Handboek beroepsgericht leren
Een handreiking voor het ontwerpen en ontwikkelen van beroepsopleidingen
Colofon
Handboek beroepsgericht leren Een handreiking voor het ontwerpen en ontwikkelen van beroepsopleidingen Najaar 2013, herziene versie 0.3
Auteur: Cor Laming
Opmaak: Joep Bremer
Een product van: LOOV Onderwijsontwikkeling www.leermetloov.nl
© Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van LOOV.
2
Inleiding
Dit handboek biedt praktische ondersteuning bij het ontwerpen en inrichten van beroepsopleidingen. Daarnaast biedt het ook houvast bij het herijken en aanpassen van opleidingen als het gaat om Focus op vakmanschap. Het is een handboek niet alleen voor diegenen die zich bezig houden met de ontwikkeling van een opleiding maar ook voor diegenen die lesgeven. Een opleiding is een teamproduct geworden waarvan iedere betrokkenen moet weten wat de visie is van waaruit deze is samengesteld en hoe deze herkenbaar is in de constructie van het onderwijs. In dit handboek wordt uitgegaan van een visie op onderwijs waarin het (loopbaan) leren van studenten centraal staat. In de eerste drie hoofdstukken wordt deze visie uiteengezet en vertaald in een onderwijskundig model, het LOOV-model beroepsgericht Leren. Dit model doet een appel aan de samenwerking en gezamenlijke verantwoordelijkheid van docenten met betrekking tot het persoonlijke leerproces van studenten. In de verdere hoofdstukken worden daartoe praktische instrumenten en procedures aangereikt. Ieder van deze hoofdstukken wordt ingeleid met een theoretisch kader. Daarna volgen de handreikingen, instructies en/of formats. Als afsluiting van ieder hoofdstuk zijn er één of meerdere procedures opgenomen die inzichtelijk maken wie betrokken zijn bij de inhoudelijke uitwerking van het betreffende onderwerp, wat er van hen verlangd wordt in termen van prestatie en/of productie en op welke wijze zij gevraagd worden samen te werken. Deze procedures zijn bedoeld als een blauwdruk die aangepast moeten worden aan de inzichten en werkwijzen van de eigen organisatie. Zij bieden houvast bij de discussie hoe vorm te geven aan de eigen organisatie van het onderwijs en de examinering. Het handboek biedt op praktisch niveau houvast maar schrijft niet voor. Ieder kan op eigen wijze gebruik maken van de inhoud van dit handboek. Zo worden er docentrollen benoemd die kunnen verschillen van wat op een school gebruikelijk is. Een goed voorbeeld hiervan is de (studie)loopbaanbegeleider die ook wel leercoach, studiementor, trajectbegeleider of leer- en loopbaanbegeleider wordt genoemd. Het spreekt voor zich dat ook hierin eenieder eigen keuzes maakt. Tot slot: in dit boek wordt geschreven in de mannelijke vorm maar dat is slechts om de leesbaarheid te dienen.
Cor Laming Voorjaar 2013
Cd-rom: Bij dit handboek hoort een Cd-rom waarin alle formats en instrumenten staan die in het handboek genoemd worden. Het zijn overwegend Worddocumenten zodat deze eenvoudig naar eigen wensen aangepast kunnen worden.
Inhoudsopgave Colofon Inleiding Hfdst.1
Visie op beroepsonderwijs Inleiding Een krachtige leeromgeving Het leeraanbod - Integrale beroepsopdrachten - Flankerende lessen - Werkplekleren (BPV) - AVO lintlessen Een adequaat begeleidingssysteem - De leercyclus beroepsbekwaam handelen - Waar start ik met leren? Het LOOV- model beroepsgericht leren Informeren en oriënteren Begeleiden en waarderen Toetsen en beoordelen Resumerend: visie en model Procesarchitectuur
Hfdst. 2
Het formuleren van onderwijsleerdoelen Onderwijsleerdoelen Werken met leerdoelen: een bewuste keuze De prestatiematrix beroepsbekwaam handelen Drie handelingscategorieën Drie bekwaamheidsniveaus Negen handelingsbekwaamheden Cognitief – reflectief handelen Vakmatig – methodisch handelen Sociaal – communicatief handelen Samenvatting in kernbegrippen De matrix voor studenten Functies of beroepsrollen: de prestatiematrix - de student in zijn rol als onderwijsdeelnemer - de docent in zijn rol als (studie)loopbaanbegeleider - de docent in zijn rol als beoordelaar / examinator Handleiding voor het formuleren van onderwijsleerdoelen Procedure: het formuleren van onderwijsleerdoelen
Hfdst. 3
Het ontwerpen en ontwikkelen van het opleidingsleerplan Inleiding Het opleidingsleerplan - Het opleidingsleerplan: van kwalificatiedossier naar onderwijsleerdoelen - Het opleidingsleerplan: het ontwerpen van de opleidingsstructuur - Het opleidingsleerplan: het berekenen van de begeleide onderwijstijd - Het opleidingsleerplan: het ontwikkelen van het leeraanbod Het leeraanbod: Beroepsopdrachten Het leeraanbod: Flankerende lessen Tips voor de opbouw van het curriculum Handleiding: Het ontwikkelen van het onderwijsleeraanbod - Het ontwikkelen van integrale beroepsopdrachten - Het beoordelen van de kwaliteit van beroepsopdrachten - Het ontwikkelen van flankerend onderwijs Procedure: Het ontwerpen van een opleidingsleerplan Procedure: Het ontwikkelen van het onderwijsleeraanbod
Hfdst. 4
Het begeleiden en waarderen van studenten Inleiding Het begeleiden van studenten De studieloopbaanbegeleider De docent / expert De praktijkopleider Het portfolio leerdossier Handleiding: Het portfolio Procedure: Het begeleiden van studenten bij hun leerproces
Hfdst. 5
Het toetsen en beoordelen van leerresultaten Het toetsen van leerresultaten Het beoordelen van leerresultaten Matrix toetsvormen Toets- en beoordelingsinstrumenten 1 Kennis toetsen 2 Vaardigheidstoetsen 3 Bekwaamheidstoetsen Procedure: Het examineren van kandidaten in een gesimuleerde beroepssituatie Procedure: Het examineren van kandidaten in de beroepspraktijk
Hfdst. 6
Bijlagen De leerwijzer Mijn leerbiografie
Begrippenlijst Literatuur Dank
