zingen is van iedereen

zingen is van iedereen inspiratiegids Hoe we in één generatie miljoenen kinderen kunnen laten zingen

colofon Een initiatief van Koor&Stem vzw

teksten | powertext vormgeving en layout | joey stijven graphics uitgave en distributie | koor&stem vzw

Het project A voice for vocal training bracht mensen uit heel Europa samen rond de passie van het zingen. Dit nieuwe Europese netwerk werd een broedplaats voor creatieve en vernieuwende ideeën waarvan er vele werden verwerkt in deze inspiratiegids. Wij danken onze collega’s uit België, Denemarken, Duitsland, Estland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Italië, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Servië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland voor hun waardevolle bijdrage tot het welslagen van dit project.

·ii·

Deze gids is geschreven in het kader van het Europese samenwerkingsproject VOICE – ‘Vision On Innovation for Choral music in Europe’. VOICE wordt gecoördineerd door de European Choral Association - Europa Cantat (Duitsland) in samenwerking met Chorverband Österreich (Oostenrijk), Expertisecentrum Stem (België), Koor&Stem (België), Epilogi (Cyprus), UCPS (Tsjechië), A Coeur Joie (Frankrijk), Polyfollia (Frankrijk), IFAC (Frankrijk), KÓTA and Central-Eastern European Centre (Hongarije), Zsolnay Heritage Management Nonprofit Ltd - ZSÖK

(Hongarije), FENIARCO (Italië), Moviment Coral Catalá and Mediterranean Office for Choral Singing (Spanje), Länsmusiken met de Swedish International Choral Centre Örebro (Zweden (van 2012 tot 2013)) en the University of York (Verenigd Koninkrijk), samen met een groot aantal geassocieerde partners. Het project wordt ondersteund door het Cultuurprogramma van de Europese Commissie.

Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie (mededeling) ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik van de informatie die erin is vervat.

www.thevoiceproject.eu

Deze publicatie mag vrij worden gekopieerd en gedeeld. Alle intellectuele rechten van de individuele projecten en programma’s die in deze gids zijn genoemd, behoren echter toe aan de organisator of auteur. Koor&Stem vzw, Zirkstraat 36 2000 Antwerpen, België T: +32 (0)3 237 96 43 | F: +32 (0)3 248 16 05 E: [email protected] 2015, Koor&Stem vzw Antwerpen

www.koorenstem.be ·iii·

foto © Karel De Puysseleir

inhoudsopgave colofon we zijn met meer dan tien miljoen

·1·

een beetje achtergrond

·2·

redenen genoeg om mee te doen

·3· ·7· ·11· ·15· ·18· ·21·

1 2 3 4 5

zingen in het gezin

6

zingen in steden en gemeenten

zingen op school zingen in het kinderkoor zingen in het muziekonderwijs zingen in verenigingen en organisaties

Als je dit boekje vast hebt, is de kans groot dat je zingt. Vermoedelijk ben je zelf lid van een koor. En hopelijk sprak de titel van deze brochure je aan om verder te lezen: “Hoe we in één generatie miljoenen kinderen kunnen laten zingen”. Fantastisch. Dan maak je vanaf nu deel uit van ons leger van koorambassadeurs. En met elk nieuw lid groeit onze kracht. Samen kunnen we inderdaad miljoenen kinderen aan het zingen krijgen en zo onze passie voor het zingen delen met kinderen en jongeren. We hopen dat deze gids jou kan inspireren om als ambassadeur aan de slag te gaan! foto © M. Mputu

we zijn met meer dan tien miljoen

Voor je denkt: “welk verschil kan ik als koorzanger eigenlijk maken?”, vergeet dan niet dat we in de European Choral Association – Europa Cantat actief zijn in meer dan 40 Europese landen met 50 koororganisaties. Alles opgeteld zijn we met duizenden koren en miljoenen zangers. Een fantastisch potentieel, als we het in beweging kunnen krijgen. En daar ligt de uitdaging voor ieder van ons. Want jouw kleine actie kan het beslissende duwtje zijn dat een groot raderwerk in gang zet. Veel succes!

·vi·

een beetje achtergrond In 2014 verdiepten de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit van Gent zich in de amateurkunsten in Vlaanderen. Zij kwamen tot een opvallende conclusie: de omgeving van kinderen speelt een cruciale rol bij de keuze van hun artistieke vrijetijdsbesteding. Anders gezegd: wie zingt of danst, doet dat omdat hij dat ergens heeft geleerd. Thuis, op school, in een koor, …

En net daar wringt het schoentje soms. Want zangeducatie is voor veel scholen geen prioriteit. Steeds minder kinderen krijgen de kans om te zingen binnen de eigen familie, op de lagere of middelbare school of in de vereniging waarin zij actief zijn. De zangcultuur dreigt dus wat te verschalen.

foto © Alicja Colon, www.stocksnap.io

Alleen: wat nu?

Er is gelukkig ook goed nieuws. Op internationaal niveau groeit de aandacht voor toegankelijke, kwaliteitsvolle en inclusieve kunsteducatie en … zingen is een onderdeel van dit verhaal.

hoog tijd voor actie Zingen is een heel natuurlijke stap in de muzikale ontwikkeling van kinderen. Vaak is het ook de eerste in die ontwikkeling. Als koorgemeenschap beseffen we hoe belangrijk die stap is. Dat is precies een van de redenen waarom we graag bezig zijn met zangen muziekeducatie. Natuurlijk zadelt dit ons ook op met een grote verantwoordelijkheid. Wij zullen het initiatief moeten nemen en onze lokale gemeenschappen moeten overtuigen van het belang van zingen voor kinderen. Wij zullen een visie op muziek- en kunsteducatie moeten ontwikkelen. En wij zullen het voortouw moeten nemen in het overtuigen van kinderen om te leren zingen.

