HERFST 2015
VOOR IEDEREEN DIE VAN DE FRIESE NATUUR HOUDT
Grote e ledenexcursi zie pag. 10
HYNSTEBITERS YN IT FRYSKE GEA
DE TOEKOMST VAN NATUUR IN FRYSLÂN
FIETSEN LANGS DE ZEEDIJK
400 JAAR CASTELEINSKOAI
Familie Bleeker-Nass schenkt natuurbos aan It Fryske Gea “Door dit bos te schenken aan It Fryske Gea stellen we het veilig schenking aanleiding kan geven tot meer van dergelijke initiatieven, dan vertellen we graag wat ons ertoe heeft bewogen”. Een compleet bos aan It Fryske Gea schenken, waarom doe je dat? “Onze band met het bos van Jonkerslân dateert van de zeventiger jaren. Als stedelingen wilden we onze kinderen met de natuur in contact brengen. We kochten daarom in Langezwaag een huisje met een stuk grond. Een heerlijke plek waar we volgens de methode Le Roy een natuurlijke vegetatie hebben laten ontstaan. Een mooie plek die zich altijd nog verder ontwikkelt en waar we nog steeds graag naar toe gaan”, luidt enthousiast het verhaal van de familie Bleeker-Nass.
2
www.itfryskegea.nl
Foto: Dico de Klein
voor de toekomst. En als onze
“We keken al die jaren uit op het bos. We vertelden destijds onze kinderen en later de kleinkinderen over de kabouters die er wonen. We zagen de reeën en de hazen die er een rustplek hebben en er gelukkig nog steeds zijn. Het hoogteverschil tussen het moerassige noorden en het hoger gelegen zuidelijke deel dat vooral uit gemengd bos bestaat, zorgde voor een bij-
zondere vegetatie. Daar genoten we van.” De familie Bleeker-Nass kreeg nu de kans het bos te kopen. “Omdat het ons dierbaar is, schenken we het graag aan It Fryske Gea in het vertrouwen dat het zo tot in lengte van jaren behouden zal blijven als natuurgebied en als gezichtsbepalend element van de streek waarmee wij ons verbonden zijn gaan voelen.”
INHOUD In ons boerenland zien wij een dramatische terugval van de biodiversiteit. Tijd voor bezinning over de toekomst van natuur en landschap in Fryslân!
Fryslân is rijk aan libellen. Maar liefst 55 van de 71 soorten in Nederland komen voor in onze provincie. Met dank aan onder meer It Fryske Gea.
Mei ljochtsjende wjukken
6
C O LO FO N
Ontsnappen aan het ‘groene riool’ Ontdek de Bjirmen. De route van 28 km is een ontmoeting in het spannende grensland van de wildernis van het Wad en de rijke cultuurhistorie achter de zeedijk.
Fietsen in de zilte zeelucht
‘It Fryske Gea’ is een uitgave van It Fryske Gea, provinciale vereniging voor natuurbescherming in Fryslân. Postbus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag Telefoon 0512-381448 Rabobank NL21RABO 0143332309 E-mail:
[email protected] Website: www.itfryskegea.nl ISSN 1387-0890
8
11
De Casteleinskoai bij Lyste Geast is al meer dan 400 jaar oud! Alle reden om aandacht te schenken aan deze eendenkooi.
Redactie Elske van der Kooi, Henk de Vries en Theun Wiersma.
Bureauredactie Dialoog Tekstproducties, Oudehaske.
Medewerkers aan dit nummer Eduard Peter de Boer, Roely Boer, Fokko Bosker, Henk Dilling, Douwe Kootstra, Douwe van der Meulen en Sietske Rintjema.
Fotografie Archief It Fryske Gea, Eduard Peter de Boer, J. Groen, Gerke A. Hofstra, Anton Huitema, BinneLouw Katsma, Dico de Klein (cover), Tjerk Kunst, Hans Pietersma, S. Veenstra, Albert Wester, Jelle Witvoet en Ronald Zijlstra.
Opmaak Gerke A. Hofstra / Grafysk, Franeker
Druk
T
IF
IE
D B Y
SMG-Groep Joure 2 01
E 3 C
R
Casteleinskoai, oase van rust
18
En verder in dit nummer 4 GeaNijs 10 Grote ledenexcursie: varen op de Waddenzee 15 Column Douwe Kootstra / puzzel 16 Op aventoer yn de Fryske natoer 18 Ambassadeur/gastvrouw Mariëlle Wielstra 21 Kort financieel overzicht 2014 22 Bijzondere Waarnemingen
Contributieschema: leden € 19,50, leden voor het leven € 400,-. Het lidmaatschap kan schriftelijk tot één maand voor het begin van een nieuw jaar worden opgezegd. De activiteiten van It Fryske Gea worden mede mogelijk gemaakt door steun van de Nationale Postcode Loterij.
G E ANI J S Voor meer informatie: www.itfryskegea.nl
Natuur en landschap zijn erg belangrijk voor mensen, planten en dieren. Natuur en landschap zijn ook het bestaansrecht van onze vereniging. Wij zijn in 1930 ontstaan uit zorg over het verdwijnen ervan. Inmiddels beschermt It Fryske Gea al 85 jaar natuurterreinen door aankoop en zorgvuldig beheer. Zo zijn gebieden blijven bestaan die rijk zijn aan natuur en waar te zien is hoe de natuur zich in wisselwerking met het menselijk gebruik heeft ontwikkeld. Buiten de natuurgebieden zien we dat er steeds minder plek is voor planten en dieren en dat de kwaliteit van het landschap onder druk staat door intensiever gebruik en schaalvergroting. Het Friese landschap wordt op een toenemend aantal plaatsen gedomineerd door bedrijfsterreinen, grote stallen in strakke monotone weiden, autowegen en windmolens. Deze en nog komende veranderingen vragen om een bezinning. Hoe moet de rol van It Fryske Gea als beschermer in de toekomst worden ingevuld? Zie ook de visie van prof. dr. Theunis Piersma op pagina 8. De 85ste verjaardag van It Fryske Gea is een mooie gelegenheid voor deze bezinning. Wij betrekken de leden daar graag bij en vragen uw mening over een aantal aspecten van ons werk via een ledenraadpleging en een essaywedstrijd. Doet u ook mee? Alle leden van wie het emailadres bij ons bekend is, krijgen de enquête toegezonden. Verder roepen we u graag op om een essay te schrijven over de natuur in Fryslân over vijftien jaar. Heeft u geen enquête ontvangen en/of wilt u meedoen aan de essaywedstrijd? Kijk voor meer informatie en de voorwaarden op www.itfryskegea.nl. De resultaten maken we bekend via dit magazine. We nemen ze ook mee bij de toekomstplannen. Doe mee en help ons bij het zorgen voor een mooi en natuurrijk Fryslân!
eur
rect s, di e i r V de Henk
4
www.itfryskegea.nl
VERGADEREN IN DE NATUUR Bent u op zoek naar een locatie voor een vergadering of brainstormsessie? Of wilt u uw batterij opladen en inspiratie opdoen? Denk dan eens aan de speciale vergaderaccommodaties van It Fryske Gea midden in de natuur. Bijvoorbeeld bij de sfeervolle schaapskooi, in De Alde Feanen, vlakbij Schotse Hooglanders of aan de rand van de Waddenzee. Het is allemaal mogelijk. Zie www.itfryskegea.nl/vergaderen Foto: Ronald Zijlstra
INRICHTING DE BURD VAN START Onlangs zijn de werkzaamheden voor de herinrichting van De Burd, een eiland in De Alde Feanen, gestart. Grote delen zijn al jaren in beheer bij It Fryske Gea, maar er zijn ook particuliere natuurbeheerders. Door de herinrichting wordt de Noarder-Burd opgewaardeerd als weidevogelgebied en krijgt de Súder-Burd
GRATIS WADDENKAART Door het Programma Naar een Rijke Waddenzee is een speciale ‘Waddenkaart’ gemaakt om bezoekers te wijzen op de bijzondere natuurwaarden van het Werelderfgoed Waddenzee. De kaart is gratis verkrijgbaar op diverse punten langs de Waddenkust, maar ook bij het hoofdkantoor van It Fryske Gea in Olterterp en in het Kweldercentrum Noarderleech bij Hallum.
grotendeels een recreatieve functie. Als meest ingrijpende maatregel wordt een deel van de Súder-Burd vergraven tot een nieuw meer dat de verbinding gaat vormen tussen de Tijnje en de Sytebuorster Ie. Daarnaast wordt de gehele kade rondom De Burd verlegd en opgehoogd. De gehele herinrichting is eind 2016 voltooid.
Twitter Wilma Douma. Wat is Friesland toch mooi. Vandaag rondvaart gemaakt #itfryskegea in Alde Feanen. Reisleidster Sjoerdsje is Top.
IT FRYSKE GEA VERZORGT NME VOOR ACHTKARSPELEN De gemeente Achtkarspelen is met It Fryske Gea een samenwerking aangegaan voor het verzorgen van de Natuur- en Milieueducatie (NME) voor de basisscholen. De gemeente koos voor It Fryske Gea vanwege haar ervaring op het gebied van NME (er bestaat al een aantal jaren een dergelijke samenwerking met de gemeente Tytsjerkteradiel) en de bijzondere uitvalsbasis in het bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen in Earnewâld. Op de samenwerkingsschool ‘de Waldiik’ in Boelenslaan ondertekenden wethouder Max
Foto: Binne-Louw Katsma
Uw mening graag!!!
de Haan van de gemeente Achtkarspelen en directeur Henk de Vries van It Fryske Gea de overeenkomst ‘Natuur- en Milieueducatie’.
