Han Tuerlings. Renovatievakman. boort in stilte. Alleskunner verzilvert werkervaring. werkt snel en trefzeker NR. 3 JUNI 2015

bouwen NR. 3 · JUNI 2015

MAGAZINE OVER LOOPBAANONTWIKKELING EN VAKTECHNIEK VOOR WERKNEMERS IN DE BOUW EN INFRA

Han Tuerlings boort in stilte

Renovatievakman werkt snel en trefzeker

Alleskunner verzilvert werkervaring

ENTREE ‘Bouwen’ hoort graag jouw mening. over het blad, over je loopbaan, over je vak, over techniek… en over al het andere dat je bezighoudt. Mail naar: [email protected].

‘VEILIGHEIDSKLEDING IS NIET HITTEPROOF’ Veiligheidsmiddelen zijn verplicht. Ook in de zomer, ook als de temperatuur tot tropische waarden stijgt. Via ‘iBouwen’ kon je de afgelopen maanden reageren op de stelling: Veiligheidskleding is niet hitteproof. Maar liefst 83 procent is het eens met die stelling.

83% is het eens met de stelling

STELLING: ERKENDE DIPLOMA’S VERPLICHT Om de kwaliteit te waarborgen zou je eigenlijk niet zonder bewijs van vakbekwaamheid op de bouwplaats mogen komen. Mee eens? Reageer via ‘iBouwen’ op de stelling: Erkende diploma’s zouden verplicht moeten zijn om te mogen werken in de bouw. Hier alvast drie meningen.

ZWART/WIT

KWALITEIT

VEILIGHEID

Vincent Kokx,

Robert Dozeman,

Sandra Vos,

allround bouwplaatsmedewerker bij Systeembouw SPJ:

veiligheidskundige bij Elja Beton- en Waterbouw:

administratieve ‘duizendpoot’ bij Bouwbedrijf Leon Corstjens:

“Niet mee eens. Ik zie dat namelijk niet zo zwart/wit. Een diploma zegt niet altijd alles over wat iemand kan. Ook zonder diploma’s kun je een vakman zijn.”

“Eens. Vakmanschap moet worden erkend en mensen moeten kunnen aantonen dat zij het vak beheersen. De kwaliteit van het werk zal zo vooruit gaan en ook de ­veiligheid.”

“Eens. Bepaalde kennis vooraf is zeer zeker nodig, mede gezien de veiligheid. Anders kan iedereen een bouw­bedrijf beginnen. Voor “lagere” ­functies in de bouw is leren via een BBL-traject zeer geschikt, maar uiteindelijk wel met diploma als einddoel.”

PRAAT MEE!

Ga naar ibouwen.nl, klik op ‘Bekijk ibouwen’ en ga naar pagina 6. Daar kun je je stem uitbrengen én meepraten met vak­genoten.

INHOUD

4 HAN HEIT IN STILTE Heier Han Tuerlings en zijn collega’s verrichten de funderingswerkzaamheden voor de bouw van Energy Academy Europe, op de campus van de Groningse universiteit. Ze ‘heien’ met een trillingvrije en geluidarme boortechniek.

BOUWTECHNIEK: DE RENOVATIEVAKMAN “Dit werk kun je alleen doen als je 100 procent gemotiveerd bent”, zegt renovatievakman Maarten Boskman. In Tilburg heeft hij achttien huur­ woningen onder handen. Hij laat zien hoe je dat renovatiewerk aanpakt.

12

ALLESKUNNER Boerenzoon Vincent Kokx leek ­ oorbestemd voor de boerderij. v Toch werd het de bouw, al komt hij nog regelmatig op een erf. Als ‘alleskunner’ bij Systeembouw SPJ bouwt hij stallen. Een diploma had hij nog niet. Daaraan wordt nu gewerkt.

16

Bouwreportage Boren in stilte

4

Loopbaanstap Robert Dozeman

9

Bouwtechniek De renovatievakman

12

Vakmanschap Vincent Kokx

16

Bijzonder project Lightrail in Amsterdam

20

De loopbaan van Marcel Wolters en Patrick Savenije

24

Professionalisering Groei door ontwikkeling

28

Puzzel en colofon

31

BOUWREPORTAGE

4

Boren in stilte Op de campus van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) wordt hard gewerkt aan de bouw van Energy Academy Europe (EAE). Voorwaarde is dat de omgeving geen last mag hebben van de werkzaamheden. Dus worden de funderingspalen niet geheid, maar is gekozen voor een trillingvrije en geluidarme boortechniek.

5

“I

n zes weken tijd boren we 338 palen de grond in”, vertelt uitvoerder Jan Willem Verhoef (47) van Terracon. “Dat doen we met twee boor­ machines: de ene boort de palen met een diameter van 470 mm, de andere met een diameter van 560 mm. Dit vergt de nodige aandacht en organisatie, maar de boorteams bestaan uit ervaren vaklieden die precies weten waarmee ze rekening moeten houden. Zoals de routing van uitvoeren en de verschillende wapenings­typen in zowel configuratie als lengte.” Waarom er niet geheid wordt? “Het voordeel van boren ten opzichte van heien, is dat de boortechniek weinig geluidshinder veroorzaakt en trillingvrij is. Daarom is juist op deze locatie gekozen voor deze funderingstechniek, tot genoegen van de collega’s overigens”, lacht Jan Willem.

6

↑L  inks: de bewapening gaat in de boorbuis Rechts: lading grout naar de boorbuis

SPUITLANS Hoe werkt het? Jan Willem: “Door de buis loopt een spuitlans. Die wordt van bovenaf onder druk gevuld met grout, dat is een mengsel van water en cement. De spuitlans gaat door de boorpunt en zorgt voor smering en koeling van de buis en de boorpunt. Bij deze boortechniek wordt de grond namelijk niet verwijderd, maar verdrongen. Dus heb je een smering nodig om de boor zijn werk te laten doen.” n

Volg de bouw van Energy Academy Europe via de webcam. Ga naar ibouwen.nl

Bron: architecten­bureaus Broekbakema en pvanb

VOORBEELDFUNCTIE Met de kwalificatie BREEAM ‘Outstanding’ krijgt de Energy Academy Europe (EAE) in Groningen het duurzaamste onderwijsgebouw van ­Nederland. Er wordt een topinstituut gevestigd, dat onderzoek doet naar duurzame toepassingen van energie. WAT IS ER ZO BIJZONDER? Bij het ontwerp is bewust gekozen voor minimaal gebruik van technologische toepassingen. Weliswaar bestaat het dak grotendeels uit (transparante) zonnepanelen, maar verder worden de elementen lucht, water, aarde en zonlicht optimaal benut. Zo wordt via een tweehonderd meter lang luchtkanaal onder het gebouw de temperatuur geregeld, zorgen daglichtpanelen achter de gevel voor optimale daglichtverdeling en wordt regenwater – goed voor 30 procent van het waterverbruik – opgevangen in bassins.

met de functionaliteit van de ruimtes als de wind­richting, wordt veel energie bespaard. Ruimtes waar meer behoefte is aan koeling – zoals laboratoria – bevinden zich bijvoorbeeld aan de noordkant van het complex. Ruimtes waar juist meer behoefte is aan daglicht en warmte – zoals werklandschappen en een wintertuin – vind je aan de zuidkant.