Deze brochure bundelt inzichten van experts in het zingen met kinderen en koren uit alle hoeken van Europa. Je leest hier over kleine en grote initiatieven van koren, scholen en gemeentebesturen om kinderen aan het zingen te brengen. Sommige van de meest baanbrekende projecten zijn gestart in de schoot van een klein koor met een groot idee. We hopen dat ze jou kunnen inspireren, want we hebben je nodig om nog meer kinderen aan het zingen te krijgen. Of we het tij kunnen keren in één generatie? Niet te zeggen. Maar ik weet wél dat een beetje meer ‘singing power’ fantastisch zou zijn voor de toekomst van de zangcultuur in Europa.

Koenraad De Meulder Directeur Koor&Stem vzw

·1·

een beetje achtergrond

redenen genoeg om mee te doen Deze brochure wil je aanzetten om te zingen met kinderen. Omdat jij het leuk vindt natuurlijk. En omdat kinderen het leuk vinden. Mocht je nog twijfelen dan vind je hier een reeks goede redenen.

·1·

Zingen versterkt banden. Volwassen en kinderen die samen zingen, groeien naar elkaar toe.

·2·

Zingen is een uitlaatklep. En die hebben we allemaal af en toe nodig – ook als we nog jong zijn.

·3·

Zingen helpt om te focussen. Wie zingt met anderen, moet zijn gedachten erbij houden.

foto © Jeff Sheldon, www.unsplash.com

·2·

redenen genoeg om mee te doen

·4·

Zingen leert luisteren. Want een koorlid moet inspelen op zijn collega’s, attent zijn voor kleine signalen en vooral heel aandachtig luisteren.

·5·

Zingen is quality time. Je bent zinvol bezig met kinderen als je samen met ze zingt.

·6·

Zingen stimuleert de hersenen. Allerlei impulsen gaan in overdrive als we samen een lied brengen.

·7·

Zingen helpt je taalgevoel. Niet alleen de woordenschat van kinderen gaat erop vooruit, ook de spraakkunst, het ritmegevoel, …

·8·

Zingen kan altijd: omdat je blij bent, omdat je droevig bent, omdat je wil slapen, …

·9·

Zingen met kinderen geeft hen zin om te blijven zingen. In je koor bijvoorbeeld.

1 zingen in het gezin Welke liedjes ken je het best? Juist: de liedjes die je vroeger thuis samen zong. In de auto, bij het klaarmaken voor school, tijdens een wandeling, aan de piano, … Zingen in het gezin is heel natuurlijk. En net zoals sprookjes en verhaaltjes, zijn liederen ons cultureel erfgoed. Die horen over te gaan van vader op zoon, van moeder op dochter.

Maar wees eens eerlijk: hoe vaak zing je zélf, thuis? Nochtans is het de meest ongedwongen en spontane manier om kinderen met muziek in contact te brengen. Je brengt hen zonder moeite te doen in contact met klanken, kleuren en harmonieën. Muziek en liedjes worden zo een tweede natuur. En dát is wat we nodig hebben: kinderen die al heel vroeg vertrouwd zijn met muziek. Want voor hen is zingen een stuk van hun identiteit. En voor hen is de stap naar een kinderkoor dus snel gezet.

Waarom? zingen in het gezin is leuk

De liedjes die je met je kinderen zingt, zijn eenvoudige volksliedjes die al generaties meegaan. Ze zijn kort en simpel, gemakkelijk te onthouden en vaak heel leuk om te zingen. Niet zelden hoort er een dansje bij of gebaren. Wie zo laagdrempelig leert zingen, bouwt heel veel vertrouwen op. En dat helpt als je later de stap wil zetten naar een kinderkoor.

liedjes en muziek blijven verankerd

In gezinnen waar nooit gezongen wordt, sterven liedjes uit. En dat is jammer want een groot stuk van onze culturele identiteit zit verscholen in de versjes en refreinen die we samen al generaties zingen. Die liedjes doorgeven aan je kinderen is belangrijk voor hen en voor ons allemaal. Zing dus zelf veel. Ook zonder dat je expliciet vraagt aan je kinderen om mee te doen. Als papa of mama altijd aan het zingen zijn, en lachen terwijl ze dat doen, springen ze vanzelf mee op de kar.

·3·

1 zingen in het gezin

foto © Giu Vicente, www.unsplash.com

hoe? zoek contact met zingende kinderen

Onthaalouders weten heel goed hoe ze zingen moeten integreren in hun dagelijkse werk met kinderen. Het zit in hun natuur ingebakken om met en voor de kinderen te zingen: om hen in slaap te sussen, om te troosten, om samen te dansen of te spelen, … zingen is een vast onderdeel in de dag van heel veel kleine kinderen. Helaas hebben ze vaak niet de middelen om muzikale initiatieven te betalen. Maar dat kan jij oplossen met je vrije tijd natuurlijk. Druk je waardering uit voor die onthaalouders. Vertel over hen en voed hen met liedjes die jij kent, boekjes met leuke liedjes die je voorhanden hebt, … En als je zelf graag met kinderen werkt, kan je uiteraard voorstellen om af en toe langs te komen voor een halfuurtje samen zingen!

stimuleer bestaande zangmomenten

Zeg niet te gauw: “bij ons wordt eigenlijk nooit gezongen”. Want dat is niet waar. Denk maar even aan verjaardagen en feestdagen: die hebben allemaal hun eigen repertoire. Sinterklaas, Kerstmis, Pasen, … op die momenten is zingen is heel gewoon. Sterker nog: vaak is een liedje gewoon het belangrijkste moment van het feest. Stimuleer die zangmomenten. Cultiveer ze en zorg ervoor dat iedereen ernaar uitkijkt en graag meedoet. Zing zelfs ongegeneerd en uit volle borst. Laat zien dat het leuk is om mee te doen. Betrek ook grootouders en tantes en ooms bij het zingen!

maak een koorgroepje voor de allerkleinsten

zing tijdens klusjes

·4·


Telt je koor een aantal jonge moeders en vaders? Of jonge grootouders? Organiseer dan een mini-zangklasje. Dat is zó voor elkaar. Voor de kleuters is het een leuke activiteit die lijkt op samen spelen. En voor ouders levert het fantastische foto- en videomomenten op. Maar, nog belangrijker, de kinderen ontdekken spelenderwijs hoe leuk samen zingen eigenlijk is!

