit (of laat de sleutelfiguur dat doen als de persoon met wie u contact hebt geen Nederlands spreekt) wie u bent, wat u wilt gaan vertellen op zo’n bijeenkomst en waarom het belangrijk is dat uw doelgroep voorlichting over diabetes krijgt. Wees ook duidelijk in uw verwachtingen van de ander, de allochtone organisatie. Leg uit wat u van hen verwacht en vraag of zij denken dat zij u kunnen helpen. Neem niet te snel genoegen met een organisatie; de ervaring leert dat veel organisaties wel geïnteresseerd zijn in het geld dat u op tafel legt, maar uiteindelijk weinig ophebben met het oorspronkelijke plan van diabetesvoorlichting. Wellicht heeft u meerdere gesprekken met een organisatie nodig om te kunnen beoordelen of u met hen in zee gaat of niet. Andersom kan de organisatie zich in die tijd bedenken of zij achter uw plannen staan en of zij het praktisch uitvoerbaar achten.

veel tijd

Realiseert u zich dat er veel tijd in gaat zitten om een geschikte partner te vinden en dat er vervolgens nog gewerkt moet worden aan het programma. Een ruime planning is zeer wenselijk. Maak daarom met uw samenwerkingspartners concrete afspraken, waaraan u elkaar kunt houden.

ruime planning


19

LEVEN

MET DIABETES

3.4 De rollen en verantwoordelijkheden betrokkenen

Bij de voorbereiding en uitvoering van de voorlichtingsbijeenkomst zijn meerdere mensen betrokken: leden van uw afdeling, sleutelfiguren, mogelijk leden van de allochtone zelforganisaties en deskundigen van binnen en buiten de DVN. Het is van groot belang om vooraf te weten en af te spreken wie wat doet en wie waar verantwoordelijk voor is. Stel daarom vast:

afspraken

•

•

•

Wie binnen uw afdeling aanspreekpunt is: zowel voor de organisatie en voorbereiding van de bijeenkomst, als voor de bijeenkomst zelf en de follow-up van de bijeenkomst. Stel met elkaar vast wat de taken van deze persoon of personen zijn. Wat de exacte rol van de sleutelfiguur is. U zet de sleutelfiguur in vanwege zijn of haar netwerk en kennis van de juiste methode om de doelgroep te benaderen. Maar vaak heeft een sleutelfiguur een minder volledige kennis van diabetes. Wat voor diabetesinhoudelijke deskundigen u van binnen en buiten de DVN wilt inschakelen. Iemand uit uw afdeling of een Diabetes Informatiepost, die goed op de hoogte is van de ziekte diabetes en de laatste ontwikkelingen hieromtrent en iemand van buiten de DVN, denk aan de diabetesverpleegkundigen of een arts, of een diëtist.

3.5 Financiën begroting

20

Het voorbereiden en uitvoeren van uw voorlichtingsbijeenkomst kost uiteraard niet alleen tijd, maar ook geld. U zult dus ook een begroting moeten maken. In de bijlage is een voorbeeld opgenomen van mogelijke kosten. (Zie voor regelgeving voor extra financiële ondersteuning door het Algemeen Bestuur ook de kadermap hoofdstuk E.9-1: Kosten van afdelingsactiviteiten.)


LEVEN

MET DIABETES

4. De bijeenkomst

aandachtspunten

Als u al het voorbereidende werk heeft gedaan, kunt u beginnen met het uitvoerende gedeelte van de bijeenkomst zelf. Het is van belang dat u rekening houdt met de gewoonten en behoeften van uw doelgroep. Globaal genomen kunnen we zeggen dat de volgende thema’s extra aandacht vragen bij het invullen van de bijeenkomst: • de samenstelling van de groep • de tradities van de doelgroep • de introductie • de onderwerpen • de taal • de sprekers • de afsluiting 4.1 De samenstelling van de groep In de voorbereidingsfase met zelforganisaties bleek dat Turkse Amsterdammers wat betreft opleidingsniveau en maatschappelijke positie sterk van elkaar verschillen. Er bestaat een groep strengreligieuzen die het liefst mannen en vrouwen apart voorgelicht willen hebben. Ook oudere (45+) mannen en vrouwen hebben behoefte aan aparte voorlichtingsbijeenkomsten. Een kleinere groep vindt deze scheiding niet belangrijk en kiest voor gemengde voorlichtingsbijeenkomsten. Met betrekking tot de samenstelling van de groep is het belangrijk om te weten wat de wensen van de doelgroep zijn. Zo komt het voor dat onder islamitische groepen gemengde bijeenkomsten van mannen en vrouwen niet op prijs worden gesteld. Maar dit geldt echter niet voor alle bijeenkomsten voor die doelgroepen! Vaak is dit afhankelijk van de zelforganisaties met wie u de bijeenkomst organiseert. Wanneer u samenwerkt met een religieuze zelforganisatie is de kans groter dat u gescheiden bijeenkomsten zult moeten houden, dan wanneer u samenwerkt met bepaalde politieke organisaties. Veel van de allochtone zelforganisaties verschillen nogal in hun houding ten opzichte van religieuze of politieke overtuiging. Daarom is het aan te raden de samenstelling van de groep niet zelf ter sprake te brengen, maar dit over te laten aan uw sleutelfiguur. Wanneer uzelf het voorstel zou doen voor gescheiden bijeenkomsten, kan dit bij sommige (geëmancipeerde) organisaties overkomen als een vooroordeel. Laat de keuze over aan de zelforganisatie, zij kennen de gevoeligheden van hun doelgroep het beste.


