H o N d E r d t i E N

H o N d E r d t i E N vE rHalE N u it H Et vaak oN B E kE N dE lE v E N va N s ta at s B o s B E H E E r

Wat gewoon en alledaags is voor Staatsbosbeheer is vaak onbekend voor de buitenwereld. Hier zijn 110 onverwachte, geestige, hoopgevende, leerzame, mysterieuze, inspirerende en onvergetelijke verhalen die moeten worden verteld omdat ze iets zeggen over het belang van onze organisatie en ons werk. Opgetekend tot in de verste uithoeken van ons land. Laat ze u inspireren en vertel ze vooral ook door. Want waargebeurde verhalen van vandaag kunnen de kiem zijn van gebeurtenissen en verhalen van morgen.

H o N d E r d t i E N vE r Hal E N u i t H Et vaak oN B E kE N dE lEvE N vaN s ta ats B o s B E H E E r

uitgegeven ter gelegenHeid van Het Honderdtienjarig beStaan van StaatSboSbeHeer

Honderdtien gebeurtenissen uit ons dagelijks leven

voorwoord

U hebt in uw handen een boekje vol gebeurtenissen uit het leven van Staatsbosbeheer. Maar liefst 110. Toch is dat een keuze uit een aanzienlijk groter aantal. Dat er bij ons zoveel gebeurt, is voor velen een verrassing; net iets te vaak naar onze smaak. Staatsbosbeheer mag dan 110 jaar oud zijn, kennelijk is dat geen garantie voor een goede bekendheid met ons werk en wat we hebben bereikt. Alle reden om daar eens wat uitvoeriger over te vertellen. We verwachten dat u in dit boekje verhalen tegenkomt die u beslist wilt doorvertellen aan collega’s en relaties. En we hopen dat deze verhalen u ook op ideeën brengen. Want dat wil dit boekje vooral zijn: een bron van inspiratie voor wat we allemaal samen met u, uw collega’s en relaties in en met onze natuurgebieden kunnen doen.

Als u ze doorvertelt, is alles mogelijk. Want zo gaat dat met verhalen: ze veranderen de geschiedenis. Langzaam maar zeker. Zo kan een gewone belevenis van vandaag de kiem zijn voor een nieuwe gebeurtenis in de toekomst. Maar zo ver is het nog niet. Hier zijn eerst honderdtien verhalen uit ons dagelijks leven. Blader verder en verbaas u over wat er allemaal gebeurt op en rond de terreinen die we beheren! En mocht u meer willen horen... elk district of beheerseenheid bij u in de buurt heeft genoeg verhalen om een boekje als dit mee te vullen. Het adres en telefoonnummer van het regiokantoor bij u in de buurt vindt u op de achterflap. Chris Kalden, Directeur

Honderdtien vertellingen

De vier gezichten van Staatsbosbeheer Honderdtien jaar lang ontfermt Staatsbosbeheer zich over de bossen, houtproductie, natuur, landschap, cultuurhistorie en de openluchtrecreatie. Dit doen we als uitvoerder van het Rijksbeleid in onze vier rollen als beheerder, groene gebiedsontwikkelaar, gastheer en maatschappelijk partner; bij ons gaan de belangen van natuur en mens hand in hand.

Als beheerder en groene gebiedsontwikkelaar houden we een zo groot mogelijke verscheidenheid aan ecosystemen en landschappen in stand, ook voor volgende generaties. Als gastheer richten we de terreinen zó in, dat ze zo uitnodigend en beleefbaar mogelijk zijn voor de grote verscheidenheid aan bezoekers van onze terreinen. Als maatschappelijk partner werken we samen met andere beheerders, vele gemeentes, allerlei instellingen, verenigingen en ook bedrijven; samen ontplooien we initiatieven rond belangrijke thema’s als nieuwe natuur, waterhuishouding, klimaat en energie, rood voor groen, recreatie en educatie, natuur en gezondheid. In de 110 verhalen komen deze vier ‘gezichten’ van Staatsbosbeheer tot uiting en leest u wat Staatsbosbeheer in deze verschillende rollen teweeg brengt in de natuur en in haar omgeving.

Inhoud

BEHEERDER & GROENe gebiedsontwikkelaar E en > v ee r t i g

GASTHEER een en v ee r t i g > t a c h t i g

Maatschappelijk partner een en t a c h t i g > h o n d e r d t i en

Staatsbosbeheer is in 1899 opgericht om de Nederlandse Staatsbossen te beheren en nieuwe bossen aan te leggen. In de loop van de twintigste eeuw zijn onze taken als uitgebreid met natuurbescherming, landschapsontwikkeling, recreatie en groene gebiedsontwikkeling. Inmiddels is Staatsbosbeheer ook en uitvoerder van een visie die onze samenleving én die van toekomstige generaties rust, zuurstof en ademruimte moet geven.

beheerder

ontwikkelaar

Bar, niet boos

district dE FriEsE waddEN Soay ScHapen en Hereford runderen op ameland

EEN

Het Soay schaap komt van oorsprong van de St. Kilda eilanden, 180 kilo meter ten noordwesten van Schotland. Door een eeuwenlange natuurlijke selectie heeft zich een ras ontwikkeld dat volkomen is aangepast aan de barre omstandigheden in die streken. Daarom kunnen ze, in tegenstelling tot de meer gedomesticeerde schapenrassen, goed overleven zonder enige mense lijke hulp, ook bij het aflammeren. Scheren hoeft ook niet: in de zomer verliezen ze spontaan hun wintervacht. Ze zijn weinig vatbaar voor ziektes en kunnen goed groeien op een karig dieet van heide, taaie grassen, kruiden en twijgen van struikgewas; ook in de winter. Dit alles maakt ze buitengewoon geschikt voor natuurbeheer. In 1990 heeft Staatsbosbeheer 16 Soay schapen losgelaten in het begrazingsgebied Roosduinen op Ameland. Nu is de kudde uitgegroeid tot 100 schapen. Sinds 2002 grazen in de duinen van Ameland ook Hereford runderen. Herefords gedijen, in tegenstelling tot de zwartbonte melkkoeien, goed op een wat minder eiwitrijk dieet van duingrassen en kruiden. Ze produceren een hoogwaardige kwaliteit vlees. Bovendien kunnen ze in ons klimaat ook in een gewone winter buiten blijven. Omdat ze een goedmoedig karakter hebben, kunnen ze zonder risico gehouden worden in gebieden waar veel mensen komen. Beheerder en groene gebiedsontwikkelaar

De bezem door de natuur Dit is geen oproep, maar als u na dit stukje ook in actie wilt komen, dan is dat mooi meegenomen. Jaarlijks helpen 6070 vrijwilligers mee om het zwerfvuil in Nationaal Park Lauwersmeer te verwijderen. Want het is niet alleen geen gezicht, het kan ook gevaarlijk zijn voor dieren. Op zaterdag 21 maart 2009 organiseerde Staatsbosbeheer in samenwerking met Camping Lauwersoog, Restaurette Schierzicht, de jachthavens Noordergat en Lunegat, CIV Lauwersoog en de gemeenten De Marne, Dongeradeel en Kollumerland een grote schoonmaakactie in het Nationaal Park Lauwersmeer. De landelijke schoonmaakdag wordt aangegrepen om eens flink de ‘bezem’ door dit prachtige natuurgebied te halen. Honderdtien vertellingen

district vEEN tot lauwErsMEEr nationale ScHoonmaakdag

twEE

’s Lands langstlopende watervogeltelling

district vEEN tot lauwErsMEEr vogelS Spotten

driE

Hoe lang kun je watervogels tellen? Laten we eens beginnen met een jaar of veertig: die langst lopende watervogeltelling van Nederland vindt plaats in het Lauwersmeer. Staatsbosbeheer en vrijwilligers voeren hier al sinds 1970 tellingen uit. In totaal tien vrijwilligers houden zich bezig met inventarisatie en monitoring.

Beheerder en groene gebiedsontwikkelaar

Wonen in kelders, natte dalen en holle bomen Drenthe is dé dassengemeenschap van Nederland. Ruim 150 dassen burchten zijn er de afgelopen tijd geteld met een geschatte populatie van 450 dieren. Door de ouder wordende bossen vinden de dassen meer beschutting en er wordt niet gejaagd in dit gebied, wat de dassen populatie doet uitbreiden. De dassen bouwen hun burchten graag op droge plekken en foerageren in de nattere beekdalen, waar Drenthe er genoeg van heeft. In de zogeheten aardappelkelder in het bos leven momenteel ruim 800 baardvleermuizen. In de jaren ’80 waren het maar een handjevol vleermuizen, nu is hier de grootste populatie baardvleermuizen in Nederland te vinden. In de boswachterij te Schoonloo is een paartje Ruigpootuilen neer gestreken en gaan broeden, wat zeer bijzonder is, aangezien er al ruim 30 jaar geen broedparen meer zijn gezien. De oude bossen met holle bomen is de ideale leefomgeving voor de ruigpootuil.


district drENts loo EN aa beeStenSpul

viEr

Hogere waterstand, lagere pachtprijs

district dE ElFstEdEN Samenwerking met pacHterS en boeren

vijF

U hoeft niet af te reizen naar Venetië om te zien dat de waterstand nauw luistert. In NoordFriesland kunt u dat ook waarnemen. Staatsbosbeheer heeft hier maar liefst 5000 ha grasland in beheer, waarvan het overgrote deel in pacht is uitgegeven. Met de pachters wordt intensief contact onderhouden, wat veel tijd kost, maar zich ook uitbetaalt in meer wederzijds begrip en waardering. De afspraken over het gebruik van het land, de bemesting en de beweidingsdruk worden wederzijds goed nageleefd. Een belangrijk onderdeel van de pachtovereenkomsten is de waterstand. De boeren gaan akkoord met een hogere waterstand in ruil voor een lagere pachtprijs. Veel boeren hebben stukken grond in gebruik die vanaf het land niet of moeilijk te bereiken zijn. Staatsbosbeheer heeft om deze reden pontons aangelegd om zo de eilandjes te verbinden met de vaste wal. De hogere waterstand is nodig om weidevogelgebied te realiseren, waaraan een subsidie is verbonden. Om die te ontvangen, moet sprake zijn van ten minste 100 ha aaneengesloten terrein, geschikt voor weidevogels. Dat is veel meer dan de meeste agrariërs hebben. Een samenwerking met Staatsbosbeheer biedt uitkomst. Gezamenlijk is 100 ha weidevogelgebied wél te realiseren, waardoor de lokale boeren wél in aanmerking komen voor de subsidie. Beheerder en groene gebiedsontwikkelaar

100% gezond vlees Er is een slager in Anjum waar u beslist een keer iets wilt kopen. Ambachtelijk slager Menno Hoekstra zoekt persoonlijk het juiste vee uit. In het Lauwersmeer lopen naast ongeveer 300 Konikpaarden 450 Schotse hoog landers rond en hieruit selecteert hij voor verkoop in zijn winkel. De runderen worden zowel levend als na de slacht gekeurd door de Rijksdienst van Vee en Vlees. Alleen de 100% gezonde dieren komen in de slagerij. Het vlees van deze dieren is dan ook schoon, vrij van antibiotica en dergelijke. Daardoor is het gezonder en smakelijker.


district vEEN tot lauwErsMEEr puur natuurlijk vleeS

zEs

Terug naar de bron

district sallaNd twENtE bronwater

zEvEN

Wie heeft nooit de loop van een beekje gevolgd, op zoek naar de bron? Zo lang er water stroomt, is er een bron, maar helaas is er meer aan de hand. Wanneer een bron niet goed functioneert, ontstaan verderop problemen op het gebied van waterkwaliteit en –kwantiteit. Onder meer door vermesting, verruiging van de begroeiing, egalisatie van hoogteverschillen en door drainage die een versnelde waterafvoer veroorzaken, hebben bronnen veel van hun natuurwaarde verloren. Bronnen zijn in Nederland te vinden in Gelderland, Limburg en Overijssel (Twente). Het verbeteren van de kwaliteit van bronnen en beekdalen op de stuwwallen van Oldenzaal en Ootmarsum is de essentie van het herstelproject Terug naar de Bron. De bronnen worden onder andere hersteld aan de hand van de adviezen van Staatsbosbeheer. Bovendien wordt recreanten meer mogelijk heden geboden om ervan te genieten. Voor dit doel werken Provincie Overijssel, Natuurmonumenten, Landschap Overijssel, Staatsbosbeheer, particulieren en waterschap Regge en Dinkel samen.


Stroom uit... gras? Gebruikt u op dit moment groene stroom? Dan is een stukje daarvan afkomstig uit onze terreinen. In de beheerseenheid Westerkwartier wordt het gras dat van onze terreinen komt bij een particulier in zijn mestvergister gevoegd. In samenwerking met de boer is de mestvergister geschikt gemaakt voor het verwerken van gras door er een hakselmachine in te bouwen. Met het gras wordt nu elektriciteit geleverd aan het stroomnet.


district vEEN tot lauwErsMEEr groene Stroom

acHt

Over de hervonden parel van de Rottige Meente “Zijn er nog van dit soort plekjes in Nederland?” Dat is een vaak gehoorde reactie in de Rottige Meente. In het verleden een afgezonderde hoek van Staatsbosbeheer, maar de laatste tien jaar is de focus veranderd van louter rietbeheer naar meer recreatie. Vroeger was de Rottige Meente een verborgen parel; een leefgebied van de grote vuurvlinder Lycaena dispar, otter, bruine kiekendief, roerdomp, purperreiger, grote zilverreiger en aalscholver. De zwarte stern broedt er zelfs op waterlelies. In de nazomer en vroege herfst is een enkele visarend te zien. Tegenwoordig is al deze prachtige natuur er nog steeds, maar méér mensen kunnen ervan genieten. Nu de recreatie aantrekt, willen meerdere partijen overleggen over het gebied. Aan tafel zitten Staatsbosbeheer, gemeente Weststellingwerf en plaatselijke recreatieondernemers. Vaak nemen we bestuurders van de gemeente, waterschap, provincie of de landinrichtingscommissie mee op onze praamexcursie. Er is ook een overleg met de gebruikersgroep, i.e. rietsnijders, loonwerkers, boeren, plaatselijke belangen, VVV en recreatie ondernemers. De Rottige Meente is een voorbeeldgebied voor Friesland wat betreft het peilbeheer. Het peilbeheer is zo goed afgestemd vanwege de goede samenwerking met de boeren. Honderdtien vertellingen

district stElliNGwoudEN-vEENpoldErs de Hervonden parel

NEGEN

Waarin vleermuizen beslagleggen op een paar bunkers

District Salland Twente Ondergronds

tiEN

Drinkwaterleverancier Vitens heeft jarenlang bunkers beheerd die werden ingezet ten behoeve van wateropvang. Deze werden echter niet meer gebruikt en Vitens wilde de bunkers daarom verwijderen. Staatsbosbeheer heeft dit weten te voorkomen. Nu zijn de bunkers in gebruik genomen door verschillende soorten vleermuizen.


Hoe je een zendmast van de andere kant bekijkt Zendmasten voor mobiele telefoons worden overal in het landschap geplaatst. In eerste instantie wilden we niet dat ze bij ons op het terrein kwamen. Maar toen we naar het grotere geheel keken – “Als ze niet bij ons komen, waar komen ze dan?” – hoorden we dat ze 300 meter verderop in een open veld van een agrariër zouden worden geplaatst. In dat geval kon de zendmast beter bij ons geplaatst worden: hij zou minder in het open veld staan en we genereerden er ook nog geld mee.


district acHtErHoEk verbinden

ElF

Monnikenwerk

district sallaNd twENtE monnikenwerk

t waalF

Als er één karwei in menig opzicht monnikenwerk mag worden genoemd, dan is dat het vergraven van Engbertsdijkvenen. Dit Staatsnatuurmonument van bijna 1000 hectare is grotendeels afgegraven en dat mag u letterlijk nemen: nog geen 15 hectare is in de nagenoeg oorspronkelijke staat gebleven – daar zit nog zo’n 7 meter dik veenpakket. De rest is afgegraven. Daarmee begonnen de monniken van Sibculo al in de 15e eeuw voor eigen gebruik. In latere jaren gebeurde dat veel grootschaliger. Sinds 1953 is Staatsbosbeheer hier bezig om de natuur zich weer zoveel mogelijk te laten herstellen. Wederom een monnikenwerk. Want met eindeloos geduld en veel inspanning zijn de in het verleden gegraven afwateringskanalen en afvoersloten gedempt en zijn honderden dammen en dammetjes op het veen aangelegd. Dit alles met als doel om zoveel mogelijk regenwater vast te houden. Zoals u zult begrijpen een nogal technisch gebeuren, waarbij grote rups kranen en veel mankracht ingezet werden. Een ingrijpen dat dwars lijkt te staan op de natuur. Toch was het er geheel op gericht om die zelfde natuur uiteindelijk weer z’n eigen gang te kunnen laten gaan. De wonden in het veen moesten zo goed mogelijk hersteld worden. Bijzondere hoogveen Beheerder en groene gebiedsontwikkelaar

plantensoorten zullen daardoor weer de kans krijgen om er massaal te gaan groeien. En ook de roodborsttapuit, geoorde fuut en kiekendief hebben het gebied al weer herontdekt. Met een beetje geluk – en uiteraard in het juiste seizoen – kunt u deze vogels wandelend of vanuit de vogelkijkhut in de kijker krijgen. De oude droogstaande veenputten zijn nu weer veenplassen geworden, terwijl op andere plaatsen de zogenaamde plasdras situaties zijn ontstaan. Samen met de stilte, de rust en de afwisseling tussen droog en nat vormen de Engbertsdijksvenen een belangrijk tussenstation voor vogels op hun jaar lijkse trek. Op hoogtijdagen rusten hier duizenden steltlopers en ganzen. Ook de kraanvogels zijn het gebied niet vergeten, hun jaarlijkse bezoek geldt als hoogtepunt voor veel vogelaars. Maar de natte omgeving is ook een ideale verblijfplaats voor bijvoorbeeld de heikikker, de levendbarende hagedis en de adder.