De afwas doen? Kamers opruimen? De televisie uitzetten en tanden poetsen voor het slapengaan? Al die kleine klusjes worden leuke rituelen als ze gepaard gaan met een liedje. Niet alleen leren je kinderen zo spelenderwijs zingen, ze maken het je ook heel wat minder moeilijk dan wanneer je hen gewoon verplicht om een klusje te doen. foto © Alicja Colon, www.stocksnap.io

varieer op bestaande liedjes

zing altijd en overal

leer de klasliedjes kennen

Kindermelodietjes zitten vaak heel eenvoudig in elkaar. En dat maakt ze bijzonder geschikt voor nieuwe teksten. Waarom bestrijd je de file op vakantie niet met een nieuw-gecreëerd-liedje over het strand? De melodie kent iedereen toch al. Nu komt het erop aan nieuwe rijmwoorden te vinden! Ideaal om het taalgebruik en ritmegevoel te stimuleren.

Ga op zoek naar leuke cd’s met kinderliedjes en steek die in je auto. Dood moment? Liedje! Zo vult muziek altijd het leven van je kinderen. Sommige cd’s komen met een prentenboek en een verhaal: dat is nog beter om kinderen te boeien!

De kans is groot dat je kinderen ook op school erg vaak zingen. Zou het niet leuk zijn als jij die liedjes ook kende zodat jij erop kan inspelen als ze zingend thuiskomen? Vaak volstaat het om even te mailen naar de juf of meester en te vragen naar de teksten van de liedjes. YouTube doet dan de rest wel. (En als je de smaak te pakken hebt, is de stap naar een omgekeerd toonmoment zó gezet: ouders zingen voor de kinderen! Succes gegarandeerd!)

tips ·1·

Zoek aansluiting bij kinderdagverblijven en kleuterscholen. Vraag aan je koorleden waar hun kinderen overdag heen gaan.

·2·

·4·

Besteed met je koor aandacht aan de geboorte van kinderen of kleinkinderen bij je koorleden. Waarom geef je geen gezongen geschenk? ·5·

·3·

Organiseer kleine, informele zangmomenten met kinderen en kleinkinderen van koorleden. En maak er na verloop van tijd een echt zangklasje van.


Bekijk de activiteitenkalender voor kinderen in je regio. Wordt er gezongen? Zijn er evenementen waar samen zingen een onderdeel van zou kunnen zijn?

·5·

Deel didactisch zangmateriaal en liedjes met onthaalmoeders en kleuterjuffen.

·6·

Leg contact met vertegenwoordigers van lokale gezinsorganisaties en politici die verantwoordelijk zijn voor het gezinsbeleid. Vraag of ze media-aandacht kunnen besteden aan ‘samen zingen’.

inspiratie de zingende weekkalender www.singen-mit-kindern.de

een zangweekend voor gezinnen www.buitenkunst.nl

het project ‘Paths to Songs’ (UK — schotland)

www.projects.scottishcultureonline.com

De stichting Singen mit Kindern (Baden-Württemberg) creëerde een originele weekkalender voor gezinnen, vol liedjes, oefeningen, spelletjes en geluidsfragmenten. Zo leren kinderen en hun ouders liedjes kennen die bij bepaalde gebeurtenissen of feestdagen horen, en wordt taalontwikkeling gestimuleerd.

Het Nederlandse Buitenkunst organiseert geregeld zangweekends voor gezinnen. Kinderen en volwassenen volgen er eigen workshops, aangepast aan hun zangen koorervaringen, en leren snel bij. Zo zullen de kleinsten een initiatie zingen krijgen, werken jongeren met echte muziek en werken ouders aan een stuk achtergrond in de literatuur. Op elk vrij moment wordt gezongen, uiteraard.

Schotland is een land van volksliederen. En veel van die liedjes leven bij uitstek in het gezin. Het project Paths to Songs vroeg ervaren zangers om hun kennis en traditie door te geven aan kinderen. Zo zingen ze samen folksongs en ballades, boordevol verhaal en betekenis. De zangers en hun leerlingen worden een heel jaar aan elkaar gekoppeld, en de jongeren worden gestimuleerd om een blog bij te houden over hun ervaringen. foto © Ros Gasson, Photography Scotland

·6·


2 zingen op school Kinderen leren, tekenen, knutselen en turnen op school. Zingen past perfect in dat rijtje, en toch wordt het veel te weinig gedaan. In veel Europese landen telt het team van Zo leren kinderen die samen zingen ook samen te werken, te luisteren naar elkaar en problemen op te lossen als groep. Zingen prikkelt ook de fantasie en scherpt de zintuigen. Precies datgene wat een basisschool hen allemaal wil bijbrengen. Sterker nog: in de eindtermen is zelfs een heel groot stuk voorbehouden voor muzische vorming. Bovendien is de kans het grootst om hier nieuwe geïnteresseerden voor je koor te vinden. Kinderen kiezen immers in de basisschool

leerkrachten niet eens een zangleraar. Dat is zonde. In de eerste plaats voor de kinderen zelf: samen zingen is perfect voor de ontwikkeling van heel wat vaardigheden. hun hobby’s die later hun agenda vullen: voetballen, tekenen, zwemmen, … en zingen! Wie zingen op school leuk vindt, is sneller geneigd om eens naar een koorrepetitie te komen en zich aan te sluiten bij een koor. Als koorgemeenschap willen we daarom niets liever dan zingende klassen. En daarvoor zijn kleine en lokale initiatieven broodnodig. Gelukkig zijn die vaak helemaal niet zo moeilijk op te zetten.

Waarom? van klas naar toonmoment

van klas naar zanger

Niet iedereen die gebeten wordt door de muziekmicrobe, voelt zich geroepen om zijn zangstem te trainen. Maar wie van jongs af aan in contact komt met volksliederen en samenzang, neemt dat culturele erfgoed wél op in zijn leefwereld. En dan is de stap naar het bijwonen van concerten niet meer zo groot.