21

LEVEN

MET DIABETES

4.2 De tradities van de doelgroep aantrekkelijk maken van bijeenkomsten

Ook de tradities van uw doelgroep zorgen voor een belangrijke bijdrage aan uw bijeenkomst. Veel meer nog dan de Nederlanders hechten allochtonen aan een gezellig samenzijn met iets van de eigen cultuur. Een hoge opkomst bereikt u dan ook door uw gasten iets leuks in het vooruitzicht te stellen. Zo kunt u bij een bijeenkomst voor Turken, Marokkanen of Antillianen zorgen voor lekker eten uit de eigen cultuur. Geef hier in de publiciteit ook aandacht aan: door te stellen dat er een bijeenkomst wordt georganiseerd met iets lekkers en een onderdeel voorlichting over diabetes, maakt u het aantrekkelijker voor mensen om te komen. Uiteraard kunnen de samenwerkingspartners u helpen het eten te verzorgen. Zo hebben Creolen, Antillianen en Hindostanen een grote liefde voor toneel. Het (laten) opvoeren van een toneelstuk zal dan ook mensen motiveren de bijeenkomst te bezoeken en ook zij houden van hapjes, drankjes of belegde broodjes. 4.3 De introductie Omdat veel allochtonen nog niet bekend zijn met diabetes, is het belangrijk dat hen meteen aan het begin van de bijeenkomst wordt verteld wat zij kunnen verwachten. Leg duidelijk uit hoe het programma er die dag of avond uitziet en stel alvast uw sprekers voor. Benadruk ook dat, hoewel de bijeenkomst een serieus thema heeft, er ook plaats is voor gezelligheid in de vorm van een warme maaltijd/hapjes/dans/muziek. 4.4 De inhoud

onderwerpen

Veel van de onderwerpen die u op een reguliere voorlichtingsbijeenkomst over diabetes aan de orde stelt, zijn ook hier relevant. (zoals preventie, eten en bewegen, etc.) De meeste vragen gingen over geneesbaarheid, erfelijkheid, behandelingsmogelijkheden, (te veel) medicatie, andere ziektes, symptomen, oorzaken, levensduur, het recht op hulpmiddelen, dieet en voeding. De vragen werden doorgaans in het publiek gesteld. Sommigen kwamen na afloop nog voor een persoonlijk advies. We hebben in hoofdstuk 2 gezien hoe cultuur en diabetes verweven zijn en het is van groot belang de daar genoemde onderwerpen in uw voorlichting een plekje te geven.

22


LEVEN

MET DIABETES

voeding

We hebben gezien dat voeding een zeer centrale rol speelt, dus hier zal zeker aandacht voor moet zijn tijdens de bijeenkomst. Zorg dat u globaal inzicht hebt in de eetgewoonten van uw publiek. Hiermee voorkomt u dat u uw publiek uit pure onwetendheid beledigt. Zo is het belangrijk om te weten dat moslims geen varkensvlees eten, omdat zij dit als onrein beschouwen. Tevens drinken zij vanuit geloofsovertuiging geen alcohol. Dit wil echter niet zeggen dat u dit onderwerp niet moet behandelen tijdens uw bijeenkomst. Alcohol is immers een belangrijk thema voor iedereen met diabetes en hoewel het gebruik ervan door de Islam niet is toegestaan, kunt u als voorlichter niet weten hoe strikt deze regels op individueel niveau worden nageleefd.

woordkeus

Behandel het onderwerp daarom wel, maar kies uw woorden nauwkeurig. U zou bijvoorbeeld kunnen zeggen: ‘waarschijnlijk gebruiken jullie allemaal al geen alcohol en dat is heel goed, maar het is toch belangrijk om te weten wat de invloed van alcohol op diabetes is.’ Bij Hindostanen doet zich een zelfde soort situatie voor waar het gaat om het eten van vlees. De meeste Hindostanen eten geheel of gedeeltelijk vegetarisch, maar desalniettemin is het belangrijk hen voor te lichten over het nuttigen van vlees. Hierbij geldt eveneens dat u voorafgaand aan het onderwerp aan uw publiek duidelijk kunt maken dat het waarschijnlijk niet op hen van toepassing zal zijn, maar dat u hen de informatie toch niet wilt onthouden.

programmavolgorde

Het is aan te raden de programmavolgorde niet alleen te bepalen, maar in overleg met uw sleutelfiguur, bijvoorbeeld de Vetc-er. Het tonen van de videoband in één keer bleek bij de Turkse doelgroep niet goed te werken; de meeste Turken konden de concentratie van een langere tijd naar een film kijken niet goed opbrengen en zij werden onrustig. Op basis van deze ervaring is het programma voor de Turkse doelgroep aangepast: de videoband wordt met drie tussenpauzes afgespeeld. Na het eerste gedeelte geeft de arts nu aanvullende informatie en vraagt het publiek om te reageren.


23

LEVEN

MET DIABETES

4.5 De taal De interactie tussen de deelnemers en de arts verloopt laagdrempelig, dat wil zeggen met eenvoudig taalgebruik. Na het tweede stuk van de film geeft de diëtiste toelichting, voornamelijk over gezonde voeding en beweging. Vervolgens gaat zij ook een interactie aan met het publiek. Het laatste stuk gaat over religie. eenvoudige taal

Het overdragen van kennis is een van uw taken als voorlichter, maar realiseert u zich wel dat veel allochtonen laag of helemaal niet zijn opgeleid en dat veel van hen analfabeet zijn. Hierdoor moet u zeer makkelijke taal gebruiken en veel duidelijk maken aan de hand van eenvoudige tekeningetjes.