De mooiste plek van Nederland

district ovErijssEl Noord de mooiSte plek van nederland

dErtiEN

Wat vindt ú de mooiste plek van Nederland? Altijd een aardige vraag om even bij stil te staan. Uiteindelijk is het predikaat ‘de mooiste plek’ natuurlijk heel persoonlijk, maar het is de moeite van het vermelden waard waar de kijkers van de NCRV op stemden. In 2004 riepen zij de Weerribben uit tot de mooiste plek van Nederland. De Weerribben vormen sinds kort samen met de Wieden van Natuurmonumenten één groot Nationaal Park. Dit zal resulteren in één groot moerassysteem met eenduidig beheer, wat bijvoorbeeld goed is voor de vele verschillende soorten libelles en vlinders die het altijd goed doen in dit natuurtype. Ook het leefgebied van de otters wordt hier door uitgebreid. De 31 otters die in het verleden zijn uit gezet, hebben namelijk al voor 54 nakomelingen gezorgd. Beheerder en groene gebiedsontwikkelaar

Wandeling door de genenbank Roggebotzand Van onze oorspronkelijke vegetatie is niet zo veel meer over. Minder dan 5% om precies te zijn. Terwijl oorspronkelijk materiaal van groot belang is voor de kwaliteit van ecosystemen. Om de inheemse struiken en bomen te vinden zijn oude kaarten uit 1850 gebruikt. In oude bossen of restanten van oude bossen zijn bijna 60 oude, oorspronkelijke exemplaren van de 114 inheemse bomen en struiken teruggevonden. Deze zijn daarna vermeerderd en vervolgens uitgeplant in het bos Bronnen voor Nieuwe Natuur in natuurgebied Roggebotzand. Deze zogenaamde genenbank bestaat uit 3500 bomen en struiken en is voor het publiek toegankelijk gemaakt via een wandelpad en informatiepanelen.


district FlEvolaNd genenbank inHeemSe bomen en Struiken

vEErtiEN

Achter die boom schuilt geen gevaar

district vEluwE Het groene netwerk

vijFtiEN

Samen met de politie, gemeenten en terreinbeheerders vormt Staatsbosbeheer op de Veluwe ‘het groene netwerk’. Gezamenlijk dragen we zorg voor de veiligheid in het gebied. Dag en nacht zijn leden van dit groene netwerk oproepbaar, ook om gewonde en overleden dieren op te sporen die het slachtoffer geworden zijn van verkeers ongevallen. Daarnaast wordt er samengewerkt met de brandweer en lokale toeristische organisaties om de toeristische ‘hotspots’ zo veilig mogelijk te maken. Voor de verschillende natuurkampeerterreinen zijn gezamenlijk calamiteitenplannen opgesteld.


Kanoreis van dik 5000 jaar Zo’n 3300 jaar voor Christus peddelde een groepje mensen door wat nu het westen van Nederland is in een bijna 8 meter lange en 6080 cm brede kano. Zij zijn al lang vergeten, maar hun kano is er nog. Bij de reconstructie van een voormalige zeeslenk in het nieuw in te richten natuurgebied Dijkgatsweide is tijdens graafwerkzaamheden in september 2007 de prehistorische boomstamkano gevonden. Het voorwerp is met grote voorzichtigheid geborgen en wordt nu onderzocht en geconserveerd door het Rijksinstituut voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) te Lelystad. De voor en achterzijde zijn helaas niet helemaal compleet. De ouderdom van de kano wordt geschat op 3300 voor Chr., de tijd van de Trechterbeker cultuur. De vondst toont aan dat WestNederland geen jong, maar feitelijk een heel oud landschap is. Een bijzondere vondst in een inmiddels prachtig stukje nieuwe, oude natuur.


district Noord-HollaNd Noord preHiStoriScHe boomStamkano

zEstiEN

Waarin het Guinness Book of Records van zich laat horen

district acHtErHoEk de doolHof van ruurlo

zEvENtiEN

Misschien is ouderwets verdwalen in deze tijd van GPSnavigatie wel iets om opnieuw naar te verlangen. Richt uw blik in dat geval in de buurt van kasteel Ruurlo, langs de weg naar Hengelo, op het oude doolhof uit 1891. Lange tijd geheel verwaarloosd, maar inmiddels gerestaureerd en in puike conditie voor een goede verdwaalpartij. Want deze doolhof van haagbeuk is met zijn oppervlakte van 8740 m2 en 1188 meter aan paden niet alleen de grootste van Nederland, maar zelfs van de wereld. Ook is er een kabouterpad van ongeveer 1,5 kilometer lang. In 1996 haalde de doolhof het Guinness Book of Records. De paden zijn extra bijzonder vanwege hun breedte van maar liefst vijf meter. Aan weerszijden van de paden bevindt zich een met gras begroeid talud, waardoor de hagen op verhoogde eilandjes lijken te staan. Voor het onderhoud heeft Staatsbosbeheer een contract afgesloten met de Stichting Toeristische Activiteiten Ruurlo.


Het is felgroen en het heeft zuignappen Een aantal oude kleiputten, waar in vroeger dagen klei is gewonnen ten behoeve van de dakpanproductie, zijn hersteld en worden open gehouden door Staatsbosbeheer. De natuur waarden van deze oude putten zijn namelijk zeer belangrijk. Ook recreatief bieden deze oude kleiputten een wereld aan beleving. Door het ondiepe water warmen ze snel op. De zeldzame en zeer kleine boomkikker voelt zich hier erg thuis. Hun kleine formaat, felle groene kleur en zuignappen zijn kenmerkend voor de boomkikker. In de zomer vanaf eind juni kan je ze goed horen. Als er één begint, volgt de rest al snel, wat een leuke gewaarwording is. Mocht er een vogel in de buurt overvliegen, dan zijn ze allemaal tegelijk doodstil. Tot dat er weer één begint, dan beginnen ze al snel allemaal.


district liMBurG boomkikkerS in kleiputten

acHtti EN

De sceptische ontvangst van de dammen in het hoogveen

district zuid-oost drENtHE uniek in nederland

NEGENtiEN

De eerste reactie van omwonenden van het Bargerveen was skeptisch. Men was niet zo te spreken over de dammen voor het hoogveenherstel, waarvan de eerste in 1970 werden aangelegd. Maar in de veertig jaar dat het hoogveenherstel nu duurt, is dat goedgekomen. Nu vinden ze het echt mooi. In 1997 zijn de laatste baggervelden ingericht. De resultaten mogen er zijn: inmiddels groeit hier de mooist denkbare vegetatie in dit type natuurgebied. Er komen veenmossen voor die kenmerkend zijn voor ongestoorde hoogveensystemen, zoals het bruin veenmos Sphagnum fuscum. Collega’s van Staatsbosbeheer uit de Engbertdijksvenen, de Forstverwaltung, Naturschutzbund NABU, Natuurmonumenten, Duchas Heritage Service uit Ierland, Russische collega’s en de Royal Society for the Protection of Birds uit het Verenigd Koninkrijk: allemaal komen ze kijken.


De wilde bijenmuur U merkt er nu niets meer van, maar er zijn tijden geweest dat de hoofd toegang van het Nationaal Park DrentsFriese Wold niet zo makkelijk te vinden was. Het park ligt op de grens tussen Friesland en Drenthe en is de grootste dagattractie van Friesland. Elk jaar komen er 174.000 bezoekers langs de drie poorten van het Nationaal Park. Voor het zichtbaarder maken van de hoofdtoegang werd gedacht aan een groot plein met een wilde bijenmuur. Bijen zijn een van de attracties van dit park. Staatsbosbeheer nam twee ingenieurs van de Grontmij in de arm. Samen met de Staatsbosbeheer medewerkers dachten zij na over wat zij als ontwerpers voor de wilde bijen konden betekenen. Welke stenen zijn het meest geschikt? Welke voegen? Het resultaat is een groot plein met een wilde bijenmuur en veertig voorlichtingspanelen. Tijdens de opening van de nieuwe hoofdpoort kregen alle gasten een naambordje met een bijennaam erop en een honingsnoepje. De kinderen moesten hun eigen bijtje opzoeken, als ze hem vonden kregen ze het honingsnoepje. Een speelse manier om kennis te maken met al die vreemde namen van de maar liefst 192 bijen soorten die Nederland rijk is, waarvan 56% op de Rode Lijst staat, zoals bijvoorbeeld de blokhoofdgroefbij Halictus maculatus. Honderdtien vertellingen

district zuid-wEst drENtHE bezoekerScentrum nationaal park drentS-frieSe wold in appelScHa

twiNtiG

Het mysterie van De Dansende Bomen

Vooral met mistig weer gelooft u uw ogen niet. Wat is dat voor griezeligs? Bewegen daar bomen in die grijze nevel? Wordt daar werkelijk een mysterieuze dans opgevoerd door een stel eiken en beuken? U bevindt zich op de dansende bomenroute, die u langs een aantal kenmerkende landschapselementen voert. Op een oude bosbodem groeien eiken en beuken met zeer grillige vormen, die heel mysterieus ogen. Staatsbosbeheer heeft het beheer van dit gebied ingesteld om deze kenmerken te bewaren. Een omgevallen boom laten we bijvoorbeeld gewoon liggen. De route voert verder langs oude grafheuvels die in ere zijn hersteld. Eén specifieke grafheuvel werd zelfs doorkliefd door een weg. Nu is ook deze weer in haar oude glorie hersteld en omringd door een taxushaag, die de heuvel beschermt tegen verder verval; tegelijkertijd is het nu een opvallende plek in het landschap geworden.

district vEluwE danSende bomen

EENENt wi NtiG

StaatSboSbeHeer tracHt de typiScHe kenmerken van landScHappen te bewaren. Hier zijn dat vooral de grillig gevormde eiken en beuken.

in de miSt kunnen in dit boS vreemde bewegingen worden waargenomen.

de route van de danSende bomen voert langS een grafHeuvel die in oude glorie werd HerSteld en omringd door een taxuSHaag.

De proef met de Groene Brigade De Groene Brigade is de naam van een proef van de provincie Limburg met politieagenten, die het verloren beroep van veld wachter weer nieuw leven inblazen. De boswachters en opzich ters van Staatsbosbeheer met de bevoegdheid tot Buitengewoon Opsporings Ambtenaar (BOA’s genoemd) werken natuurlijk goed samen met deze Groene Brigade. Onder andere wordt er samen gesurveilleerd. De BOA’s vullen de Groene Brigade goed aan. De Groene Brigade heeft meer bevoegdheden en is dankzij de specifieke training beter in staat op te treden tegen zwaardere vergrijpen, zoals stropen. De BOA’s zijn vaak gelimiteerd in tijd en kennis van wetsartikelen, maar zij beschikken wel over waardevolle kennis van de terreinen. Bovendien blijft zo het onderscheid tussen Staatsbosbeheer als gastheer en de politie ter bewaking en bescherming van de recreanten goed zichtbaar. Honderdtien vertellingen

district liMBurG groene brigade

t wEEENt wi NtiG

Over zaken die het daglicht niet kunnen verdragen

district raNdstad NoordvlEuGEl Surveillance Samen met (milieu)politie

dri EENt wi NtiG

In het druk bezochte recreatieve gebied Hollands Duin gebeurt nogal eens wat, van illegale vuilstort tot stroperij. Gelukkig heeft Staatsbosbeheer uitstekende contacten met de politie. Er wordt goed samengewerkt; zo surveilleren we gezamenlijk, delen we de opgedane kennis en volgen we gezamenlijk de actualiteit. De ‘groene’ Staatsbosbeheer BOA’s (Buitengewoon Opsporings Ambtenaar) vullen de ‘blauwe’ BOA’s goed aan en vice versa. De groene BOA’s kennen het gebied op hun duimpje, kennen de verschillende dieren plantensoorten en kennen de verschillende methoden die stropers toepassen. De blauwe BOA’s hebben een betere kennis van de verschillende wetsartikelen en hebben meer bevoegdheden en ervaring in het optreden en verbaliseren.


Dood doet leven Naar dode dieren kijken via de webcam. In de Ooijpolder bij Nijmegen is onder het wakende oog van een camera het kadaver van een ree neer gelegd. Het project is een initiatief van Staatsbosbeheer en ARK Natuur ontwikkeling. De organisaties willen het publiek vertrouwd maken met dode dieren in de natuur en het afbraakproces dat daarbij hoort. Ook hopen ze dat het de terugkeer van aaseters als gieren en zeearenden in ons land bevordert. De beelden waren te zien via de website dooddoetleven.nl. Het gaat vooral om de kadavers van reeën, die bij de Ooijpolder geregeld omkomen in het verkeer. “Nederlanders zijn nog steeds niet gewend aan dode dieren in de natuur terwijl het een volstrekt natuurlijk verschijnsel is.” “Gevonden kadavers worden vaak naar de verbranding gebracht. Kadavers bevatten echter belangrijke bouwstoffen voor aaseters, schimmels en bacteriën.” Volgens de initiatiefnemers is er helemaal geen gevaar voor verspreiding van ziekten. “Het gaat om gezonde reeën die geen ziekten meedragen. We raden mensen wel aan het kadaver niet aan te raken, maar gewoon van een afstandje toe te kijken.” De camera betrapte onder meer steenmarters, vossen, kraaien en een buizerd.


district riviErENlaNd kadaverS kijken

vi ErENt wi NtiG

De Randstad van de Middeleeuwen

district drENts loo EN aa randStad van de middeleeuwen

vijFENt wi NtiG

U zou hem eens in levenden lijve moeten meemaken: Beheerder Kees van Son. Zijn aanstekelijke enthousiasme is nu eenmaal niet via het papier over te brengen. Hoe we ons best ook doen. Van Son vindt u in Drentsche Aa, een Nationaal Park én Nationaal Landschap met 5 sterren, waar toch gewoon in wordt gewerkt en gewoond. Van Son is er trots op dat hij hier mag werken. Het lijkt alsof de tijd heeft stilgestaan in het gebied met onder meer de boerderijen, brinken, essen, meanderende beken, natte hooilanden. Het is vooral bijzonder vanwege de rijke cultuurhistorie met grafheuvels, karrensporen en hunebedden. In het Strubben- en Kniphorstbos ligt zelfs het enige Nederlandse archeologisch reservaat, wat wel beschouwd wordt als ‘de Randstad van de Middeleeuwen’. Kees is veel bezig met het onderhouden en betrekken van de bewoners. Zo wordt er een plan gemaakt voor de herinrichting van het vorig jaar overgedragen Ballooërveld. Dat gaat in samenspraak met de omgeving. Vanuit alle omliggende dorpen zijn bewoners – samen met deskundigen – in een brede overleggroep bezig met planvorming. Later komen er informatieavonden voor alle bewoners.