Zingen is niet zo verschillend van tekenen of turnen. Wie het graag doet op school, zal sneller geneigd zijn om de stap te zetten naar een vereniging of een koor. Het komt er dus op aan zo veel mogelijk kinderen een fijne zangervaring te bezorgen: tijdens de lessen, onder de middag, tijdens de speeltijd, … Vooral kinderen in het basisonderwijs staan open voor die nieuwe ervaringen. Zingen vraagt immers behoorlijk wat durf. En jonge kinderen hebben het nét iets gemakkelijker om hun gêne te overwinnen.

·7·

2 zingen op school

hoe? zoek springplanken bij zingende leerkrachten

Zingen op school gebeurt al. Veel leerkrachten zingen elke week met hun kinderen of luisteren actief naar muziek. En op veel scholen bestaan er initiatieven om kinderen samen te laten zingen. Dat zijn perfecte springplanken naar het zingen in koor. Waardering is de eerste stap naar toenadering met de zingende leerkrachten op scholen: laat hen weten dat je apprecieert wat ze doen. Dat kan door aanwezig te zijn op toonmomenten en daar betrokken leerkrachten aan te spreken. Maar je mag ook verder gaan en via je eigen communicatiekanalen informatie over de activiteiten van de school verspreiden: vertel erover op Facebook en Twitter, mail het naar je leden, … Waardering is de beste voedingsbodem voor een latere samenwerking. En zingende leerkrachten zijn cruciaal in onze zoektocht naar zingende kinderen!

word zangouder

Veel leerkrachten willen hun kinderen wel laten zingen, maar ze zijn hierin vaak onzeker omdat ze zelf niet veel zangervaring hebben. Daar kunnen wij als koorzangers bij helpen. Onze kennis en ervaring zijn van goudwaarde voor leerkrachten die niet goed weten hoe ze met zingen moeten starten. Zangmoeders en zangvaders lijken zo een beetje op leesouders die vandaag in heel veel scholen bestaan: papa’s en mama’s die de juf of meester een handje helpen bij de leeslesjes van jonge kinderen. Een uurtje per week kan al volstaan om hier en daar een kind een fijne zangervaring te geven!

geef schoolkinderen een voorprogramma in je concert

·8·

2 zingen op school

Een kind dat voor een écht publiek mag optreden en liedjes kan zingen waarop het zo lang geoefend heeft, vergeet dat nooit meer. Maar ook de ouders en vrienden, die anders nooit een koorconcert zouden bijwonen, ontdekken iets wat ze niet kennen. Want zij blijven natuurlijk zitten na het optreden van hun pupil. En dan is het aan jouw koor om hun harten te veroveren. Zo’n project opzetten vraagt natuurlijk wel wat werk en een goede voorbereiding. Begin met het aanspreken van een zingende leerkracht en leg uit hoe jij de samenwerking ziet. Dan neem je het heft in handen: enkele weken voor het concert trek je met de dirigent

van je koor naar de school en oefen je enkele goed gekozen liedjes in. Waarom betrek je er geen instrumenten bij? Zo bouw je aan een miniconcert dat perfect in jouw voorprogramma past. De leerkrachten zullen je bovendien graag zien komen: zij krijgen nieuw liedmateriaal én didactische tips voor het zingen met kinderen.

organiseer een koordag op school

Kinderen weten vast wel wat een voetbalclub of een scoutsvereniging is. Maar een koor? Daar hebben ze vaak nog niet van gehoord. Waarom laat je hen dat dan niet zien? Een goed voorbereide koordag kan een echte eye-opener zijn voor jonge kinderen. Vul de dag met korte workshops rond zingen, liedjes schrijven, bewegen, … En sluit af met een mini-schoolconcert!

tips ·1·

Vraag aan je koorleden waar zij school gelopen hebben en of daar actief aan zingen gedaan werd.

·2·

Ga op zoek naar leerkrachten of studenten lerarenopleiding in je netwerk. Misschien zitten er wel in je koor!

·3·

Maak een lijstje van de basisscholen in je omgeving, bekijk hun profiel en kies er de meest veelbelovende uit.

·5·

Leg ook contact met oudercomités: hun steun is vaak erg nuttig als je een initiatief wil uitwerken.

·4·

Zoek contact met de scholen en vraag naar bestaande initiatieven. Probeer uit te vissen hoe zingen in de klas vandaag gebeurt.

foto © www.stocksnap.io

·9·

2 zingen op school

inspiratie zangpeters en -meters in Baden -Württemberg (D)

www.singen-mit-kindern.de

zingen op de speelplaats: Singing Playgrounds (UK)

www.excathedra.co.uk

Almondsbury CE primary school (UK) www.almondsburyprimary.co.uk

·10·

2 zingen op school

De Stichting ‘Singen mit Kindern’ in de Duitse deelstaat BadenWürttemberg startte in 2007 met een opleiding ‘Zangpeters en -meters’. Wie graag wil zingen met jongeren, kan er een training volgen en zo gemakkelijk meedraaien in lokale basisscholen. De stichting wil zo amateurs uit koren en orkesten mobiliseren om hun zangmicrobe over te dragen op kinderen. Er lopen intussen al bijna duizend zangmeters en -peters rond in Baden-Württemberg. Stuk voor stuk gedroomde ambassadeurs voor het zingen.

Singing Playgrounds vertrekt van wat kinderen dag in dag uit doen: met elkaar spelen. Alle kinderen spelen klapspelletjes, zingen tijdens het touwtjespringen en doen zangen dansspelletjes. Ex Cathedra verzamelde al die spelletjes en leidt kinderen op tot song leaders zodat ze zélf liedjes uit de hele wereld kunnen delen met hun leeftijdsgenoten. Leerkrachten kregen een handleiding en een boek met 50 zangspelletjes. Al meer dan 500 Britse scholen deden enthousiast mee.