eigen taal

Zo mogelijk wordt de voorlichting gehouden in de eigen taal van uw doelgroep. Dit geldt overigens niet alleen voor doelgroepen die doorgaans minder kennis hebben van de Nederlandse taal zoals Turken en Marokkanen, maar ook voor bijvoorbeeld Hindostanen, Antillianen en Creolen. Lange tijd is gedacht dat voorlichting aan Hindostanen, Antillianen en Creolen wel in het Nederlands kon, omdat zij deze taal doorgaans goed beheersen. En hoewel dit inderdaad het geval is, is gebleken dat deze groepen het zeer op prijs stellen wanneer zij voorlichting krijgen in de eigen taal. U moet zich hierbij bedenken dat diabetes een emotioneel onderwerp kan zijn. Wanneer mensen geëmotioneerd raken, willen zij die emotie het liefste kwijt in hun eigen taal. Dan is het belangrijk dat zij ook benaderd worden vanuit die taal. Ook voor autochtone Nederlanders geldt dat zij in emotionele situaties in het buitenland zich vaak alleen nog in het Nederlands kunnen uitdrukken, terwijl veel autochtonen de engelse taal goed beheersen. Zorg er daarom voor dat er iemand is die de taal van de doelgroep spreekt. Als niemand van uw afdeling de betreffende taal spreekt, moet u op zoek gaan naar iemand die dat wel doet. We hebben al eerder gezien dat de sleutelfiguur, denk aan de VETC-er, dan uitkomst biedt. 4.6 De sprekers

Uiteindelijk riep de videoband Ziekte van de eeuw met beelden uit eigen land veel herkenning op. De aanwezigen reageerden vaak erg verbaasd op de beelden en uitspraken van de Turkse deskundigen over diabetes. Behalve herkenning was het een moment van bewustwording. Het gevoel te worden begrepen leidt zeker tot motivatie, wat vervolgens weer leidde tot de behoefte om meer te willen leren over diabetes. Het betrekken van het land van herkomst bij de voorlichtingsmethodieken bleek het positieve gedrag bij Turken sterk te bevorderen.

24


LEVEN

MET DIABETES

de sprekers

Diabetes Informatiepost

Uiteraard heeft u tijdens uw bijeenkomst een aantal geschikte sprekers nodig. Natuurlijk probeert u een Diabetes Informatiepost, indien mogelijk van allochtone afkomst, aanwezig te laten zijn om iets over de DVN en zijn of haar rol binnen de DVN te vertellen. Als het niet mogelijk is een Diabetes Informatiepost met een allochtone achtergrond aanwezig te laten zijn kan ook een Nederlandse Diabetes Informatiepost aanwezig zijn. De Nederlandse Diabetes Informatiepost moet zich wel verdiept hebben in de cultuur en achtergronden van de doelgroep. Ook kunt u bij de DVN informeren welke mensen in uw regio een cursus voor Diabetes Informatiepost hebben gevolgd.

De aanwezigen waren niet of onvoldoende op de hoogte van het feit dat een diabetespatiënt door verschillende medici gezien moet worden, men snapt niet goed waarom het niet allemaal bij één arts kan. Ook denkt men steeds in termen van het hebben van een ‘beetje suiker’ en het hebben van ‘veel suiker’. diabetesverpleegkundige en/of arts

De bijdrage van een diabetesverpleegkundige (of arts) en/of diëtist is onmisbaar voor uw voorlichtingsbijeenkomst. Zij kunnen op eenvoudige wijze informatie geven over de ziekte diabetes, maar ook over de rol die ieder specifiek heeft binnen het diabetesteam. Uit de praktijkvoorbeelden blijkt immers dat veel allochtonen niet begrijpen waarom de diabeteszorg niet bij één arts kan worden ondergebracht. Tevens kunnen door de aanwezigheid van een medisch team eventuele drempels bij de doelgroep worden weggenomen en is er de mogelijkheid tot persoonlijk contact, waarbij juist de meeste vragen worden gesteld.

diëtist

Veel allochtonen vinden het fijn als de diabetesverpleegkundige of arts uit de eigen cultuur afkomstig is. Het is ook zeer aan te raden een diëtist uit te nodigen met dezelfde culturele achtergrond als uw publiek. Op deze manier kan namelijk het beste het culturele eetpatroon worden bekeken en kan de diëtist uitleg geven over specifieke gerechten die wellicht bij autochtone diëtisten niet bekend zijn. Als u deze mensen niet direct in uw eigen omgeving kan vinden, schroom dan niet om uit te wijken naar iemand die niet uit uw regio komt. De GGD kan u wellicht vertellen welke artsen een allochtone achtergrond hebben.

andere zorgaanbieders

Eventueel kunt u nog een reguliere zorgaanbieder benaderen. U kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan een zorgverzekeraar. Gebleken is dat veel allochtonen vragen hebben over bijvoorbeeld de vergoeding van diabeteshulpmiddelen en de eventuele behandeling van diabetes tijdens een verblijf in het land van herkomst.


25

LEVEN

MET DIABETES

Bovendien is het zo dat zorgverzekeraars geïnteresseerd zijn in het ondersteunen van specifieke initiatieven ten behoeve van hun allochtone cliënten en zij soms bereid zijn ook financiële steun te geven aan uw bijeenkomst. 4.7 De afsluiting Na afloop van de film werden nog een aantal vragen beantwoord. Persoonlijke vragen werden bewaard tot het einde van de bijeenkomst zodat de arts of diëtiste die privé kon beantwoorden. Om de bijeenkomst goed af te kunnen ronden en de bezoekers met een tevreden gevoel te laten vertrekken, is het belangrijk dat u een leuke afsluiting heeft. We hebben al eerder geconcludeerd dat een lekkere maaltijd of smakelijke hapjes hiervan goede voorbeelden zijn. Maar ook muziek of dans uit de eigen cultuur is een goede optie. Ook hierbij is het beste dit te overleggen met de sleutelfiguren. Zij hebben immers vaker met de doelgroep te maken gehad en weten welke vorm op waardering van de bezoekers kan rekenen. Het is in ieder geval belangrijk een dergelijke vorm van ontspanning te laten volgen op een avond vol informatie, die wellicht bij sommige bezoekers nogal wat heeft losgemaakt. Blijf daarom zo lang mogelijk aanwezig en sta open voor vragen en opmerkingen van uw bezoekers. Ook als de taal problemen geeft is het toch belangrijk dat u blijft en moeite doet voor de doelgroep. De ervaring heeft geleerd dat dit tot grote waardering leidt.