Het mysterie van de twee Kagerplasseneilandjes Ze liggen dicht op elkaar in de Kagerplassen: twee kleine maar bijzondere eilandjes. Ze zijn schaars toegankelijk en dat maakt ze mysterieus. Wat speelt zich hier af? Wat de twee eilandjes zo bijzonder maakt is het specifieke botanische beheer dat Staatsbosbeheer hier uitvoert. In de wintermaanden is hier een hoge waterstand. In de zomer wordt er gemaaid, waarna het materiaal afgevoerd wordt. De grond wordt dus verschraald. Er heerst veel rust ten behoeve van de kwetsbare flora en weidevogels. Voor rustzoekende waterrecreanten is het de ideale plek. Je kunt hier fantastisch voor anker liggen. Sinds twee jaar organiseert Staatsbosbeheer in combinatie met een boer, die hier beheerswerkzaamheden uitvoert, excursies naar de eilanden. Ook neemt hij je mee naar zijn stallen en kaasmakerij. Staatsbosbeheer vertelt tijdens deze excursies over de natuur. De boer doet ook beheerswerkzaamheden op de eilanden. Hij maait en mag vervolgens het gemaaide gras aan zijn eigen koeien voeren. De normale opbrengsten van het gemaaide gras worden nu afgetrokken van de rekening van de boer, waardoor het beheer per saldo goedkoper wordt.


district raNdstad NoordvlEuGEl de koSt gaat voor de baat uit

zEsENt wi NtiG

Het oudste cultuurlandschap dat we nog hebben

district Maas, doMMEl & aa romeinSe Heggen

zEvENENt wi NtiG

Je kijkt er toch anders naar als je weet dat het ons oudste cultuurlandschap is: de Maasheggen. Al vanaf de Romeinse tijd is het gebruik van de Maasheggen onderdeel van de lokale cultuurhistorie langs de Maas in NoordBrabant. De heggen fungeerden vroeger als afscheiding voor het vee. Staatsbosbeheer wil deze karakteristieke Maasheggen behouden, meer ruimte geven en bekender maken onder het publiek. De Maasheggen zijn heggen, waarvan de takken gevlochten worden, om zo een afscheiding te maken die grazend vee tegenhouden. Het Maasheggenvlechten is een oud gebruik, maar heeft de tand des tijds overleefd. De Nationale kampioenschappen Maasheggenvlechten is afgelopen jaar weer voor het eerst georganiseerd. Uiteraard heeft Staatsbosbeheer hiervoor haar terreinen ter beschikking gesteld. In de omringende agrarisch beheerde gebieden zijn de Maasheggen vrijwel geheel verdwenen. Slechts in de terreinen van Staatsbosbeheer zijn deze cultuurhistorische landschapselementen bewaard gebleven. Staatsbosbeheer vervult hier een belangrijke taak in het behoud van de oude karakteristieke Maasheggen.


Een nieuw leven voor een voormalige plaggenstortplaats Wat te doen met tienduizenden kubieke meters los komende humuslaag? Tegen die vraag liepen we aan op Terschelling, waar wordt gewerkt aan het afplaggen van de voedselrijke humuslaag tot op het zand voor het LIFE Duinen project. De sleutel tot de oplossing was de jarenlange samenwerking tussen Staatsbosbeheer en Oerol: al het plagsel wordt nu verwerkt op de voor malige vuilstortplaats de Nollkes tot een bijzonder theater voor openluchtvoorstellingen. Bureau Observatorium uit Rotterdam maakte hiervoor een speciaal ontwerp dat nu langzamerhand uit duizenden dumpers zand, plantenresten en modder vorm begint te krijgen.


district dE FriEsE waddEN terScHellingS oerol feStival

acHtENt wi NtiG

De energieke kuil Strubben en Kniphorstbos heeft bijzondere betekenis voor mensen die met natuur en spiritualiteit bezig zijn. De boswachter van dit gebied heeft regelmatig contact met de spirituele werkgroep en staat open voor hun ideeën en suggesties. Hij probeert bij beheersmaatregelen en recreatieplannen rekening te houden met de spirituele waarden van het gebied. Zo adviseert de werkgroep over welke bomen we gaan blessen en is op hun advies een nieuwe mountainbikeroute niet dwars door een kuil met bijzondere energie gelegd. Dit wordt zeer gewaardeerd. Ook voor de Strubben en het Kniphorstbosch is een mooi inrichtings- en beheerplan gemaakt. Dankzij onder meer de mooie foto’s en fotomontages wordt het zelfs in de boekhandel verkocht!


district drENts loo EN aa inricHtingS- en beHeerplan

N EGENENt wi NtiG

De kloof tussen natuur en landschap en hoe je die overbrugt

district dE ElFstEdEN inSpraak

dErtiG

Wat weet u eigenlijk van het landschap waar u woont? Misschien hoort u bij de groeiende groep Nederlanders met belangstelling voor het historische karakter van hun omgeving. Tot nu toe zijn natuur en landschap vaak nog gescheiden werelden. Staatsbosbeheer wil deze kloof overbruggen, onder meer in de Miedengebieden bij Buitenpost en Zwaagwesteinde. Daar ligt een aantal eigendommen van Staatsbosbeheer, dat uiteindelijk circa 1400 ha zal beslaan. Samen met de landinrichtingscommissies staat Staatsbosbeheer voor de taak een inrichtingsplan te maken, waarin met name de cultuurhistorie van het gebied een belangrijke plaats inneemt. Dit gaat Staatsbosbeheer gezamenlijk met streekbewoners en deskundigen doen onder de projectnaam Cultuurhistorie, Mens en Natuur. Hiervoor is een onderzoek gestart naar de ontstaansgeschiedenis, de invloed van de mens en de natuurwaarden van de Mieden, en een interactief traject met de streekbewoners opgezet. Het onderzoek is uitgevoerd door de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB), de Fryske Akademy en Ecologisch Bureau Altenburg en Wymenga. De resultaten van het onderzoek dienden als inspiratiebron voor de bijeenkomsten met de streekbewoners, waar honderden mensen op af kwamen. Beheerder en groene gebiedsontwikkelaar

Dertig jaar actief in de Lopikerwaard Wanneer begon u zich voor het eerst zorgen te maken over milieuvervuiling, verstedelijking, wegen en industrie? Inwoners van de Lopikerwaard, een gebied in het zuidwesten van Utrecht, gelegen in het Groene Hart, deden dat 30 jaar geleden al. Zij richtten de stichting Werkgroep Behoud Lopikerwaard op, kortweg WBL. Sindsdien werken zij aan hun doelstelling: het behoud en de versterking van het eigen karakter van de Lopikerwaard en de naaste omgeving. Dit alles in samenhang met de leefomgeving op het gebied van natuur, landschap, cultuurhistorie en educatie. De WBL wil burgers en gemeenten bewust maken van de unieke waarden van dit fraaie weidegebied. Enkele activiteiten zijn: het volgen van ruimtelijke plannen van gemeenten, rijk en provincie. Ook adviseert de werkgroep bij plannen over dijk verzwaring, landinrichting, enzovoort. Daarnaast verzorgen ze natuur educatie op scholen in Lopik en IJsselstein. Ook houden zij zich bezig met weidevogelbeheer, landschapsonderhoud en behoud van cultuurhistorische elementen (molens, gemalen, enzovoort). De WBL is een organisatie van vrijwilligers die het eigen karakter van de Lopikerwaard en de natuur en landschapswaarden hoog in het vaandel voert. Natuurlijk werken zij ook nauw samen met Staatsbosbeheer. Honderdtien vertellingen

district ’t GroENE Hart SticHting werkgroep beHoud lopikerwaard

EENENdErtiG

De Amazone bij IJburg

district raNdstad NoordvlEuGEl rood betaalt groen

t wEEENdErtiG

Amsterdammers zijn stomverbaasd dat zoiets kan bestaan, zo pal naast de stad. Een Amazoneachtige jungle in de Diemer Vijfhoek. Een moerasbos waar het water van het IJsselmeer vrij in en uit kan stromen. Bij de besluitvorming rond IJburg in de jaren negentig werd door betrokken overheden afgesproken dat ook geïnvesteerd zou worden in natuur en recreatie. De Diemer Vijfhoek is een van de projecten, die is uitgevoerd ter compensatie van de verloren natuur voor de bouw van IJburg. Van voorjaar tot nazomer gonst het van de zangvogels die in deze insectenrijke wildernis voedsel genoeg vinden. Het westelijk deel is toegankelijk gemaakt voor de natuurrecreant. Hier is een laarzenpad aangelegd dat via een brug uitkomt bij het eiland van waaruit je een prachtig uitzicht hebt op het IJmeer. Het pad komt langs moeraspoeltjes die speciaal zijn aangelegd voor de ringslang. Op mooie dagen ligt de ringslang te zonnen op de dijkjes. Aan het IJmeer is een vogelobservatiescherm met uitzicht op een vooroever. Daar zijn vooral watervogels te zien zoals Krooneend en Grote Zilverreiger en soms de Visarend, maar in het gebied komen ook rietmoerasvogels voor zoals de roerdomp, waterral en blauwborst. Het oostelijk deel is niet toe gankelijk en biedt genoeg rust en ruimte voor de natuur. Beheerder en groene gebiedsontwikkelaar

De terugkeer van de barok Eeuwenoude bossen, lange lanen, statige landhuizen en fraaie tuinen kenmerken Oranjewoud. Niet voor niets luidt de bijnaam van dit gebied ‘de pronkzaal van Friesland’. Maar Oranjewoud is meer dan historie. In 2004 werd Museumpark Landgoed Oranjewoud aangelegd. Een deel van het landgoed is in zijn oorspronkelijke barokke stijl gereconstrueerd. Ook is het gebied uitgebreid met een nieuwe tuin, waarin Museum Belvédère, een museum voor moderne Friese kunst, stijlvol is geïntegreerd. Staatsbosbeheer heeft in samenwerking met de gemeente Heerenveen het landgoed aangelegd. Dit is bedoeld als buffer voor de stedelijke uitbreiding.


district stElliNGwoudEN - vEENpoldErs muSeumpark landgoed oranjewoud

dri EENdErtiG

Langzaam omsingelt de groeiende stad het bos

district wEst- BraBaNt StadSboS

vi ErENdErtiG

Mogen we even voorstellen: ‘follies’ – oorspronkelijk nutteloze fantasie bouwsels die in de 18e eeuw in de mode kwamen en bedoeld zijn om het landschap vanuit een ander oogpunt te beleven. Hoewel er door de eeuwen heen veel verschillende follies zijn ontworpen, blijft één aspect gelijk: door de follie versterken natuur en cultuur elkaar. En dat is ook wat Staatsbosbeheer voorstaat, hoewel de kunstenaars en architecten nu wel gevraagd werd een follie mét een gebruiksfunctie te ontwerpen; een verzoek dat eigenlijk een contradictio in terminis is. Staatsbosbeheer heeft een verbindende wandel en fietsroute door het bosgebied ontwikkeld, die langs de verschillende follies leidt in Boswachterij Dorst, een bos van ongeveer 1000 hectare tussen Breda, Oosterhout en Tilburg. De komende jaren zullen deze steden zo ver door groeien dat de boswachterij omsloten zal worden door het stedelijke netwerk. Voor Staatsbosbeheer reden zich te bezinnen op de functie van het bos in de toekomst. De boswachterij Dorst verandert van een productiebos in een parkachtige omgeving waar de stedelingen kunnen recreëren. Landschaps architect Berno Strootman ontwierp hiervoor een stadspark met vijf geprofileerde landschappen. De buitenste rand vormt het overgangsgebied van stad naar natuur, in de binnenste kern krijgt de natuur de vrije hand. Beheerder en groene gebiedsontwikkelaar

Een bypass ten zuiden van Kampen Méér afvoerwater in onze rivieren als gevolg van de klimaatverandering, waar laten we dat straks? Wie zich dat afvraagt, kan bijvoorbeeld naar Kampen kijken. Daar zijn ze na eeuwen wonen in de IJsseldelta vertrouwd met hoogwater. Om Kampen ook in de toekomst te beschermen moet de afvoercapaciteit van de IJssel vergroot worden. De regio heeft een plan ontwikkeld om ten zuiden van Kampen een aftakking van de IJssel, een bypass, te ontwikkelen. Bij hoogwater stroomt een deel van het water door de bypass, om Kampen heen. De aanleg van de bypass wordt gecombineerd met andere ruimtelijke ontwikkelingen rond Kampen zoals de aanleg van de Hanzelijn, de verbreding van de N50 en woningbouw. Dit komt samen in het ontwerp voor de integrale gebiedsontwikkeling IJsseldeltaZuid. Staatsbosbeheer is een van de deelnemende partijen in een brede samen werking. Andere partijen zijn o.m. provincie Overijssel, gemeente Kampen, waterschap Groot Salland, Rijkswaterstaat en de ministeries VROM en LNV. De aanleg van de bypass resulteert in een nieuw buitendijks gebied met ruim 300 hectare nieuwe natuur. Zo dragen we bij aan versterking van de natuur en een mooie leefomgeving.


district ovErijssEl Noord ontwikkeling bypaSS ijSSeldelta-zuid

vijFENdErtiG

Etalage van het rivierengebied

district riviErENlaNd StadSwaard

zEsENdErtiG

‘Etalage van het rivierengebied.’ Zo mogen we de uiterwaard die grenst aan de binnenstad van Nijmegen rustig noemen. Hét uitloopgebied voor de Nijmeegse bevolking, dat representatief is voor alle landschapstypen in de Gelderse Poort. Hóe die ‘etalage’ zal worden ingevuld, is inmiddels vastgelegd in een inrichtingsplan, na uitvoerig contact met betrokken partijen en omwonenden. Ook wordt een studie gedaan naar de mogelijkheden voor een betere ontsluiting, infrastructuur en parkeergelegenheden die aansluiten op het intensieve recreatieve gebruik van de Ooijpolder. Waalweelde is aanjager van dit onderzoek waarin Staatsbosbeheer samen met betrokken gemeenten participeert. De gemeente Nijmegen trekt de ontwikkeling van het Natuur centrum Rivieren. Voor 2009 is het vooral zaak om de ambities overeind te houden en meer partijen warm te maken voor het idee en de locatie.


Van zandgroeve en vuilstort naar natuurgebied Wel eens op een 3 miljoen jaar oud strand geweest? Het kan in ZeeuwsVlaanderen. In de Meester van der Heijden groeve bij Nieuw Namen begon men in de 17e eeuw te graven tot wel 25 meter beneden het maaiveld. Na de jaren zestig van de vorige eeuw werd de groeve gebruikt als vuilstort, maar sinds 25 jaar zijn de oude zanden er weer te bewonderen. Aan de oppervlakte zijn voor ons land zeldzame afzettingen duidelijk zichtbaar. Het is de enige plaats in Europa waar de overgang tussen de zanden van het Plioceen en het Pleistoceen goed zichtbaar is. De zanden uit het Pleistoceen zijn dekzanden en liggen bovenop de strandzanden uit het Plioceen. Met ruim 3 miljoen jaar dus eigenlijk het oudste stukje strand van Zeeland! In de groeven zijn vele sporen van de Eerste Zeeuwen uit het Stenen Tijdperk te vinden. Zoals een 10.000 jaar oude vuurstenen pijlpunt en een wat jongere pot van 3.000 jaar oud. Unieke vondsten voor dit gebied. Ook voor fossielliefhebbers is dit een paradijs. Denk aan fossielen van dieren die 1 miljoen jaar geleden in de zee leefden, maar ook aan mammoeten en hyena’s. De laatste jaren is deze voormalige zandgroeve en vuilstortplaats uitgegroeid tot een natuurgebied van formaat, met broedende paren sperwers, bonte spechten, tjiftjafs en ransuilen. Honderdtien vertellingen

district zEElaNd meeSter van der Heijden groeve

zEvENENdErtiG

Je school kan de boom in

Een succesformule van Staatsbosbeheer? Het scholierenproject ‘Je school kan de boom in’ wil bij de jeugd de aandacht vestigen op duurzaam beheer van natuur en landschap in de eigen omgeving. De kinderen worden op school voorbereid op de buitenactiviteiten. Naast de biologie wordt de regionale ontstaansgeschiedenis van het landschap besproken. Alles wat in de klas aan bod komt, wordt daarna in de praktijk al ziende, horende en doende ervaren. Staatsbosbeheer stelt dorpsbossen en landschapselementen ter beschikking voor het veldwerk. Tot nu toe zijn twee projecten uitgevoerd; met de scholen De Poort uit Ten Boer in het Ten Boersterbos en Wicher Zitsema uit Middelstum in het Middelstumerbos. Scholieren die meehelpen met de zorg voor ons landschap kunnen een oorkonde verdienen met de eretitel Groene Relmuizen voor Natuur- en Landschapsbeheer.

district stad EN oMMErlaNd educatie baSiSonderwijS

acHtENdErtiG

StaatSboSbeHeer vindt Het belangrijk onze jeugd te betrekken bij de natuur en Hun aandacHt te veStigen op duurzaam beHeer van natuur en landScHap.

ScHolieren die meeHelpen in Het beHeer verdienen de eretitel groene relmuizen.

veiligHeid en goed gereedScHap zijn belangrijke voorwaarden bij de praktijkleSSen.

