PREEK OVER MARKUS 10,5-9 Pijnacker-Nootdorp, 17 februari 2013 Liturgie Votum/groet Zingen Wet van de HEER Zingen Gebed Bediening van de Heilige Doop
Lezen Zingen Tekst Preek Zingen Dankgebed Collecte Slotzang Zegen
ds. R.T. te Velde
Gezang 160:1 Gezang 160:2 Doopformulier 1 Vóór gebed zingen: Gezang 45:1, 2 Na doopbediening zingen: Psalm 105:5 Opwekking aan de gemeente Bijdrage van de kinderen Uitreiken doopkaart Markus 10:1-22 Psalm 95:3, 4 Markus 10:5-9 Gezang 129:1, 2
Liedboek 473:1, 2, 5, 9, 10
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Dit is een stukje dat vast van alles losmaakt. We zijn hier met mensen die zelf een echtscheiding achter de rug hebben, of die als kind meemaakten hoe hun ouders uit elkaar gingen. Het kan gebeuren dat je als man en vrouw vastloopt in je huwelijk, dat de liefde weg is. Moet je dan elkaar gevangen houden, of kan het beter zijn om elk apart verder te gaan? Het woord van Jezus is zo absoluut, kun je daar in de praktijk wel mee leven? Er komen nog andere vragen omheen. Als je niet getrouwd bent en misschien ook nooit zult trouwen, sta je er dan buiten? Wat moet je met zo’n tekst over man en vrouw als jij homoseksuele gevoelens hebt? Wat is eigenlijk de waarde van het burgerlijk huwelijk – kun je niet net zo goed samenwonen, als je dan maar bij elkaar blijft? Zo maar een rits vragen. Voor velen van ons geen theoretische vragen, maar punten die gevoelig liggen en die pijn doen. Want gaat het over relaties, dan komt het heel dichtbij wie je zelf bent en hoe je je leven invult. OK, het komt dichtbij, en het kan pijn doen. Maar mag Jezus daar ook bij komen? Als Jezus je Redder is, zou je dan niet juist met de moeilijke stukken van je leven en met je pijnlijke ervaringen bij Hem terecht kunnen? Wat heeft Jezus mij te zeggen, als ik gelukkig getrouwd ben of ongelukkig getrouwd; als ik tot de conclusie ben gekomen dat er voor mij geen partner is weggelegd; als ik op meisjes val en niet op jongens; als ik de pijn en teleurstelling nog elke dag voel over mijn verbroken relatie? * En dan spreekt Jezus je meteen wel heel fors aan: jullie zijn harteloos en koppig! “Jullie hebben zo’n hard hart”, zegt Jezus eigenlijk. En moeten wij dat ook niet toegeven, dat ons hart vaak zo kil en ongevoelig en afgesloten is? Juist als het om die vragen van relaties en seksualiteit en emoties gaat. Het is de verkilling die kan sluipen in je onderlinge omgang als man en vrouw. De verwijten die je elkaar maakt, en die op een
1
gegeven moment niet meer uitgepraat worden. “Jij bent zo anders geworden dan toen we begonnen” of “Jij zult ook nooit veranderen, wat ik ook tegen je zeg, het ketst alleen maar af”. Maar ook het harde oordeel dat je kunt hebben over anderen: een gescheiden vrouw met de nek aankijken, schamperen dat je al lang zag aankomen dat het met die en die niet goed zou komen. Harteloos kan het zijn als je vanuit jouw veilige luxe van een warm gezinsleven geen oog hebt voor mensen die alleen zijn. Gevoelloos ben je als je homoseksualiteit alleen maar afwijst, en je niet afvraagt wat het voor die mens betekent, en hoe die in zijn of haar leven verder kan. Eigenlijk staan we er gekleurd op, want zo gaat dat bij ons: juist op het meest gevoelige stuk van het leven kunnen we zo bot en tactloos zijn. Maar Jezus bedoelt nog iets diepers. Harteloos en koppig, zo staan deze Farizeeën tegenover Gods gebod. In eerste instantie gaat het over die scheidingsbrief. Je zou kunnen zeggen: een hardheidsclausule. Als het echt niet wil om met je huwelijk door te gaan, nou toe dan maar, maar zorg in ieder geval dat het netjes geregeld is. God vindt het niet goed dat je scheidt, maar vanwege onze “harde harten” kan het niet anders. Maar Jezus zegt het breder, en directer tegen de Farizeeën: omdat u zo harteloos en koppig bent. Die houding komt naar voren in een vraag over echtscheiding, maar het is de houding die ze helemaal tegenover Gods geboden en Gods goede wil hebben. Aan de ene kant je er angstvallig