26


LEVEN

MET DIABETES

5. Publiciteit: hoe maakt u uw bijeenkomst bekend?

interesse wekken

Als u voor het eerst een voorlichtingsbijeenkomst organiseert, is het belangrijk voldoende publiciteit hieraan te geven. U zult de interesse van mensen moeten wekken en hen moeten overtuigen van het nut van een dergelijke bijeenkomst. In eerste instantie zal dit niet meevallen. Veel allochtone zelforganisaties hebben maar weinig aandacht voor de gezondheidsproblematiek van hun doelgroep. Zij hebben zich van oudsher met name toegelegd op de arbeidspositie van hun achterban en het behouden en ontwikkelen van de gezamenlijke cultuur. Het vraagt van hen dan ook een andere inspanning dan ze gewend zijn te leveren. 5.1 Middelen

denkkader

geen PR-folders of informatie

Het is belangrijk dat u ook bij het nadenken over promotiemateriaal zich realiseert dat u, wellicht vanuit uw eigen westerse denkkader, andere ideeën hebt over welke materialen er geschikt voor zijn. Een voorbeeld hiervan zijn folders. In Nederland zijn we gewend over de meest uiteenlopende onderwerpen folders te lezen. Over iedere ziekte bestaat er wel één en wij vinden het vaak een praktische manier om in korte tijd belangrijke informatie tot ons te nemen. Vanuit een Nederlands perspectief zouden we dan ook geneigd zijn om folders te laten drukken met daarin beknopte informatie over diabetes en een uitnodiging met programma voor de voorlichtingsbijeenkomst. De praktijk heeft ons echter laten zien dat dit in veel allochtone culturen niet werkt. Nederlandse folders worden niet altijd begrepen vanwege de taalbarrière en ook folders in de moedertaal zijn niet altijd een succes als middel om mensen te werven voor een bijeenkomst. Zoals we al eerder hebben aangegeven kunnen nog altijd veel allochtonen niet lezen of schrijven en de folders zijn voor hen dus onbruikbaar. Bij een voorlichtingsbijeenkomst voor Turken en Marokkanen bleek dat maar liefst 88% van de bezoekers via het mondelinge circuit had vernomen dat er een bijeenkomst zou worden georganiseerd.

mondelinge reclame

Gebleken is dat de beste resultaten behaald worden door mondelinge reclame. Voor alle allochtone doelgroepen geldt immers dat zij informatie eerder zullen aannemen als relevant als deze door iemand van de eigen groep wordt verstrekt. In hun ogen is een bijeenkomst van een Nederlandse vereniging, waar men waarschijnlijk nog nooit van gehoord heeft, minder belangrijk dan een bijeenkomst georganiseerd door de eigen gemeenschap. Het is dus zaak zo veel mogelijk mensen mondeling te (laten) informeren over de bijeenkomst. Over het algemeen is dat juist makkelijker te realiseren binnen een allochtone gemeenschap dan binnen de autochtone, omdat de onderlinge banden in die gemeenschap vaak hechter zijn dan in Nederland.


27

LEVEN

MET DIABETES

Zorg dat u alle personen hebt bereikt die binnen uw doelgroep een belangrijke positie innemen, zodat zij het verder kunnen vertellen aan de rest van de doelgroep. flyers en posters als aanvulling

Een ander instrument om publiciteit te geven aan uw bijeenkomst is het maken van flyers en posters in de eigen taal. Dit heeft als voordeel boven een folder of brochure dat het maar één pagina groot is en de boodschap dus onmiddellijk duidelijk is. Er hoeft immers niet eerst een heel boekje te worden gelezen, waartegen de weerstand vaak groot is. Bovendien kunt u een poster makkelijk ophangen op plaatsen waar veel leden van uw doelgroep komen, denk bijvoorbeeld maar eens aan gebedsruimten, koffiehuizen of verenigingen. Bedenk echter wel dat het gebruik van posters of flyers niet altijd noodzakelijk is. Amsterdam heeft bijvoorbeeld veel meer allochtone inwoners dan Groningen. U kunt zich afvragen of het in een relatief kleine gemeenschap iets toevoegt aan de mondelinge informatie. Het ontwerpen en drukken van materiaal vraagt immers ook nog eens tijd en geld. In de praktijk is gebleken dat mensen wel degelijk de posters opgemerkt hebben, maar dat de motivatie om de bijeenkomst te bezoeken ontstond vanuit de mondelinge reclame. Posters en flyers kunnen dan ook beschouwd worden als een aanvulling op het mondelinge circuit.

media

Tenslotte kunt u nog verschillende media benaderen die belangrijk zijn voor uw doelgroep. Met name in de grote steden zijn er lokale radio- en televisiestations voor allochtone doelgroepen. U kunt dan bijvoorbeeld denken aan Migranten TV Nederland, maar u kunt ook verschillende landelijke omroepen benaderen die zich hebben gericht op allochtonen. Voorbeelden hiervan zijn de Nederlandse Moslim Omroep (NMO) en de Organisatie voor Hindoe Media (OHM) (zie bijlage), maar er zijn ook verschillende radio- en televisieprogramma’s voor andere groeperingen. Informeer hiernaar bij uw sleutelfiguren, zij kunnen u het beste vertellen welke media het meest gebruikt worden binnen de groep.