Bestuurlijke hobbels langs de Natuurboulevard De Natuurboulevard – u bent niet de enige voor wie dit waarschijnlijk een nieuw woord is – is een initiatief van Staatsbosbeheer, gelanceerd in samenwerking met overheden en maatschappelijke organisaties. De Natuurboulevard is een voorbeeld van een recreatieve en ecologische verbinding, in dit geval tussen Amsterdam en het kustgebied van het IJmeer. Doel: het recreatief ontsluiten van het gebied en beleefbaar maken van de natuurwaarden ter plaatse. In het kader van de groen compensatie voor de verbreding van de A6A9 heeft dit project rijks(mede)financiering gekregen, en werpt de gedeputeerde zich op als opdrachtgever en ambassadeur voor de realisatie van het project. Staatsbosbeheer werkt samen met de Dienst Landelijk Gebied om de uitvoering te verzorgen. Een bestuurlijke begeleidingsgroep met wethouders langs de ‘boulevard’ lost bestuurlijke hobbels op. De eerste stukken fiets en wandelpad zijn inmiddels gerealiseerd, waarmee geïsoleerde natuurterreinen waaronder De Diemervijfhoek van Staatsbosbeheer nu beter bereikbaar zijn geworden.


district raNdstad NoordvlEuGEl natuurboulevard

N EGENENdErtiG

De Groene Waterparel

district raNdstad zuidvlEuGEl zuidplaSpolder

vEErtiG

De naam wekt verwachtingen: Groene Waterparel. En zoals elk stuk natuur in verstedelijkte gebieden moet het met zorg worden omringd. We bevinden ons in Zuidplaspolder, deel van het verstedelijkingsprogramma Zuidvleugel 2030. Totale oppervlakte circa 3500 hectare. De ruimtelijke opgave omvat 20.000 tot 30.000 woningen, 250 ha glastuinbouw, 350 ha bedrijventerrein, 325 ha EHS (Ecologische Hoofdstructuur), 100 ha Recreatie om de Stad, 200 ha landbouw en reserveringen voor infrastructuur, waterberging en extra groen. De groene opgave omvat de natuurgebieden Groene Waterparel en Restveen, en de verbindingen tussen de Eendragtspolder / Bentwoud en de Krimpenerwaard. Staatsbosbeheer is in (betaalde) opdracht van de provincie vanaf de start betrokken bij het project voor de deelgebeiden Restveen en Groene Waterparel en heeft een ontwikkelingplan voor het groengebied Groene Waterparel gemaakt. Als beoogd beheerder van dit gebied past deze investering goed bij ons. Er wordt gewerkt aan duurzame natuurontwikkeling, duurzame watersystemen, aantrekkelijkheid voor recreatie en beheerbaarheid.


StaatSboSbeHeer iS graag een goed GastHEEr voor iedereen die zicH op onze terreinen begeeft. de recreant, die ontSpanning zoekt. maar ook verenigingen, inStellingen en bedrijven met een miSSie. uit die ontmoetingen komen vele verHalen voort... Honderdtien vertellingen

EEN

Water, kinderen en de ‘boelekeerl’ Kinderen hadden het vroeger niet makkelijk. Die les valt voor de kids van vandaag te leren tijdens de 6 kilometer lange wandeling over het Boelekeerlspad. Daar waarde ooit de ‘boelekeerl’ rond, een boeman waarmee in vroeger tijden kinderen angst werd aangejaagd om ze district acHtErHoEk Het boelekeerlSpad

EENENvEErtiG

op die manier bij putten, sloten en poelen vandaan te houden: “De boelekeerl zit onder ’t vlonder, doarumme meug ij nooit dichte bij ’t water of bij de kolk kommen.” Onbevreesde buurtbewoners hebben dit pad geadopteerd; ze verzorgen het en maken promotie voor de fraaie route langs watergangen, waaronder de Halsche Vloed, poelen, landerijen, oude en nieuw aangelegde natuur. Een fraai terrein doet wonderen voor je imago en daarom worden in de Achterhoek meer nieuwe paden aangelegd, in samenwerking met derden. Er zijn zelfs mensen die bellen om te vragen of ze nieuwe routes mogen ontwikkelen. Gastheer

Samen ‘oerol’ Oerol betekent in het Terschellinger dialect ‘overal’ en stamt af van een oude Terschellinger gewoonte. Als vroeger het voorjaar aanbrak en het vee weer kon grazen op de weiden buiten de dorpen, liepen de beesten ‘oerol’. Deze vrolijke dynamiek wordt tegenwoordig jaarlijks door meer dan 50.000 be zoekers gevoeld tijdens het Oerol Festival: tien dagen lang dient het eiland als podium en inspiratiebron voor theatermakers, muzikanten en beeldend kunste naars uit binnen en buitenland. Zij realiseren op ruim 60 plekken een tijde lijke theaterlocatie, met strand, bos, duinen en polderlandschap tegelijkertijd als podium en decor. Op sommige plekken staan tenten, andere voorstellingen zijn gewoon in de open lucht. Maar ook in boerenschuren, boothuizen of oude bunkers kunnen voorstellingen te zien zijn. Oerol creëert een ambiance, een ‘Oerolgevoel’, waarin een kennismaking van een groot publiek met kwetsbaar erfgoed zoals het duinen en waddenlandschap mogelijk wordt. Het festival heeft een sterk sociale dimensie. Samen op de boot, samen op het eiland, samen onderweg. En samen met Staatsbosbeheer. Staatsbosbeheer biedt Terschelling, de organisatoren van Oerol en haar bezoekers de ruimte en laat tegelijkertijd zien dat natuur en een hoge recreatiedruk heel goed samen kunnen gaan, mits er goed wordt overlegd en men elkaars belangen respecteert. Honderdtien vertellingen

district dE FriEsE waddEN terScHellingS oerol feStival

t wEEENvEErtiG

Zelfs in de Biesbosch raakt het kindergeduld een keer op

district BENEdENriviErEN buitenScHoolSe activiteiten

dri EENvEErtiG

Zijn kinderen met al het amusement op het scherm en in amusementsparken ongeduldiger dan ooit? Wie ze bezig ziet tijdens de buitenschoolse activiteiten in de Biesbosch zou het niet zeggen. De Biesbosch jeugdgroep De Spoorzoekers bestaat uit 1520 kinderen in de leeftijd tot 12 jaar en verzamelt tijdens het schooljaar om de week op woensdagmiddag bij het bezoekerscentrum. Een enthousiaste groep vrijwilligers onderneemt met de kinderen allerlei activiteiten, van speurtochten door de Biesbosch tot vogelhuisjes timmeren of een ontmoeting met een valkenier. De kinderen komen allemaal uit de buurt en ze horen van de jeugdgroep via mondopmond reclame. In de herfst vindt de jaarlijks terugkerende GrootouderKleinkinddag plaats. De grootouders hebben de natuur vroeger ook al meegemaakt en vertellen tijdens deze dag de verhalen aan hun kleinkinderen. Tijdens de Beleef de Bevertocht gaan kinde ren met hun ouders onder begeleiding van een gids op zoek naar de bevers in de Biesbosch. Onderweg valt er veel te vragen en te leren over de bever. De tocht wordt afgesloten met een quiz. En vooruit: omdat ook in de natuur het kindergeduld natuurlijk niet onuitputtelijk is, hoeft er niet gewacht te worden tot een échte bever zijn gezicht laat zien. Aan het einde van de tocht komt er iemand in beverpak en kunnen de kinderen met de ‘verklede’ bever op de foto. Gastheer

Over de eerste Nordic Walking route van Nederland Zaterdag 4 april 2009 werd voor de vierde keer de Nordic Walk Ameland georganiseerd. Het doel van de tocht was op een sportieve maar vooral ook recreatieve manier een nordic walking tocht te lopen en te genieten van de vele mooie elementen die Ameland te bieden heeft. Staatsbosbeheer stelde de terreinen beschikbaar voor het evenement en stond met een stand in het bos. De route van Staatsbosbeheer op Ameland was de eerste Nordic Walking route van Nederland.


district dE FriEsE waddEN nordic walking

vi ErENvEErtiG

Van scholen en de beest uithangen

district BENEdENriviErEN educatieve programma’S voor ScHolen

vijFENvEErtiG

Bij kinderen zie je meteen of ze plezier hebben gehad. Laat ze bijvoorbeeld tijdens de Ruige Biesboschtocht een tijdje door de grienden sjouwen en ze zien er vaak uit als een beest! Dat maakt de educatieve programma’s voor scholen van het Biesbosch Bezoekerscentrum zo geslaagd. Jaarlijks genieten via de Schoolboot circa 3500 kinderen van een actief dagje uit in de Biesbosch. Er zijn verschillende programma’s, voor elke leeftijd in het basisonderwijs, en in 2008 is ook een speciaal programma getest voor brugklassen van het voortgezet onderwijs. Elke les start met een vaartocht naar de overzijde van de Amer; alleen een reddingsvest aantrekken is al een avontuur. Er zijn wel 11 verschillende programma’s.

Gastheer

Waarin schoolkinderen de zaag in een plaag zetten Niet iedereen kan zeggen dat hij wel eens een boom heeft omgezaagd. Of dat hij een nacht heeft doorgebracht in de wachtkeet op de Boschplaat... Daarom zijn de leerlingen van de basisscholen en de eerstejaars van de middelbare school altijd te porren om Staatsbosbeheer te komen helpen. Minstens een keer per jaar mogen de jongelui Amerikaanse vogelkers of dennen zagen om het duin weer terug te brengen. De vogelkers woekert als een plaag door de natuur; de grove den heeft de neiging in de duinen te veel vocht uit de bodem te halen. Daarnaast gaan de leerlingen mee naar de meeuwenkolonie op de Boschplaat. In 2008 is een klas van de VMBO school Het Schylger Jouw een middag bij ons geweest – werkveldoriëntatie voor de nieuwe opleiding Dienstverlening en Commercie. Samen hebben we gekeken naar verschillende zaken waar we bij Staatsbosbeheer mee te maken hebben: natuur, recreatie en praktisch uitvoeren van werkzaamheden. De leerlingen zagen zelf een boom om en gaan mee het veld in. Twee uur per week leert de boswachter met behulp van een digitale fotografie cursus en wedstrijd de leerlingen naar het landschap te kijken. De winnaar mag een nacht in de wachtkeet op de Boschplaat.


district dE FriEsE waddEN eilander ScHolen

zEsENvEErtiG

Het watertheater

district dE FriEsE waddEN kenniS en innovatiecentrum

zEvENENvEErtiG

De natuur herbergt veel geheimen voor de recreant. Een groeiend publiek is daar nieuwsgierig naar. Voor hen opent het nieuwe kennis- en innovatiecentrum Ameland dit jaar zijn deuren. Het centrum combineert het opdoen van kennis met ervaren en beleven door de bezoeker mee te nemen op reis door de Amelander natuur. Dat gaat ongeveer zo. Onder begeleiding van een gids wandel je alleen of in een groep op het wad, over het strand of in de duinen. Zo ben je getuige van het ontstaan van het waddengebied en wordt je betrokken bij de inspanningen die nodig zijn om het eiland te behouden. Het watertheater brengt je in de fascinerende onderwaterwereld van de Noordzee, en op het uitzichtplateau kun je heel Ameland overzien. Proefopstellingen en animaties hebben expertise op het gebied van natuur, zee en energie op een speelse manier toegankelijk gemaakt. In het centrum zelf worden tal van boeiende, spannende en educatieve activiteiten georganiseerd. Staatsbosbeheer vertelt in een eigen zaal van het nieuwe kennis- en innovatiecentrum over de natuur van Ameland.

Gastheer

Waarin het verdwenen dorp Sier eindelijk terugkeert

district dE FriEsE waddEN Spelen in Het HollumerboS

acHtENvEErtiG

September 2005 werd de educatieve speelroute door het Hollumerbos officieel geopend. Bij elk speelelement is een bord aanwezig met verwijzing naar de historische gebeurtenissen en gebruiken van de Amelanders. Zo is er het verdwenen dorp Sier, een viskotter, Walvisvaarder Hidde Dirks Kat, een vuurtoren, enzovoort. In het Hollumerbos ligt ook de Eendenvijver. Daar is onder andere een vogelkooi met fazanten. Vrijwilligers houden het bij. Staatsbosbeheer onderhoudt de rasters. Door al deze attracties is het Hollumerbos een aantrekkelijk gebied voor families met kinderen.

Gastheer

Op de schaats in een bekroond natuurgebied 8 januari 2009 werd het elfde Nederlandse marathonkampioenschap op natuurijs op de Keersluisplas in de Oostvaardersplassen georganiseerd door de Koninklijke Nederlandse Schaatsrijdersbond, Staatsbosbeheer, Stichting Schaatspromotie Flevoland, IJsclub Lelystad en de gemeente Lelystad. Staatsbosbeheer heeft uiteraard met grote zorgvuldigheid overwogen of een dergelijk evenement mogelijk is in de Oostvaardersplassen. De Provincie Flevoland heeft toestemming gegeven voor de schaatswedstrijd in dit internationale bekroonde natuurgebied, omdat is vastgesteld dat er geen schade aan de beschermde natuur kan ontstaan. We zijn blij dat we hebben kunnen meewerken aan zo’n prachtig oerNederlands evenement. Het massale schaatsen in Staatsbosbeheergebieden heeft bijgedragen aan het saamhorigheidsgevoel en het zich thuis voelen in de natuur van vele Nederlanders. Honderdtien vertellingen

district FlEvolaNd ScHaatSen op de ooStvaarderSplaSSen

N EGENENvEErtiG

De ronde van Ameland

district dE FriEsE waddEN fietSdag ameland

vijFtiG

Als gast bent u in de minderheid tijdens de jaarlijkse fietstocht van ruim veertien kilometer op Ameland. Want de meerderheid van deelnemers... dat zijn uiteraard de eilanders zelf. Wel bent u van harte welkom. Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat organiseren in samenwerking met het Natuurcentrum elk jaar, de dag na Hemelvaart, een fietstocht van ruim veertien kilometer langs landschap en cultuur op Ameland. De route loopt langs het weidevogel polderlandschap, de oude slenken onder de dijk, het dynamische duingebied en de Lange Duinen. Onderweg zijn er stands van eilanders die betrokken zijn bij dit landschap en de cultuur. De route is elk jaar weer anders en de stands ook. De fietsdag is in negen jaar tijd een begrip geworden en kent inmiddels zo’n 500600 deelnemers.

Gastheer

Van de gebaande paden afwijken Struint u wel eens? Dat is aan te bevelen: er wordt een heilzame werking aan toegeschreven. Steeds meer mensen willen lijfelijk voelen hoe dat is: op je eigen krachten en kunnen te zijn aangewezen. Actieve vakanties zijn in. Bedrijven met veel gehaaste, gejaagde en gestresste medewerkers kiezen in toenemende mate voor struinen in de natuur in plaats van navelstaren in een vormingscentrum. Daarvoor kunnen ze terecht in het natuurgebied De Stille Kern, gelegen in het centrum van het 5000 ha grote Horsterwold. Daar kan en mag door iedereen worden gestruind. Behalve een fietspad in de buitenrand liggen er geen wegen of paden. Maar je kunt je eigen weg door de ruigte banen of de wildwissels volgen. Zo dompelen de liefhebbers zich in dit grootste loofhoutbos van Nederland letterlijk en figuurlijk in de imponerende weidsheid van ongerepte natuur. Terwijl er nauwelijks paden zijn kan je, met of zonder bos wachter, even helemaal tot rust komen.


district FlEvolaNd Struinen in de natuur

EENENvijFtiG

Expeditie Boswachterscode

district dE FriEsE waddEN leerlingStelSel

t wEEENvijFtiG

Als leerling uit de eerste en tweede klas van het VMBO heb je mazzel. Voor het behalen van vrijwilligerspunten ga je gewoon met Staatsbosbeheer op Expeditie Boswachterscode. Twee à drie middagen per jaar werk je op de terreinen. Zo komen stagiaires van de MBO in Velp op Ameland hun handen uit de mouwen steken. Ze helpen mee met velling en bebording. Hogeschool Van Hall Larenstein doet verschillende onderzoeken op het eiland. Bijvoorbeeld naar konijnen, naar het effect van begrazing en naar verwilderde katten. Jelle Dijkstra van de Filmacademie heeft een film gemaakt over de ambachten op het eiland, waaronder het ambacht boswachter. Hij heeft daarvoor een velling gefilmd.