aan houden. Maar aan de andere kant de uitzonderingen en de escapes zoeken, zodat Gods gebod in jouw straatje past. Als ik me niet vergis, lopen we dat risico vandaag net zo goed. Je hebt een hoog ideaal van een huwelijk als verbond voor het leven. Maar als er spanningen komen, of je groeit steeds meer uit elkaar, dan verkruimelt dat ideaal zomaar, en dan sta je open voor nieuw geluk, waarvan je soms ook nog denkt dat God het op je weg brengt. En we zijn gevoelig voor de manier waarop mensen om ons heen met relaties omgaan. Jongeren die met seks experimenteren, volwassenen die denken dat samenwonen ook wel goed is, als je het maar bij de notaris in een contract vastlegt. Denk je er ooit nog bij na hoe God daar tegenaan kijkt? Laat je je storen door een gebod dat helemaal niet zo makkelijk is, maar waarvan God wel belooft dat daar leven in zit? En dan hoef je heus niet alleen te denken aan het gebod “Pleeg geen overspel”. Je afsluiten voor wat God goed vindt, redenen verzinnen om je eigen gang te kunnen gaan – dat krijgen wij op elk terrein van ons leven wel voor elkaar. Dat is het bijzondere bij Jezus: je komt bij Hem niet weg met dat ene “issue” van of je in een speciaal geval dit of dat mag. Jezus legt je leven bloot. Jezus is niet los verkrijgbaar, niet voor een karretje van jouw standpunt te spannen. Wat gaat er bij jou gebeuren als je zo voor Jezus komt te staan? Schrik je van jezelf? Word je geraakt door zijn scherpe diagnose “harteloos en koppig”? En is dat dan een eerste stapje naar verandering? * De Farizeeën in Markus 10 zochten een escape, en ze haalden er een stukje uit de wet van Mozes bij. Altijd handig als je de bijbel als argument kunt gebruiken. Jezus gaat dieper. Die scheidbrief, is dat nou wat Mozes “geboden” heeft? Nee, eigenlijk geven de Farizeeën het zelf al toe, het is iets wat Mozes heeft “toegestaan”. Maar van zo’n concessie kun je geen opdracht maken. De scheidingsbrief is geen vrijbrief om dan maar huwelijken te verbreken. Want, zegt Jezus, kijk nu eens goed in je bijbel, kijk eens terug naar het begin. Met twee korte citaten uit Genesis 1 en 2 legt Jezus uit hoe God het bedoelde vanaf het begin. “Mannelijk en vrouwelijk” zijn mensen gemaakt. Dat is een tweeheid die past bij Gods mooie schepping. Dat je anders bent, dat je elkaar kunt aanvullen, dat je elkaar nodig hebt, dat zit er vanaf het begin bij mensen in, want zo heeft God het bedacht. En Jezus haalt meteen dat andere stukje erbij, uit het verhaal hoe de eerste mens een vrouw kreeg. Want eerst was de man maar alleen. En toen hij na een diepe slaap een vrouw naast zich vond, kon hij zijn geluk niet op:
2
‘Eindelijk een gelijk aan mij, mijn eigen gebeente, mijn eigen vlees, een die zal heten: vrouw, een uit een man gebouwd.’ En, gaat Genesis 2:24 verder, ”daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één worden”. Met nadruk pakt Jezus het nog eens extra op: die twee zijn voortaan één. Jezus plakt twee stukjes uit Genesis aan elkaar, en dan zie je de beweging van twee naar één. Het begint met de tweeheid, het anderszijn als man en vrouw. Maar daarin vind je dan elkaar, en je levens worden samengebracht. “Eén vlees”, staat er letterlijk, en dan kun je natuurlijk denken aan de lichamelijke eenwording van man en vrouw, de seksuele gemeenschap. Maar die is symbool van een eenheid die veel dieper en breder gaat. Het betekent ook dat je in één huis woont, dat de een het eten kookt en de ander de afwas doet, dat je samen een bankrekening hebt en samen beslist over de grote uitgaven, dat je samen de kinderen opvoedt als je die krijgt, dat je samen hand in hand loopt door het bos, maar ook dat je flink de handen uit de mouwen steekt om alles in de auto te krijgen voor vakantie. Eén vlees betekent ook één geest: de belangrijke dingen van het leven deel je, geloven in God en daarmee bezig zijn is de basis onder de liefde die je voor elkaar hebt. Als ik het zo bij elkaar zet, dan wordt er vandaag algauw gezegd: wat een