28


LEVEN

MET DIABETES

6. Hulpmiddelen tijdens de bijeenkomst Geschreven materiaal folders in de eigen taal

brochures

Ook tijdens de voorlichtingsbijeenkomst heeft u materiaal nodig. Gebleken is dat folders niet effectief zijn als promotiemateriaal, maar op de bijeenkomst zelf is wel degelijk interesse voor folders in de eigen taal. Het is dan ook aan te raden deze paraat te hebben tijdens de bijeenkomst. Helaas is die voorlichting niet verkrijgbaar in alle talen. (Zie bijlage). De meest bekende brochures zijn die van NovoCare, genaamd ‘Wat is diabetes?’ Deze brochure is verkrijgbaar in het Nederlands-Arabisch, het Nederlands-Turks en voor Hindostanen. In deze folders wordt op een heldere manier in eenvoudig taalgebruik uitgelegd wat diabetes is, wat het belang is van gezonde voeding en beweging en wordt ingegaan op complicaties. Ook komen belangrijke culturele aspecten als de ramadan en vakanties in het land van herkomst aan de orde. Een andere folder die de interesse wekte van verschillende doelgroepen, is de folder ‘Gezonde voeding’ van Aventis. Deze is verkrijgbaar in het Arabisch en in het Turks. In de bijlage is de tekst van de speciale folder van de DVN, ‘Informatiemateriaal voor anderstaligen’ opgenomen, met daarin een lijst met publicaties in verschillende talen. In de folder wordt een overzicht gegeven van internationale, informatieve internetsites over diabetes. Meerdere folders kunt u bestellen bij het Centraal Bureau van de DVN. Indien u behoefte heeft aan ander ondersteunend materiaal kunt u altijd informeren bij de coördinator allochtonen op het Centraal Bureau van de DVN. Audio-visueel materiaal De meeste Nederlanders denken bij dergelijke bijeenkomsten al gauw aan een powerpoint-presentatie of een groot aantal op een scherm geprojecteerde sheets, maar dat is voor iedere allochtone doelgroep af te raden. U kunt het beste te werk gaan met audiovisueel materiaal zoals video en daarbij veel ruimte inbouwen voor persoonlijk contact.

video’s

In februari 2002 werden de Turkse en Marokkaanse versies van de diabetesvoorlichtingsfilm Ziekte van de Eeuw in gebruik genomen. In oktober 2002 kwamen daar de Hindostaans-Surinaamse, CreoolsSurinaamse, Antilliaanse en multiculturele varianten bij. De informatie is vrij algemeen van aard en is daarom bij uitstek geschikt voor een eerste bijeenkomst waar de doelgroep nog bekend moet worden gemaakt met diabetes. Vooral de beelden van het land van herkomst roepen bij de verschillende doelgroepen herkenning op en motiveert mensen om aandachtig te blijven. Het is dus zeer aan te raden deze films te vertonen tijdens een algemene voorlichtingsbijeenkomst. (zie bijlage).


29

LEVEN

MET DIABETES

Eventueel kunt u voor extra materiaal contact zoeken met de sleutelfiguur, bijvoorbeeld een Vetc-er. Onder Turkse en Marokkaanse bezoekers van bijeenkomsten is een enquête gehouden over de resultaten van de voorlichting. Hierbij is gebleken dat de waardering voor de video Ziekte van de Eeuw goed was. 64% sprak van ‘goed’ en 28% zelfs van ‘zeer goed’. Als belangrijkste boodschap werden genoemd: ‘aandacht voor de voeding’, ‘met diabetes valt goed te leven’ en ‘het belang van beweging’. 70% vond de lengte van de film precies goed, 15% iets te kort en 6% veel te lang. Het viel op dat met name Turken tevreden waren met de lengte.

toneel

30

Creolen, Antillianen en Hindostanen kennen een cultuur waarin veel aandacht is voor toneel. Hiervan kunt u uiteraard gebruik maken tijdens de bijeenkomst. Er bestaat reeds een kant en klaar toneelstuk over diabetes. Dit toneelstuk is oorspronkelijk gemaakt in het kader van een diabetesvoorlichtingsproject voor Hindostanen in Nederland en bleek een groot succes. Naast een liefdesverhaal bevat het toneelstuk ook behoorlijk wat informatie, zodat de bezoeker ongemerkt leert. Het toneelstuk is voorbereid en uitgevoerd door medewerkers van de Hindostaanse zelforganisatie Anand Joti. (zie bijlage)


LEVEN

MET DIABETES

7. De toekomst 7.1 Hoe houdt u contact? De publieksbijeenkomsten hebben veel mensen gemotiveerd en gestimuleerd om de stap te nemen om de huisarts om informatie te vragen. Fatima Malki werd na de bijeenkomsten regelmatig nog door deelnemers gebeld voor informatie. Veel mensen hebben duidelijk te kennen gegeven dat zij graag een vervolgbijeenkomst willen waarin uitgebreider op het onderwerp kan worden ingegaan.

Nu u eenmaal een voorlichtingsbijeenkomst heeft gehouden, is het belangrijk om contact te houden met uw doelgroep. Immers, wellicht wilt u in de toekomst wat kleinere, meer specifieke bijeenkomsten organiseren voor dezelfde doelgroep. Ook is het van belang contact te houden zodat u weet wat er binnen de gemeenschap leeft. We hebben gezien dat mensen op een eerste bijeenkomst meestal wat terughoudend zijn doordat zij elkaar misschien niet kennen of niet gewend zijn te praten over ziekte. contactpersoon

ronde

Naarmate zij echter deze schroom overwinnen, is het belangrijk dat zij weten bij wie zij terecht kunnen met vragen over diabetes. Bovendien zal men pas het belang onderkennen van de DVN op het moment dat de DVN letterlijk een ‘gezicht’ heeft gekregen. Maar het houden van contact blijkt in de praktijk makkelijker gezegd dan gedaan. Ook voor het onderhouden van contact heeft u uw sleutelfiguren nodig. Zij kennen de groep en haar wensen immers het beste. Zo is gebleken dat mensen na een eerste publieksvoorlichting zich niet of nauwelijks opgeven voor de kleinere groepsvoorlichtingen, maar dat zij toch aangeven behoefte te hebben aan meer informatie. De Nederlandse methode van inschrijflijsten bij de deur werkt echter niet en daarom zult u mensen op een andere manier moeten benaderen, met behulp van uw sleutelfiguren. Een goede methode is bijvoorbeeld om een aantal dagen na een publieksbijeenkomst samen met uw sleutelfiguur een 'rondje te maken'. Samen kunt u informeel inventariseren hoe de reacties op de bijeenkomst zijn en kunt u mensen die geïnteresseerd zijn wijzen op de mogelijkheid om in kleinere groepen een keer dieper op de materie in te gaan. Vaak hebben sleutelfiguren ook goede ideeën over hoe u zoiets moet aanpakken.