Gastheer

Van een komische openluchtopera en een natte zomer Koningin Beatrix ging u al voor: zij bezocht samen met vrienden de opera in de Rottige Meente. Vooraf maakte zij van de gelegenheid gebruik om een vaarexcursie met de boswachter door het gebied te maken. En gelijk heeft zij. De komische opera’s die Stichting Intermezzo sinds 8 jaar produceert in het natuurgebied De Rottige Meente bij Nijetrijne zijn humoristisch en muzikaal interessant, de uitvoering professioneel, het landschap overweldigend en de verzorging rijkelijk en gastvrij. U begint ’s middags of ’s avonds met een ontvangst en een vaarexcusie met de boswachter, die vertelt over de geschiedenis van het gebied, de turfstekers die er werkten en leefden, en de zeldzame flora en fauna. Bij terugkeer begint de voorstelling, die in principe buiten worden gespeeld. De statistieken zijn wat dat betreft goed: zelfs in de extreem natte zomer van 2004 werden 85% van de aktes buiten gespeeld. Bij slecht weer wordt de tent gebruikt.


district stElliNGwoudEN-vEENpoldErs komiScHe opera in de rottige meente

dri EENvijFtiG

Crime Scene Investigation in de Schoorlse Duinen

district Noord-HollaNd Noord bezoekerScentrum Het zandSpoor

vi ErENvijFtiG

Er worden in de Schoorlse Duinen veel moorden gepleegd. Verantwoordelijk zijn vaak rovers als de vos. Ook haviken en uilen maken veel slachtoffers. Rond dit thema was in bezoekerscentrum Het Zandspoor een expositie ingericht: Crime Scene Investigation Schoorlse Duinen. ‘Detective’ Jac. P. Struiner is het middelpunt van de expositie. Hij raakte in Amsterdam zwaar overspannen na de zoveelste bloedige afrekening. Dus werd hij overgeplaatst naar het ‘vredige’ Schoorl. Hij laat de bezoekers het resultaat zien van zijn speurwerk in de duinen in de vorm van foto’s, filmpjes en zijn vondsten. De duinen zijn in zijn ogen één grote plaats van het misdrijf, ofwel crime scene. Kinderen kunnen aspirant speurneus worden. Daarvoor moeten ze een aantal moordzaken oplossen. Want wie is er verantwoordelijk voor duiven die afgekloven zijn en de waterral, een vogel, die helemaal kaalgeplukt is? En hoe is die aalscholver aan zijn eind gekomen? Het was een leuke, leerzame tentoonstelling waaraan de kinderen zelf heel actief deelnamen. En waarin ze voor de verandering alles aan mochten raken.

Gastheer

De kunstenaar, het kunstwerk en de storm Ziet u het voor zich: medewerkers van Staatsbosbeheer die na een novemberstorm de natuur intrekken om een kunstwerk te herstellen? Het is echt gebeurd. Dat valt te verwachten als je elk jaar in november tijdens de Kunstmaand je terreinen op Ameland beschikbaar stelt aan kunstenaars, die hun werk in natuurgebieden plaatsen. Met fraaie en bijzondere resultaten, in soms stevige novemberstormen.


district dE FriEsE waddEN november kunStmaand

vijFENvijFtiG

Huttenbouwdag of achter de computer?

district zuid-oost drENtHE baSiSScHolen

zEsENvijFtiG

Staatsbosbeheer is vast niet de enige die kinderen graag eens achter de computer vandaan haalt. We doen dat door een reeks activiteiten te organiseren. Sommige scholen hebben een adoptiebos. Er is een vrijwilliger die in het seizoen tamme kastanjes gaat bakken met de kinderen. In maart 2008 was een huttenbouwdag voor meer dan 200 kinderen in een douglasbos waar geveld was en dus allemaal goede huttenbouwtakken op de grond lagen. Kringapotheek de Vriendschap heeft samen met Staatsbosbeheer twee wandelroutes uitgezet in de Emmerdennen. De twee routes staan in het wandelboekje Zorg voor het Leven. Met de opbrengst van het boekje is een leskist en een opdrachtenboekje samengesteld voor basisscholen. Gastheer

Potdicht bolwerk wordt publiekstrekker Al uw hele leven zijn er plaatsen die u alleen in het voorbijgaan kon zien, maar waar u niet binnen kon. De restanten van de Oude Hollandse Waterlinie zijn zulke plaatsen. Maar de tijden veranderen. Neem Fort Wierickerschans, verscholen aan de Oude Rijn, midden in het Groene Hart. Een uniek en relatief gaaf restant, maar tevens altijd een gesloten bolwerk. Nu is het niet alleen open voor het gangbare publiek; het is ook toegankelijk gemaakt voor mensen met een lichamelijke beperking. In één van de voormalige arsenalen van de schans is het Groene Hart Centrum gevestigd. Hier vinden bezoekers informatie over alles wat dit nationaal landschap te bieden heeft aan natuur en landschap, recreatie en cultuurhistorie, landbouw en streekproducten. In twee jaar tijd waren er voor het Groene Hart Centrum 50 vrijwilligers aangetreden, die we ook binnen no time hebben opgeleid. Vanuit het fort starten vele excursies, al dan niet in samenwerking met streekmusea en horecaondernemers.


district ’t GroENE Hart openStelling forten

zEvENENvijFtiG

Geschiedenis van het kind dat naar de Sommeltjes liep Heeft u al eens Sommeltjes gezien? Het zijn figuren uit volksverhalen van Texel. Een soort aardmannetjes die in het maanlicht zouden dansen op de Sommeltjesberg, een sinds lang afgegraven grafheuvel bij De Waal. Overdag zijn ze vrijwel niet te vinden. Als ze in het district Noord-HollaNd Noord SommeltjeSpad

acHtENvijFtiG

zonlicht komen, verstenen ze. Ook kunnen ze de gedaante aannemen van allerlei dieren. In het Nationaal Park Duinen van Texel is op particulier initiatief en met de steun van Staatsbosbeheer en het Nationaal Park een Sommeltjespad gemaakt in het bos aan de Pelikaanweg. Het pad wordt door vrijwilligers beheerd. Langs deze route kunt u allerlei versteende Sommeltjes bewonderen. Deze route stimuleert vooral de waarneming door kinderen. Onze boswachter kreeg een kaart van bezoekers die schreven hoe hun kind voor het eerst zelf ging lopen, omdat het naar de Sommeltjes wilde gaan.

Gastheer

Vleermuizen in de nacht Durft u het aan, de Vleermuisnacht/Nachtvlinder nacht op het Fort Ruigenhoek? Of de excursie Overleven in de natuur in het Gagelbos? En dat zijn nog maar twee van de vele verschillende excursies die Staatsbosbeheer en andere organisaties op ons terrein op poten zetten. In 2008 alleen al zijn er 39 vaartochten in de Molenpolder geweest, waaronder een aantal voor basisscholen. Naar het aangelegde foerageer gebied voor de purperreiger bijvoorbeeld.


district ’t GroENE Hart excurSieS

N EGENENvijFtiG

De Nacht van de Nacht

district vEEN tot lauwErsMEEr excurSie roofvogelS Spotten

zEstiG

De regen kan er horizontaal naar beneden vallen. Sommige bezoekers krijgen er zelfs ruimtevrees. Zo open is dit landschap en zo hard waait de wind hier aan de kust. We bevinden ons op het Lauwersmeer, een open gebied van 5000 hectare groot. Inspiratiebron voor kunstenaars als waddenschilder Geurt Busser, vogelschilder Erik van Ommen, landschapsschilder Gertjan Scholte Albers en de Friese Rembrandt Gerrit Breteler. De slechtvalk, de havik, de buizerd en zelfs de zeearend; in het Lauwersmeergebied zijn veel roofvogels te bewonderen. De boswachter neemt u mee en vertelt over het leven van deze imposante vogels. Er zijn ook excursies in het gebied, zoals de snerttocht en de paddenstoelenexcursie. In 2008 namen daar bijna 1500 mensen aan deel. Ook ’s nachts worden excursies gehouden! Tijdens de Nacht van de Nacht in 2008 kwamen 60 mensen mee op excursie. Ook de stranden zijn opengesteld en toen het zo prachtig vroor deze winter gaven we de mensen de ruimte om in de natuur te gaan schaatsen. Op sommige dagen stonden er toen wel 450 auto’s.

Gastheer

Natuurgebied of televisiedecor? Schoorl – die unieke combinatie van bos, duin, strand, weidevogelgebieden en rietlanden – valt geregeld in de prijzen. Tijdens een watkiesjij.nucampagne van Gedeputeerde Staten van NoordHolland werd het gebied door de inwoners van NoordHolland verkozen tot populairste wandelgebied van hun provincie. Vervolgens kozen de lezers van de ANWBkampioen de 42kilometer lange ANWBfietsroute De Brede Duinenroute tot allermooiste fietsroute van Nederland. Het gebied dient bovendien als decor in vele televisieseries en reclamefilms, zoals onder andere: de serie Het Vrije Schaep met de 5 Poten, reclame voor Peijnenburg en de samenvoeging van de ING en de Postbank, het kinderprogramma Dropzone en de serie Oud Geld. Honderdtien vertellingen

district Noord-HollaNd Noord gevarieerd gebied

EENENzEstiG

De legende van de dennentrekkers

Het klinkt een beetje vreemd:

ontgroening bij het ‘groene’ Staatsbosbeheer. Maar toch gebeurt het. Een Utrechtse en een Rotterdamse studentenvereniging (respectievelijk het Utrechts Studenten Corps en het Rotterdams Studenten Corps) weten al jaren met veel plezier Staatsbosbeheer te vinden. Aan het eind van augustus, net voor het begin van het academisch jaar, organiseren zij een introductieperiode voor aankomende leden. Dat zijn er jaarlijks 150 tot 200. Twee dagdelen gaan ze aan het werk in de natuur en werken zo een behoorlijk areaal af. Samen met de boswachter helpen ze de heide open te houden door het ‘trekken van dennetjes’. Met deze activiteit betrek je de studenten bij de natuur; er vind zelfs een beetje natuureducatie plaats. Nuchterheid en nette omgangsvormen zijn de voorwaarden van Staatsbosbeheer om hieraan mee te werken. Aan deze voorwaarden wordt altijd netjes voldaan.

district HEuvElruG ontgroening bij StaatSboSbeHeer

t wEEENzEstiG

zonder ingrijpen verandert Het HeidelandScHap ingrijpend door de oprukkende dennen.

dennentrekkende Studenten raken alS vanzelf meer betrokken bij de natuur en de werkzaamHeden van StaatSboSbeHeer.

Het iS zaak er vroeg bij te zijn en niet te wacHten tot de dennen zijn volgroeid.

Legende in de maak: dronk Wiegel uit de Spokeplas? Al meer dan 30 jaar is de Spokeplas een begrip in de omgeving. Elke zomer gaan 30005000 mensen dagelijks recreëren in de Spokeplas. Staatsbosbeheer heeft afgelopen najaar en dit voorjaar de Spokeplas van een nieuw uiter lijk voorzien. De plas is nu zichtbaar vanaf de Elsweg en er is een eiland met speeltoestellen gekomen. Ook is de kiosk aangepakt: de oude is gesloopt en op een andere plaats aan de plas is een schitterend nieuw gebouw gekomen. In de zomermaanden wordt er extra gesur veilleerd; met zoveel mensen is het van belang dat de orde wordt gehandhaafd. Ondanks de drukte schijnt de Spoke plas het schoonste water van Friesland te hebben en heeft Hans Wiegel, voormalig politicus voor de VVD en voor zitter van de Zorgverzekeraars, van het water gedronken. Honderdtien vertellingen

district stElliNGwoudEN-vEENpoldErs SpokeplaS in noordwolde

dri EENzEstiG

Een paar avonden lang zongen de bossen

district zuid-oost drENtHE zingende boSSen

vi ErENzEstiG

Goede kans dat u in de open lucht van uw muzieksmaak kunt genieten in boswachterij Odoorn. Daar vinden twee bijzondere festivals plaats. Bij Poolshoogte is dat, al zeven jaar lang, het klassiek openluchtfestival Music in the Woods. Music in the Woods laat op een unieke locatie, in de openlucht, klassieke muziek samensmelten met de natuurlijke omgeving. De invallende duisternis en de entourage geven het festival haar unieke karakter. Elke avond komen er 300 mensen op af. Een ander festival dat daar al jaren wordt georganiseerd door Stichting Boet`n Deure zijn de zeven zomerconcerten en een Muzikale Landdag voor akoestisch spelende muzikanten. Muziekstromingen die hier aan bod komen zijn: Bluegrass, Folk, Oldtime, Cajun, Gospel, singer/songwriters, Celtics, etc. Deze buitenconcerten zijn uniek in Nederland. Bezoekers betalen geen entree, maar geven een vrije gift. Tijdens de Muzikale Landdag komen zeker 30004000 bezoekers.

Gastheer

’t Blôde Fuottenpaad Een bijzonder pad, je mag er met blote voeten op lopen. ‘t Blôde Fuottenpaad loopt door een coulissenlandschap op de grens van Friesland en Groningen boven het plaatsje Opende. Het startpunt bevindt zich aan de Kale Weg. Elementen uit het landschap werden opgenomen in het plan. De Doezumertocht werd plaatselijk verbreed en aangepast, een mooi oud laantje kreeg een nieuwe rol. Het fraaie plaatselijke dialect werd een inspiratiebron bij het schrijven van de tekst voor de panelen. Trimunt, een ander pad in het Westerkwartier, is toegankelijk voor rolstoelgebruikers.


district vEEN tot lauwErsMEEr ’t blôde fuottenpaad

vijFENzEstiG

Poosplaatsen blauwgras wildert groene weiden tussen houtwal en rivier district wEst- BraBaNt pooSplaatSen

zEsENzEstiG

hoogte nodigt er tot blijven veilig heem bij ijlend tij bouw hemelstenen welf en schouw en leen aan verten venster schuil onder schaduwblauw – Pien Storm van Leeuwen –

Gastheer

U wordt verwacht op een van de 27 poosplaatsen in het grensgebied ten zuiden van Breda en Tilburg. Het woord ‘poosplaatsen’ is geïntroduceerd door de auteur van dit gedicht, kunstenares Pien Storm van Leeuwen. Zij werkte vier jaar lang aan het kunstproject Poosplaatsen, gedichten in steen, dat op innovatieve wijze het landschap verbindt met de manier waarop mensen zich tot dit landschap verhouden. Hardstenen banken, kubussen en zwerfkeien, voorzien van een gebeiteld gedicht, zijn op zorgvuldig geselecteerde locaties in het landschap geplaatst. De poëzie is geschreven door 23 verschillende Brabantse dichters. Pien verdiepte zich in historie en geologie. Ze zocht plekken die in onderlinge samenhang een beeld van het grensgebied schetsen. Nietsvermoedende voorbijgangers en recreanten treffen nu tijdens hun wandelingen en fietstochten mooie gedichten aan, die aanzetten tot bezinning en waardering. Met dit project beoogt Pien een intensieve ervaring van het landschap door middel van poëzie.


Wel aan de bomen zitten!

district dE ElFstEdEN natuurwerkdag

zEvENENzEstiG

Normaal gesproken mogen kinderen vaak helemaal niet aan bomen zitten, dus de jaarlijkse Natuurwerkdag van Staatsbosbeheer is een feestje. De uitgelaten kinderen zijn vaak zo enthousiast, dat ze helemaal geen pauze willen houden en gewoon willen doorwerken. Ze leven zich helemaal uit. Ongeveer 60 kinderen gaan in de natuur gebieden onder begeleiding aan het werk. Ze zagen, maaien en maken broedhopen van takken en maaisel. Deze broedhopen, die een klein beetje warmte vasthouden, zijn een aantrekkelijke uitvalsbasis voor ringslangen. In dit gebied, dat zeer geschikt is voor de ringslang, zijn bij de broedhopen enkele waarnemingen gedaan. De kinderen weten vaak niet dat de ringslang hier voorkomt, dus ze beleven verrassing op verrassing. Gastheer

Brieven van Vincent van Gogh en kunst in het veen Natuur en cultuur: gaat dat samen en wat moet u zich daar bij voorstellen? U krijgt een goed beeld tijdens de Veenweek, te beginnen met een speciale Open Dag op Hemelvaartsdag, waarop kinderen in de basisschoolleeftijd spelenderwijs in contact komen met de natuur in het Bargerveen. De kinderen – natuurlijk met ouders, opa’s en oma’s – zijn welkom bij de Boerderij van Staatsbosbeheer aan de Kamerlingswijk in Zwartemeer. Onder leiding van medewerkers van het Veenloopcentrum en vrijwilligers van Staatsbosbeheer kan onder meer worden meegedaan aan het smokkelspel en een speciale wandeltocht, waarbij van alles is te doen en te beleven. De een zal zelf een blokfluit maken, de ander gaat liever vogels zoeken met een verre kijker of waterbeestjes bewonderen in het aquarium. Volwassenen kunnen in het Van Gogh Huis in NieuwAmsterdam luisteren naar fragmenten uit brieven van Vincent van Gogh. Kinderen kunnen bij het Smalspoormuseum in Erica – onder begeleiding – zelf een ‘loc’ besturen en krijgen een rondleiding in de turfstrooiselfabriek. Op de Boerderij van Jans Brands in Nieuw Dordrecht vertelt Jan van Ginkel tijdens een lunch spannende verhalen en voor kinderen tot 12 jaar is er een educatieve route door het bos. Kunstenares Melanie Banis houdt voor kinderen een workshop Kunst in het veen. Honderdtien vertellingen

district zuid-oost drENtHE veenweek

acHtENzEstiG

Als een lopend vuurtje: het Familiepad

district zuid-wEst drENtHE Het familiepad

N EGENENzEstiG

Een dermate succesvol concept, dat het nu door verschil lende beheerseenheden van Staatsbosbeheer wordt gekopieerd. Dat is het Familiepad, het volledig verharde pad van van ruim twee kilometer met voorzieningen voor mensen met een beperking. Het start vanuit het Bezoekerscentrum. Houtkunstenaars hebben met de kettingzaag levensgrote houten beelden langs het Bezoekerscentrum en het Familiepad gemaakt. Ze zijn speciaal voor blinden, die de beelden kunnen voelen. Uit heel Nederland komen mensen naar het Familiepad.