WINDRICHTING Door bij de positionering van het complex zowel rekening te houden

Bekijk een uitgebreide 3D artist impression op ibouwen.nl

ZIEN?

7

↑ De boorwerkzaamheden vinden plaats temidden van omliggende faculteiten

HEIER HAN TUERLINGS (60) Han Tuerlings (links op de foto) uit Raamsdonksveer doet alle voorkomende werkzaamheden op en rond de boormachine. “Ik dirigeer de boor naar de juiste plek, plaats de wapening en kijk of tijdens het boren alles goed gaat.” Hij doet het al zolang als hij werkt, vertelt Han met Brabantse tongval. Hij begon op twintigjarige leeftijd en groeide mee met de technologische ontwikkelingen in zijn vak. “Persoonlijk boor ik liever dan dat ik hei: bij boren heb je nauwelijks geluidshinder en kun je elkaar m ­ akkelijker verstaan. En dat is belangrijk, want je werkt in een team. Als er iets onverwachts gebeurt, moet je elkaar snel kunnen waarschuwen.” 8

DUIZENDPOOT FRANKLIN MARTIS (52) Franklin Martis uit Breda werkt al veertien jaar als heier. Maar eigenlijk is hij een echte duizendpoot op en rond de bouw. “Voorheen werkte ik jarenlang als kraan­ machinist, tegenwoordig ben ik vooral

heier. Maar ik word ook ingezet als lasser, bankwerker, pijpfitter en monteur. En ik doe ook regelmatig onderhoudswerkzaamheden in de werkplaats.” Heien is volgens ­Franklin heel secuur werk. “Bij elk project

werk je als team, dus tijdens de werkzaamheden moet je goed op elkaar letten. Wat op dit project extra meespeelt, is de tijdsdruk voor ­oplevering en de grote verscheidenheid in wapenings­ specificatie.”

MACHINIST GERRIT VISSER (61) Gerrit Visser (rechts op de foto) uit Werkendam werkt door heel Europa als machinist. Nu dus in Nederland, hier in Groningen. “Wij arriveren op maandag­ ochtend en blijven tot vrijdagmiddag. We overnachten in een hotel hier vlak in de buurt.” Gerrit was zeventien jaar oud toen hij de

eerste palen de grond in heide, maar natuurlijk niet meteen als kraan­ machinist. “Ik ben in het vak gegroeid.” Zijn mooiste project? “De aanleg van een kademuur in Moerdijk. Een complexe klus omdat de stalen buizen een doorsnede hadden van twee meter. Zoiets doe je niet zo vaak in je leven.” 9

WAT LEVERT HET OP?

Spijkerschort ingeruild voor computer Robert Dozeman was met veel plezier beton­timmerman. Lekker in de buitenlucht samen­werken in een team. Als veiligheidskundige komt hij t­ egenwoordig nog steeds regelmatig buiten – maar wel in een heel andere functie. Robert vertelt enthousiast over deze ‘switch’.

R

obert (39) uit het Drentse Nieuw-Amsterdam is de eerste veiligheidskundige bij Elja Beton- en Waterbouw, een onderdeel van Van Hattum & Blankevoort. Zijn werkgever wil het veiligheidsbewustzijn van de medewerkers op een hoger niveau brengen. Dat biedt Robert de kans zich om te scholen. In 2014 volgt hij de opleiding Middelbaar Veiligheids­ kundige, sinds september werkt hij ook als zodanig. Drie dagen per week is hij te vinden op het project Combinatie IJsselweide in het Gelderse Heerde. De twee overige dagen begeleidt hij andere projecten. FYSIEK WERK Na zijn mbo-opleiding Ruimte en Vormgeving vindt Robert werk in de standbouw. Een fijne baan, “maar na tien jaar had ik het wel gezien. Het was heel veel van hotel naar hotel. Ik was veel te weinig thuis bij mijn vrouw en onze twee hondjes. Dus zocht ik wat anders.” In 2007 begint hij als betontimmerman bij Elja. “Net als in de standbouw is dat fysiek werk, maar toch ook heel anders. Bij standbouw ben je bezig met de

10

buitenkant: hoe ziet het eruit? Als betontimmerman doe je alles in contra, dat is niet decoratief. Maar bezig zijn met hout en bekisting en van beton grote kunstwerken maken, dat heeft mij altijd gefascineerd.”

‘Ik twijfelde of ik het tot mijn pensioen zou kunnen volhouden’ OUDER WORDEN Robert houdt van zijn werk. Maar hij merkt ook dat hij ouder wordt. “Ik twijfelde op een gegeven moment of ik het tot mijn pensioen zou kunnen volhouden.” In functionerings­ gesprekken komt de vraag aan de orde of hij iets anders wil. Als bij Van Hattum & Blankevoort het nieuwe veiligheidsprogramma WAVE wordt ingevoerd, ziet hij iets wat hem echt aanspreekt: hij wil veiligheidskundige worden. Er wordt

contact opgenomen met het Loopbaantraject Bouw & Infra. LEREN COMMUNICEREN Trajectadviseur Jan van Eldik helpt Robert op weg. Eerst zijn er twee gesprekken en vervolgens is er een competentieonderzoek. Daaruit blijkt dat Roberts wens aansluit bij zijn competenties. Wat je als veiligheidskundige moet kunnen? Natuurlijk weten waarover je het hebt, dus de inhoudelijke kennis. En wat heel belangrijk is: leren goed te communiceren. Want je moet kunnen onderbouwen waarom mensen veiliger moeten werken. Hoe gebruik je argumenten, hoe voer je ­individuele gesprekken, hoe discussieer je in groepen?

ENORM VOORDEEL Robert: “Omdat ik ruim zeven jaar betontimmerman ben geweest, kan ik gebruik maken van mijn praktische kennis. En ik spreek de taal van de timmerlieden op de werkvloer. Dat is in mijn functie als veiligheidskundige een enorm voordeel.”

timmerde. Elja heeft zijn collega’s tijdens de halfjaarlijkse KAM-­bijeenkomst ­geïnformeerd over de overstap. Het management gaf aan dat het achter werknemers staat die een dergelijke switch willen maken en alle ruimte geeft aan persoonlijke ontwikkeling.