31

LEVEN kaarten

MET DIABETES

Een erg leuk initiatief om contact te houden is het sturen van verjaardagskaarten naar mensen binnen uw doelgroep. Dit is eenvoudig te realiseren door iedereen die op de publieksbijeenkomst is geweest te registreren. Hiervoor is een simpele lijst met namen, adressen en geboortedata genoeg. Zelf kunt u kaarten ontwerpen met bijvoorbeeld een leuke prent met felicitatie aan de voorkant en op de achterkant het logo van de DVN en een aantal diabetesgerelateerde tips. Iedereen vindt het leuk een verjaardagskaart te ontvangen en daardoor leest men automatisch ook de boodschap op de achterkant. Eventueel kunt u door middel van zo'n verjaardagskaart mensen uitnodigen om een bijeenkomst te bezoeken of zich voor een basiscursus diabetes op te geven. 7.2 Resultaten?! Bedenk dat het benaderen van allochtonen een lange adem vraagt en dat resultaten niet al te snel verwacht mogen worden. Bedenk dat de door u verstrekte informatie het begin is van een proces bij uw doelgroep. Op individueel niveau zullen mensen de opgestoken kennis verwerken en komen tot een goede manier van omgaan met hun diabetes, waarbij ze geen afstand hoeven te doen van hun culturele normen en waarden. Dit alles laat zich niet meten in cijfers, maar vormt een groot goed waaraan u hebt bijgedragen. Wees dan ook niet teleurgesteld als blijkt dat mensen zich niet of nauwelijks aanmelden voor vervolgbijeenkomsten of geen lid willen worden. U hebt in ieder geval mensen bewust gemaakt van het bestaan van diabetes en die informatie kan op enig moment in ieders leven een belangrijke rol vervullen. U hebt de DVN onder een groot publiek bekend gemaakt. Ook al worden mensen niet direct lid, ze weten nu dat de diabetesvereniging bestaat. Wellicht dat zij in de toekomst, wanneer zij opnieuw in contact komen met de DVN alsnog besluiten tot lidmaatschap. Werving van Diabetes Informatieposten onder allochtonen kan heel waardevol zijn voor de DVN. Echter niet iedereen kan Diabetes Informatiepost worden. Aan een aantal basisvoorwaarden moet namelijk worden voldaan. • Minimaal 1 jaar diabetes hebben (of een partner of kind met diabetes hebben) • Lid zijn van de DVN Als dat zo is, dan kunt u hen via de afdeling aanmelden. Zij krijgen in Leusden een intakegesprek en opleidingstraject.

32


LEVEN

MET DIABETES

Bijlage 1 Stappenplan 1. 2. 3. 4.

Besluit om voorlichting te geven aan allochtonen. Bepaal uw doel. Bepaal uw doelgroep. Bereid noodzakelijk contacten voor: • Zoek een sleutelfiguur. • Roep de hulp in van sleutelfiguren. • Stel in overleg vast wat de informatiebehoefte van uw doelgroep is, bepaal hoe u de groep het beste kunt benaderen en wat de didactische aanpak zou moeten zijn. 5. Leg contact met allochtone samenwerkingspartners. • Voer een eerste gesprek samen met sleutelfiguur, biedt daarin duidelijkheid over: • Wat u te bieden heeft. • Wat u van de allochtone partner(s) verwacht. • Stel een ruime planning op. 6. Spreek binnen de afdeling, maar ook met de sleutelfiguur en de allochtone samenwerkingspartner, en de externe deskundigen die u bij de bijeenkomst wilt betrekken, af wie wat doet en wie waarvoor verantwoordelijk is. • Wie is aanspreekpunt binnen de afdeling: vooraf, tijdens en na de bijeenkomst. • Wat is rol van de sleutelfiguur. • Wat is de rol en inbreng van de deskundigen van buiten. 7. Stel een begroting op voor het gehele project, dat wil zeggen: van de voorbereiding, publiciteit, middelen en aankleding van de bijeenkomst, het inschakelen van deskundigen tot en met de nazorg. 8. Loop bij het vaststellen van de bijeenkomst zelf de volgende aandachtspunten na: • Hoe u de groep samenstelt. • Dat het karakter van de bijeenkomst aansluit bij tradities van uw doelgroep. • Dat deelnemers duidelijk weten wat ze kunnen verwachten. • Welke onderwerpen relevant zijn voor uw doelgroep, hoe u die onderwerpen het beste over het voetlicht kunt brengen en in welke volgorde. • Gebruik van duidelijk en simpele taal en illustraties. • Kies uw sprekers zorgvuldig, zo mogelijk met dezelfde allochtone achtergrond als uw doelgroep. • Zorg voor een aantrekkelijke afsluiting. 9. Maak uw bijeenkomst bekend. • Gebruik geen folder, maar maak het mondeling bekend binnen uw doelgroep. • Druk ter aanvulling posters of flyers met een aankondiging van uw bijeenkomst. • Kondig uw bijeenkomst eventueel aan via het lokale allochtone radio- of TV-station. 10. Kies de materialen die u tijdens de bijeenkomst wilt gebruiken. • Schriftelijk materiaal: folders en brochures die specifiek zijn voor uw doelgroep. • Audio-visueel materiaal: videoserie Ziekte van de eeuw en toneel. 11. Houd contact met uw doelgroep na de bijeenkomst. • Wees duidelijk wie binnen uw afdeling aanspreekpunt is voor vragen en verdere contacten met de doelgroep. • Herinner uw deelnemers aan de DVN: maak een ronde of stuur een kaart, of iets anders. 12. Houd het centraal bureau van de DVN op de hoogte van uw ervaringen.