ideaalbeeld! Is dat nu wel zo geweldig, zo’n huwelijk waarmee man en vrouw levenslang aan elkaar vastzitten? Is er niet veel meer variatie mogelijk in relaties? Moet de kerk niet juist ook boodschap hebben aan mensen die niet in het keurige hokje van een man/vrouwhuwelijk passen? OK, als je deze woorden van Jezus probeert mee te nemen naar vandaag, moet je dat wel zorgvuldig doen. Liefde tussen mannen en vrouwen, een huwelijk, dat is niet alleen Valentijnsdag en rode rozen en een dinertje bij kaarslicht. In de bijbel zie je, en in andere landen en culturen trouwens ook, dat een huwelijk vaak vooral praktische kanten heeft. Het kan een manier zijn om conflicten tussen families op te lossen: laten zoonlief en dochterlief maar met elkaar trouwen. Het huwelijk en het gezin dat eruit voortkomt, is een economische eenheid: een familiebedrijf waar iedereen flink moet aanpakken. En zorgvuldig omgaan met wat Jezus zegt, betekent ook: je kunt niet de hele lading die het huwelijk heeft vanuit Gods bedoeling leggen op elk individueel huwelijk. Zoals God het bedacht heeft, zo komt het er helaas lang niet altijd uit. In plaats van één vlees ben je soms eerder hond en kat die elkaar niet kunnen uitstaan. Het kan zijn dat je als single/ongetrouwde meer geluk en meer vervulling van je leven ervaart dan een getrouwd persoon die eenzaam en beschadigd is. En toch, met alle kanttekeningen die je kunt plaatsen: dit is wel een patroon dat God in het leven legt. Twee mensen die één worden, en daar moet dan niets meer tussen komen – daar zit iets goeds in, een manier waarop God je tot ontplooiing en tot bloei wil laten komen. Da’s niet alleen voor mensen die getrouwd zijn of voor jongens en meisjes die verkering hebben en misschien af en toe aan trouwen denken. Dit geldt voor alle mensen: jij bent als mens niet los verkrijgbaar. Jij zit altijd ergens in die verbinding van tweeheid en één worden, van verschillen en elkaar aanvullen, van je eigen leven vastmaken aan de ander. * Mensen die hun levens aan elkaar verbinden, daar verbindt God zichzelf aan. Na het verhaal over de mens die als man en vrouw geschapen is, staat in Genesis 1 de zegen die God aan deze mensen meegeeft. En omdat de zegen van God erin zit, daarom neemt Jezus dit stuk leven, zoals God het wilde scheppen, ook mee in zijn evangelie van het koninkrijk.
3
De Farizeeën probeerden met hun vraag een wig te drijven: zou Jezus het anders zeggen dan God via Mozes had gezegd? Wij kunnen het, van precies de andere kant, ook proberen om ruimte te creëren tussen het huwelijk uit het begin van de bijbel en Jezus met zijn nieuwe boodschap. Alsof het er niet meer doet of je getrouwd bent of samenwoont of een serie vriendinnen hebt na elkaar, of je leeft als hetero of als homo. Als je maar Gods genade ervaart en radicaal achter Jezus aan wilt. Zo’n contrast wordt er wel eens gemaakt, maar ik geloof dat dat stukloopt op de woorden van Jezus uit Markus 10. Blijkbaar hoort het voor Jezus zelf bij elkaar: radicaal Hem volgen op de weg van het Koninkrijk, en je voluit houden aan Gods geboden, ook het gebod van het begin voor mannen en vrouwen. Kom je bij Jezus, en wil je Hem volgen, dan kom je meteen bij Gods gebod. En als we dat vandaag toespitsen op het leven als man en vrouw, dan is het wel ergens om dat Jezus hier zo strikt aan vasthoudt. Het verschil tussen mannen en vrouwen en de structuur voor het samenleven als man en vrouw, dat is niet iets toevalligs wat je in de loop van de tijd ook kunt laten vallen. In Genesis 1 heeft het direct te maken met Gods plan om mensen te maken “als zijn evenbeeld”. Juist door dat verschil, en doordat je elkaar aanvult, kun je gehoor geven aan Gods opdracht om zijn “evenbeeld” te zijn, om Hem te weerspiegelen in hoe je als mens je plek inneemt in de wereld die God geschapen heeft. Er ligt ook een lijntje met het krijgen van nageslacht: God wil een wereld vol mensen, en dat gaat via man en vrouw die vader en moeder worden. Maar het is breder. Je