Een uitdaging is het werken met de computer. “Het huis-tuin-en-keukengebruik snapte ik wel, maar nu moet ik ook echt uit de voeten kunnen met programma’s. Een computer is geen spijkerschort, dus in het begin kostte dat me nogal wat energie.”

De jongen die eerst in overall rondliep, spreekt nu in overhemd zijn oud-­ collega’s aan. Dat blijkt nauwelijks een probleem. “Ik merk dat alle collega’s me helpen om in mijn nieuwe functie te groeien. Dat werkt erg motiverend. En het geeft me een goed gevoel. Ik wil me verder ontwikkelen als veiligheids­ kundige en mensen meer veiligheidsbewust maken. Zodat veilig werken vanzelfsprekend is en blijft.” n

OVERHEMD Als veiligheidskundige komt hij nu dezelfde mensen tegen met wie hij eerst

DOE DE WATERPASMETING Robert Dozeman zag aankomen dat het fysieke werk hem te zwaar zou gaan vallen. Hoe sta jij in je werk? Kun je het lichamelijk nog aan? En geestelijk? Heb je mogelijkheden om je te ontwikkelen in je vak? Kortom: hoe is het met je ‘inzetbaarheid’? Wil je dat weten, doe dan de waterpasmeting. Dat is een korte test die je in vijf minuten invult. Daarna krijg je tips waarmee je meteen aan de slag kunt.

Kijk op www.fundeon.nl/ waterpasmeting 11

BOUWTECHNIEK

De gemotiveerdheid van Maarten Boskman (45) uit Tilburg is al zevenentwintig jaar timmerman. En al is de naam van zijn beroep nog hetzelfde, de inhoud van zijn dagelijkse werk is in een paar jaar tijd behoorlijk veranderd. ‘Bouwen’ volgt hem bij de supersnelle en ingrijpende renovatie van achttien huurwoningen in de Tilburgse wijk ‘De Besterd’. Maarten: “Dit kan alleen als je, als renovatievakman, 100 procent gemotiveerd bent.”

12

de renovatievakman

→ Maarten Boskman (links) overlegt met KAM- coördinator Peter Treffers

O

ver zijn beroepskeuze heeft hij destijds niet lang hoeven nadenken. Vanaf zijn achttiende wist hij wat hij zou worden: timmerman in de bouw. Maarten: “Op de bouwplaats had ik het gelijk naar mijn zin. Eerst als beton­timmerman, later bij de montage van tunnel­bekisting en als allround timmerkracht bij renovatie van flats.” Zeventien jaar geleden kon hij bij Bouwbedrijf Ballast Nedam komen. Een grotere aannemer met strak georganiseerde projecten en steeds meer montage van prefab bouwelementen. In zijn huidige werk op het Tilburgse proefproject in het kader van het landelijke renovatieprogramma ‘de Stroom­ versnelling’ (zie kader) zet Maarten de stap naar een

modulaire, bijna-fabrieksmatige bouwmethode. Maarten: “De tijd van traditioneel bouwen is voorbij. Het gaat nu om snel en trefzeker uitvoeren van wat in de voorfase is uitgedacht en uitgeprobeerd. Alles draait tegenwoordig om het leveren van meetbare bouwkwaliteit. Sjoemelen met de maatvoering of gepruts met natte isolatiewol is er niet meer bij. Je wordt afgerekend op wat je zelf hebt afgesproken. Het hele team gaat pas naar huis als het werk voor die dag af is. Er leeft het besef dat je met z’n allen aan één goed product werkt.”

Meer foto’s vind je op pagina 7 van de nieuwe ibouwen. Ga naar ibouwen.nl

DE STROOMVERSNELLING In opdracht van woning­ corporatie Tiwos renoveert Bouw­bedrijf Ballast Nedam in Tilburg achttien huur­woningen tot zeer energiezuinige en comfortabele nul-op-deenergie­meter-woningen. Dit proefproject maakt deel uit

van het landelijke renovatie­ programma ‘Stroom­versnelling’. Daaraan doen sinds juni 2013 zes woningcorporaties en vier bouw­partijen mee. Het idee achter de Stroom­versnelling: de nood­zakelijk renovatie van de bestaande woningvoorraad

is alleen haalbaar en betaalbaar met een industriële aanpak van het bouwproces. Sinds september 2014 wordt er ook gewerkt aan een Stroom­ versnelling voor koop­woningen. Meer info via: www.stroomversnelling.net

13

MONTEREN VAN EEN GEÏSOLEERDE BUITENSCHIL VOOR EEN WONING Om 07:00 uur rijdt de vrachtwagencombinatie de straat in om de prefab gevelelementen (per adres exact op maat) en dakplaten te lossen. Die zullen dezelfde dag verwerkt worden. Tegen de betonnen fundering wordt een stalen hoeklijn aangebracht met verzinkt stalen schroefankers. De hoeklijn zal fungeren als geveldrager, waarop de nieuwe gevelelementen komen te rusten. Ventilatiegleuven in de bestaande gevel worden gedicht met pur-schuim. In de nieuwe situatie zit een ventilatiekanaal in het gevelelement.

Als het raam, de buitendeur, de kozijnen en de dorpel van de oude gevel zijn gesloopt, wordt een gevelelement met behulp van de bouwkraan behoedzaam tussen de bestaande gevel en de gevelsteiger gemanoeuvreerd. Vier renovatievaklieden positioneren het element tot het op de berekende plaats met stalen nokken op de hoeklijn is geland. De maatvoerder controleert met een maatlat of het nieuwe deurkozijn precies aansluit op de bestaande ­deuropening.

Om het gevelelement stevig te kunnen bevestigen aan de bestaande gevel, is deze tevoren extra versterkt. Buiten- en binnenspouwblad van de oude gevel zijn daartoe aan elkaar verbonden met zware ankers en waar nodig met lijmankers. Het gevelelement is rondom voorzien van compriband. Met extra lange husankers met zeskantkop wordt het nieuwe gevelelement tegen de oude buitenmuur getrokken. Het compriband zorgt voor een luchtdichte verbinding tussen de oude en nieuwe gevel. De plaatsing van het eerste element is maatgevend voor de positie van het tweede gevelelement dat er bovenop komt. Hetzelfde proces wordt herhaald aan de achterzijde van de woning.