Gastheer

De wereld weet de Meinweg te vinden Ook in het buitenland weet men het bezoekerscentrum van de Meinweg te vinden. Een Spaanse landbouwschool ging via de Nederlandse ambassade in Madrid op excursie in de Meinweg. Bijzonder aspect is dat er veel maatwerk plaatsvindt. Zo kwam er een verzoek van een Japanse organisatie die graag iets wilde organiseren voor de kinderen van haar medewerkers en klanten. Voor 40 kinderen uit alle delen van de wereld is een GPS excursie georganiseerd, onder begeleiding van speciaal opgeleide vrijwilligers en een aantal tolken voor de Frans, Japans en Engels sprekende kinderen. De beheerders van een Nationaal Park uit Montenegro zijn op bezoek geweest om kennis uit te wisselen voor de beoogde oprichting van een bezoekerscentrum in het Nationaal Park in Montenegro. Het bezoekerscentrum kan zelfs aanvragen voor 800 man aan. De locale horecaondernemers plukken hier uiteraard ook de vruchten van, aangezien zulke grote groepen ook graag een hapje en een drankje willen.


district liMBurG bezoekerScentrum de meinweg

zEvENtiG

Staatsbosbeheer en de sage van het Solsche Gat Eén van de publiekstrekkers van het Speulderbos is het Solse Gat (ook wel Solsche Gat). Deze diepe kuil is in de laatste ijstijd ontstaan door een draaikolk van gletsjerwater. De kuil is verder uitgediept door het graven van leem. Mysterieuze Veluwse sagen vertellen echter een heel ander verhaal. Op deze plek zou ooit een klooster hebben gestaan. De monniken hadden hun ziel aan de duivel verkocht, waarvoor ze zijn gestraft. In een woeste kerst nacht zonk het hele klooster weg in de aarde. Alleen de statige toegangsweg zou nog aan het klooster herinneren. Inmiddels is het gat gereconstrueerd en is er een stuk open water gemaakt om het gebied optimaal beleefbaar te maken. Ter bescherming van de natuurwaarden is het gebied afgesloten voor gemotoriseerd vervoer; mensen met een lichamelijke beperking kunnen het gebied nog wél bereiken met de auto.


district vEluwE SpeulderboS-SolSe gat

EENENzEvENtiG

De kunst van het picknicken

district raNdstad zuidvlEuGEl project met kunStenaarS

t wEEENzEvENtiG

Wat bindt meer dan samen eten? Helemaal als uw fraai uitgevoerde tafel midden in een prachtig landschap uitkijkt over landerijen, kreken, luchten en gorzen, bevolkt door weide en watervogels. De Hoeksche Waard omsloten door Haringvliet, Hollands Diep, Dordtse Kil, Oude Maas en Het Spui is een eiland dat met zijn uitgestrekte polders een overweldigende rust en ruimte biedt. Het project De Kunst van het Picknicken confronteert met behulp van de elementen landschap, kunst en picknicken de bevolking en de bezoekers van het eiland met de eigenheid en de schoonheid van de Hoeksche Waard. Kunstenaars uit de regio en daar buiten is gevraagd om met ontwerpideeën te komen en tegelijkertijd een recept aan te leveren dat thuis gemaakt kan worden om daarna aan de picknicktafel te nuttigen. Inmiddels zijn er op drie plekken ontwerpen gerealiseerd. Alle plekken liggen aan bestaande fietsroutes. Een van de plekken ligt in een gebiedje van Staatsbosbeheer aan de Binnendijkse Maas.

Gastheer

Epos van de verdwenen crossers De omgeving rond fort Daatselaar is een tijd lang onveilig gemaakt door crossmotoren. Door dit gebied af te zetten konden deze hier niet meer komen, tot groot genoegen van andere recreanten. Dit bracht echter een ander probleem met zich mee: door het afsluiten van het gebied voor crossmotoren, kon ook een andere frequente bezoeker van het gebied er niet meer in. Een individuele bezoeker die in een rolstoel zit, kon niet om de afsluiting heen. Speciaal voor hem zijn voorzieningen aangelegd, waardoor het gebied wél voor rolstoelers toegankelijk is, maar niet langer voor crossmotoren.


district HEuvElruG geen croSSmotoren, wel invaliden rond fort daatSelaar

dri EENzEvENtiG

Roots on the Road

district drENts loo EN aa rootS on tHe road

vi ErENzEvENtiG

Op de fiets van concert naar concert. Dat is jaarlijks mogelijk in de gemeente Aa en Hunze tijdens het Roots on the Road evenement. Op verschillende locaties worden akoestische concerten gegeven. Een plaatselijk café, een kerk, maar ook de werkschuur van Staatsbosbeheer staan ter beschikking voor dit evenement. Na een voorstelling gaat men per fiets naar de volgende locatie. Door de omgeving waarin dit evenement plaatsvindt, worden op natuurlijke wijze de natuur en muziek aan elkaar gekoppeld. Gastheer

Van grafheuvel tot jongerenhut Nadat een grafheuvel was vernield door een aantal jonge huttenbouwers, is Staatsbosbeheer proactief voorlichting gaan geven over het bouwen van hutten. Niet om te vertellen dat het niet mag, maar om te vertellen hoe men zonder schade aan de natuur een leuke hut kan bouwen. Want wat is er nu leuker dan je eigen hut in de natuur? Voor een wandeling door de natuur zijn weinig jongeren meer te porren. Een eigen hut bouwen is echter een ander verhaal. Naast het herstellen van de grafheuvel heeft Staatsbosbeheer in samenwerking met het RACM (Rijksinstituut voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten) voorlichting gegeven op scholen en in de locale pers over het bouwen van hutten, zonder hierbij de natuur te schaden. Honderdtien vertellingen

district HEuvElruG Hutten bouwen

vijFENzEvENtiG

Wandelen met Roerdompgarantie

district vEENwEidE wandelen over water

zEsENzEvENtiG

Een zeldzame gebeurtenis, de twee dagen durende openstelling van het natte natuurgebied bij Westzaan. Vanwege de zeer kwetsbare natuur is een groot deel van het gebied doorgaans niet of gedeeltelijk toegankelijk voor publiek. Met Pinksteren gebeurt het wel en dat mag best bijzonder worden genoemd. Vanaf zes uur ’s ochtends kan men zonder gids en begeleiding het natuur gebied in. Er wordt gestart en geëindigd bij de kantine van de lokale voetbalvereniging, op nog geen kwartier reizen van Amsterdam Centraal Station. De wandelaars krijgen zelfs een Roerdompgarantie. U krijgt er zeker één te zien tijdens de wandeling. Vanaf tien uur ’s avonds kan men een nachtwandeling maken. De wandelaars worden op verschillende plekken opgevangen door Staatsbosbeheer personeel en vrijwilligers. Er worden spannende verhalen verteld over vleermuizen, nachtvlinders en de Spanjaarden die hier in vroeger dagen hebben huisgehouden. Fakkels, vuurkorfen en kampvuurtjes maken het geheel af. Er wordt in dit evenement samengewerkt met de lokale voetbalvereniging, de vogelbeschermingwacht en de KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuur historische Vereniging).

Gastheer

Het best bewaarde geheim van Overijssel Staatsbosbeheer heeft het initiatief genomen voor de realisatie van een openluchttheater in de gemeente Ommen. Nu is een stichting met samenwerkende partners verantwoordelijk voor het theater. Met 4000 zitplaatsen is dit Bostheater de grootste van Nederland. Deze geheimzinnige plek mag zeker als best bewaard geheim van de provincie Overijssel gekenmerkt worden. Te meer omdat het openluchttheater bekend staat om haar goede akoestiek, met name voor akoestische voorstellingen. Honderdtien vertellingen

district ovErijssEl Noord boStHeater ommen

zEvENENzEvENtiG

Hoe u zelf strandjutter kunt worden

Bij Noordwestenwind krijgen de Vlielander strandjutters jutterskoorts. Ze gaan op zoek naar van alles en nog wat dat is aangespoeld op het strand en eigenen zich dat toe. Dat is jutten volgens de Dikke van Dale. Zelf kunt u in Informatiecentrum Noordwester geestelijk gaan jutten - dat wil zeggen informatie zoeken over Vlieland en haar bewoners. Dit kan zowel buiten als binnen. Zo is er een kabouterbos, een jutterszolder en een zolder met wrakvondsten. Er zijn regelmatig wisselende exposities, een internetcafé, een natuurshop en een koffiehoek. De Noordwester biedt samen met Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat een veelomvattend excursieprogramma.

district dE FriEsE waddEN informatiecentrum noordweSter

acHtENzEvENtiG

Het Strand iS van uitzonderlijk belang voor recreatie. Het iS een van de belangrijkSte viSitekaartjeS van onS land. HelaaS Spoelt er voortdurend allerlei rommel aan dat daar niet tHuiSHoort.

alleen al op terScHelling iS in 2008 in totaal maar liefSt 47.000 kg plaStic en ander nietorganiScH afval afgevoerd.

Op bronstocht Tot de indrukwekkendste belevenissen op de Veluwe behoort het horen en zien van de Edelherten in de bronstijd. Naast natuurschoon en rust oefent het wild een grote aantrekkingskracht uit op de bezoeker. Staatsbosbeheer speelt hierop in door de natuur en haar bewoners, het wild, zo beleefbaar mogelijk te maken voor geïnteresseerde bezoekers. Zo organiseren we in september ‘bronstochten’ en hebben we wildkijkschermen geplaatst. Bezoekers kunnen zo uit het zicht van de herten en zwijnen naar hen kijken op plekken waar ze vaak te vinden zijn.


district vEluwE wildbeleving

N EGENENzEvENtiG

Schatzoeken met geocaching

district stad EN oMMErlaNd geocacHing

ta c H t i G

Geocaching is een moderne variant van schatzoeken. Iemand verstopt op een bijzondere plaats, meestal in de natuur, een waterdichte doos met daarin een logboek en verder een aantal leuke voorwerpen. Met een gps ontvanger kun je aan de hand van de coördinaten de kist zoeken en openen. Het is de bedoeling dat je er dan een voorwerp uithaalt (de schat) en er een ander voor in de plaats legt voor de volgende schatzoeker. Hele gezinnen trekken er op uit en gaan de natuur in om de schat te zoeken. Staatsbosbeheer werkt graag mee aan deze moderne speurtocht, aangezien het toch een middel is om meer mensen naar buiten te krijgen, de natuur in. In goed overleg worden de verstopplekken bepaald.

Gastheer

vele verenigingen, inStellingen en bedrijven vinden in StaatSboSbeHeer een MaatscHappElijk partNEr om Samen initatieven te ontplooien EEN rond natuuren milieuvraagStukken en tHema’S alS klimaat, waterHuiSHouding, energie, groene gebiedSontwikkeling, natuureducatie en natuur en gezondHeid. Honderdtien vertellingen

Ergens achteraf op een terrein van Staatsbosbeheer...

district dE FriEsE waddEN cranberrymuSeum in voormalige beSSenScHuur

E E N E Nta c H t i G

U zit aan een feestelijk gedekte kersttafel, de kaarsen zijn aangestoken en de kans is groot dat een smakelijke cranberrypaté naar u lonkt. Hun hoogtepunt beleven cranberry’s doorgaans bij kaarslicht, of tijdens een ontspannende picknick – maar de weg erheen is toch ook behoorlijk sprookjesachtig. Want die loopt via een wel zeer afgelegen plek ergens op de terreinen van Staatsbosbeheer. In het verleden werden in de Bessenschuur de geoogste cranberry’s gesorteerd, gedroogd en verpakt. Later was de Bessenschuur lange tijd in gebruik bij Staatsbosbeheer als opslagruimte. Het kenmerkende witte, houten gebouwtje krijgt nu een functie als cranberryinformatiecentrum. Dat meldt Joop van Urk van Cranberrybedrijf Skylge in Formerum. Van Urk heeft de schuur gepacht van Staatsbosbeheer. Staatsbosbeheer zelf richt een deel van de loods in als voorlichtingsruimte. De bovenverdieping wil Van Urk gaan gebruiken als expositieruimte voor Terschellinger volkskunst. “Alle eilanders die mooie dingen maken, kunnen hun werk er tentoonstellen en eventueel verkopen.” Van Urk wil er koffie en thee schenken en op beperkte schaal cranberryproducten verkopen. Van Urk hoopt in mei 2009 de deuren te kunnen openen.

Maatschappelijk partner

Klassieke winwinsituatie in Groningen en Drenthe U kunt ze wel eens aan het werk zien in het Duurswold. Misschien zijn ze met z’n vijftienen. De takken vliegen in het rond. Onder professionele begeleiding zijn ze aan het maaien en snoeien. Ze werken in hun eigen tempo en mogen bovendien het hout dat ze uit het gebied halen na het snoeien en dunnen zelf verkopen. Een duidelijke winwinsituatie: het beheer van de natuur is in goede handen en tegelijk hebben de cliënten van NOVO een mooie en nuttige dagbesteding buiten in de natuur, en houden ze er wat aan over. In totaal zijn er ruim 1800 mensen met een verstandelijke beperking die in Groningen en Drenthe ondersteuning krijgen van NOVO bij wonen, werk en dagbesteding. Staatsbosbeheer werkt met deze organisatie om de cliënten de mogelijkheid te bieden aan het werk te gaan in de natuur.


district stad EN oMMErlaNd Heitje voor een karweitje

t w E E E Nta c H t i G

Waarin taakgestraften zich ontpoppen tot harde werkers

district dE FriEsE waddEN werkplaatSen voor taakgeStraften

d r i E E Nta c H t i G

Ook uit een heel andere hoek komen mensen ons helpen met het beheer. Zo heeft Staatsbosbeheer ook overeen komsten met de Reclassering, de Raad voor de Kinder bescherming en Bureau Halt voor het beschikbaar stellen van werkplaatsen voor personen aan wie een werk of taakstraf is opgelegd. Op Terschelling hebben in 2007 11 personen in totaal ruim 1000 uur van hun taakstraf op deze manier benut. Zij ontfermden zich over werk dat anders grotendeels niet uitgevoerd kan worden, zoals het opschonen van bossloten en cranberryvelden, het verzamelen van paintball bolletjes en het verwijderen van Amerikaans vogelkers.