Het project Sing Up biedt een online databank aan van enkele honderden Britse kinderliedjes. De lagere school in Almondsbury sprong daar creatief mee om: “lied van de week”-verkiezingen, karaoke-clubs, zanggroepjes op school, zanghoekjes met teksten op de speelplaats, … Het resultaat is wonderbaarlijk: een derde van de kinderen zingt mee in een van de lokale jeugdkoren.

3 zingen in het kinderkoor Een kinderkoor is een fantastische plek om te leren zingen. Kinderen vinden er hun eigen stem en identiteit, en ze ontwikkelen er een eigen persoonlijkheid (ook buiten het zingen). Maar de werking van een kinderkoor is erg broos. Het vraagt veel engagement, gedrevenheid en tijd. Zonder blijvende steun van ouders is het vaak gedoemd om uit elkaar te vallen. We merken dat kinderkoren in Europa de grootste kans op slagen hebben als ze breed gedragen worden door de lokale gemeenschap: een school, een parochie, een vereniging, … of een koor!

Een kinderkoor is vaak ook de eerste teamervaring van kinderen, waar ze actief leren luisteren naar anderen en ontdekken hoe ze verder raken door samen te werken. Vrijwilligerswerk zal dus de basis blijven vormen. Daarom is het van groot belang voor de kinderkoren dat we het engagement van vrijwilligers steunen en cultiveren. Door zélf mee te doen, of door initiatieven op poten te zetten die de instroom van jonge zangertjes vergroten.

Het is niet realistisch om te verwachten dat kinderkoren morgen op veel meer fondsen of structurele steun kunnen rekenen.

Waarom? investering in de toekomst

breder toegankelijk

·11·

3 zingen in het kinderkoor

Wie ooit in een kinderkoor gezongen heeft, vindt later bijna spontaan de weg naar een jeugdkoor en een volwassenenkoor. In de kinderkoren zitten de nieuwe zangers voor jouw koor van morgen. Wie straks een vlotte doorstroom van zingend talent wil, moet investeren in kinderkoren.

Een kinderkoor is ontwapenend en spontaan en kan doorgaans op veel sympathie rekenen bij een brede groep geïnteresseerden. Kinderkoren zijn altijd op zoek naar podiumkansen. Ze vinden het heel belangrijk om aan het publiek te laten zien wat ze samen hebben geleerd, ook al is het maar een concertje van 5 minuten. Plaatselijke koren kunnen die podiumkansen bieden. Het is tegelijkertijd een mooie gelegenheid om een nieuw publiek aan te spreken.

hoe? adopteer het lokale kinderkoor

Precies omdat kinderkoren zo broos en kwetsbaar zijn, verdienen ze de grootste waardering. En van wie kan die beter komen dan van het volwassenenkoor uit de buurt? Werp je daarom op als fan en ambassadeur van het kinderkoor in je buurt (of van je eigen kinderkoor). Spring eens binnen tijdens de repetitie, geef tips als ervaren zanger en ga zeker kijken bij de optredens. Vertel over het kinderkoor op je website en vergeet daarbij zeker de inspanningen van de dirigent en de begeleiders niet. En sla een praatje met de trotse ouders.

organiseer dubbelconcerten

Veel koren zingen elk jaar samen met hun vaste partner-koren. Dat kan ook met kinderkoren natuurlijk! De samenwerking in de aanloop van het concert is erg verrijkend voor volwassenen en voor kinderen. De jongeren maken kennis met nieuwe vormen van repetities, ze ontdekken de culturele instellingen van hun stad of gemeente en ze zien hoe leuk het is om te zingen. Het concert zelf is trouwens een uitgelezen kans voor hen om te mogen optreden voor een groot publiek. Dat kan als opwarmertje (vijf minuutjes in het voorprogramma), of gewoon als hoofdact, in een mooie compositie.

creëer een koorfamilie

Koren worden collectief ouder. Wat start als een groep jonge volwassenen, wordt na dertig of veertig jaar ongemerkt een kleiner en grijzer groepje van senioren. Als dan plots nog één of twee leden afhaken, wordt de nood aan nieuw bloed nijpend. Maar dan is de kloof met de jeugd ook al te groot geworden, natuurlijk. Met een ‘koorfamilie’ pak je dit natuurlijke proces van veroudering aan. Het lijkt een beetje op de jeugdwerking van een sportclub, waar jongeren uit de jeugdteams groeien en mogen meespelen met het eerste elftal. Dat lukt uiteraard alleen als je zelf een kinderkoor hebt, of nauw samenwerkt met kinderen jeugdkoren in de buurt. Doorschuiven van een kinderkoor, over het jeugdkoor naar een volwassenenkoor wordt uiteraard veel eenvoudiger als je af en toe samen repeteert of optreedt. En dat betekent niet na elkaar, maar gewoon samen.

·12·


tips ·1·

Check of kinderen of kleinkinderen van je koorleden al zingen in een kinderkoor.

·2·

Vraag aan je eigen koorleden of ze zelf ooit in een kinderkoor gezongen hebben, en of ze hiermee nog steeds contacten onderhouden. Vergeet je oud-koorleden niet!

·3·

Nodig de dirigenten en bestuursleden van kinderkoren uit op je eigen concerten en bezoek die van hen.

·4·

·5·

Organiseer een gemeenschappelijke bestuursvergadering om te kijken hoe je samenwerking kunt opzetten en informatie kunt laten doorstromen. Wie weet stemmen jullie straks je repertoire wel af op elkaar?

Maak een lijstje van de kinderkoren uit je regio en breng ze allemaal een bezoekje.

inspiratie Roskilde zingt met het kathedraalkoor (DK)

www.roskildesynger.dk

chorister outreach programme (UK)

www.choirschools.org.uk

·13·


Buiten de gangbare paden treden en samenwerken met anderen om meer mensen te doen zingen: dat is wat het kathedraalkoor van Roskilde wilde. Samen met scholen en muziekscholen, de gemeente, de kerk en de lokale middenstand wisten ze allerlei zangactiviteiten in de stad te organiseren. Het koor speelt daarbij altijd een rol. Door deze samenwerking zingen tegenwoordig de inwoners van Roskilde in het park, zijn er koor-flashmobs en koorconcerten in de open lucht, worden er bedrijfskoren opgericht, zijn er samenzangcursussen met het koor als voorbeeldkoor.