Binnen anderhalf huur hebben vier ervaren slopers het bestaande zadeldak van de woning zorgvuldig en netjes gesloopt. De beide gemetselde, driehoekige topgevels blijven intact. Aan de basis van de topgevel zagen en hakken de renovatiewerkers twee brede verticale sleuven. In de andere kopgevelmuur boren ze twee smalle, horizontale sleuven. Deze zes gaten fungeren als oplegging voor twee stalen liggers, die zullen dienen als dragers voor drie nieuwe vloerelementen. Het inhijsen, plaatsen en stellen van de liggers is precisiewerk. 14

Met dank aan: Ballast Nedam Bouw en Ontwikkeling Zuid (Eindhoven) en de bewoners van de Le Sage ten Broekstraat in Tilburg

Voordat de zolder wordt dichtgelegd met drie ­vloer­elementen verlengt de loodgieter nog snel een leiding voor de warmwaterinstallatie en een pcv-buis voor riool­ontluchting. De drie geïsoleerde elementen voor de zoldervloer zijn op maat gemaakt voor deze specifieke woning. De buitenste elementen zijn voorzien van gaten voor luchtafvoer, datakabels voor de installatie-unit en voor de verankering. Het positioneren van het vloerelement vraagt om nauwkeurige onderlinge afstemming van vier renovatiewerkers en de kraanmachinist. De naden tussen zoldervloer een topgevelwanden worden gedicht met flexibel pur-schuim. Aan de beide gevelzijden monteren de renovatiewerkers bij de dakvoet een muurplaat op de zoldervloer. Voor een goede luchtdichting van de dakvoet zijn deze voorbewerkte balken aan de platte onderkant en aan de afgeschuinde dakzijde voorzien van compriband. Nadat de muurplaten zijn gesteld en gefixeerd met houtdraadbouten, monteert de renovatievakman een houten gootplaat op de bovenkant van het bovenste gevelelement. Vervolgens worden twee voorbewerkte topgevels achtereenvolgens ingehesen, geplaatst, waterpas gesteld en voorlopig gefixeerd met een schoor. De maatvoerder controleert of de topgevels aansluiten aan de muurplaat.

De dakconstructie begint met de montage van de nok-­ gording. Als de maatvoering van de topgevels exact is, komt de lengte van deze gording precies overeen met de afstand tussen de twee geschoorde topgevels. De ­nokgording wordt aan beide zijden in de prefab aangebrachte balkdragers gelegd en bevestigd met schroeven. Voordat de dakconstructie wordt voltooid met de montage van twee gordingen aan elk van beide dakzijden, gaat de dakploeg eerst de gecombineerde luchtbehandelings- en warmtepompinstallatie inhijsen en vastzetten op de berekende plaats op de zoldervloer.

Bij het monteren van de geïsoleerde, stalen dakplaten op de dakconstructie onderhoudt één renovatievakman de communicatie met de kraanmachinist. Staand op een haakladder bedient zijn collega het vacuümhefapparaat, ofwel de ‘Octopus’. Samen manoeuvreren ze de dakplaat op de juiste plek, zodat deze bij de nok aan de zijkant en bij de dakvoet aansluit bij bestaand werk. Na het lossen van de ‘Octopus’ bevestigen ze de dakplaten met speciale schroefbouten op de dakgordingen. Over de nok komt ten slotte een metalen afdekplaat. Sommige dakplaten zijn voorzien van ventilatieopeningen, die worden afgedekt met genummerde afdekplaatjes. Ten slotte monteren ze de dakgoten op de gootplaten. n 15

EVC-TRAJECT

Alleskunner verzilvert werkervaring Als zoon van een boer leek zijn toekomst vast te staan. En inderdaad stapte Vincent Kokx (42) na afronding van de lts over naar de middelbare landbouwschool. Hij werkte jarenlang bij een varkensbedrijf en maakte een kort uitstapje naar Hongarije. Tien jaar geleden ging hij aan de slag bij Systeembouw SPJ als… “Tja, als wàt eigenlijk?” zegt Vincent vertwijfeld. “Officieel ben ik bouwplaatsmedewerker, maar eigenlijk doe ik veel meer.”

16

17

E

en oorverdovend geloei komt uit een van de openstaande stallen. “De kalveren hebben honger en ze weten dat ze elk moment te eten krijgen”, legt Vincent uit. In een andere stal liggen honderden koeien op een rijtje tussen stalen beugels die ongeveer tweeënhalve meter uit elkaar bevestigd zijn. Hebben ze zo weinig bewegingsruimte? Vincent lacht. “Welnee, de koeien liggen gewoon te rusten. Ze kunnen vrij bewegen door de hele stal, hoor.” Als boerenzoon is hij vertrouwd met het leven op de boerderij. “Dat is wel een voordeel in mijn huidige baan, want we maken vooral stallen en bedrijfshallen, dus ik kom veel op boerenbedrijven. En juist door mijn achtergrond kan ik me goed verplaatsen in wat de klant wil.” VALLEN EN OPSTAAN De varkensboer waar hij in het verleden werkte, bouwde ook stallen. Zo leerde Vincent de kneepjes van het vak. “Natuurlijk moest ik nog een hoop leren toen ik bij Systeembouw SPJ aan

18

de slag ging, maar ik had het geluk dat ik daar ook de kans voor kreeg. Want je beheerst het vak natuurlijk niet in één keer: het gaat met vallen en opstaan. En er komt veel bij kijken. Als je nagaat wat ik alleen al bij dit project uitgevoerd heb ... Betonzagen, betonstorten, betonroosters leggen, staalconstructies plaatsen, het dak maken, verlengen van de mestputten en de keelgoten, riolering aanleggen, vlinderen, metselen, maatvoering en deuren en kozijnen plaatsen. Daarnaast stuur ik mijn collega’s aan, beheer de planning en ben aanspreekpunt voor de klant. Dit is een prachtige en veelzijdige baan, waarvoor helaas geen opleiding is.”

VAKMANSCHAP IN STAPPEN

BEETJE ONRECHTVAARDIG Geen opleiding, dus ook geen diploma. “Inderdaad”, zegt Vincent. “En dat begon toch wel te knellen. Ik ben nu 42, moet nog 25 jaar werken en weet echt niet of ik dit de rest van mijn leven wil blijven doen. Maar ja: zonder diploma kom je nergens binnen. Dat begrijp ik wel, maar het voelt ook een beetje onrechtvaardig.