33

LEVEN

MET DIABETES

Bijlage 2 Informatiemateriaal voor anderstaligen Schriftelijk informatiemateriaal in andere talen Arabisch algemeen: NovoCare: ‘Wat is diabetes?’ in Arabisch en Nederlands: brochure Arabisch voeding: Aventis: Gezonde voeding: brochure Arabisch koolhydratenlijst Thuiszorg Het Friese Land: kopieën Duits algemeen: verklaring begrippen uit Diabetes-Journal 10/2000: kopieën Duits type 2 tabletten: artikel uit D-journal 135, 1998: kopieën Duits type 2 tabletten: artikel uit D-journal 144, 2000: kopieën Engels algemeen: On Target for Life van Lifescan: kopieën Engels voeding: Dietary Recommandations van British Diabetic Association: kopieën Engels voeding: The Asda Guide for People with Diabetes van British Diabetic Association: kopieën Frans algemeen: van internetsite Canadese Diabetesorganisatie: kopieën Frans zelfcontrole type 2: artikel uit Equilibre september 1999: kopieën Frans preventie complicaties: artikel: kopieën Hindi algemeen: Diabetes. A basic guide van British Diabetes Association: kopieën Hindi algemeen: Diabetes Care. Brochure van British Diabetes Association: kopieën Hindi algemeen: Diabetes in hospital. Brochure van British Diabetes Association: kopieën Hindostanen algemeen: Wat is diabetes mellitus type 2? brochure Italiaans algemeen: Vivere con il diabete. Brochure Becton Dickinson. kopieën Italiaans voeten: Cura dei piedi. Brochure Becton Dickinson. kopieën Italiaans injecteren: Selezione e rotazione delle zone d’iniezione. Brochure Becton Dickinson: kopieën Ramadan artikel uit Patient Care november 2000: kopieën Ramadan 1999/2000 (in Turks, Arabisch, Farsi, Somalisch): kopieën Russisch algemeen. Brochure Eli Lilly, Roche, BD (is niet altijd op voorraad) Russisch voeten, folder Aventis: kopieën Spaans algemeen: van internetsite Bayer: kopieën Spaans: informatie op internet: kopieën Turks algemeen: NovoCare: ‘Wat is diabetes?’ in Turks en Nederlands: brochure Turks algemeen: Diyabet ve Siz: brochure en kopieën daarvan Turks voeding: Aventis: Gezonde voeding: brochure Turks voeding: Advies bij diabetes van Thuiszorg Amsterdam: kopieën Het is mogelijk één exemplaar van elke folder/brochure aan te vragen bij de coördinator allochtonen van de Diabetesvereniging Nederland, e-mail: [email protected] of telefoon (033) 463 05 66. Er wordt van niet-leden een vrijwillige bijdrage gevraagd in de porto- en kopieerkosten. Voor meer exemplaren van de brochure ‘Wat is diabetes?’ in Nederlands-Arabisch, Turks of voor Hindostanen gelieve contact op te nemen met Novo Nordisk, telefoon (0172) 44 94 94. Voor meer exemplaren van de brochure ‘Gezonde voeding’ (Arabisch en Turks) gelieve contact op te nemen met Aventis, telefoon (033) 253 32 42.


34

LEVEN

MET DIABETES

Audio-visueel materiaal Videofilm – Diabetes: de ziekte van de eeuw Dit is een serie van zeven videobanden voor allochtonen. Er wordt steeds hetzelfde verhaal verteld, telkens in een andere taal en met elementen van de diverse culturen. Er is een Turkse, MarokkaansArabische, Marokkaans-Berberse, Creoolse, Antilliaanse, Hindostaanse en Nederlandstalige versie. De films bevatten een eenvoudige medische uitleg over diabetes en de beleving van de ziekte door de doelgroep. Elke film belicht de ziekte vanuit de eigen cultuur. De film kan individueel bekeken worden of in een groep met als doel diabetes bespreekbaar te maken. Elke film duurt 23 minuten. • • • • • • •

Diabetes: de ziekte van de eeuw Antilliaans Diabetes: de ziekte van de eeuw Creools Diabetes: de ziekte van de eeuw Hindostaans Diabetes: de ziekte van de eeuw Marokkaans-Arabisch Diabetes: de ziekte van de eeuw Marokkaans-Berbers Diabetes: de ziekte van de eeuw Multiculturele versie Diabetes: de ziekte van de eeuw Turks

DVN-afdelingen die met de groepsvoorlichting aan allochtonen actief aan de slag gaan kunnen de video, die zij hiervoor nodig hebben, gratis aanvragen bij de coördinator Allochtonen (tel. 033-463 05 66). Uw activiteit wordt dan geregistreerd en na enige tijd wordt navraag gedaan naar de voortgang en de ervaringen. Diabetesverpleegkundigen, die actief aan de slag gaan met groepsvoorlichting aan allochtonen en die hiervoor de samenwerking zoeken met een DVN afdeling, kunnen ook een video gratis aanvragen bij de coördinator Allochtonen. Ook dit wordt geregistreerd en na enige tijd wordt navraag gedaan naar voortgang en ervaringen. Overig video-materiaal De DVN-afdeling Den Haag heeft een video voor Hindostanen over diabetes mellitus type 2: ‘Zorg voor jezelf’. De video is in het Sarnami en Nederlands ondertiteld. Informatie bij mw. D. Engelman, Centraal Bureau DVN telefoon (033) 463 05 66. Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIGZ) heeft video en cd over diabetes in het Turks, Marokkaans (Arabisch) en Berber; Nederlands ondertiteld. Informatie over hoe te bestellen: (0348) 43 76 06 of via de website http://www.nigz.nl