Net zoals trucjes van een voetballer veel impact hebben bij kinderen, hebben trucjes van een zanger dat ook. Kleine koorgroepjes trokken in 2000 naar Britse lagere scholen om er te tonen wat ze met hun stem konden. Het enthousiasme van de kinderen leidde tot een klein koor, een reeks concerten in de kathedraal en heel veel trotse ouders. Precies wat nodig was: jonge kinderen vol enthousiasme die gecoacht werden door professionele zangers en hun kunsten konden tonen aan het hele dorp.

Sindbad in De Munt (BE)

www.demunt.be

Toen het kinderkoor van De Munt in 2010 besloot om op te treden met een opera rond Sindbad, werd de hele gemeenschap bij het feest betrokken. Naast kinderkoorleden stond ook een orkest van het Brusselse conservatorium meet op het podium. En 165 Brusselse schoolkinderen zongen en dansten ook mee, nadat ze een half jaar stem- en danslesjes gekregen hadden. Een écht community-stuk dat heel veel kinderen zin gaf om te blijven zingen.

foto © Bernard Coutant

·14·


4 zingen in het muziekonderwijs Het Europese muziekonderwijs is een lappendeken van verschillende regelgevingen en culturen. Sommige landen hebben erg goed uitgebouwde netwerken van muziekscholen — elders staat muziekeducatie erg laag op de ladder van de te verdelen middelen.

Op muziekscholen leren kinderen noten lezen en instrumenten bespelen, maar er wordt ook veel gezongen. Net die in muziek geïnteresseerde kinderen zijn belangrijk voor onze koren. Aan ons om op twee vlakken te werken: op hoog niveau aan de waardering en subsidiëring van muziekonderwijs én op kleine schaal aan de aandacht voor zang als vorm van muziek in die scholen.

Waarom? een partner voor je zangers

een partner voor je koor

·15·

4 zingen in het muziekonderwijs

Het muziekonderwijs is een natuurlijke partner voor de koorwereld. Hoe meer kinderen de kans krijgen om muziek te studeren en te beleven, hoe groter de instroom wordt naar onze amateurkoren. Bovendien beschikken die zangers vaak over een goede muziekkennis, hetgeen de kwaliteit van je koor ten goede komt.

Als koor kan je heel wat leren van muziekscholen. Leerkrachten en docenten zijn uitstekend onderlegd en hebben een duidelijke visie op muziek en muziekeducatie. Samenwerkingen tussen muzikanten en koren kunnen dus erg verrijkend zijn. Bovendien is muzikale ondersteuning van je koor heel nuttig en leuk. En gezamenlijke concerten zijn écht fantastisch.

hoe? toon interesse in de muziekscholen

Muziekscholen en koren zijn partners, geen concurrenten. Koren en muziekscholen delen dezelfde passie: samen musiceren, samen zingen! Waardeer de muziekscholen dan ook als culturele broedplaatsen. Toon interesse in hun werking en hun activiteiten en laat blijken dat je als koor uit bent op samenwerking.

zoek naar wisselwerking

Koren en muziekscholen hebben elkaar heel wat te bieden. De invalshoek en interpretatie van een pianist of violist kan een verrassende en verrijkende werking hebben op de manier waarop jouw koor een bepaald koorwerk brengt. Maar dat geldt omgekeerd ook: muzikanten kunnen heel wat opsteken van de manier waarop zangers omgaan met muziek. Jouw taak? Op zoek gaan naar een geschikt repertoire voor beide partijen en een project dat wederzijds meerwaarde oplevert.

foto © Den Jyske Sangskole

tips ·1·

Vraag of de kinderen van je koorleden een instrument spelen, of koorleden zelf les volgen aan de muziekschool, …

·2·

Maak een lijst van muziekscholen en organisaties voor muziekonderwijs in je regio.

·16·


·3·

Bestudeer de agenda van de lokale muziekschool en neem deel aan activiteiten. Minstens als toeschouwer, maar waarom ook niet als deelnemer?

·4·

Nodig de directie van de lokale muziekscholen uit op je concerten.

·5·

Organiseer ontmoetingsmomenten waar de besturen én de leden van de scholen en jouw koor elkaar kunnen leren kennen.

inspiratie JeKISS — jedem Kind seine Stimme (D) www.jekiss.de

muziekschool Watermaal-Bosvoorde (BE) www.academie-de-musique-et-arts-dela-scene-watermael-boitsfort.be

den jyske sangskole (DK)

www.denjyskesangskole.dk

gemeentelijke academie voor muziek en woord Schoten (BE)

www.academieschoten.be

·17·


Een Duitse muziekschool uit Münster zendt zijn zangleerkrachten uit naar lagere scholen om daar het zingen te stimuleren. Als onderdeel van het project worden schoolkoren opgericht en leerkrachten opgeleid om zélf zangles te geven. De schoolkoren helpen hun leerkrachten trouwens bij het geven van zanglessen in de klas.

In de muziekschool van Watermaal Bosvoorde kunnen kinderen ook meezingen in het koor. Geen verplichting, maar een plezierige aanvulling. Dat gebeurt eerst zelfs zonder partituren. De muziekschool organiseerde zo al verschillende kinderopera’s. Zo leren kinderen stap voor stap de discipline om complexe stukken aan te leren en genieten ze van het enthousiasme en de passie van hun leraren. Net als van de trots van hun ouders.

Op topmuziekscholen worden topzangers opgeleid. Maar waarom zouden zij niet ook een rol spelen in de opleiding van amateurzangers? Niemand is beter geplaatst, toch? Dat Deense systeem bestond al voor sporters, maar werd onlangs ook toegepast voor zangers. Met verbluffend resultaat. De zangschool leidt naast de topzangers nu ook zangleerkrachten en koorleiders op, zodat die op hun beurt de kennis kunnen doorgeven aan kinderen.