Heb je net als Vincent veel werk­ ervaring, maar beheers je nog niet genoeg vaardigheden om dit om te zetten in een diploma op niveau 2? Dan kun je de ontbrekende vaardigheden alsnog leren. Het programma Vakmanschap in Stappen (ViS) helpt je daarbij. Meer informatie staat op de website: www.vakmanschapinstappen.nl

Want bijna alles wat je leert tijdens een opleiding, heb ik al in de praktijk geleerd en ­uitgevoerd. Ik sprak er weleens over met mijn vriendin Jenny en zij was het met me eens. Toen ik haar een ­aankondiging van een informatie­avond in Bouwen liet zien, zei zij meteen: ‘Hé Vincent, is dat niet iets voor jou?’” MACHINAAL HOUTBEWERKEN “Tijdens de informatieavond in Tilburg werd uitgelegd dat je werkervaring wel degelijk kunt omzetten in een certificaat of diploma. Aan het einde van de avond liet ik mijn gegevens achter. Toen werd ik opgebeld door loopbaanadviseur Claudia Klarenbeek. Na het inventariseren van mijn werkervaring stelde Claudia vast dat ik in aanmerking kwam voor een diploma timmerman niveau 2. Maar ik moest nog wel wat aanvullende vaardigheden leren, zoals machinaal houtbewerken. Dat is iets wat ik in mijn huidige functie echt nooit doe, dus dat klopt wel. Dat ga ik nu alsnog doen via het programma Vakmanschap in Stappen.” (Zie kader)

‘Op de informatieavond werd uitgelegd dat je werkervaring wel degelijk kunt omzetten in een certificaat of diploma’ SPANNEND Vincent staat aan het begin van zijn traject, dus een beetje spannend vindt hij het wel. “En dan vooral het theoretische gedeelte. Ik hoef niet veel te schrijven en te lezen in mijn huidige functie, dus dat ben ik niet gewend. Ik kan heel goed bouwtekeningen lezen en vervolgens precies uitvoeren wat er staat; opschrijven wat ik heb gedaan of ga doen, vind ik een stuk lastiger. Maar ik weet dat ik het onder de knie moet krijgen, en ik heb er alle vertrouwen in dat het me wel gaat lukken. Want ja: uiteindelijk levert het me wel een diploma op.” n

Meer over Vincent Kokx vind je op pagina 5 van de nieuwe ibouwen. Ga naar ibouwen.nl

DOE EEN EVC-TRAJECT Met een ervaringscertificaat (evc) bewijs je je vakmanschap. Het biedt je de kans een diploma te halen en als je wilt: verder te leren of een loopbaanstap te zetten. Heb je minimaal vijf jaar ervaring en ben je ouder dan 23 jaar, dan kun je een evc-traject doen. Kijk op www.evc-centra.nl

19

Aanleg opstelplaatsen metro Amsterdam

Alle disciplines doen mee

20

Zodra de Noord-Zuidlijn in 2017 gereed is, zal het aantal metropassagiers naar het centrum van Amsterdam verdubbelen. Dus zijn er meer metrostellen nodig om toekomstige reizigers te vervoeren. Maar waar parkeer je deze metrostellen buiten de spits?

↑D  e aanleg van camerabewaking op station Amstel ←N  et buiten station Amstel wordt hard gewerkt aan de bordessen van het opstelterrein

“D

at is nog afgezien van de vraag hoe je deze metro’s reinigt”, zegt Rinus Visser (63). “Want de nieuwe metrostellen zijn langer en passen niet in de verouderde wasstraat nabij station Amstel. En dan heb je ook nog een plek nodig waar onderhoud plaatsvindt…” Als hoofduitvoerder bij BAM Civiel Noordwest is Rinus Visser, samen met BAM Rail hoofduitvoerder Ad Brem, verantwoordelijk voor de realisatie van Opstelplaatsen Metro Amsterdam, kortweg OMA. 21

← Hoofduitvoerder Rinus Visser

DRIE LOCATIES OMA omvat de uitbreiding van 19 naar 33 opstelplaatsen, twee wasstraten en een quickservice. Verder worden - waar nodig - kabels en leidingen vernieuwd. “Het is een complexe klus”, legt Rinus uit. “Zo wordt op drie locaties gebouwd, verspreid over de stad. We zijn gestart bij metrostation Isolatorweg, daarna gaan we aan de slag bij station Amstel en tot slot maken we een opstelplaats bij eindhalte Gaasperplas. Op de Isolatorweg zijn we bijna klaar, Gaasperplas is gereed in juni en de werkzaamheden bij Amstel duren tot medio 2016.” DROGE BLUSLEIDINGEN Werken aan spoor is altijd lastig, legt Rinus uit. “Niet alleen omdat alles tot op de millimeter nauwkeurig moet, maar ook omdat je te maken hebt met extra strenge veiligheidseisen. Zo hebben we droge blusleidingen, treinbeveiligingsinstallaties en terrein­beveiliginginstallatie met camera en detectie­apparatuur aangelegd. Het interessante aan dit project is dat alle bouwdisciplines samenkomen. Dat maakte ik eerder mee toen ik als hoofduitvoerder werkte aan de renovatie van het Rijksmuseum. Daarom weet ik uit eigen ervaring dat het welslagen van zo’n complex project afhankelijk is van een minutieuze voorbereiding, goede afstemming tussen betrokken partijen en een strakke ­planning.” SPEKKOEK De opstelplaats bij de Isolatorweg is bijna klaar. Daarom geeft Rinus juist daar een rondleiding. “Als eerste hebben we een tijdelijke hulpbrug over de sporen gebouwd, zodat vaklieden en machinisten veilig konden oversteken. Vervolgens zijn twee viaducten gebouwd en is aan de noordzijde een betonplaat aangelegd, waarop later een spoorwissel 22

ZIEN?

Bekijk een video over de aanleg van de opstelplaatsen op ibouwen.nl

OMA BAM Rail en BAM Civiel zijn de opdracht­ nemers bij het light-rail­ project OMA. Opdrachtgever: Metro en Tram Amsterdam (MET). Exploitant: Gemeentelijk Vervoer Bedrijf (GVB). Nevenaannemers onder andere: Alstom, Imtech en Thase.

is bevestigd. In het oorspronkelijke plan zouden er damwanden komen, maar uiteindelijk is gekozen voor gewapende grond. Die bestaat uit lagen van zand en polyester matten. Wanneer je een dwarsdoorsnede van gewapende grond ziet, lijkt het een beetje op Indonesische spekkoek”, lacht hij. BLIKVANGER In sneltreinvaart somt Rinus alle afgeronde werkzaamheden op: “Verlenging van het perron, aanleg van wissels, bordessen, leidingen en stroom- en watervoorzieningen en natuurlijk de wasstraat.”