Geheime plekjes waar u verder kunt dromen Ver van het asfalt en het beton en de gebouwen liggen nog altijd geheime plekjes. Mocht u daar alleen in uw dromen komen, dan maakt Staatsbosbeheer u graag wakker. Want we hebben natuurlijk her en der voldoende van zulke plekjes. Neem het Reitdiep, een oude zeearm, die gedeeltelijk langs agrarisch terrein loopt en deels grenst aan een terrein van Staatsbosbeheer. Het Reitdiep is alleen toegankelijk waar het grenst aan het terrein van Staatsbosbeheer, de boeren hebben het namelijk afgesloten voor bezoekers. Het is een zeer fraaie plek om te vissen of om even uit te rusten tijdens het fietsen. Hier speelt Staatsbosbeheer dus een belangrijke rol in de toegankelijkheid van gebieden. Zonder Staatsbosbeheer zou niemand het Reitdiep kunnen zien en beleven. Honderdtien vertellingen

district stad EN oMMErlaNd Het reitdiep

v i E r E Nta c H t i G

Voor het kind een regenboog

district zuid-oost drENtHE regenboogboS

v i j F E Nta c H t i G

Een eerbetoon aan kinderen die een dappere strijd leveren tegen een ziekte of handicap, of kinderen die we hebben moeten laten gaan door een ziekte, handicap of ongeluk. Met dat doel houdt de Stichting de Regenboogboom sinds 2003 samen met Staatsbosbeheer jaarlijks de Nationale Boomplantdag. Het planten van bomen en het creëren van een bos is een symbool en een positieve actie voor het leven. Gezinnen verbinden de liefde voor het leven van hun kind, broer of zus aan het proces van het planten van een stuk bos, niet aan één specifieke boom. Geen tuintje met een hek eromheen, maar een eerbetoon aan de levenskracht van kinderen. Zij laten ons ondanks soms erge zware stormen en tegenslagen zien dat leven steeds de moeite waard is en vol met wonderen. Staatsbosbeheer heeft toegezegd om 40 jaar lang grond en materiaal ter beschikking te stellen voor het planten van bossen. Inmiddels zijn er bossen geplant op Texel (2003), in Almere (2004), Schoonoord (2005) en Bentwoud (2007). Daarnaast is er in 2007 een heel bijzonder regenboog bos geplant, namelijk in Madurodam. Na het planten neemt de natuur in al zijn kracht de zorg voor het Regenboogbos over, daarbij bijgestaan door Staatsbosbeheer.


Hoe lokale ondernemers en Staatsbosbeheer samenwerken Samen met een buitensportorganisatie organiseert Staatsbosbeheer tal van activiteiten, zoals excursies, ATB tochten, kanotochten etc. Grote groepen maken gebruik van deze samenwerking. Staatsbosbeheer stelt de terreinen open voor deze activiteiten en werkt actief mee aan de organisatie van de evenementen. Op deze manier ontstaat er een aardige spin-off voor lokale ondernemers vanwege de kwaliteit van de natuurgebieden van Staatsbosbeheer en de medewerking die aan de evenementen wordt verleend.


district stad EN oMMErlaNd SponSoren in natura

z E s E Nta c H t i G

Het verhaal van vreemde gasten in het bos

district zuid-oost drENtHE kunStboS

z E v E N E Nta c H t i G

Op een dag keken de inwoners van het dorp Schoonoord raar op. Ook als beheerder van de bossen achter het dorp moesten we even wennen. Tussen de bomen langs een 23 kilometer lange route scharrelden ‘vreemde gasten’ rond. Weliswaar waren ze hier op uitnodiging, maar zo’n groepje van 1012 kunstenaars van over de hele wereld die 14 dagen in het bos bezig zijn met materiaal uit het bos blijft natuurlijk een bezienswaardigheid. Het initiatief lag bij de Stichting Natuurkunst Drenthe, die in openbaar toegankelijk terreinen jaarlijks natuurkunstsymposia organiseert voor nationale en internationale kunstenaars. De stichting wil zo de belangstelling voor deze wereldwijde trend vergroten en kunst en natuurbeleving met elkaar verbinden. Daarnaast levert het project een bijdrage aan de diversiteit van het culturele aanbod in de provincie Drenthe. De stichting werkt samen met diverse partners, waaronder Staatsbosbeheer (“met speciale dank aan het team van Beheerseenheid Slenerzand”). Na de eerste onwennigheid werd het project al gauw ook iets van de bewoners. Elk jaar is er een groot openingsfeest en een afsluitende barbecue in de werkschuur van Staatsbosbeheer. Het project is een eyeopener voor zowel de inwoners van Schoonhoven als voor onszelf. Maatschappelijk partner

Waarin boorwater boven tafel komt Je bent aan het boren naar olie en je zit met een probleem. Hoe kom je van je boorwater af? Bij de nieuwe winning van olie in Drenthe wordt stoom in het poreuze gesteente gebracht. Zodoende kan de olie makkelijker worden gewonnen en wordt dit olieveld weer rendabel. De NAM (Nederlandse Aardgas Maatschappij) was voornemens het water dat na afkoeling overblijft ondergronds te injecteren in een leeg gasveld in Twente, waar eerder gas was gewonnen. De NAM wilde voor deze activiteit de streek betrekken om deze goed te kunnen informeren en te luisteren naar de wensen van de omgeving. In de ogen van de NAM was Staatsbosbeheer de (enige) organisatie die kon adviseren en helpen, gezien de intensieve contacten in de regio. Staatsbosbeheer was de ideale intermediair tussen de NAM en de plaatselijke gemeenschap.


district sallaNd-twENtE boorwater

a c H t E Nta c H t i G

Het leven na de turf

district ovErijssEl Noord StapHorSterveld

N E G E N E Nta c H t i G

In het Staphorsterveld treft u een natuurgebied van bijna 1000 ha in aanleg. Een landschap van graslandjes afgewisseld met petgaten waar vroeger de turf uit is gewonnen. Een puntgaaf cultuurhistorisch landschap met hooilandjes, weiland, rietkragen en verspreid voorkomende bosjes. Bij het beheer wordt intensief samengewerkt met de plaatselijke bevolking die de grond kunnen gebruiken en die daarmee een bijdrage leveren aan instandhouding van het landschap en de natuur. Op dit moment wordt bekeken of een Agrarische Natuurvereniging kan worden opgericht, die niet alleen het boerenbeheer uitvoert, maar ook het oude ambachtelijke rietbeheer. Het maken en plaatsen van landschappelijk verantwoorde landhekken kan straks als een leerproject voor scholen bij de Agrarische Natuurvereniging worden neergelegd. Beroepsstages, maatschappelijke stages, werkgelegenheid voor taakgestraften, programma’s voor minder kansrijke mensen, zorg, noem maar op. Alles kan in het Staphorsterveld.


Hoe Almere kon uitbreiden met respect voor kiekendieven Almere en de kiekendief zaten elkaar een beetje in de weg. Dat wil zeggen: Almere wilde uitbreiden, maar dat ging niet door omdat de vogel in die gebieden zijn territorium had. Na overleg ging Staatsbosbeheer het beheer aanpassen. Het resultaat is dat de gemeente nu wel kan uitbreiden, terwijl de kiekendieven nog steeds een plek hebben om naar toe te gaan. Het geld dat we hiervoor van de gemeente kregen, wordt overigens weer gebruikt voor de aankoop van gronden voor het Oostvaarderswold, de geplande verbindings zone tussen de Oostvaardersplassen en het Horsterwold. Dit is een duidelijk voorbeeld van goede samenwerking, en die gaat nog verder. De gemeente Almere investeert ook in Staatsbosbeheergebieden die buiten de eigen stadsgrenzen liggen. Daarnaast vragen zij ons om advies met betrekking tot hun eigen ‘groen’.


district FlEvolaNd Samenwerking met gemeente almere

NEGENtiG

De rechte worp in het Kronkelbos

district ovErijssEl Noord jeu de bouleS

EENENN EGENtiG

Mocht u het Kronkelbos nabij Slagharen nog kennen van vroeger, dan zult u nog opkijken. De verwaarloosde indruk die het ooit maakte was het lokale bestuur en omwonenden jarenlang een doorn in het oog. Na een vruchtbare samenwerking tussen Staatsbosbeheer, Gemeente Hardenberg, IVN en Plaatselijk Belang is er nu een Jeu de Boulesbaan gerealiseerd, een Cooperbaan en andere sportieve elementen. Het bos heeft een brede recreatieve functie voor de omwonenden gekregen. Deze samenwerking is een schoolvoorbeeld van wat Staatsbosbeheer, samen met andere partijen, op verzoek van de samenleving kan betekenen voor een leef gemeenschap.


Kromme hurley Hurling moet u gezien hebben om het te geloven. Want het vergt nog heel wat training en handigheid om de bal te vangen en te controleren – die kan met meer dan 150 km per uur door de lucht razen. Een rake slag brengt de bal 80 m verder. Maar wat brengt de spelers van deze ploegsport van Keltische origine naar Flevoland? Dat zijn de sticks, de zogenaamde John Torpey’s hurleys. Een begrip in Ierland. Vijf jaar geleden kwam John Torpey op visite bij het toenmalige districtshoofd van Flevoland. De Essen van Staatsbosbeheer in Flevoland zijn ideaal voor het maken van hurleys. De wortels komen door de inklinkende zeeklei namelijk boven de grond te staan. De wortelaanloop die ontstaat, is nodig voor de kromming in de hurley; de jaarringen van het hout lopen door en daardoor is de hurley veel steviger. Elk jaar leveren we zo’n 50.000 planken aan John Torpey. Het is het duurste hout dat we verkopen.


district FlEvolaNd Hurling StickS voor ierland

t wEEENN EGENtiG

Bomen om bij stil te staan

district zuid-oost drENtHE boS van de toekomSt

dri EENN EGENtiG

Het Bos van de Toekomst in het Sleenerzand is een speciaal bos waar u een gedenkboom kunt planten voor bijvoorbeeld de geboorte van een kind, een 25jarig huwelijk of het overlijden van een geliefde. Bij uw boom komt een solide paal met een messing bordje met een herinneringstekst. U kunt kiezen uit een rode beuk, gewone beuk, zomereik, tamme kastanje of ruwe berk. De kosten voor het planten van een gedenkboom bedragen € 250,. Daarvoor garandeert Staatsbosbeheer 30 jaar lang de boom en de paal met het bordje. Een boom die het onverhoopt niet redt of een verdwenen of beschadigd bordje wordt vervangen. Na 30 jaar eindigt de garantie van Staatsbosbeheer, maar de boom blijft uiteraard doorgroeien. Zodra het veld is volgeplant met gedenkbomen, beheren wij het bos op de gebruikelijke wijze. Onze ervaring is dat mensen het heel erg waarderen dat hen deze mogelijkheid wordt geboden. We helpen de mensen met het planten van de boom en doen daarna een stapje terug, zodat we niet in hun intieme kring staan maar wel beschikbaar zijn voor verdere vragen. De volgende reactie bereikte ons per mail: “Staatsbosbeheer was op gepaste wijze wel en niet aanwezig.”


Hoe ouderwetse kleinschaligheid toch een toekomst heeft Je woont en werkt in een streek met een kleinschalig karakter, die zich moeilijk verdraagt met de economische drang naar grootschaligheid. Hoe vind je daar een antwoord op? Wie deze ontwikkeling herkent, doet er goed aan drie kilometer ten oosten van Doetinchem poolshoogte te nemen op de Slangenburg, een landgoed uit de 17e eeuw. Daar kwamen ondernemers in actie en richtten de vereniging Heerlijckheid Slangenburg op. Mensen hebben er van oudsher een bestaan ontleend aan de omringende natuur. Ook nu nog kent de Slangenburg een groot aantal ondernemers die met respect voor de natuur producten verbouwen, ambachtelijke bedrijvigheid uitoefenen en recreatiemogelijkheden bieden. Ze kunnen ervan bestaan, omdat ze voor de lokale markt produceren. Achterhoekers en toeristen hebben de Slangenburgse producten leren waarderen om hun eenvoud en puurheid. Staatsbosbeheer – één van de tientallen leden van de vereniging Heerlijckheid Slangenburg – beheert als onderdeel van het landgoed ook een natuurcamping, de natuurcamping Distelheide.


district acHtErHoEk HeerlijckHeid Slangenburg

vi ErENN EGENtiG

Van de koe die de grens overstak

De natuur in ZuidLimburg is net een lappen deken en kent een groot aantal beheerders van verschillende terreinen. Dat houdt automatisch het risico in dat mensen alleen naar de eigen gebieden kijken en niet naar de omringende gebieden. Het vertrekpunt van Staatsbosbeheer is “wat kunnen we voor de pachtende boeren betekenen, zonder het natuurbeheer te schaden?” Dat vraagt allereerst om een uitstekende samenwerking met de omgeving. Voor de lokale besturen, dorpsverenigingen en collega terreinbeherende organisaties zijn we een betrouwbare partner. Neem de begrazing: als je de Limburgse en Vlaamse terreinen als één gebied ziet, kun je grensoverschrijdend beheer en begrazing toepassen. Dat betekent dat een kudde grazers (koeien of schapen) de ene dag in Vlaanderen graast en de volgende dag op Nederlands grondgebied. Zo biedt samenwerken, ook over de grenzen, vele voordelen.

district liMBurG natuurontwikkeling

vijFENN EGENtiG

de landSgrenzen mogen geen belemmering vormen voor een gemeenScHappelijk beHeer én imago.

ook met boeren wordt Samengewerkt aan een integrale viSie op natuurbeHeer en recreatie in de Streek.

op veel plaatSen werkt StaatSboSbeHeer Samen met de andere overHeden, publieke en natuuren milieuorganiSatieS, burgerS en vrijwilligerS.

De participatiegroep die Europese Leader+ werd Als u vandaag door het Wisentbos bij Dronten loopt, is niets meer te merken van de barre staat waarin het terrein vanaf eind 2006 een tijd verkeerde. Het Wisentbos ging flink op de schop. Grote bouwvoertuigen reden af en aan, beplanting werd verwijderd, grond afgegraven. Dat maakte het bos tijdelijk minder aantrekkelijk. Toch bleef het aantal klachten veel lager dan bij vergelijkbare projecten en daarin zit het bijzondere van dit verhaal: al vroeg riepen we bewoners van Dronten op om actief mee te denken over de toekomst van het Wisentbos. Dit leidde tot een actieve participatiegroep, die met een eigen schetsontwerp kwam, regelmatig om de tafel zat met Staatsbosbeheer, gemeente, provincie en waterschap, overlegde met belang hebbenden als de nabijgelegen biologischdynamische landbouwschool en de lokale paddenstoelengroep, en omwonenden goed op de hoogte hield via nieuwsbrieven en de speciale website. Dankzij de aard van het project én de intensieve betrokkenheid van de participatiegroep voldeden we aan de eisen van de Europese Leader+ subsidie (bijna 138.000 euro): een fonds voor bevordering van de leefbaarheid van het platteland. Op 24 september 2008 was de opening van het geheel vernieuwde Wisentbos de feestelijke bekroning van dit jarenlange traject. Honderdtien vertellingen

district FlEvolaNd participatieproject wiSentboS

zEsENN EGENtiG

Programma voor de beslissers van de toekomst

district riviErENlaNd woordvoerderS voor de natuur

zEvENENN EGENtiG

We zien het om ons heen: kinderen komen tegenwoordig minder buiten. Dat betekent ook dat hun relatie met de natuur niet meer vanzelfsprekend is. Iets om je zorgen over te maken, want kinderen van vandaag zijn de beslissers van de toekomst. Wie geen affiniteit met de natuur heeft, beslist er anders over. Ook voor de ontwikkeling van het kind is natuur van belang. IVN en Staatsbosbeheer leveren met het educatieve programma Woordvoerders van de Natuur een positieve bijdrage aan de betrokkenheid van de jeugd bij de natuur. Het programma richt zich op kinderen van het basisonderwijs uit groep 7 en 8. Tijdens dit educatieve programma kruipen de kinderen in de huid van een onderzoeker, activist, of andere beroepsoefenaar. De kinderen ontdekken hiermee een natuurgebied op een manier die bij hen past. Bovendien presenteren zij hun bevindingen aan volwassenen die serieus luisteren. In eerste instantie werd het programma in 2008/2009 op 8 pilot locaties uitgevoerd; een van deze pilotlocaties was de beheerseenheid De Waarden in Gelderland, waarin de gemeenten Maasdriel en Culemborg liggen. Deze gemeenten werken graag mee aan dit project.