De gemeentelijke Academie voor Muziek en Woord uit Schoten besteedt heel veel aandacht aan zingen. Voor een aantal klassen is de cursus samenzang recent uitgebreid naar een wekelijks uur koorzang. Leerkrachten van deze muziekschool zijn als ‘zingende’ ambassadeurs aan het werk op lokale basisscholen en tijdens schoolfeesten zetten ze toonmomenten op touw waarbij de leerlingen van de academie samen met de leerlingen van het basisonderwijs een vocaal optreden brengen voor de aanwezige ouders. Ook schakelt de muziekacademie lokale beleidsmakers in bij de vocale optredens tijdens de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie voor de bewoners van de stad. De koren van de academie openen af en toe zelfs de gemeenteraad.

5 zingen in verenigingen en organisaties Theaters, musicals, jeugdbewegingen, … bijna overal waar kinderen samenkomen maakt zingen een natuurlijk deel uit van het geheel. In de context van een scoutswandeling is het bijvoorbeeld helemaal niet gek om marcheerliedjes te zingen. En wie als kind toneel speelt zal uiteraard geregeld een lied aanheffen.

Toch zijn verenigingen onontgonnen gebied voor heel veel koren. We beseffen te weinig welke grote rijkdom er aanwezig is en welke kansen die verenigingen bieden om onze koren te versterken. Dat moeten we beter benutten! Wie straks aansluiting zoekt met lokale verenigingen, kan dat bovendien doen met de wetenschap dat zingen met kinderen een heel breed socio-cultureel draagvlak heeft. En dat een koor daar perfect in thuis hoort.

Waarom? vaker zingen is beter zingen

koren en verenigingen zijn natuurlijke bondgenoten

·18·

5 zingen in verenigingen en organisaties

Jeugdbewegingen en andere verenigingen kennen vaak veel liedjes. Daarnaast hebben ze nood aan kennis van en inzicht in muziek – precies datgene wat de koorgemeenschap te bieden heeft. Bovendien wordt zingen leuker naarmate het beter lukt. Door aansluiting te zoeken met verenigingen, verspreid je de zangmicrobe dus veel sneller.

Lokale verenigingen zijn je natuurlijke bondgenoten. Jullie zijn beiden op zoek naar verrijkende activiteiten voor kinderen en jongeren. Projecten en samenwerkingsverbanden rond het thema ‘zingen met kinderen’ passen precies in dat plaatje. Wedden dat de doorstroom naar jouw koor zo ook op gang komt?

hoe? leer je partners kennen

organiseer een ‘dag van de kleine artiest’

meer informatie: www.wak.be

Zingen is voor veel verenigingen maar een onderdeel van de totale werking. Vaak zelfs een informeel onderdeel. Als je daar een belangrijke rol in wil spelen, zal je eerst waardering moeten opbrengen voor het bredere werk van de vereniging. Zoek daarom toenadering vanuit een grote openheid, zonder meteen te veel op zang te willen focussen. Druk je waardering uit en zoek naar wat jullie gemeen hebben: de drive om jongeren een opvoeding te geven die hen rijker maakt.

Neem het voortouw in de samenwerking met lokale verenigingen en organiseer samen een ‘dag van de kleine artiest’, bijv. tijdens de Week van de Amateurkunsten (Vlaanderen en Nederland). Op die dag kunnen kinderen en jongeren kennismaken met toneelspelers, schilders, beeldhouwers en … zangers. Mini-concertjes en kleine workshops kleuren de dag. Zo prikkel je jongeren om hun grenzen te verleggen en stappen te zetten richting muziekschool of koor.

tips ·1·

Organiseer een brainstorm over de samenwerking met verenigingen over ‘zingen met kinderen’.

·2·

Fris je netwerk op: welke verenigingen zijn er actief in je regio? Wat doen ze? Zijn er koorleden betrokken bij amateurgezelschappen, jeugdbewegingen, …? Zoek met iedereen contact.

·3·

Doe mee met activiteiten van verenigingen en probeer zang te injecteren in die activiteiten.

·19·

5 zingen in verenigingen en organisaties

·4·

Laat je stem horen in de lokale overlegvergaderingen, bijv. de cultuurraad. Duid een verantwoordelijke aan binnen je bestuur voor die taak.

inspiratie actief in de wijk: met-X uit Brussel (BE)

www.met-x.be

Equinox-koren (BE)

www.chorales-equinox.be

assepoester (DK)

www.operamidt.com

·20· 5 zingen in verenigingen en organisaties

foto © M. Mputu

Shanti! Shanti! is een Brusselse zanggroep voor kinderen van 6 tot 13 jaar met een focus op verschillende zangstijlen en achtergronden. De groep rekruteert zijn jonge zangers in de wijk en treedt op tijdens allerlei festivals en culturele evenementen in de wijk en daarbuiten. Ook de ouders zingen geregeld mee. Sinds 2013 is ook in Mons een groep actief. Beide zanggroepen werken samen met componisten en creëren samen met de kinderen nieuwe kindermuziek. Zo bouwen ze aan een uniek en origineel repertoire dat precies bij de wijk past.

Het project ‘Equinox’ wil de artistieke kennis van de Muziekkapel Koningin Elisabeth delen met kansarme kinderen in België, of kinderen uit afgelegen en arme regio’s in het buitenland. De ontmoeting tussen culturen staat centraal, net als het bevorderen van wederzijds respect. Via spelletjes met ritme, luisteractiviteiten, lichaamsoefeningen en stemoefeningen raken kinderen vertrouwd met het repertoire. Het project maakt muziek en zingen voor iedereen toegankelijk en draagt ertoe bij dat de kinderen hun eigen plaats in de maatschappij vinden.

Het operagezelschap Operaen i Midten benaderde Den Jyske Sangskole uit Herning (DK) om samen Maxwell Davies’ Assepoester te organiseren. De enige voorwaarde: alle medewerkers en kinderen moesten uit Midden- en West-Jutland komen. Talent genoeg, zo bleek. Zangers, kostuummakers, choreografen, … alle regionale scholen deden mee. En het publiek liep ook storm: 700 kinderen woonden de generale repetitie van het stuk bij! Veel kinderen kochten ook tickets voor de voorstelling en gingen er samen met hun familie heen.