S C HE NK I N GE N
BESTUUR EN VERENIGINGSRAAD
It Fryske Gea ontvangt regelmatig steun in de vorm van schenkingen, legaten en erfenissen. Graag bedanken wij u voor deze extra steun. Wilt u een gift overmaken? Gebruik dan bankrekeningnummer NL 17 RABO 03090 80355 De heer R.E. Vonk uit Heerenveen € 300,-
Foto: Theun Wiersma
Tijdens de Algemene Ledenvergadering op dinsdag 26 mei in Earnewâld is mevrouw prof. dr. J. van der Meer-Kooistra herkozen als bestuurslid. Als leden van de Verenigingsraad werden de heren M. Dijkhoff, drs. L. Walstra, J.W. Hettinga en mevrouw M. de Roos FFP herkozen. Onder dankzegging voor zijn inzet voor It Fryske Gea nam voorzitter mr. A. van der Meer (rechts) afscheid van prof. dr. Th. Piersma (links) als lid van de Verenigingsraad.
Mevrouw A.C. van der Helm uit Meppel Legaat € 10.000,Boomservice De Vries uit Oudega € 100,-
ker edewer
Steeds meer maken we bij It Fryske Gea gebruik van online communicatie. Onze website is ongetwijfeld bekend. Daarnaast gebruiken we ook al geruime tijd Twitter, hebben we een Facebook-pagina en versturen we iedere maand een digitale nieuwsbrief aan een toenemend groot aantal geïnteresseerden. Leuk medewerker communicatie te melden is dat we nu ook beschikken over een interactief digitaal jaarverslag met daarin links naar aanvullende informatie, filmpjes etc. Nieuwsgierig? Volg de link op onze website bij Publicaties.
M
woord t e h aan
Dico de Klein
NIEUWE PETGATEN VOOR HET EASTERSKAR Het Easterskar bij Heerenveen heeft last van verdroging en hierdoor verruigd een deel van het gebied met onder andere pitrus. Daarom is It Fryske Gea een herinrichtingsproject gestart waarbij wordt gestreefd naar voldoende schoon water, een rijk onderwaterleven en ruimte voor de otter. Eén van de werkzaam-
heden is het graven van nieuwe petgaten. Verder wordt de detailwaterhuishouding opgeschoond en een klein heideterreintje afgeplagd. Ook aan de recreant is gedacht. Door het ophogen van de bestaande wandelroute kunnen wandelaars hier ook in natte periodes wandelen.
VEEL BELANGSTELLING VOOR ALDE FEANEN CHALLANGE Zestig duo’s verschenen dit jaar aan de start van de Alde Feanen Challenge op 30 augustus. Daarmee zat dit sportieve evenement helemaal vol. Het parcours was uitgezet in en rondom De Alde Feanen. De deelnemers moesten onder andere door drassig terrein rennen, door smalle petgaten kanoën en pittige afstanden met een mountainbike fietsen. Voor uitslag en foto’s zie www.aldefeanen.nl
Bouwbedrijf Bootsma uit Tirns sponsoring lammetjesdag en Oan ’e wyk € 750,De heer L. Mensonides uit Laren Nalatenschap € 365.000,Familie Kooistra – Westerhof € 250,Otte Installaties uit Sneek sponsoring Oan ’e wyk € 150,Lionsclub Oostergoo € 25,Wist u dat een periodieke schenking een interessant fiscaal voordeel biedt. Als u uw schenking gedurende minimaal vijf jaar doet, dan is het schenkingsbedrag volledig aftrekbaar voor de belasting. Hiervoor is een akte nodig. Maar daarvoor hoeft u niet naar de notaris want It Fryske Gea kan de akte voor u verzorgen. Onze adviseur helpt u graag. U kunt hem bereiken via 0512-381448 of
[email protected]
ANBI-status It Fryske Gea Voor de Belastingdienst zijn éénmalige giften aan een goed doel aftrekbaar wanneer u meer dan één procent (1%) van uw inkomen schenkt. www.itfryskegea.nl
5
Mei ljochtsjende wjukken oer it wetter…
Gevlekte glanslibel
Een zinderende zomerdag in de Driessenpoolder… De zon doet de vochtige stripen van het laagveenmoeras verdampen en de onbewogen lucht trilt. Overal patrouilleren mannetjes van de gevlekte glanslibel tussen de moerasbossen. Even verderop in een prachtig kraakhelder petgat vol watervegetatie zit een sierlijke witsnuitlibel op een drijfblad van een witte waterlelie. Tekst: Eduard Peter de Boer Foto’s: Eduard Peter de Boer en Dico de Klein
6
www.itfryskegea.nl
Bandheidelibel
Fryslân, bolwerk van libellen
Vroege glazenmaker
Oostelijke witsnuitlibel
Nog niet zo lang geleden was de gevlekte glanslibel uiterst zeldzaam en de sierlijke witsnuitlibel in ons land zelfs uitgestorven! Met bijna vijftig soorten vormt de Lendevallei tegenwoordig een waar walhalla voor libellen. Het wemelt er van de bruine korenbouten, glassnijders en vroege glazenmakers. Samen met de Delleboersterheide behoort de Lendevallei tot de libellenrijkste gebieden van Fryslân. Libellen zijn onlosmakelijk verbonden met water. De eitjes worden in waterplanten of gewoon in het open water afgezet. De larven leven vervolgens een paar maanden tot soms wel een paar jaar onder water en ondergaan een langzame gedaanteverwisseling. Wanneer de larve is volgroeid, kruipt deze uit het water en op een stengel. Het larvenhuidje barst open en er vindt een klein wondertje plaats. Want uit deze ‘lelijke’ bruine larve kruipt een prachtig gekleurd schepsel: de libel, waartoe ook de waterjuffers behoren! De kleine waterjuffertjes lijken misschien teer en lieflijk, maar het zijn evenals grotere libellensoorten superieure jagers; toppredatoren aan de top van de insectenvoedselketen. Opportunistische jagers die ook niet terugdeinzen voor een beetje kannibalisme. Voor de mens zijn het nuttige dieren, want ze houden stekende muggen, dazen, wespen en knutten onder controle. Noordse winterjuffer
Metaalglanslibel man
Graadmeters Libellen hebben schoon water, een gevarieerde water- en oevervegetatie en voldoende voedsel nodig. Toen in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw onze wateren behoorlijk vervuild raakten, was dat bijna funest voor de libellen. Veel kritische soorten verdwenen uit ons land. Tegen alle verwachtingen in gaat het gelukkig weer zeer goed met de Nederlandse libellen, misschien zelfs wel beter dan ooit! Het verhaal van de comeback is bijzonder en vormt een kroon op de gezamenlijke inspanningen van zowel de overheid als de natuurbeheerders om de water- en daarmee ook de natuurkwaliteit van de natuurgebieden in ons land te verbeteren. It Fryske Gea heeft vanaf het begin een belangrijke rol gespeeld door onderzoek naar deze voor het natuurbeheer waardevolle insectengroep te stimuleren. Door libellen te monitoren kan snel informatie worden verkregen over de natuurkwaliteit. Aan de libellen is als het ware af te lezen hoe het gaat met de biodiversiteit en kwaliteit van natte natuur.
Effectieve verspreiders De terugkeer en opbloei van de libellen staat in schril contrast met de nog steeds verdergaande achteruitgang van de Friese dagvlinders. Door hun uitstekende vliegvermogen hebben libellen weinig last van een versnipperd landschap, terwijl dagvlinders matige vliegers zijn en zich minder goed verspreiden. Bovendien kunnen libellen pijlsnel reageren op de kleinste veranderingen in hun leefomgeving. Ze vinden en koloniseren snel nieuwe geschikte wateren. De sterke verbetering van de waterkwaliteit en het gevoerde natuurbeheer, zoals het opschonen van verlande vennen en petgaten, nieuwe natuurontwikkeling en het nemen van hydrologische herstelmaatregelen in natuurgebieden hebben een enorm positief effect gehad op libellen. Daarnaast heeft de stijging van de gemiddelde jaartemperatuur en de opeenvolging van een aantal zachte winters en warme, zonnige zomers ervoor gezorgd dat zich in Fryslân ook een zevental zuidelijke libellensoorten hebben gevestigd, zoals de ‘exotisch’ gekleurde vuurlibel, zuidelijke glazenmaker en bandheidelibel. De diversiteit van libellen is rijker dan ooit!