De 160 meter lange wasstraat - de onbetwiste blikvanger op de Isolatorweg - biedt onderdak aan drie metrostellen. Het reinigen gaat volautomatisch; de metrobestuurder stapt uit zodra de metro naar binnen is gereden. BEREIKBAARHEID Metrohaltes Isolatorweg en Gaasperplas zijn eindpunten van metrolijnen. Dat betekent dat er geen passerende metro’s langs de opstelplaats rijden. Het opstelterrein bij Amstel echter ligt ingeklemd tussen hoofdsporen van de Geinlijn, Ringlijn en Amstelveen­ lijn. Rinus: “Bij Amstel kan het werkterrein alleen via spoor worden bereikt: al het benodigde materiaal en materieel moet via spoor en door een kleine tunnel worden aangevoerd. Toegang van en naar het opstelterrein dient strikt gescheiden te zijn van sporen waarop passerende metro’s langsrijden. Bovendien moet het opstelterrein bereikbaar zijn vanuit zowel de noord- als de zuidzijde zodat een metro alle kanten op kan.” MECHANISCH VERSLETEN Ander verschil met Isolatorweg en Gaasperplas is dat wasstraat Amstel al bestaat. Maar deze is ernstig verouderd en voldoet niet aan de eisen van een modern metrostelsel. Rinus: “De wasstraat was te klein en mechanisch zo goed als versleten. Het probleem was zo urgent dat BAM besloot om de bouwfase aan deze opstelplaats te starten met het verwijderen van de oude wasstraat en het plaatsen van een tijdelijke voorziening die wel voldoet.” In augustus start de bouw van de definitieve wasstraat en een nieuwe werkplaats (quick service).

↑ Hoofduitvoerder Rinus Visser in de wasstraat op de Isolatorweg

↓ Opstelterrein ­Isolatorweg. Op de voorgrond de eindhalte, op de achtergrond de Ringweg

MEER TRILLING Zwaardere en langere metro’s vragen om sterkere voorzieningen, zoals keerwanden. Rinus toont als voorbeeld een afgebrokkelde en ingezakte muur langs een metrospoor ter hoogte van de Bijlmerbajes. “Wanneer de opstelplaats gereed is, rijden metro’s over dit spoor van station Amstel naar de opstelplaats. Je ziet zo al dat het muurtje niet bestand is tegen de trilling van de grotere en zwaardere metrostellen en daarom moet het gestut worden voordat we toekomen aan uitbreiding van de opstelplaatsen.” n

23

DE LOOPBAAN VAN…

24

Uitvoerder als uitdaging Timmerman Marcel Wolters en voorman Patrick Savenije hebben plezier in hun klus bij FrieslandCampina in Leeuwarden. Ze zijn druk met de uitbreiding van de zuivelfabriek. Een project dat ze meteen kunnen gebruiken voor het eindwerkstuk van hun opleiding tot uitvoerder.

O

p het terrein van FrieslandCampina in de Friese hoofdstad werkt Visser&Smit Bouw al meer dan een jaar aan de uitbreiding. De productiecapaciteit van de zuivelfabriek stijgt van 1 miljard kilo melk naar 1,5 miljard kilo. Tijdens de bouw gaat het productieproces gewoon door, 24 uur per dag. Voor de mannen van Visser&Smit Bouw betekent dit passen en meten. “Het is niet rechttoe rechtaan bouwen. Alles

is anders. Dat maakt het werk interessant”, vertelt Marcel Wolters. En Patrick Savenije vult aan: “Je hebt te maken met bestaande gebouwen, het terrein is niet heel groot en we moeten rekening houden met melkwagens die dag en nacht komen lossen. Dat is inderdaad een uitdaging.” Maar voor een uitdaging meer of minder schrikken Marcel en Patrick niet terug. Dat is ook af te lezen aan hun loopbaan.

NIEUWE GENERATIE UITVOERDERS Visser&Smit Bouw is gespecialiseerd in complexe bouw­ projecten in de utiliteits- en industriebouw. Er werken zo’n 400 mensen; bij de vestiging Groningen zijn dat er 80. KAM-coördinator Egbert Kamies is in Groningen verantwoordelijk voor de opleidingen. “Ontwikkeling van het personeel is in deze tijd zeer belangrijk. Om de continuïteit voor de toekomst te waarborgen moeten we investeren in onze medewerkers, van jong tot oud. De digitalisering van de samenleving dringt ook door in de bouw­ wereld. Een 2D-tekening voldoet bijvoorbeeld niet meer. Opdrachtgevers willen virtueel door een gebouw kunnen lopen. Dat vraagt om een totaal nieuwe generatie uitvoerders en werkvoorbereiders. Ons personeel is ambitieus. De animo voor opleidingen is groot. Ik schat dat ongeveer de helft van onze mensen een opleiding doet of heeft gedaan.”

25

Recht voor z’n raap Marcel Wolters (31) uit Emmen is beton­ timmerman en wordt uitvoerder. Marcel werkt sinds 2010 bij Visser&Smit Bouw.

“N

a het vmbo Bouw en Hout ben ik in de woningbouw begonnen. Maar na vijf jaar wilde ik wat anders dan op mijn knieën plintjes timmeren. Heb van alles geprobeerd: glazenwasser, computers in elkaar zetten, winkel­ bediende, manusje van alles in de offshore. Maar ik miste de sfeer van de bouw. Het sociale, de collegialiteit. De

26

bouw is recht voor z’n raap, dat is echt mijn ding. Dus ik keerde terug naar de woningbouw. Maar toen kwam de crisis en werd ik ontslagen.” VOETBAL “Via connecties van mijn vriendin kon ik als ­leerling betontimmerman bij Visser&Smit Bouw aan de slag. Dit werk ligt me; ­industrieel bouwen bevalt me beter dan de woningbouw. Bij Civilion heb ik twee opleidingen voor beton­ timmerman gedaan. Leren gaat mij makkelijk af. Ik heb nu wel spijt dat ik vroeger mijn school heb weggegooid. Het vmbo was zo makkelijk, dat de leraren probeerden om mij naar de havo te krijgen. Maar

ik pakte mijn voetbal en was weg. Nu moet ik het allemaal inhalen. Het voordeel is wel dat ik de praktijkkennis heb.” PRAKTISCH “Gelukkig vinden ze bij Visser&Smit Bouw je ­ontwikkeling belangrijk. Bij mijn aanstelling wist ik al dat ik uitvoerder wilde worden. Ik wil niet de hele dag op kantoor zitten, want dan mis je het contact met de werkvloer. Uit het a ­ ssessment van het Loopbaan­traject bleek dat ik niet eerst het voorbereidend kader hoefde te volgen. Volgens trajectadviseur Jan van Eldik kan ik de opleiding voor uitvoerder aan. En dat klopt; ik vind het niet moeilijk. Het is echt een praktische

opleiding. Begin november moet ik mijn eindwerkstuk inleveren. Dat wordt wel nog pittig. Mijn onderwerp weet ik al: de schakel­ruimte die we hier bouwen. Ik zit in de aanspreekgroep en heb zodoende veel informatie.”

 eer over het M loopbaan­traject van Marcel vind je op pagina 3 van de nieuwe ibouwen. Ga naar ibouwen.nl

Geen eindstation Patrick Savenije (38) uit Erica is voorman en wordt uitvoerder. Patrick werkt sinds 2003 bij Visser&Smit Bouw.