De vader die zijn zoon hielp en zijn missie ontdekte De samenwerking met de Stichting Grensverleggende Talenten, die zich inzet voor het welzijn van autistische jongeren, is beslist bijzonder. Maar het verhaal van de totstandkoming en de samenwerking met Staatsbosbeheer overtreft dat nog. Een vader van een tweeling, waarvan er één autistisch is, stond voor de keuze: zijn kind uit huis plaatsen, of minder gaan werken. De thuis situatie was onhoudbaar geworden. Staatsbosbeheer bracht uitkomst. Door het werken in de natuur kwam de autistische jongen tot rust. Het vasthouden aan een vast dagelijks patroon bracht regelmaat, wat een zeer positieve uitwerking had. Toen de vader zag hoe goed zijn zoon functioneerde en opleefde, is hij gestopt met werken en heeft Stichting Grensverleggende Talenten opgericht om meer jongeren met een autistische aandoening deze kans te geven. Bij Staatsbosbeheer worden ze nu met open armen ontvangen.


district vEluwE SticHting grenSverleggende talenten

acHtENN EGENtiG

Moderne onenigheid in een honderdjarig fort

district riviErENlaNd fort alS krakerSpand

N EGENENN EGENtiG

Op een wel zeer markant punt in het Gelderse rivierenlandschap, op de splitsing van de Waal en het Pannerdensch Kanaal, ligt Fort Pannerden. Het cultuurhistorische fort is een baken van rust midden in het grens overschrijdende natuurontwikkelingsgebied de Gelderse Poort. Hier zie je het verhaal van het water in het landschap terug. Het fort is in de periode van 1869 tot 1871 gebouwd om de splitsing van de Rijn en de Waal te bewaken. De grote strategische belangen die destijds met het fort gemoeid waren, weerspiegelen zich in de omvang van dit kolossale historische bolwerk. Op 1 januari 1988 werd het fort overgedragen aan Staatsbosbeheer. Deze heeft het direct voor een periode van 50 jaar in erfpacht gegeven aan Stichting Fort Pannerden. In juni 2000 is het fort door een groep krakers ‘veroverd’; volgens hen was het zonde het fort teloor te laten gaan. Na acht jaar verlieten de krakers Fort Pannerden. Terwijl ze in 2006 zich nog massaal verzetten tegen de mobiele eenheid, droegen ze nu de sleutel over. Het fort wordt de komende tijd gerestaureerd. Er komt onder andere een munitiemuseum in en kunstenaars mogen er hun werk exposeren. In 2011 moet het gereed zijn.


Nieuwe bestemming voor een oude schuur In de Kempense bossen staat een oude werkschuur van Staatsbosbeheer. Nu deze niet meer in gebruik is, is er een nieuwe bestemming voor gevonden. Zorginstelling Lunet huist hier nu. Van hieruit begeleidt Lunet mensen met een verstandelijke handicap. Kleinschalige dagbesteding voor mensen die hun plek op de arbeidsmarkt moeilijk kunnen vinden, staat hier centraal. De cliënten doen klusjes in de natuur, zoals snoeien, maaien en het onder houd aan de wandelpaden. Maximaal 10 cliënten worden thuis met een busje opgehaald om te verzamelen in de oude werkschuur, waar ze gebruik kunnen maken van het gereedschap van Staatsbosbeheer. Vanuit de werk schuur gaan ze elke dag naar een nieuwe locatie in de Kempense bossen om in de frisse buitenlucht te werken. Honderdtien vertellingen

district pEEl & kEMpEN werkScHuur alS werkplaatS

HoNdErd

De omzwervingen van het Przewalski paard

district riviErENlaNd de takH uit mongolië

HoNdErdEEN

Het Przewalski paard, door de Mongolen ‘takh’ genoemd, is het enige nog in leven zijnde wilde paard, niet te verwarren met mustangs (verwilderde huis paarden). Na uitsterven in het wild in de zestiger jaren en na een periode in gevangenschap van meer dan dertien generaties is het opnieuw in het wild uitgezet. Met slechts 1435 dieren behoort het tot één van de meest bedreigde diersoorten van de wereld. In 1978 legde de Stichting tot Behoud en ter Bescherming van het Przewalski paard een plan voor aan Sir Peter Scott, één van de oprichters van het WWF International, om Przewalskipaarden uit te zetten in het wild. Eerst zijn Przewalskipaarden uit dierentuinen in West en OostEuropa en NoordAmerika aangekocht. Daarna is een fokkerij opgestart. De fokgroepen werden vrijgelaten in natuurgebieden, die zo groot waren dat de Przewalskipaarden jaarrond niet bijgevoerd hoefden te worden, en er zo weinig mogelijk menselijk ingrijpen nodig was. Verwilderde nakomelingen uit semireservaten hebben meer kans op overleving bij vrijlating in het wild dan Przewalskipaarden die in stadse dierentuinen gehouden worden. In Nederland werden de paarden gefokt in drie Staatsbosbeheergebieden: Ooij, Noorderheide en Goudplaat. Via de Academie van Wetenschappen in Moskou en Ulaanbaatar zijn zij in het Hustai Nationaal Park in Mongolië weer uitgezet. Maatschappelijk partner

Waarom de achterdeur van Staatsbosbeheer altijd open staat Om het nationaal park De Groote Peel ligt een schil, of bufferzone van weilanden, waar veel boerenactiviteit is. Daar krijgen de lokale boeren de ruimte om hun bedrijf te runnen en een bijdrage te leveren aan het natuurbeheer, wat voor hen extra inkomsten betekent. Zo worden ze betrokken bij het weidevogelbeheer en het botanisch beheer. Door de vele gesprekken met de agrariërs en de (achter)deur van Staatsbosbeheer die altijd open staat, ontstaat er wederzijds begrip voor elkaars situatie. Honderdtien vertellingen

district pEEl & kEMpEN boeren alS buren

HoN dE rdt wE E

De gouden vrijwilliger

district Noord-HollaNd Noord oud goud

HoNdErddriE

In de beheerseenheid de Noordkop zijn vele vrijwilligers actief. Sommigen zijn dat al jaren. Deze mensen zetten zich actief in bij het beheer en helpen bij inventarisaties. Eén van onze oudste en langst mee helpende vrijwilligers is Kees Schaper. Een kranige man van achterin de zeventig die al meer dan dertig jaar meehelpt in de gebieden in West Friesland. Meerdere dagen in de week of in het weekend is hij op pad. Hij verzorgt een groot deel van de vogelinventarisaties daar en geeft ook excursies. In vroegere tijden deed hij ook de surveillance. Daarnaast is hij natuurfotograaf en maakt prachtige beelden van al het natuurschoon dat hij tegenkomt. Een hele serie lepelaar foto’s hangt te schitteren in de werkschuur, het kantoor te Slootdorp. “Het is een hele belevenis alles wat er buiten gebeurt. Ik verbaas me elke keer weer over alle vogelgeluiden, al die vormen en kleuren van planten en mossen of korstmossen. Het zit zo wonderlijk mooi in elkaar. Ik kan gewoon uren kijken naar het gedrag van de mussen hier in de tuin.” En dat is de reden dat hij er elke keer weer op uit trekt. Op zoek naar mooie waarnemingen en wonderlijke ontdekkingen. Vrijwilligers zoals Kees, en de vele andere mensen die zich zo inzetten voor Staatsbosbeheer, ze zijn ieder goud waard.


België de voortuin, Nederland de achtertuin Een voorbeeld van grensoverschrijdende samenwerking is het Moretusbos dat met zijn rijke cultuurhistorie wordt gekenmerkt door rechte lanen en sterke verhalen. In België ligt het kasteel Ravenhof en de siertuin. In Nederland beheert Staatsbosbeheer de ‘achtertuin’: een bos met oude lanen. Begin 2000 kwamen de beide gemeenten, omwonenden, Agentschap voor Natuur en Bos en Staatsbosbeheer samen om een plan te maken om het bos op een hoger plan te brengen. Alle problemen werden benoemd; er kwam een actieplan en geld; en een plan om na de ingrepen alles ook te onderhouden. Zo zie je dat je zulke zaken het beste grootschalig kunt aan pakken: met de buren. Er waren veel positieve reacties.


district wEst-BraBaNt landgoedboS

HoNdErdviEr

Verdwaalde kanoërs, tegenspartelende ondernemers

district vEENwEidE berend botje

HoNdErdvijF

Het natte natuurgebied bij Westzaan wordt ook wel ‘vaarland’ genoemd. Dit mooie en rustige natuurgebied met haar grote vogelrijkdom is dan ook best te beleven vanaf het water. Verschillende horecaondernemers sprongen hierop in en zetten kanotochten uit en verhuurden kano’s. Door de wildgroei aan routes (op een gegeven moment waren er wel twintig verschillende routes) verdwaalden er af en toe mensen die vervolgens door de boswachter opgepikt moesten worden. Op initiatief van Staatsbosbeheer is het aantal routes nu gereduceerd tot 4. Bovendien kan men bij ondernemer A een kano huren, en vervolgens bij ondernemer B langs de route een gratis kop koffie drinken. Eerst was er grote weerstand vanuit de horecaondernemers, maar nu heerst er vooral tevredenheid. Recreanten zijn langer onderweg met de kano’s wat de opbrengsten uit verhuur heeft doen toenemen. Bovendien is de verleiding groot om een tosti of een appelgebakje te bestellen bij het gratis kopje koffie. De horecaondernemers hebben hun opbrengsten zien toenemen door het initiatief van Staatsbosbeheer. Door te denken vanuit de belevingswereld van de recreant, is er nu een situatie waar zowel de ondernemers, de recreanten en Staatsbosbeheer blij mee zijn.


Een duurzame economie Samen bereik je meer dan alleen, zo kunt u in Zeeland met eigen ogen constateren. De hoge natuurwaarden, de openstelling en bereikbaarheid van de gebieden en de historische buitens, maken Zeeland tot een populair recreatiegebied. Veel Nederlanders gaan eens een weekeindje naar Zeeland, of boeken in één van de vele bungalowparken of campings hun vakantie. De schoonheid van het gebied, de diversiteit van het landschap en de bijzondere flora en fauna zijn hier debet aan. Staatsbosbeheer betrekt graag de eigen bevolking bij het beheer, hier in Zeeland net als in de andere 25 districten. Voor de openluchtrecreatie zijn natuur, landschap en cultuurhistorie de 3 peilers waarop haar bestaan gevestigd is. Zo draagt Staatsbosbeheer een niet onaanzienlijk steentje bij aan de lokale economie.


district zEElaNd natuur en economie

HoNdErdzEs

Verhaal waarin het krioelt van de jeugd

district raNdstad zuidvlEuGEl SpeelboS in de balij

HoNdErdzEvEN

De Balij, bij Zoetermeer, is een schoolvoorbeeld van betrokkenheid en participatie. Naar aanleiding van een burgerinitiatief heeft Staatsbosbeheer samen met de gemeente Zoetermeer een speelbos voor de jeugd gerealiseerd. De ideeën en wensen van kinderen en ouders zijn zorgvuldig verwerkt in het resultaat. Het burgerinitiatief groeide uit tot een participerende gebruikersgroep, die zelf activiteiten organiseert. Ook onderhoudt deze gebruikersgroep contacten met de politie over de veiligheid en zorgen de leden voor het onderhoud en het verwijderen van afval. Ook de aangrenzende stadsboerderij, waar Staatsbosbeheer een infopunt heeft ingericht, helpt mee met het schoonhouden van het terrein. In samenwerking met de Stadsboerderij worden Buitenspeeldagen georganiseerd. Vooral allochtone stadskinderen zijn nog nooit op deze manier in de natuur geweest, en zijn altijd dolenthousiast! Vlakbij het speelbos ligt het Zandvliet College. De middelbare scholieren maakten zich met enige regelmaat schuldig aan het achterlaten van afval en vernielingen. In overleg met de school en de gemeente is er een convenant gesloten. De leerlingen helpen nu met het schoonhouden en opruimen van het speelbos en de directe omgeving. Maatschappelijk partner

Staatsbosbeheer in de rol van spook Mocht u in de zomerperiode wel eens op Vlieland zijn dan kunt u ze bijna niet missen: een van de vier braderieën. Staatsbosbeheer is altijd aanwezig met een stand. We brengen houten schijven mee, waar bezoekers hun naam in kunnen laten frezen. De opbrengst van de verkoop van deze schijven gaat naar het Ronald McDonald Kinderfonds. De jongerenclub van Vlieland organiseert elk jaar een spooktocht voor de jeugd in de natuur. Staatsbosbeheer doet dan altijd mee. U raadt het al: wij zijn dan het spook. Ook bij hardloopwedstrijden, halve marathons of andere evenementen zijn wij altijd aanwezig met onze span doeken ‘Welkom bij Staatsbosbeheer.’


district dE FriEsE waddEN evenementen

HoN dErdacHt

Hoe je de lasten verdeelt en de lusten deelt

district wEst- BraBaNt parkboS

HoNdErdNEGEN

Je beheert een terrein waar specifieke problemen spelen, zoals verdroging en toenemende recreatieve druk. Dan helpt het niet als iedere grondeigenaar, inclusief Staatsbosbeheer, slechts naar zijn eigen terrein kijkt. Toch was dat de situatie in het gebied dat later Grenspark De Zoom – Kalmthoutse Heide zou gaan heten. De naam grenspark dankt dit natuurgebied van 3750 ha aan het feit dat het verschillende biotopen, zoals heide,vennen, stuifduinen, weilanden en bossen herbergt en wordt doorkruist door de Belgisch – Nederlandse grens. Gelukkig werken in het grenspark nu veel verschillende organisaties c.q. grondeigenaren met elkaar samen. Het dagelijkse bestuur van het grenspark is gemengd Belgisch en Nederlands en onafhankelijk. Door de samenwerking binnen het grenspark wordt nu naar het gebied als geheel gekeken in plaats van dat iedereen alleen naar zijn eigen terrein kijkt. Een voorbeeld: de terreinen van Staatsbosbeheer bevinden zich aan de randen van het gebied. In het verleden vond er hier relatief weinig recreatie plaats. In het samenwerkingsverband is besloten om de recreatieve druk van de kern naar de randen te verplaatsen. Vanuit een groter perspectief is dit een positieve ontwikkeling. Zonder onafhankelijk en overkoepelend bestuur was dit waarschijnlijk niet gebeurd. Maatschappelijk partner

Hoe stadskinderen meer gingen bewegen Kinderen uit de steden meer laten bewegen en ze zo een betere gezondheid te garanderen. Niet in gymzalen, maar buiten, spelen in de natuur, met frisse buitenlucht en rustgevend groen. Met dat doel werden in het najaar van 2008 en voorjaar van 2009 in het Mastbos bij Breda pilots van het project Natuursprong gehouden. Drie organisaties, Staatsbosbeheer, Jantje Beton en Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen, hebben in Natuursprong de krachten gebundeld. In Breda zijn ook Breda Actief, vrijwillige sportinstructeurs en de overkoepelende buitenschoolse opvang betrokken bij het project. Dankzij de steun en inzet van de Lions uit Zevenbergen en de samenwerking met gemeente Moerdijk hebben kinderen het Lions Speelbos tot hun beschikking. In het Mastbos ligt een speel en avonturenbos dat is ontwikkeld in nauwe samenwerking met het basisonderwijs en Scouting: Speelbos Boeverijen. Enkele keren per jaar organiseert Staatsbosbeheer er speciale activiteiten zoals een huifkartocht of speciale themadagen.


district wEst-BraBaNt SportboS

HoN dE rdti E N

HoNdErdtiEN is EEN uitGavE vaN staatsBosBEHEEr communicatie en marketing, driebergen © 2009 Staatsbosbeheer

coNcEpt martin vesseur ronald koopmans

coloFoN

rEdactiE EN copywritiNG martin vesseur en Harriët onderstal, vibes communicatie-advies & publishing

art dirEctioN EN productiE ronald koopmans GraFiscHE vErzorGiNG jos koene druk drukkerij mart Spruijt

EiNdrEdactiE anne reichgelt, imke boerma, Staatsbosbeheer daNk de samenstellers van deze uitgave zijn bijzonder veel dank verschuldigd aan de vele medewerkers van Staatsbosbeheer in de diverse gebieden, die enthousiast verhalen uit hun dagelijkse praktijk hebben verteld. BroNvErMEldiNG Staatsbosbeheer stemt in met het citeren uit deze uitgave en stelt prijs op bronvermelding.

HooFdkaNtoor Bezoekadres: princenhof park 1 3972 ng driebergen

rEGiokaNtoor Noord Bezoekadres: trompsingel 1 9724 cx groningen

rEGiokaNtoor oost Bezoekadres: binnensingel 3 7411 pl deventer

Postadres: postbus 1300 3970 bH driebergen t 030-6926111

Postadres: postbus 333, 9700 aH groningen t 050-7074444

Postadres: postbus 6 7400 aa deventer t 0570-747100

districtEN: de friese wadden de elfsteden Stellingwouden-veenpolders veen tot lauwersmeer Stad en ommerland drents loo en aa zuidoost drenthe zuidwest drenthe

districtEN: overijssel noord Salland-twente achterhoek veluwe flevoland rivierenland

rEGiokaNtoor wEst Bezoekadres: naritaweg 221 1043 cb amsterdam Sloterdijk Postadres: postbus 58174 1040 Hd amsterdam t 020-7073700 districtEN: noord Holland-noord veenweiden ’t groene Hart Heuvelrug randstad noordvleugel randstad zuidvleugel

rEGiokaNtoor zuid Bezoekadres: Spoorlaan 444 5038 aH tilburg Postadres: postbus 330 5000 aH tilburg t 013-7074800 districtEN: zeeland west-brabant beneden rivieren maas, dommel & aa peel & kempen limburg

H o N d E r d t i E N

Recommend Documents