Libellenrijk Fryslân Libellen staan de laatste jaren in Fryslân volop in de belangstelling. Vrijwel alle natuurgebieden van It Fryske Gea zijn vanaf 2001 regelmatig geïnventariseerd. Vervolgens hebben leden van de Friese libellenwerkgroep ‘De Hynstebiter’ (Paardenbijter) de gehele provincie intensief onderzocht. Maar liefst 55 van de 71 in Nederland voorkomende libellensoorten komen in Fryslân voor. De Friese libellenfauna blijkt zeer rijk en tevens tal van zeldzame, in West-Europa bedreigde libellensoorten te herbergen, waaronder Noordse winterjuffer, groene glazenmaker en de Oostelijke witsnuitlibel. Het water- en natuurrijke Fryslân vormt dus een belangrijk Europees bolwerk voor libellen. Voor meer informatie zie Libellenwerkgroep Friesland op Facebook. In 2014 verscheen het unieke en rijk geïllustreerde boek ‘Libellenrijk Fryslân’ van Eduard Peter de Boer, waarin de huidige kennis van de Friese libellenfauna op overzichtelijke wijze wordt gepresenteerd. Zie: www.faunax.nl. Daarnaast verscheen onlangs de ‘Fryske natoergids Deiflinters en Libellen’ van Sake P. Roodbergen. Meer informatie: www.wijdemeer.nl
7
Ontsnappen uit het ‘groene riool’ It Fryske Gea beschermt al vijfentachtig jaar natuur en landschap. Echter, buiten eigen natuurgebieden is de zeggenschap minimaal. En juist in ons boerenland zien wij een dramatische terugval van de biodiversiteit. Het is vijf voor twaalf. Het roer moet écht om. Tijd voor bezinning over de toekomst van natuur en landschap in Fryslân! Iedereen mag meedenken. Prof. dr. Theunis Piersma, hoogleraar trekvogelecologie, geeft een voorzet. Tekst: Roely Boer Foto: Hans Pietersma
“De dilemma’s tussen bescherming en beheer binnen natuurgebieden en het veel grotere gebied erbuiten zijn het meest zichtbaar bij dieren. Vooral bij de weidevogels die het juist moeten hebben van bloemenweides, insectenrijkdom en een lage predatiedruk. De alsmaar afnemende aantallen weidevogels representeren meteen de ecologische verarming van het Friese platteland. Het gevolg van de steeds verdere intensivering van de landbouw waarbij boerenerven zijn omgevormd tot industrieterreintjes, de strakke, groene weiden met Engels raaigras als enig leven en maïs dat het zicht ontneemt, soms zelfs op die megalomane windmolens. Kortom, is Fryslân nog wel
8
www.itfryskegea.nl
de mooiste provincie van Nederland?” U bent wel erg pessimistisch over de toekomst van het Friese landschap? “Als we op dezelfde voet doorgaan, wonen we over tien jaar in een volstrekt oninteressante provincie, met hier en daar nog wat goed bewaarde landschapjes. We raken niet alleen de biodiversiteit kwijt, we verliezen door de grote windmolens en de met elzen en wilgen begroeide oevers van de meren de juist zo boeiende en kenmerkende weidsheid. De kernoorzaak komt mede door de stiefmoederlijke manier van omgaan met het boerenland. Begin juli reed ik bijvoorbeeld het rondje Sneek-Leeuwarden-Gaast waar ik woon.
Treurigheid ten top! Alles is opgeruimd na een voorjaar waarin snee na snee is gemaaid. Bloemrijke weilanden in wat eens de hooimaand was, zie je niet meer. Het is allemaal lege, droge monocultuur wat de klok slaat. Slootjes zijn gedempt of droog. De met gier doorsneden bovenlaag van het land is kurkdroog en de meeste bloemrijke bermen zijn zelfs al gemaaid. De weinige vogels hebben moeite om wat eten te vinden. Soms, als een gemaaltje even hapert en een slootje overstroomt, is er opeens wel leven. Hoe ontzettend ik ook van het Friese boerenland houd, als ik er zomers rond fiets, word ik depressief van al dat kale, saaie groen. We hebben van ons land
Anders boer en moet cool worden, sex y! een ‘groen riool’ gemaakt. We brengen er veel mest op, halen er veel melk af, maar blijven zitten met grote hoeveelheden ongewenste restanten. En deze veeteelt is ook beslist niet duurzaam, want het kost veel energie om de kunstmest (waar het allemaal mee begint) te produceren. Ondanks alle mooie woorden van onze politici is het tot nu toe mislukt het overgrote deel van ons prachtige cultuurlandschap te ontwikkelen tot een gebied waar het goed boeren, wonen en recreëren is. Iedereen die zijn ogen goed opendoet, kan zien dat we nu met een volstrekt ecologische kaalslag bezig zijn.” Dus het gaat mis door de intensieve landbouw? “Het probleem begint en eindigt inderdaad bij onze opgevoerde manier van landbouw bedrijven. De intensieve landbouw dendert naar mijn idee op een verbazingwekkende manier door met ‘oude waarden’ als efficiency, productie en het verhogen van de productie. Een tendens die, tot voor kort in elk geval, ideologisch werd beschermd door de mythe dat wij de wereld zouden moeten voeden. Dat kunnen we helemaal niet. Daarvoor is de wereld te groot. Bovendien gaan we die strijd in economisch opzicht verliezen. Nu al kunnen we onze bulkzuivel slechts exporteren omdat de Nederlandse burgers zonder dat ze het weten allerlei kosten voor hun rekening nemen. Het systeem is verankerd in wat je best ‘perverse’ subsidies mag noemen. We houden een exportmythe in stand en vernielen en passant de bodem waar we het uiteindelijk van moeten hebben. Plus het duizend jaar oude cultuurlandschap waar we zo trots op menen te zijn. Prachtige landbouwgrond en een prachtig landbouwsysteem verdienen zorg en toewijding, geen uitlevering aan een discutabele bulkproductie voor een onbetrouwbare wereldmarkt.” Maar de boeren moeten toch leven? “Natuurlijk! Daar zit hem nu juist de kern! Ik ben bezorgd over de toekomst van het Friese boerenbedrijf, juist omdat ik geloof dat ze niet toekomstbestendig is. Vanwege de nadruk op ‘groot, groter, grootst’ staan veel boeren nu financieel met de rug tegen de muur waardoor ze
gedwongen worden tot nog meer produceren. Dan moet er nog vaker en meer gemaaid worden, kunnen de boeren het gras nog minder missen, komen de koeien nog minder naar buiten, wordt de machinerie nog groter en sneller en hebben bloemen, insecten en weidevogels nog minder plek. De bekende veldbioloog Jac. P. Thijsse (1865-1945) zat al in over de grutto omdat er voor 21 juni werd gemaaid… En nu hebben we dat al zes, zeven en soms acht weken naar voren gehaald. Weidevogels krijgen geen kans om jongen groot te brengen. Insectenpieken zijn al voorbij voor je er erg in hebt. We lopen met z’n allen aan de leiband van een vermeend boerenbelang. Maar wat is dat belang nu eigenlijk?” Hoe zouden ze het dan moeten doen? “Boeren zouden hun enorme ondernemingskracht en creativiteit ook kunnen aanwenden om het anders te doen. Misschien een beetje minder produceren, maar wel een veel beter product met grotere winstmarges. Dan komt er in het land weer ruimte voor andere organismen dan raaigras en maïs. Gelukkig zijn er al wat boeren – ook jonge! – die een andere weg zoeken. Al zit wat mij betreft ‘het ouderwetse denken’ van de ‘plankgasboeren’ nog tussen de meeste oren. We zouden als maatschappij de andersdenkenden op een voetstuk moeten zetten. En juist de boeren helpen die al een andere weg zijn ingeslagen. Dat is de basis.” U pleit voor meer interactie tussen de vertegenwoordigers van natuur zoals It Fryske Gea en andere disciplines. Hoe? “Creativiteit behouden en stimuleren! Goed onderlegd en eigenwijs denken. Niet iets doen of laten om iedereen te vriend te houden. Het voortouw nemen. Niet meegaan in de politieke waan van de
dag. Door eigenwijs denken kunnen we met z’n allen uit die impasse komen. Maar het gaat niet vanzelf, niet zonder strubbelingen. ‘Anders boeren’ moet cool worden, sexy. Daar ligt trouwens ook een belangrijke taak voor de beschermer van het algemene belang, de overheid. Maar waar een overheid meestal de stemmingen volgt, kan juist een vereniging als It Fryske Gea initiëren.” Uit uw betoog klinkt gelukkig toch ook nog optimisme? “Gelukkig ontstaan er steeds meer impulsen voor een integrale ontwikkeling van landbouw en natuur. Samenwerking met pachters van natuurgebieden bijvoorbeeld. Of het initiatief Kening fan ’e Greide voor weidevogels in een rijk Fries weidelandschap. Vaak opgezet door mensen die een tijdlang buiten Fryslân woonden en zich bij terugkeer doodschrokken dat er intussen van de grote rijkdom aan bloemen en weidevogels heel veel verloren is gegaan. Het is een zeer interessante zoektocht om te ontdekken: potverdorie, de beste weg naar voren is ook goed voor landschap en biodiversiteit. ‘Anders’ kan heel inspirerend zijn. We vergeten vaak dat we het in Fryslân economisch vooral van de recreatie moeten hebben. Daarom ben ik zo verbaasd dat we niet alles op alles zetten om een mooie provincie te houden waar biodiversiteit en ruimtelijkheid sleutelkenmerken zijn, met een koppeling aan wat de agrarische ondernemer interessant vindt. Het gaat toch om de leefbaarheid van het platteland, om gezondheid en om duurzame economie. En niet te vergeten om wat we de wereld in 2018 willen laten zien als Ljouwert namens Nederland de Kulturele Haadstêd van Europa is.”
Essaywedstrijd: Toekomst van de natuur in Fryslân Voor de 85ste verjaardag vraagt It Fryske Gea een bijzonder cadeau. Meedenken en helpen om te komen tot een goed visionair verhaal over de toekomst van de natuur in Fryslân. Dan kan via een enquête en een
essaywedstrijd met prikkelende visies. Een deskundige jury beoordeelt de inzendingen. Het winnende essay wordt gepubliceerd op de website en in het magazine. Kijk voor meer informatie op www.itfryskegea.nl
9
26 GROTE ledenexcursie
ZATERDAG
SEPTEMBER
De Waddenzee is het enige natuurlijke Werelderfgoed dat ons land rijk is. Het bijzondere getijdengebied met diepe geulen en zandbanken vormt één geheel met de Duitse en Deense waddenkust. Een plek op aarde van onschatbare waarde voor miljoenen trekvogels. Ze vinden er visjes, krabben, kokkels en wormen in de slikkige bodem. De droogvallende zandplaten voorzien zeehonden van een veilige plek om tot rust te komen. Hier kunnen ze hun jongen ongestoord voeden. De overgang tussen land en het zilte water zorgt voor kleurrijke kwelders vol zoutminnende planten. It Fryske Gea gaat de waddennatuur in. Gaat u mee aan boord? Grote ledenexcursie Op zaterdag 26 september nemen we u graag mee voor een bijzondere vaartocht met ‘MS Zeehond’ op het Wad bij laag tij. Snuif de zilte zeelucht op, laat u verwonderen door de vogelrijkdom en de pure schoonheid van het Wad rond Ameland. Een ontdekkingstocht op een schelpenbank is inbegrepen. En onderweg staan
onze gidsen klaar voor al uw vragen. Ook vertellen ze graag over het Wad en de Friese vastelandskust, de veelzijdige flora en fauna en de rijke cultuurhistorie van het gebied. Even rustig zitten en genieten kan ook! We bieden u bovendien graag een kopje kofie/thee of fris met een bijhorende versnapering aan. Het belooft een mooie dag te worden.