hebt een taak om over de volle breedte van je leven het beeld van God te laten zien. Ook dat hoort bij getrouwd zijn. Niet je opsluiten in je knusse romantische nestje, maar volop in het leven staan. Iets goeds betekenen voor anderen om je heen. Mensen als zijn evenbeeld, juist in het verschil van man en vrouw, daar is God mee begonnen. En als God met iets goeds begint, dan houdt Hij daar aan vast. Daarom neemt Jezus dit punt van het begin mee in zijn nieuwe koninkrijk. Bij Jezus komt het juist weer terug, dat mensen het beeld van God kunnen vertonen. Daar is het evangelie om begonnen: dat wij weer worden zoals God het wil. * Maar dan moet je er wel voor bij Jezus zijn. Want het is niet gek dat je er zonder Jezus moedeloos van wordt. “Wie kan er dan nog gered worden?” zo vragen Jezus’ leerlingen onthutst na de ontmoeting met die rijke man verderop in Markus 10. Is het zó moeilijk om in Gods koninkrijk te komen? Is het geen onmogelijke opgave om in een huwelijk elkaar altijd liefde en trouw te geven? In het parallelle stukje in Matteüs 19 trekken de leerlingen die conclusie letterlijk: “Als het met de verhouding van man en vrouw zo gesteld is, kun je maar beter niet trouwen.” Precies het gevoel waar de Farizeeën op speculeerden, en het gevoel waar wij vandaag evengoed vatbaar voor zijn: prachtig als het goed gaan in een huwelijk, maar ja, dat kan niet altijd, en wat moet je dan? Ik kom nog even terug bij de “harde harten” van ons. Dat ontdek je overal waar wij God tegenkomen. De nieuwe werkelijkheid van God, de verlossing door Jezus, de kracht van zijn genade – die ketst zomaar af op het harnas van ons hart. We lopen tegen de grenzen en de mislukkingen van het leven hier en nu aan, en dan kunnen we niet geloven dat het ook anders kan. En dus moet je er maar wat van maken, laat een mislukt huwelijk dan maar netjes in een echtscheiding eindigen. ’t Is zo moeilijk om je helemaal toe te vertrouwen aan God die veel meer kan dan jij voor mogelijk houdt. Luister even naar wat Jezus zegt in vers 27 van Markus 10: “Bij mensen is dit onmogelijk, maar niet bij God, want bij God is alles mogelijk.” Wij ervaren het misschien als een onmogelijke opdracht, als Jezus zegt: “Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.” Maar onder die hoge en strenge eis ligt een geweldige belofte. De belofte van God die komt met zijn vernieuwende kracht, die met zijn eindeloze liefde de bron wil zijn voor onze liefde voor elkaar, God die ons vergeving aanreikt voor al ons tekortschieten, en die vergeving kun je ook in een falend huwelijk van Hem krijgen.
4
Niet toevallig staat er na Jezus’ woorden over het huwelijk dat volgende stukje over de kinderen. Het is een prachtig plaatje, hoe Jezus de kinderen in zijn armen neemt en ze zegent. Maar Jezus vindt het ook een prachtig plaatje, hoe kinderen het koninkrijk van God ontvangen. Sleutelwoord: ontvangen. Gewoon blij zijn met wat je krijgt. Met open armen naar Jezus komen en vol verwachting aanpakken wat Hij geeft: heil en verlossing en een nieuw leven. Niet als een volwassene die eerst allerlei vragen heeft over hoe het zit en of het wel haalbaar is. Niet je eigen voorwaarden hanteren. Maar onbezorgd je overgeven aan de goedheid van God. Wat onmogelijk lijkt in jouw ogen, daar kijk je naar als een kind, en dan kijk je je ogen uit: er kan zoveel meer. Blinde mensen konden weer zien in de dagen van Jezus, verlamde bedelaars gingen huppelend naar huis. Zo kunnen vastgelopen relaties weer vlotgetrokken worden als genade gaat doorwerken. Zo kunnen ijskoude harten gaan smelten als de liefde van Jezus er binnendringt. En ook als dat in de praktijk niet meer lukt, mag je bij Jezus komen, met je brokstukken. Met je ongelukkige en beschadigde leven kun je bij Jezus weer op verhaal komen, want je mag mee in het verhaal van Hem die alle dingen nieuw maakt. Dan hoef je niet meer te zuchten onder een onhaalbaar ideaal, maar dan mag je je uitstrekken naar de zegen uit de handen van Jezus. Amen
5