“N

a de lts ben ik als leerling-­ timmerman begonnen bij een dorpsaannemer. Heb vervolgens allerlei cursussen gevolgd, onder andere maatvoering. Ik zou zo als maatvoerder aan de slag

kunnen, maar dat is niet mijn ambitie. Ik wil gewoon alle kennis in huis hebben, heel breed en langzaam groeien. Uitvoerder is niet het eindstation, dat staat vast.” GENIETEN “Na de dorpsaannemer stapte ik over naar de woningbouw. Toen daar de klad in kwam, ben ik bij Visser&Smit Bouw begonnen. Vanaf mijn 31ste ben ik voorman. Als het aan mijn werkgever had gelegen, was ik al eerder met de

opleiding voor uitvoerder begonnen. Maar daar had ik toen nog geen zin in. Mijn vriendin en ik wilden eerst van het leven genieten. We zijn veel gaan reizen: Afrika, Cuba, Tunesië, Gambia, Turkije ...” A TOT Z “Ik heb eerst voorbereidend kader gedaan. Dat was veel theorie, best pittig. Nu volg ik dus de opleiding voor uitvoerder. Hierna wil ik me gaan verdiepen in betontechniek. Ik wil de materie door-

gronden. Want wat ik doe, wil ik goed doen en daar is kennis voor nodig. Het stoort me dat ik het bouwproces niet van a tot z in de hand heb. Ik hou ervan om onhaalbare zaken voor elkaar te krijgen; om het politieke spel te spelen met de opdrachtgever, het bedrijf, de omwonenden. En je eigen mensen aansturen, de kosten bewaken, de planning, de milieueisen, noem maar op. Dat lijkt mij gaaf. Of ik dus ooit uitgeleerd zal zijn? Dat betwijfel ik.”

LOOPBAANTRAJECT HELPT JE OP WEG Marcel Wolters en Patrick Savenije legden in overleg met hun werkgever contact met het Loopbaantraject Bouw & Infra. Stapsgewijs ontwikkelen zij zich nu naar een andere

functie. Het Loopbaantraject kan ook jou op weg helpen, met advies, een uitgebreid competentieonderzoek, een opleidings­traject. Kijk op www.loopbaantrajectbouw.nl

27

Multiinzetbaarheid

Groei door ontwikkeling

28

“Binnenkort vieren we ons tienjarig bestaan”, vertelt Leon Corstjens trots, terwijl hij verse vlaai aansnijdt en serveert. Zijn bedrijf groeide gestaag, ook tijdens de crisis. Het geheim? Leon denkt lang na voordat hij antwoordt. “Je moet medewerkers het vertrouwen geven dat ze een project naar eigen inzicht kunnen uitvoeren.”

Z

oals veel bouwbedrijven startte Leon als eenmanszaak, vanuit huis; de spullen stonden in de oogstschuur van een boer. “Ik heb jarenlang bij verschillende bouwbedrijven gewerkt voordat ik de overstap maakte.” Spannend? “Ja, natuurlijk. Maar ik had er wel vertrouwen in: ik wist waar mijn kwaliteiten lagen en had een redelijk netwerk. Bovendien heb ik een duidelijke visie over de manier waarop je met klanten en medewerkers omgaat. En ik wilde graag aantonen dat die visie klopt.” NIEUW BEDRIJFSPAND Verklaart dat je gedrevenheid? Leon: “Ik denk het wel, ja. Toen de crisis uitbrak en langer aanhield dan verwacht, zag je her en der bedrijven omvallen. Dan ga je wel bij jezelf te rade of je op de juiste koers zit. Maar ik geloof oprecht in goede c ­ ommunicatie met de klant en in de multifunctionele inzet van mede­ werkers. Dus besloot ik door te gaan op de ­ingeslagen  weg.”

↑ Sandra Vos: “Soms vraag ik mezelf weleens af: waarom doe ik het zus of zo, zijn er nog andere manieren? Daarom ben ik een loopbaantraject gestart”

Inmiddels staan er 16 fte op de loonlijst. En onlangs verhuisde Bouwbedrijf Leon ­Corstjens BV naar een nieuw pand in Panheel, dat groot genoeg is om ook toekomstige medewerkers te huisvesten. DE TIMMERMAN VAN NU Leon: “Bij de samenstelling van het team zorg ik ervoor dat alle disciplines vertegenwoordigd zijn, maar medewerkers hoeven wat mij betreft geen specialist te zijn in één vakgebied. Integendeel, ik wil juist graag

dat een medewerker algemene kennis heeft van meerdere vakgebieden, zodat hij makkelijk inzetbaar is. De timmerman van nu moet bijvoorbeeld ook in staat zijn om bouwdelen te monteren, dakkapellen te maken en eenvoudige muurtjes te metselen. En wat ik begrijp uit gesprekken met collega-bouwondernemers ligt daar ook de toekomst voor de bouwsector. Dus de vraag naar multi-inzetbare vaklieden zal de komende jaren alleen maar zal toenemen.” 29

ZELF WILLEN Flexibiliteit is geen vanzelfsprekendheid, beseft Leon. Daarom biedt hij mede­werkers de gelegenheid zich naar eigen inzicht te ontplooien. Leon: “Als werkgever vind ik het mijn verantwoordelijkheid om medewerkers te stimuleren bij hun ontwikkeling. Maar ze moeten het wel zelf willen, want ik respecteer het als iemand geen behoefte heeft aan scholing.” En als iemand daardoor op termijn minder flexibel inzetbaar is? “Tja, dat is wel een probleem”, erkent Leon. “Als een medewerker bijvoorbeeld alleen wil blijven metselen, kan dat. Maar als de aard van de werkzaamheden wijzigt als gevolg van andersoortige opdrachten, is het de vraag of zo iemand mee wil of niet… Voor de continuïteit van ons bedrijf is het van belang dat we mee-veranderen met de vraag en behoefte van de klanten. Dat betekent dus ook dat we onze medewerkers mee moeten krijgen in dat proces en hen motiveren zichzelf te blijven ontwikkelen en verbeteren.” VERTROUWEN GEVEN En natuurlijk, Leon maakt er geen geheim van dat hij als werkgever er ook belang bij heeft dat medewerkers zich ontwikkelen. “Ik verwacht grote betrokkenheid van mijn mensen. Betrokken personeel verhoogt de klanttevredenheid en het resultaat.” In de groei van het bedrijf ontwikkelt hij zichzelf ook. “Zo zijn er bepaalde zaken op het t­ echnische vlak waar ik tegenwoordig minder bij betrokken ben, omdat anderen daarin verder ontwikkeld zijn. Juist daarom kan ik medewerkers het vertrouwen geven om een project naar eigen inzicht te voltooien, want alle opgedane kennis komt uiteindelijk ten goede aan de ­bedrijfs­activiteiten.” VOLGENS HET BOEKJE Momenteel zijn vijf medewerkers in loopbaanbegeleiding bij het Loopbaan­ traject Bouw & Infra. Zoals Sandra Vos (43), de administratieve duizendpoot van het bedrijf. Sandra: “Ik heb altijd geleerd in de praktijk. En zo zit ik ook in mijn werk: ik gebruik mijn werkervaring en gezond verstand. Maar soms vraag ik mezelf weleens af: waarom doe ik het zus of zo, zijn er nog andere manieren? En dat weet ik dus niet. Daarom volg ik momenteel de eenjarige opleiding hbo management, waarbij mijn interesse vooral uitgaat 30