2015
Programma: 13.30 uur 14.00 uur 16.30 uur
inschepen en welkom vaartocht terugkomst Holwerd
Gooi de trossen los! De grote ledenexcursie is bedoeld voor leden, maar ook introducés zijn van harte welkom. De bijdrage in de kosten bedraagt € 25,- (tot 12 jaar € 20,-) per persoon incl. koffie/thee of een glaasje fris. Aanmelden kan tot 19 september via
[email protected] onder vermelding van uw naam en aantal volwassenen/kinderen. De boot ligt aan de kop van de pier van Holwerd. Vergeet uw fototoestel, verrekijker en laarzen niet. Tot ziens op het Wad!
GA MEE HET WAD OP!
10
www.itfryskegea.nl
Deze 4 pagina’s kunt u vouwen tot een folder!
Fiets
ROUTES
Informatie Het vruchtbare land oprijzend uit de zee trok al ver voor de jaartelling nomadische stammen aan. De kuststrook beviel hen zo dat zij zich er permanent vestigden. De krachtmeting van natuur en mens, rijk aan cultuurhistorie, vormde de Bouwhoek. In het gebied beheert It Fryske Gea De Slachtedyk, drie Dyksputten en buitendijkse kwelders en slikvelden. De fietsroute over een hoge kwelderrug door een licht glooiend landschap langs de zeedijk en over de Grienedyk is een verademing.
Route: RA is rechtsaf, LA is linksaf. Start in Firdgum op de terp voor de Yep Hettinga Skoalle en RA de Camstrawei tot de Hoarnestreek en vervolgens LA. Voorbij Oosterbierum over de Slachtedyk verder langs de Hoarnestreek tot bij Sexbierum. LA de Latsmaleane. Bij schelpenpad RA tot de Singel van Liauckema State. LA langs Singel en de poort rechts aanhouden en terug naar de Hoarnestreek. LA tot aan Ropta State. RA via de Sylsleane naar het gemaal Roptasyl. RA langs de Sédyk langs twee Dyksputten. Verder langs de Sédyk en Dyksvaart naar Koehool. Bij de bunker uit WO II buigt de nieuwe Deltadijk af van de oude Sédyk van 1930. Verder naar de grootste Dyksput van It Fryske Gea bij Dykshoek (Dyksput Firdgum) en door naar Dykshoek. RA en na 50 m LA de Griene Dyk. Dit was tot 1505 dé noordelijke Sédyk en is nog het enige stuk originele dijk in Noordwest Fryslân. Na ruim 3 km RA de Hoarnestreek tot de Camstrawei en LA terug naar Firdgum.
Fietsen in de zilte zeelucht
De route door Oud-Barradeel is 28 km met varianten van 15 km (tot de Slachtedyk) en 20 km (tot Liauckema State). Zie kaartje. In het relatief open gebied kan de route bij een noordelijke wind ook andersom worden gefietst. Het Yeb Hettinga Museum is open in het weekend (13.00 tot 17.00 uur) en op afspraak.
Parkeren Parkeren kan bij de kerktoren aan de Camstrawei in Firdgum. Fietsen zijn in de nabije omgeving niet te huur.
It Fryske Gea Postbus 3 9244 ZN Beetsterzwaag Tel. (0512) 38 14 48 E-mail
[email protected] Website www.itfryskegea.nl
Ontdek de Bjirmen, een ontmoeting in het spannende grensland van de wildernis van het Wad en de rijke cultuurhistorie achter de zeedijk
Firdgum
Wat de Bouwhoek is voor de mens, zijn de buitendijkse kwelders en slikvelden voor de vogels: een onmisbaar voedselgebied. En niet te vergeten de Dyksputten aan de landzijde, ware vogelparadijzen die ook dienen als hoogwatervluchtplaats. De kleiputten zijn erfenissen van de dijkophoging in de negentiende eeuw en kleine natuurlijke pareltjes in een door mensenhand gevormd landschap. Samen met het Doanjumerleech en Bûtlân bij Boer behoren ze tot het gebied De Bjirmen van It Fryske Gea. Tekst: Fokko Bosker Foto’s: Dico de Klein, Gerke A. Hofstra, Anton Huitema, Hans Pietersma, Tjerk Kunst, en Albert Wester
Torenvalk
Het diffuse grensland tussen land en water kan met recht tot model kraamkamer van Fryslân worden uitgeroepen. Op de hoog opgeslibde kwelderwallen vestigden zich al ver voor het jaar nul de eerste bewoners. Ze leefden van de visvangst, hielden wat vee en bewerkten de kleine akkers om hun boerderij. ‘Deus mare, Friso litora fecit’. Deze oude Latijnse spreuk geeft treffend de verhouding van de Friezen tot de zee weer. ‘God heeft de zee, de Friezen het land geschapen.’ Het was een wedloop om droge voeten te houden, eerst door terpen op te werpen, later door dijken te bouwen.
Rijke historie De terp waarop Firdgum met de middeleeuwse kerktoren ligt, biedt een weids uitzicht over het omliggende boerenland met granen, suikerbiet, uien en aardappels. De op Deltahoogte gebrachte zeedijk - met de inmiddels ingedijkte oeverwallen tekent zo’n twee kilometer verderop scherp af tegen de horizon. De verschillende gewassen schilderen een kleurig blokkenpatroon op het land. De ideale mix van grof zand en zeekleideeltjes is goed te bewerken en vochthoudend. Vanaf de Middeleeuwen was vooral de verbouw van vlas populair. Het linnen uit Firdgum en omgeving was tot ver in het buitenland
Dyksput bij Sexbierum
geliefd bij de adel en geestelijkheid. De voorname Sjaerdafamilie uit Franeker bezat grote stukken grond in de Bouwhoek, evenals het voormalige klooster Lidlum bij Oosterbierum. De abt benoemde de pastoors voor Firdgum. Boerderij Camstra State heeft in de opkamer nog een grote schouw met bovenmantel van zandsteen, bewerkt in vroeg renaissance stijl, daterend van ongeveer 1500. Het getuigt van de welvaart van de boerenstand. Het mag duidelijk zijn dat niet iedereen deelde in de rijkdom en welvaart die het land en de handel brachten. De arbeiders en kleine keuterboeren waren vaak afhankelijk van meerdere inkomstenbronnen en moesten ook het Wad op voor de visvangst of het rapen van eieren.
Yeb Hettinga Museum Tegenover de ingang van de veertiende eeuwse zadeldaktoren bevindt zich de oprit naar het Yeb Hettinga Museum met op het terrein een sober zodenhuis. Het pand is een reconstructie van een eenvoudig huis uit de vroege Middeleeuwen, opgebouwd uit zoden van de kleiige graslanden. Het museum gebruikt de stal voor excursiedoeleinden. In de vroegere school liggen vondsten van Yeb Hettinga, amateur archeoloog en verzamelaar van curiosa en oude landbouwwerktuigen. De bijzondere sneuper kocht in 1986 het verwaarloosde Camstra State en knapte het op. Hettinga overleed in 1999. Zijn nalatenschap wordt beheerd door een stichting.
Middeleeuwse zomerkade In de elfde eeuw verrezen de eerste dijken die de terpdorpen op de langgerekte kwelderrug zo goed en zo kwaad als moge-
Haas
Poort Liauckama State
lijk verdedigden tegen de grillen van de zee. Het waren in die tijd niet meer dan aarden wallen tot borsthoogte, een simpele verhoging van de zomerkade van de kwelder. Maar wat een werk was het om dit stelsel van dijken aan te leggen en te onderhouden. De monniken en boerenstand brachten sluizen aan voor de afwatering zoals bij Roptazijl. Zo ontstond het beeld van een volk dat zich ontworstelde aan het water. In de weldadige zilte zeelucht gedijen niet alleen de gewassen op het land, maar de frisse zeebries is ook een genot tijdens het fietsen. Het zuivert de longen en luchtwegen. De kronkelende geasfalteerde Hoarnestreek, in de volksmond de ‘Ald Dyk’, loopt zo’n beetje parallel aan de zeedijk en volgt precies de loop van de vroeg middeleeuwse zomerkade en de oude bedijking. Het weggetje meandert lieflijk langs voorname boerenplaatsen en opgeknapte arbeidershuisjes die boomrijke oases vormen in het glooiende akkerbouwgebied met onder andere duurzame gerst voor bier. De heuvel links in het vlakke land is een stinswier, een restant van een vroeg middeleeuws verdedigingswerk. Hiervan waren er veel in Fryslân. Deze ‘Hege Wier’ is één van de gaafste overblijfsels. Duurzaam doet het overigens goed in deze hoek van Fryslân, gezien de aanwezigheid van een biologische witlofkwekerij en het biologisch dynamisch landbouwbedrijf Gerbrandastate met boerderijwinkel.