35

LEVEN

MET DIABETES

Instructievideo bewegen De instructievideo 'Bewegen is gezond - en nog gezellig ook' , die gemaakt is in opdracht van NOC*NSF, als onderdeel van het actieprogramma Nederland in Beweging!, is uitgegeven in vijf taalversies: Turks, Marokkaans-Arabisch, Berber, Chinees en Nederlands. Op de video ziet u hoe een gymnastiekleidster een aantal oefeningen voordoet. Ze legt de oefeningen eerst uit. U kunt dan mee oefenen. Daarna kunt u op de muziek mee doen met de gymnastiekleidster en de deelneemsters. U kunt de oefeningen staand of zittend doen. Het zijn eenvoudige oefeningen, waarbij u al uw spieren traint. De video heeft een speelduur van circa 30 minuten, kost € 7,50 per stuk (exclusief verzendkosten), en is te bestellen bij: NIGZ Klantenservice Postbus 500, 3440 AM Woerden telefoon 0348 437606, e-mail: [email protected] Nederlands bestelcode SA021018 Turks bestelcode SA02996 Marokkaans-Arabisch bestelcode SA02997 Berber bestelcode SA02998 Chinees bestelcode SA02999 Toneel De Stichting Anand Joti te Amsterdam heeft een (volks)toneelstuk in het Hindostaans, Antilliaans en Creools, waarin diabetes een rol speelt. Informatie bij Stichting Anand Joti De heer André Bhola Meierhof 5b 1106 HA AMSTERDAM Tel. 06-21563943

36


LEVEN

MET DIABETES

Bijlage 3 Voorbeeld Begroting Locatiekosten Koffie/thee/frisdrank Publiciteit: posters, flyers Kosten hapjes Kosten Vetc-er Attentie inleiders: - medeorganisatoren, - arts, dvk, etc Technisch materiaal: - videorecorder - t.v. scherm Reiskosten - medewerkers - inleiders Muzikanten/toneelspelers Overige kosten

€

Totaal

€


37

LEVEN

MET DIABETES

Bijlage 4 Overzicht websites andere talen De DVN heeft een overzicht samengesteld met internationale informatieve internetsites over diabetes. De DVN is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze sites. De Diabetesvereniging controleert de links naar de websites twee maal per jaar. Door de dynamiek van het internet kunnen deze links echter tussentijds wijzigen. Chinees: Deens: Duits: Engels: Fins: Frans:

Italiaans: Kroatisch: Litouwens: Noors: Pools: Portugees: Russisch: Spaans: Turks:

Zweeds:

www.chinadiabetes.net.cn www.diabetes.dk www.diabsite.de www.diabetes.org www.diabetes.fi/svenska/index.html www.afd.asso.fr www.diabete-abd.be www.diabetes.se www.lillychina.com www.fand.it www.idb.hr/povijest.htm www.is.lt/diabetas/ N-00284/index.html www.dianet.no/index.htm www.cukrzyca.pl www.apdp.pt www.diabet.ru www.cop.es/colegiados www.arkadasimdiyabet.org www.aemmedi.it www.dem.it www.diabetesmonitor.com www.itn.it/ad www.siditalia.it www.diabetolognytt.nu

Indien u wilt weten of er een diabetesvereniging in een bepaald land gevestigd is, kunt u informatie vinden op de website van de International Diabetes Federation (IDF): www.idf.org Overige informatie Fona is de informatielijn waar allochtone families en intermediairs (bijvoorbeeld hulpverleners) vragen kunnen stellen over gezondheid, onderwijs en opvoeding. Fona beschikt over voorlichters die op de hoogte zijn van de achtergronden en gebruiken van de in Nederland veel voorkomende allochtone culturen en die bovendien de bellers te woord kunnen staan in het Turks, Marokkaans-Arabisch, Marokkaans-Berber, klassiek Arabisch en Nederlands. Gratis telefoonnummer: 0800 99 99 333, uitsluitend op werkdagen van 9-17 uur. Het is mogelijk een (telefonische) tolk in te schakelen via het Tolk- en Vertaalcentrum Nederland 0742555222, http://www.tolkencentrum.nl/ Diëtistenpraktijk NIMER (gespecialiseerd in Turkse en Marokkaanse patiënten): Zwederstraat 5, 3073 ZP Rotterdam, tel. (010) 485 06 04. 38


LEVEN

MET DIABETES

Bijlage 5 Praktische informatie / adressen: GGD/GG&GD Landelijk Steunpunt Vetc Contactpersoon: Maria Drewes Allochtone zelforganisatie EADV Diabetesvereniging Nederland (DVN Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIGZ) Nederlandse Moslim Omroep (NMO) Organisatie voor Hindoe Media (OHM) Stichting Anand Joti Hr. André Bhola Toneelstuk diabetes Hindostaans, Creools etc. Regionale Patiënten/Consumenten Platform (RPCP) Amsterdams Patiënten/ Consumenten Platform (APCP)

Postbus 500 3440 AM WOERDEN Postbus 3009 3502 GA UTRECHT Postbus 470 3830 AM LEUSDEN Postbus 500 3440 AM WOERDEN Heuvellaan 35 1217 JL HILVERSUM Koninginneweg 8 1217 KX HILVERSUM Meierhof 5b 1106 HA AMSTERDAM

zie uw gemeentegids of de website: www.ggd.nl Tel. 0348 - 43 76 32 E-mail: [email protected] zie uw gemeentegids Tel. 030 – 291 89 10 Tel. 033 - 463 05 66 Tel. 0348 – 43 76 00 Website: www.nigz.nl Tel. 035 – 62 52 900 website: www.omroep.nl/nmo Tel. 035 – 62 60 920 website: www.ohmnet.nl Tel. 06-21563943

Website: www.rpcp.nl Quellijnstraat 89 1072 ZA AMSTERDAM

International Diabetes Federation (IDF):


Tel. 020 – 577 79 77 E-mail: [email protected] Website: www.apcp.nl Website: www.idf.org

39

LEVEN

MET DIABETES

Bijlage 6 Overzicht lokale en regionale steunpunten Vetc, april 2003 Zie voor de meest recente informatie de website van NIGZ (www/nigz.nl) en ga naar dossiers, allochtonen voorlichting in eigen taal, steunpunten Vetc.

40


Handboek Diabetesvoorlichting aan allochtonen

Recommend Documents