naar officemanagement, leidinggeven en bedrijfsorganisatie. Tja, en misschien kom ik straks wel tot de conclusie dat ik het al die jaren precies volgens het boekje heb gedaan. Dat sterkt me dan in elk geval om op die manier door te gaan”, lacht Sandra. VERTROUWEN CREËREN Metselaar Marc Koninkx (36) volgt een opleiding tot assistent-uitvoerder. In de dagelijkse praktijk werkt Marc al regelmatig in die functie. Zoals bij het project waar hij net vandaan komt. “Het betreft

de v ­ erbouwing aan een particulier huis. Wat je vaak ziet bij dit soort projecten, is dat veel tijd en energie gaat zitten in het voorkomen of beperken van overlast voor de o ­ mwonenden en in overleg met de klant. Leon verwacht dat we met de klant meedenken. En dat we adviseren op een manier dat het voor de klant het gunstigst is, want alleen dan creëer je vertrouwen. Om dat goed te kunnen, moet je in staat zijn boven je eigen vakgebied uit te stijgen en de samenhang tussen de verschillende werkzaamheden te zien.” n

↓M  arc Koninkx: “Je moet in staat zijn boven je eigen vakgebied uit te stijgen en de samenhang tussen de verschillende werkzaamheden te zien”

SUDOKU Los onderstaande sudoku op en mail de getallen van de blauwe balk naar [email protected] Onder de goede inzenders worden 2 x 2 kaartjes voor Dierenpark Emmen verloot.

2 5

9

1 7

4 6

9 4

7

6

5

8 7

2

3

6

5

8

9 3

4

5 7

KLEINE STAPJES “Een loopbaanstap zetten bestaat uit vele kleine stapjes. Ik vind het belangrijk om een deelnemer hiervan bewust te maken en hem te begeleiden op zijn pad en bij zijn overwegingen wat de volgende stap zou kunnen zijn.” Aan het woord Yvonne Aaltink. Als je met een loopbaan- of een evc-traject aan de slag wilt, staan Yvonne en haar ­collega’s van het Loopbaantraject Bouw & Infra en de EVC-centra Bouw & Infra voor je klaar. OMSCHOLEN NAAR EEN ANDERE FUNCTIE? De trajectadviseur van het Loopbaantraject Bouw & Infra begeleidt je daarbij. ERVARINGSCERTIFICAAT OF DIPLOMA HALEN? De evc-adviseur van de EVC-centra Bouw & Infra ­ondersteunt. HIER VIND JE EEN TRAJECT- OF EVC-ADVISEUR BIJ JOU IN DE BUURT:

WINNAARS SUDOKU UIT BOUWEN NUMMER 2: Peter van der Meijden uit Bergeijk, Jeanette Smits uit Rheden, Floor van ’t Verlaat uit Hendrik Ido Ambacht, Annie Hoekstra uit Marrum en Adriaan de Heer uit Veenendaal Postbus 440, 3840 AK Harderwijk, (0341) 499 378 [email protected], www.loopbaantrajectbouw.nl

Het Loopbaantraject Bouw & Infra en de EVC-centra Bouw & Infra zijn zelfstandige onderdelen van Fundeon, het kennis- en adviescentrum voor het opleiden en ­ontwikkelen van personeel in de bouwen infrasector. Kijk op www.fundeon.nl

COLOFON Bouwen is het magazine over loopbaan­ontwikkeling en ­ontwikkelingen in vaktechniek. Vijf keer per jaar wordt het tijdschrift gratis toegestuurd aan werk­nemers en werkgevers voor wie de cao voor de Bouwnijverheid geldt. Bouwen wordt gemaakt in opdracht van het Loopbaantraject Bouw & Infra. UITGEVER Fundeon, kennis- en adviescentrum voor de bouw en infra. REDACTIERAAD Sander van

­ odegraven, Betsie Brink, Michiel B Mons. REDACTIECOMMISSIE Metha van der Haar, Anne-Marie van de Most, Franklin Everts, Pieter Kastermans, Erik Huijsman, Geert Wijnhoven (hoofdredacteur), Peter Boss (eindredacteur). PRODUCTIE Boss & Wijnhoven BV. BIJDRAGEN Louis Jongeleen, Carien Neeleman. FOTOGRAFIE Harry Linker, Jan de Groot, Marco Hofsté, Hans van der Mast, Chris Pennarts, Mischa Rapmund, Frank Kanters. ­VORMGEVING V1 C ­ ommunicatie,

Postbus 440, 3840 AK Harderwijk, (0341) 499 211 [email protected], www.evc-centra.nl

Ermelo. DRUK ­Senefelder Misset. OPLAGE 115.000 exemplaren. REDACTIE­ADRES Boss & Wijnhoven, 030-2322517, e-mail [email protected]. CORRESPONDENTIE Loopbaantraject Bouw & Infra, Postbus 440, 3840 AK Harderwijk, e-mail [email protected]. WEBSITE www.fundeon.nl. ADRESWIJZIGINGEN Bouwen wordt verstuurd naar iedere werknemer die onder de cao voor de Bouwnijverheid valt. De adressen

worden beschikbaar gesteld door de organisatie die verantwoordelijk is voor de cao-registratie. Indien uw adressering onjuist is, kunt u via uw werkgever laten c ­ ontroleren of uw juist adres­gegevens b ­ eschikbaar zijn gesteld aan Cordares.

© Fundeon / Boss & ­Wijnhoven. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en / of g ­ ereproduceerd zonder ­schriftelijke toestemming van de uitgever.

31

Wil je weten of je op je plek zit? Doe de waterpasmeting! In vijf minuten krijg je een beeld hoe het staat met je gezondheid, of jij je werk nog leuk vindt, of je behoefte hebt aan een opleiding en of je misschien beter uit kan kijken naar ander werk. De vragenlijst is anoniem.

→ fundeon.nl/waterpasmeting

Beter leren, beter zelfstandig onderdeel van bouwen

zelfstandig onderdeel van