Visvriendelijk gemaal In Liauckama State zit tegenwoordig een restaurant en pension. Het was vanaf de veertiende eeuw de residentie van een beroemd maar inmiddels uitgestorven geslacht. Er zijn
Huiszwaluw
Op de zeedijk bij Roptazijl
bronnen die verwijzen naar Liauckama’s die in de elfde eeuw deelnamen aan een Kruistocht onder leiding van Godfried van Bouillon. Het poorthuis dat de entree vormt naar het met een gracht omringd stinzenterrein is nog oorspronkelijk. De state zelf werd in 1824 uit geldnood afgebroken. Het schelpenpad biedt mooie doorkijkjes op de huidige boerderij. Ropta State met een langgerekte Roodbaarttuin in Engelse landschapsstijl is helaas niet toegankelijk. Het gemaal Roptazijl wordt gerenoveerd en visvriendelijker gemaakt zodat de palingen beter kunnen passeren op hun trek naar de Sargasso Zee waar hun paaigronden liggen. Na drie jaar bereikt hun kroost als glasaaltjes de Nederlandse kust weer. De driedoornige stekelbaars moet hier doorsteken op de trek naar paaiplaatsen in zoetwater. Zij vormen weer het hoofdmaal van lepelaars, zodat de maatregel vele winnaars oplevert.
Buitendijks vogelparadijs bij Westhoek
van de roerdomp klinkt tussen het gekwetter en gesnater van de andere druktemakers. Een bont geschakeerd vogelparadijs. De zoute kwel biedt het zeldzame zilt torkruid een goede biotoop, evenals het kweldergras en melkkruid. De zee blijft hier nadrukkelijk op het land kloppen, het onvoorspelbare water is nooit ver.
Uitzicht over het Wad Wie ter hoogte van de Slachtedijk de zeedijk oploopt heeft een prachtig uitzicht over het Wad met grote groepen vogels die over de kwelders suizen en valkjes die loeren op een buit. In een akker staat een haas hoog op de poten, de langoren gespitst, terwijl honderden schapen en lammeren zich in de luwte van de dijk te goed doen aan het gras of loom liggen te zonnen op het asfalt. Heerlijk land, Fryslân.
Dyksputten als vogelparadijzen De drie Dyksputten die It Fryske Gea in beheer heeft zijn erfenissen van de dijkophoging in de negentiende eeuw. Bij hoog water of stormvloed dienen ze als vluchtplaats voor de vogels, zoals vroeger de terpen voor de Frisii, het Germaanse volk ten tijde van de Romeinen. Het zijn niet alleen cultuurhistorische kleinoden, maar ook ware vogelparadijzen. Steltlopers zoals plevier, kanoet, kievit, scholekster, tureluur en wulp, diverse meeuwensoorten en eenden gedijen op de scheidslijn van zout en zoet. In het riet broedt de kleine karekiet en zelfs de roep
De Hege Wier Fotobijschrift
Melkkruid Fotobijschrift
Foto: Jelle Witvoet
Column Simmerguoskes door Douwe Kootstra
De skiere guozzepleach is in grut probleem yn de boerenatuer. Foar alle dúdlikens: de minske is noch altyd de aldergrutste en meast konstante pleach en ek dy lit him frekte min bestride. Lykas meastal is it ek yn it guozzegefal de minske syn eigen skuld. It begûn as in mearke. Begjin jierren sechstich setten biologen trije kweekte en trije wylde spantsjes fan de Anser anser út. Dat prachtige skiere guoske soe ommers sa moai passe yn de Fryske biotoop. En gelyk krigen se. Wat fielde dy ‘grauwe gans’ him thús yn de hieltyd oanwaaksjende, aaiwytrike gersbiotopen fan de grutskalige lânbou en yn al dy sa deskundich oanleine nije natuer. Dêr moast ik oan tinke doe’t ik by it skiftsjen fan myn argyf in mei de hân skreaun briefke fûn fan Gerrit Bosch, datearre 10 july 1973. ‘Fûgeltsje Bosch’ (1893-1981) wie yn de foarige iuw in begryp en dé kenner fan alles wat in snavel hie; hy hat sawat in libben lang waarnimmings sammele. Sa moat ik him melden ha - ik wist der neat mear fan - dat ik yn ’e simmer fan ’73 guozzen sjoen hie. No hiel gewoan, mar doe kloppe alles noch: guozzen wiene hjir allinne winterdeis. Op dit stuit stappe der yn Fryslân it hiele jier troch sa’n 50.000 skiere guozzen om. Bosch syn antwurd jout in oersjoch fan de stân fan saken doe en hy meldt ek wat de ‘bedoeling’ is: Guozzen yn ’e simmer! Elts jier binne der in tritich yn Gaasterlân, de ‘grauwe gans’. De winterguozzen: kolgans, rietgans, kleine rietgans en de brandgans binne al lang fuort.
Zweedse puzzel
IFG 2015.2 groots en verheven staat in Amerika -------------IFGgebied
dorp in Fryslân
mobiele telefoon -------------bedelaar
1
beroep -------------steen
Yn Nijetrijne by Wolvegea briede elts jier wat pearkes en it is de bedoeling dat de jongen ferwylderje en sels briede yn ús lân. Mar oft der plakken binne yn ús lân dêr’t se briede, yn it frije fjild, ik leau net dat it al sa fier is. Yn ’e oarloch hawwe se noch bret yn de N.O. polder, de aaien haw ik sjoen yn ’e wyldernis doe noch. Under Urk. Ik haw al earder in meidieling hân oer guozzen yn ’e simmer en yn Gaasterlân haw ik in keppel sjoen fan sa’n 20. Ik notearje jo waarnimming fansels wol. As Bosch anno 2015 oer de râne fan syn wolk kypje koe, soe er nuvere raar opsjen fan it duvelse pact tusken boeren, natuersbeskermers, jagers en oerheid yn ’e oarloch tsjin de massale legers fan de Skieren. Ik soe him taroppe dat dy lang lyn sa wolkomme fûgels no in ‘landelijk maatschappelijk probleem’ foarmje, mar dat de yntinsive lânbou ûnbegrypliker wize noch altyd nét as in maatskiplik probleem sjoen wurdt. Dy bout nije stâlen as katedralen yn ’e jacht op de Sinese tsiiskonsumint. Sadwaande, achte himelse Bosch, is der úteinlik gjin inkeld plak mear yn ’e greiden foar watfoar fûgel dan ek. Hy skodhollet en ik sjoch noch krekt dat er in oantekening makket.
2
3 water in Overijssel -------------zonnegod
theater in Drachten
2
strijdperk
3
4 vorm van biljarten -------------windrichting
4
gedachte -------------imiteren
schepper -------------snack
boomvrucht -------------wagen rivier in Irak
gegeven
plaats in Duitsland
high fidelity (afk.)
5 water in Dongeradiel
IFGgebied -------------deel van een schip dominee -------------thans scheidsrechter
bouwval -------------bijzondere prestatie
1
Bij juist invullen vormen de letters in de genummerde vakjes 1-2-3-4-5 de oplossing Stuur de oplossing vóór 19 oktober 2015 naar: It Fryske Gea, Postbus 3, 9244ZN Beetsterzwaag of
[email protected]
deel van een trein -------------lidwoord
water in Utrecht -------------plaats in Drente
5
De prijswinnaars krijgen een leuke verrassing toegestuurd.
debet (afk.) -------------gedeelte ontkenning
De winnaars van de zomerpuzzel zijn: A. Oldenhof, Indijk J. Bos, Akkrum Er waren 411 goede inzendingen. Het antwoord was witwangstern.
jonge kat
15
Op aventoer yn d Geef u nu op!
• Aanmelden voor activiteiten in De Alde Feanen via het bezoekerscentrum 0511 - 539 618 • Opgave voor activiteiten in de andere natuurgebieden van It Fryske Gea kan via het hoofdkantoor 0512 - 381 448 • Kosten (tenzij anders vermeld): leden gratis (ook voor gezinsleden), niet-leden betalen € 4,- en kinderen t/m 12 jaar € 2,-
OPEN DAG
VAAREXCURSIE ALDE FEANEN
LEZING CASTELEINSKOAI
Buismanskoai nabij Gytsjerk Zondag 4 oktober 13.00-17.00 uur Locatie: Kooiweg bij Gytsjerk Op een steenworp afstand van Leeuwarden ligt een prachtige eendenkooi ‘de Buismanskoai nabij Gytsjerk’. De eendenkooi is vrij groot en heeft vijf vangpijpen. Een enthousiaste groep vrijwilligers onderhoudt de eendenkooi. Zij baggeren de vangpijpen, maaien het gras en herstellen de rieten vangpijpen. Normaal is de eendenkooi niet vrij toegankelijk, maar tijdens deze open dag krijgt iedereen de kans te komen kijken. Onze vrijwilligers leiden u graag rond in deze prachtige eendenkooi.
Vrijdag 4 sept Vrijdag 11 sept Donderdag 17 sept Zondag 20 sept Maandag 28 sept Zaterdag 17 okt Zaterdag 31 okt Zaterdag 7 nov Zaterdag 21 nov Zaterdag 12 dec
Woensdag 30 sept 19.30 – 22.00 uur Huize Olterterp It Fryske Gea bezit acht eendenkooien. Eendenkooi-expert Gerard Mast ontdekte dat één ervan, de Casteleinskoai, al meer dan 400 jaar oud is! Hij vertelt over zijn onderzoek en wat er zo bijzonder is aan deze eendenkooi. Toegang gratis.
19.00 - 21.00 uur 19.00 - 21.00 uur 10.00 - 12.00 uur 10.00 - 12.00 uur 18.00 - 20.00 uur 10.00 - 12.00 uur 10.00 - 12.00 uur 10.00 - 12.00 uur 10.00 - 12.00 uur 10.00 - 12.00 uur
LEZING + EXCURSIE VOLLE MAAN VAAREXCURSIE Dinsdag 27 okt 20.00 – 22.00 uur Woensdag 25 nov 19.00 – 21.00 uur Zondag 27 dec 18.00 – 20.00 uur Kosten vaarexcursie leden € 5,-, niet-
GEZOND NATUUR WANDELEN De stichting Gezond Natuur Wandelen start in samenwerking met onder andere It Fryske Gea met het wekelijks aanbieden van toegankelijke, leuke groepswandelingen in Leeuwarden, Drachten en Beetsterzwaag. Het gaat om door vrijwilligers begeleide wandelingen van een uur in een groene omgeving. In de eerste plaats bedoeld voor mensen die meer willen bewegen. Daarnaast wordt op een paar plaatsen even gestopt om iets te vertellen over de natuur. Deelname is gratis en opgave is niet nodig. Voor meer info: www.gezondnatuurwandelen.nl
16
www.itfryskegea.nl
leden € 8,- Kinderen t/m 12 jaar € 3,-, niet-leden € 5,-
KANOTOCHT Vrijdag 4 september 18.00 – 21.00 uur Alde Feanen
HEMELSE NATUUR Zaterdag 12 sept 13.30 – 16.45 uur Mariakerk in Foudgum, Sint Willebrorduskerk in Holwerd en de kerk van Westernijtsjerk en Noard-Fryslân Bûtendyks Auto-toertocht langs oude kerkjes en de natuur. Kosten: € 3,-
Zaterdag 21 november 9.00 – 12.00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Trekvogels, ringen en zendering
WORKSHOP Eendenkorfvlechten op ambachtelijke wijze In de periode oktober - februari organiseert It Fryske Gea in haar schaapskooi bij Bakkeveen een aantal workshops eendenkorfvlechten onder leiding van Jan Falkena. Tijdens de workshop leert u met vlas en riet de basisbeginselen van het vlechten en maakt u op ambachtelijke wijze zelf een eendenkorf die u na afloop meeneemt naar huis. Een leuk aandenken aan deze workshop en een mooi onderkomen voor de eenden in uw tuin. De workshops vinden plaats van 10.00 - 16.00 uur en de data worden vastgesteld in overleg met de deelnemers. U kunt zich ook als groep aanmelden (4 á 5 personen). Kosten: leden € 20,en niet-leden € 25,- (inclusief materiaal, zelf lunch meenemen).
de Fryske natoer WANDELEN Woensdag 9 september 15.00 – 17.00 uur Makkumer Noardwaard Woensdag 9 september 19.30 – 21.30 uur Ketlikerheide Avond op de heide Zondag 20 september 9.30 – 12.30 uur Delleboersterheide
SJOUWTOCHT Zaterdag 31 oktober 14.00 – 16.00 uur Grutte wielen Herfst in de Polder Zaterdag 7 november 9.00 – 12.00 uur Lendevallei Trekvogels
Zondag 20 september 14.00 – 16.30 uur Holwerterwestpolder Op de grens van zomer en herfst
Zondag 8 november 10.00 – 12.00 uur Ketliker Skar Bosexcursie met koffie en haardvuur (incl. koffie en gebak) Kosten € 5,- en niet-leden € 9,75
Woensdag 23 sept 19.30 – 21.30 uur Ketliker Skar Schotse Hooglanders en damherten
Zondag 8 november 14.00 – 16.00 uur Alde Feanen Herfst
Zaterdag 3 oktober 10.00 – 12.00 uur Mandefjild
Zondag 15 november 10.00 – 12.00 uur Taconisbosk
Zaterdag 3 oktober 14.00 – 17.00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Vogels kijken
Woensdag 18 november 15.00 – 17.00 uur Makkumer Noardwaard
Zaterdag 10 oktober 10.00 – 12.00 uur Buismanskoai nabij Gytsjerk Paddenstoelen Zondag 11 oktober 10.00 – 12.00 uur Ketliker Skar Paddenstoelen Zondag 18 oktober 13.00 – 16.30 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Herfst op het Wad Woensdag 21 oktober 10.00 – 12.00 uur Alde Feanen Trekvogels Woensdag 28 oktober 15.00 – 17.00 uur Buismanskoai nabij Piaam + vogelkijkhut Zaterdag 31 oktober 14.00 – 16.00 uur Lendebos
Vrijdag 20 november 19.00 – 21.00 uur Alde Feanen
Zaterdag 12 sept 10.00 – 15.00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Zondag 27 december 9.00 – 16.00 uur Peazemerlannen, Bantpolder, Ezumakeeg en de eendenkooi in de Eanjumerkolken Oudejaarssjouwtocht Kosten: leden € 15,- en niet-leden € 18,-
NACHT VAN DE NACHT Zaterdag 24 oktober 19.00 – 21.00 uur Alde Feanen Zaterdag 24 oktober 19.30 – 21.30 uur Ketliker Skar Zaterdag 24 oktober 20.00 – 22.00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Zaterdag 24 oktober 20.00 – 22.00 uur De Alde Feanen Vaarexcursie
Zaterdag 21 november 10.00 – 12.00 uur Alde Feanen Trekvogels en wintergasten
NATUURFOTOGRAFIE
Woensdag 25 november 19.00 – 21.00 uur Mandefjild Volle maan
Zondag 1 november 9.00 – 11.00 uur Alde Feanen Wandelexcursie natuurfotografie
Woensdag 25 november 19.00 – 21.00 uur Alde Feanen Volle maan
FIETSEXCURSIE
Woensdag 9 december 15.00 – 17.00 uur Makkumer Súdwaard Dinsdag 22 december 15.00 – 17.00 uur Alde Feanen Midwinter
Zaterdag 5 sept 13.30 – 16.30 uur Alde Feanen Natuur, kloosters, landschapshistorie en volksverhalen Zondag 13 september 13.30 – 16.30 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Oud-Barradeel. Van kwelderland naar boerenland
PRAAMVAREN
ZEEDIJK AUTO-TOERTOCHT
Zaterdag 12 sept 10.00 – 12.00 uur Lendevalei Kosten: Leden € 5,-, niet-leden € 8,Kinderen t/m 12 jaar € 3,-, niet-leden € 5,-
MEER INFORMATIE
Zondag 20 december 13.00 – 16.00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks vogels spotten langs de zeedijk
Voor meer informatie: www.itfryskegea.nl
17
pect Liefde en res ur voor de natu
Groene gastvrouw
Foto: Jelle Witvoet
18
Foto: Jelle Witvoet
www.itfryskegea.nl
Ze is enthousiast, energiek en nuchter. Voor It Fryske Gea is Mariëlle Wielstra nu al enkele maanden ambassadeur/gastvrouw in district Noard. Dit gebied van ongeveer 6000 hectare strekt zich uit van Noard-Fryslân Bûtendyks en Peazemerlannen in het noorden tot en met Park Jongemastate in het midden van Fryslân. Zij maakte van haar passie haar beroep en is de eerste vrouw in deze functie bij de Friese natuurorganisatie. Een nadere kennismaking. Tekst: Henk Dilling
De officiële naam van haar functie is toezichthouder: iemand die optreedt als ambassadeur/gastvrouw van It Fryske Gea. Maar die tevens bijzonder opsporingsambtenaar is en een boete mag uitschrijven als de flora- en faunawet wordt overtreden of bezoekers zich niet gedragen zoals je dat in natuurgebieden mag verwachten. “Ik zie mijzelf niet als een politieagent”, zegt Mariëlle. “Het schrijven van bonnen is beslist geen hoofddoel. Wat ik vooral hoop te bereiken is dat mensen inzien waarom iets niet verstandig is. Dat je bijvoorbeeld honden aan de lijn houdt omdat aangelijnde honden op het pad blijven en zo geen overlast vormen voor vogels en wild én voor de andere bezoekers.”
Gast en gastvrouw De natuur én elkaar respecteren, daar gaat het om, zo vervolgt ze. “Wij willen in onze natuurgebieden een goede gastheer of gastvrouw zijn. Maar we verwachten van de bezoekers dat zij zich dan óók
als gast gedragen. Verreweg de meeste mensen doen dat ook hoor. Die genieten van de omgeving. Van de rust. En als ze je zien, hebben ze soms een vraag of er wordt even een praatje gemaakt. Heel ontspannen allemaal.” Naast toezichthouden behoren ook het verzamelen van gegevens over flora en fauna, het plaatsen en onderhouden van borden en informatiepanelen en het geven van voorlichting tot haar taken. Ondertussen is ze een half jaar aan de slag als ‘groene gastvrouw’ in district Noard. “Het is een prachtbaan in een prachtig gebied. Het werk en het landschap zijn heel gevarieerd. En ik heb leuke collega’s. Dat is ook veel waard. Ik voel mij een bevoorrecht mens, want wat is er nou mooier dan van je passie je beroep maken?”
Liefde en respect Mariëlle is 33 jaar geleden geboren in Dokkum. Ze groeide op in de omgeving van Driesum, het meest oostelijke dorp in de Dokkumer Wouden. Na haar studie
milieukunde in Leeuwarden vertrok ze op haar twintigste naar Noord-Holland, waar ze aan de slag ging als milieu-inspecteur. Interessant werk, maar niet helemaal haar gedroomde baan. Die droombaan volgde twee jaar later: boswachter. Haar werkgebied was het Noord-Hollands Duinreservaat. Uit vele kandidaten kwam de Friezin als beste voor de dag. “Ik was vier jaar en toen wist ik al, ik word veearts of boswachter. Wij zijn thuis grootgebracht met liefde en respect voor de natuur. Onze hele familie is ermee ‘besmet’. Van mijn vader leerden we van alles over vogels, planten, bomen. Met poppen heb ik bijna nooit gespeeld. Ik was het liefste buiten. Struinen door de velden. Drie keer per dag droge kleren aantrekken omdat ik in de sloot had gezeten. Blauwe plekken van het klimmen. Hutten bouwen in bomen. Zieke diertjes mee naar huis nemen. Als ik buiten was, dan voelde ik mij gelukkig. En daaraan is nog niets veranderd.” Dat ze ooit de keuze maakte voor de wereld van flora en fauna heeft overigens ook te maken met een persoonlijke uitdaging. “Ik vind het heel belangrijk dat kinderen meer naar buiten gaan. Dat is zo verrijkend. Ik wil ze graag laten zien en ervaren hoe bijzonder de natuur is. Dat is een enorme drijfveer. En het is nodig, vind ik. Kinderen zijn namelijk de natuurbeschermers van morgen.”
19
Casteleinskoai al 400 jaar een oase van rust Eenden worden er niet meer gevangen in de Casteleinskoai onder de buurtschap Lytse Geast ten oosten van Leeuwarden.
is het nodig dat de kooi geregistreerd staat bij de overheid. Daarin is bepaald dat 1200 meter rondom de kooi vanwege rust en stilte niet mag worden gejaagd. Deze zone wordt met afpalingsborden gemarkeerd.
Voor flora en fauna is dit unieke stukje natuur met verschillende landschapstypen van groot belang. Vierhonderd jaar oud en nog altijd een oase van rust in een agrarisch landschap. Tekst: Roely Boer Foto: Dico de Klein
“Silst der wol net by stil stien ha, mar yn 2014 wie de Casteleinskoai al 400 jier ald. Soks moat fansels wol wat omtinken krije.” Gerard Mast die onderzoek doet naar de historie van de eendenkooien vond dat deze oudste van de acht eendenkooien van It Fryske Gea en ook nog één van de oudste bestaande kooien van Fryslân wel eens in de schijnwerpers mocht. Samen met Jan Jelle Jongsma, districtshoofd Noard en medewerker Joeke Paulusma nemen wij een kijkje in de Casteleinskoai. Joeke is in het bezit van een kooikersakte, nodig voor het kooirecht. Voor het zogenoemde afpalingsrecht
20 www.itfryskegea.nl
De Casteleinskoai ligt tussen de akkers. Een weggetje is er niet en lopend langs een maïsveld komen we bij het dammetje over de sloot rondom de kooi. Wow! De rust is direct voelbaar. Stil is het met alle vogelgeluiden niet echt, maar het is volop genieten. We wandelen over de wal rondom de waterplas waar de eenden konden poetsen en rusten. We zien een rustplaats van een ree, een leeg vogelnestje, veren van waarschijnlijk een torenvalk en komen zo bij de achterste vangpijp, één van de twee nog bestaande pijpen. Jan Jelle legt uit hoe de staleenden de wilde eenden lokten en de kooiker met zijn kooikerhond ze vingen in het vanghok aan het eind van de pijp. De juffers - lange houten balken – met daarop gaas zorgden ervoor dat ze niet weg konden. De rietschermen aan de zijkant hielden de kooiker uit het zicht van de eenden. Bomen, struiken en een mooie mix van zon en schaduw zorgen voor een gevarieerde natuur met vooral veel varens, pijpenstrootje en de rankende
Meer weten over eendenkooien? Op 4 oktober organiseert It Fryske Gea een speciale open dag in de Buismanskoai onder Gytsjerk. Op 30 september organiseert It Fryske Gea een lezing over de Casteleinskoai met als spreker de Friese eendenkooiexpert en onderzoeker G. Mast uit Stiens. Zie pagina 16.
helmbloem. De vaak wat mysterieuze kooibossen zijn vanwege de beslotenheid van groot belang voor broedvogels (holenduif, spotvogel, winterkoning, fitis en tjiftjaf) en roofvogels als torenvalk en boomvalk. Maar ook ree, vos en marterachtigen (wezel, hermelijn en bunzing) hebben er domicilie. En niet te vergeten vlinders, libellen en andere insecten. In 1978 heeft It Fryske Gea de Casteleinskoai en de Mulderskoai onder Lytse Geast gerestaureerd en vervolgens voor het Sint Anthony Gasthuis beheerd. In 1989 kocht de natuurorganisatie beide koaien. Zo bleef dit landschappelijk en cultuurhistorisch erfgoed bewaard, ook voor de komende jaren.
Kort Financieel Overzicht Het jaar 2014 was voor It Fryske Gea een goed jaar. Dankzij de structurele kostendekking voor het terreinbeheer, maar vooral ook door de grote, toenemende stroom aan incidentele middelen uit fondsen, erfenissen en legaten. Dat maakt dat we onze doelstellingen via vele mooie projecten kunnen realiseren. Geheel tegen de trend in Nederland in slaagden we er ook in ons grote aantal van circa 32.000 leden te stabiliseren. Dat toont eens te meer aan dat onze vereniging een trouwe en betrokken aanhang heeft. In 2014 kende It Fryske Gea een aantal belangrijke baten met een incidenteel karakter. Zo mochten wij uit diverse erfenissen een totaalbedrag ontvangen van € 343.000. Ook mocht de vereniging van de Nationale Postcode Loterij weer een donatie ontvangen van € 937.000. Deze bijdrage werd nagenoeg geheel aangewend voor projecten, aankopen van natuurterrein en andere incidentele uitgaven.
bedragen zijn min of meer in lijn met het voorgaande jaar. De toename in de som van baten maar ook lasten ten opzichte van het voorgaande jaar kan voor een groot deel worden toegeschreven aan de afwikkeling van een aantal grotere pro-
Positief resultaat Het positieve resultaat over 2014 van € 1.253.000 is onder te verdelen in een resultaat uit structurele baten en lasten van € 68.000 en een resultaat uit incidentele baten en lasten van € 1.185.000. Het resultaat over 2014 wordt in belangrijke mate positief beïnvloed door de eenmalige bate van € 575.000 als gevolg van een vrijval uit de voorziening voor waterschapslasten. De baten uit subsidie-
jecten in 2014. Opname van deze projecten in de resultatenrekening gebeurt op het moment van afwikkeling. De exploitatie van de terreinen bestaat voornamelijk uit de incidentele verkoop van hout en pachtopbrengsten voor riet- en grasland. De huuropbrengsten van het bezoekerscentrum bij Earnewâld waren, na een daling in 2013, weer op het niveau van 2012. Het volledig jaarverslag en de jaar7 6 rekening kunnen worden gedownload 6% 5 1 10% 2% 37% via www.itfryskegea.nl 4 8%
3 13%
4 8%
5 2%
6 10%
3 13%
In de toekomst zal bij de verwerving van natuurterrein binnen de Ecologische Hoofdstructuur naast de subsidie een eigen bijdrage worden gevraagd van 15 procent van de verwerving. De bestemmingreserve aankopen grond is daarom aangevuld tot € 600.000 in het vermogen van It Fryske Gea. De kosten van projecten worden voor een groot deel gefinancierd met subsidies van de Rijks en Provinciale overheid, met Europees geld en met bijdragen van gemeenten, bedrijven, instellingen en particulieren. Wat niet wordt gesubsidieerd, betaalt It Fryske Gea uit de bijzondere baten (Nationale Postcode Loterij en andere bronnen) dan wel reserves.
2014
7 6%
1 37%
4 3%
2 24%
5 15%
6 2%
1 1% 2 39%
3 40%
1 6 Beschikbaar5voor doelstelling 2% 1%
Besteed aan doelstelling
15%
Overheidsubsidies 4 2 3% 39% Rijk SNL beheer 3.462 Provincie budgetsubsidie 777 3 40% Overige subsidies 169 1 Overheidsubsidies structurele exploitatie 2 Overheidsubsidies aankopen/projecten 3 Baten eigen fondsenwerving 4 Nationale Postcode Loterij 5 Baten uit beleggingen 6 Exploitatie terreinen/bezoekerscentrum AF 7 Incidentele baten/lasten voorgaande jaren Som der baten 100,0%
2 24%
4.408 2.812 1.534 937 227 1.215 663 11.796
Beheren en verwerven 1 Aankoopkosten natuurterreinen 2 Projectkosten terreinbeheer 3 Uitvoeringskosten Beheer Publiek, overheid en natuur 4 Projectkosten 5 Uitvoeringskosten structurele exploitatie Verenigingszaken 6 Uitvoeringskosten structurele exploitatie Besteed aan de doelstelling Kosten werving baten Kosten beheer en administratie Som der lasten Resultaat boekjaar
74 3.906 4.000 340 1.518 180
84,9% 10.018 151 374 10.543 1.253
Bestemming van het resultaat Bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering -165 Bestemmingsreserve activa doelstelling -1 Bestemmingsreserve waardeverschil beleggingen 99 Bestemmingsreserve aankopen terreinen 78 Continuïteitsreserve 1.242 1.253
(De in de tabellen vermelde bedragen zijn een veelvoud van € 1.000,--)
21
Tekst: Sietske Rintjema
Bijzondere
waarnemingen In de afgelopen maanden zijn er weer tal van bijzondere waarnemingen gedaan in de eigen natuurgebieden. Er kwamen meldingen binnen van onder andere heikikkers, de vondst van de Friese paardenbloem, veenreukgras, een zeldzame waterkever, bijzondere broedgevallen en vlinders en libellen.
Kikkers en een hagedis De heikikkers hadden vanwege het koude voorjaar maar een hele korte periode waarin de kenmerkende, bubbelende roep te horen was. S. Veenstra hoorde ze op 10 april in Unlân fan Jelsma en Kobbelân, nabij de Veenhoop. In het Easterskar blijkt tot onze verrassing ook een kleine populatie poelkikkers (kleine groene kikker) te zitten in een petgat aan de noordoostkant van het gebied. S. Veenstra en R. Kuindersma meldden dit het afgelopen voorjaar. De poelkikker is de kleinste van de drie soorten groene kikkers. Het is een warmteminnende soort die leeft in voedselarme, zwak zure wateren met een rijke vegetatie, vooral op hogere zandgronden in Zuid- en Oost-Nederland.
Dramatisch vlinderseizoen Het vlinderseizoen verloopt in Fryslân tot dusverre dramatisch. Tot en met juni was het aantal vliegdagen (zonnig, meer dan 15 graden en weinig wind) op één hand te tellen. Toch nog enkele bijzonderheden. Begin april werd aan de hand van een foto vastgesteld dat er een Oostelijke vos in de Kraanlannen was gesignaleerd. In 2014 was er sprake van een invasie van deze uit (Zuid)Oost-Europa komende soort. Blijkbaar heeft hier dus een exemplaar overwinterd. Dit jaar is de nulmeting van het onderzoek ‘insectenvriendelijk graslandbeheer’ dat It Fryske Gea samen met de Vlinderstichting en Collectief het Lege Midden uitvoert van start gegaan. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar
22
www.itfryskegea.nl
Poelkikker Easterskar (S. Veenstra)
In het Ketliker Skar ontdekte J. Groen op 12 juni een melanistische, levendbarende hagedis. In Nederland worden dergelijke zwartgekleurde exemplaren zelden waargenomen. Wikipedia meldt over melanisme dat dit het tegenovergestelde is van albinisme. Dat betekent dat een enkel individu van een (meestal dier)soort een overwegend zwarte kleur heeft, terwijl andere individuen een an-
de vlinders, bijen en sprinkhanen, maar ook naar hun larven. Heugelijk was dan ook het feit dat er op 9 april in één van de pilot-gebieden - het Eilân-Oost - door A. Stip rupsen van de argusvlinder werden aangetroffen. Vanaf volgend jaar zullen de beheerexperimenten van start gaan. Op 23 mei zag W. Schothorst de eerste argusvlinder in het Easterskar. Tijdens een excursie van de Plantensociologische Kring Nederland naar de Rotstergaasterwallen op 10 juni werd een parelmoervlinder gefotografeerd. Navraag bij de Vlinderstichting leerde dat het om een zilveren maan ging! De Rotstergaasterwallen van Staatsbosbeheer ligt hemelsbreed vlakbij het Easterskar. Hier werd de zilveren maan in 1998 voor het laatst gezien.
dere, meestal lichtere kleur hebben. Indien deze zwarte kleur voordelen biedt en er meerdere exemplaren verschijnen die zich ook voort gaan planten, kan een gehele ondersoort melanistisch worden. Je zou je voor kunnen stellen dat dit het geval is in een donker en schaduwrijk bos, omdat predatoren de zwarte exemplaren hier wellicht minder goed kunnen vinden?
Melanistische, levendbarende hagedis in het Ketliker Skar (J. Groen)
Libellenbijzonderheden Op 6 juni bleek tijdens een excursie in het kader van de insectencursus die It Fryske Gea dit jaar organiseert met Bureau FaunaX dat er in het Easterskar ontzettend veel gevlekte witsnuitlibellen vlogen. Met hun opvallend gele vlek op het zevende lichaamssegment zijn de mannetjes van deze soort onmiskenbaar. De gevlekte witsnuitlibel staat als bedreigd op de Nederlandse Rode Lijst en is tevens een internationaal beschermde habitatrichtlijnsoort. In de loop van juli volgden meer libellen bijzonderheden. Zo werd ook de vuurlibel voor het eerst genoteerd in het Easterskar, Delleboersterheide en Lendevallei.
WAARNEMINGEN
Vogelnieuws K. Joustra meldde ook een slaapplaats van zo’n 10 aalscholvers in het Ottema-Wiersmareservaat. H. vd Berg telde op 10 april 284 bezette nesten in de Prinsehôf (Alde Feanen). Opnieuw een achteruitgang, want in 2014 werden nog 360 bezette nesten geteld. De Jan Durkspolder was een feest dit jaar. Meerdere mensen ontdekten de geoorde fuut hier als broedvogel (ca. 10 paartjes). Voor het eerst in de geschiedenis kon de lepelaar aan de lijst met broedvogelsoorten worden toegevoegd! Vijf tot zes paartjes kwamen hier hoogstwaarschijnlijk succesvol tot broeden (er werden voedselvluchten waargenomen). Vanuit de kijkhut Skiere goes in het Easterskar werden op 7 juni 2 witvleugelsterns waargenomen en op de Warkumerwaard kon men begin juli enkele dagen genieten van een Aziatische goudplevier. Verrassend was ook de Dúne- en Follegeasterpolder, op de westoever van het Tjeukemeer. Dit gebied werd enkele jaren geleden ingericht als moeras/waterbergingsgebied. Dit jaar leverde het broedvogelonderzoek een gevarieerde lijst op, met soorten als grutto, kwartel, waterral, porseleinhoen, baardman, kneu en tot slot op 12 juni: een zingend mannetje roodmus! Ook nieuw was de geelgors in het Barfjild (aan de zuidoostkant van De Alde Feanen) die G. Elzinga hier op 6 juni hoorde zingen. Het kon daarmee wel eens één van de noordwestelijkste broedgevallen zijn. Zie het verspreidingskaartje op www.vogelbescherming.nl
Gelukkige plantenvondsten B. de Leeuw vond in april op de oevers van het Botmar veenreukgras, een leuke soort. K. Meijer kon zijn geluk niet op toen hij na twee dagen intensief zoeken op 17 mei de Taraxacum frisicum (Friese paardenbloem) in Fryslân terugvond. Eerst in het Workumer Nijlân van Staatsbosbeheer en later ook tientallen exemplaren op de Bocht fan Molkwar. In de jaren tachtig van de vorige eeuw vond D.T.E. van der Ploeg deze soort op meerdere plekken in Fryslân, maar daarna leek de soort versneld verdwenen of wellicht zelfs uitgestorven. T. Kunst ontdekte halverwege mei tussen de grote ratelaars in de Huitebuersterbûtenpolder enkele vreemde exemplaren. Nader onderzoek bracht aan het licht dat het hier om de kleine ratelaar ging. Dit is (net als de grote ratelaar overigens) een halfparasiet op gras die voorkomt op onder andere dijken, rivierduinen en in duinvalleien. Ook in de Bleekerspoolder (Lendevallei) en Tsjongerdellen Noard is deze zeldzame soort eerder wel aangetroffen.
Kleine ratelaar (naast grote links op de foto) op de Huitebuersterbûtenpolder (T. Kunst)
MELDINGEN Heeft u een bijzondere waarneming gedaan in een gebied van It Fryske Gea? Vergeet dan niet deze gegevens op te sturen naar
[email protected]
Zeldzame waterkever Omdat er vorig jaar december bij toeval een zeldzame waterkever was aangetroffen in een ven op de Heide fan Allardseach gingen de heren Drost en Boonstra van het ecologisch onderzoeks- en adviesbureau Koeman en Bijkerk hier op 16 april dit jaar opnieuw naar kijken. Met succes want er werden nu maar liefst negen exemplaren van Dryops striatellus, een lid uit de familie van zogenoemde beekkevers, gevonden. Deze waterkever is in 1960 voor het laatst waargenomen in de omgeving van Wijster. Daar zijn ze nu niet teruggevonden. In 1955 is de kever trouwens ook in de omgeving van Bakkeveen gezien, maar exacte locatiegegevens daarvan ontbreken helaas.
Veel boommartermeldingen Ontzettend veel meldingen van boommarters kregen we de afgelopen maanden. De roofvogelwerkgroep legde de aanwezigheid van deze soort met behulp van cameravallen in verschillende gebieden vast, onder andere in Lendebos en Delleboersterheide. Ook hadden diverse mensen het geluk een boommarter in levende lijve aan te treffen. H. de Vries begin april en S. Rintjema begin juli in Park Olterterp, R. Bouma op 7 mei op het Eilân-Oost en R. Huiting op 21 mei in de Schaopedobbe. Het broedgeval dat met een cameraval werd gevolgd op de Delleboersterheide was dat van een wespendief. Deze wist voor het tweede achtereenvolgende jaar succesvol twee jongen groot te brengen. Enkele broedvogeltellers troffen geen boommarter maar een otter aan in hun telgebied, K. Joustra in het Ottema-Wiersmareservaat (een prent) en J. en R. Kramer in de Bolderen (een bellenspoor).
Geoorde fuut (Albert Wester)
23
U een kans... Zij een kans!
Foto: Hans Pietersma/It Fryske Gea
De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989 werd er ruim 4,1 miljard euro geschonken aan 90 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Ook It Fryske Gea deelt in de opbrengst van de loterij. Hiermee kan de vereniging de verschillende natuurgebieden verspreid over de provincie Fryslân nog beter beschermen. Zoals bijvoorbeeld het unieke natuurgebied de Warkumerwaard aan de IJsselmeerkust
bij Workum. Duizenden vogels zoeken dit gebied op om er te broeden, voedsel te zoeken, te rusten en te overwinteren. It Fryske Gea was dan ook blij dat ze met geld van de Postcode Loterij enkele hectares weidevogelrijk grasland kon toevoegen aan het gebied. Naast het steunen van goede doelen maken deelnemers van de Postcode Loterij kans op grote prijzen. Zoals elke maand fantastische prijzen, die kunnen oplopen tot 49,8 miljoen euro.
De Postcode Loterij helpt!
Meedoen is eenvoudig, bel 0900-300 1500 (10 cpm) of meld u aan via internet: www.postcodeloterij.nl Voor € 11,75 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.