6 zingen in steden en gemeenten Hoezo, steden en gemeenten betrekken bij je koorwerking? Natuurlijk! Lokale besturen beheren bibliotheken, culturele centra, kunstencentra, concertzalen, … Als er iemand de culturele agenda van een regio bepaalt, dan zijn zij het!

Aan ons om ook onze koren in de scope van lokale besturen te brengen. Want steun kan komen op allerlei manieren: logistieke en financiële ondersteuning van lokale activiteiten, promotionele aandacht, subsidies voor de organisatie van lokale activiteiten, uitlening van materialen, ter beschikking stellen van culturele infrastructuur, … De uitdaging? We zijn niet de enige die om dergelijke steun komen vragen. En de werking van onze koren is vaak te weinig bekend. Voor ‘zingen met kinderen’ bestaat niet altijd voldoende aandacht. Maar dat kunnen we veranderen!

Waarom? lokale besturen zoeken inclusie- en diversiteitsprojecten

lokale besturen houden van actieve participatie

·21·

6 zingen in steden en gemeenten

Samenleven met mensen van een andere culturele achtergrond is een van de uitdagingen van elk lokaal bestuur. Nieuwe initiatieven die bewust inspelen op de diversiteit in onze samenleving zijn daarom heel belangrijk, net zoals projecten waarbij kansengroepen actief betrokken worden. Kinderen staan hiervoor open en worden graag betrokken in dergelijke activiteiten. Door samen liedjes te zingen uit verschillende culturen en naar elkaars verhaal te luisteren, groeit wederzijds begrip en respect. En interesse voor het koor.

Culturele activiteiten spreken in veel gevallen slechts een beperkt publiek aan. Burgers actief laten deelnemen aan dergelijke manifestaties is vaak een belangrijke doelstelling van lokale overheden. Zingen met kinderen betrekt kinderen én hun ouders op een heel directe manier. Bovendien vergroten dergelijke acties de instroom van leden en publiek naar jouw koor.

hoe? verschijn op de radar en blijf daar ook

De kans is groot dat je koor nog geen prioriteit is voor je lokale beleidsmakers. Dat wil niet zeggen dat zij hun werk niet goed doen: integendeel, het betekent vermoedelijk dat hun agenda overvol zit met andere activiteiten. Het is niet ons doel om die aanpak te bekritiseren. Wél om ook op het to do-lijstje te verschijnen. Dat doe je best door aanwezig te zijn op relevante momenten: bij culturele manifestaties, als toehoorder bij een uiteenzetting over het cultuurbeleid, met een vertegenwoordiging op belangrijke culturele evenementen, … Spreek je burgemeester en de bevoegde schepen aan en bedank de uitvoerende ambtenaren voor hun inspanningen.

nodig beleidsmakers uit

zet de stap naar je publiek

·22·


De gemakkelijkste manier om op de radar te verschijnen: effectief optreden. Nodig de schepen van cultuur en de burgemeester uit op al je concerten. Vraag hen om een repetitie bij te wonen en bespreek je plannen met hen. Sla de handen ook in elkaar met muziekscholen, andere koren, verenigingen, … Zo heb je samen meer slagkracht en kan je gemakkelijker iets in beweging zetten.

Vind je het lastig om publiek naar je optredens en concerten te lokken? Waarom draai je de rollen dan niet om? Laat je kinderkoor optreden tijdens de dorpsfeesten of braderij, zorg zelf voor een warm kerstmoment aan de kerk, of organiseer een gemeentelijke zangstonde in de winkelstraat. Waar mensen zijn, moet je ze niet meer zelf lokken. En beginnen zingen zorgt altijd voor een overslaande vonk.

tips ·1·

Zoek contact met bibliotheken, culturele centra, jeugdwerkers en alle diensten waar ‘zingen met kinderen’ een interessant project zou kunnen zijn. Bestudeer de programma’s en kom zelf met een verrijkend aanbod op de proppen.

·2·

Check of er in de bibliotheek van je stad of gemeente literatuur te vinden is over het thema ‘zingen met kinderen’. Bezorg informatie aan de bibliothecaris over nieuwe publicaties.

·3·

Breng de inspraakorganen in je gemeente in kaart.

·4·

Ga na of politici en ambtenaren in je gemeente ooit zélf gezongen hebben, of familieleden hebben die actief zingen. Zij zijn je eerste aanspreekpunt.

·5·

Nodig de burgemeester en schepen van cultuur uit op je volgende concert.

inspiratie Putte zingt junior (BE) www.putte.be

de hele wereld op een podium (NO)

www.fargespill.no

·23· 6 zingen in steden en gemeenten

In Putte zongen de voorbijgangers in de winkelstraat tijdens de Putse Feesten luidkeels mee met het lokale kinderkoor. In plaats van mensen te vragen af te zakken naar een concertzaaltje, bracht het kinderkoor het concert naar de mensen. Iedereen op het plein zong enthousiast mee.

Fargespill is een Noors programma dat inzicht wil geven in de manier waarop kinderen die pas in Noorwegen aangekomen zijn, omgaan met hun nieuwe leven. Het vertrekt van de bagage die iedereen bij zich draagt: liedjes en melodieën van thuis. Kinderen van alle nationaliteiten bouwen zo samen aan een muziekstuk dat vooral leert dat we erg veel met elkaar gemeen hebben. Het applaus van het publiek is een mooie erkenning voor de deelnemers en een belangrijke stap in het integratieproces van nieuwkomers in Noorwegen.

Singing Brussels (BE)

www.bozar.be

zingen in een museum? dat mag! (BE)

www.kmkg-mrah.be

Cantània (ES)

Heel Brussel aan het zingen krijgen én houden, dat wil Singing Brussels bereiken. BOZAR nodigt daarom alle Brusselse zangers uit om samen te werken rond leuke projecten. Cantània laat kinderen van de lagere school en hun leerkrachten bijvoorbeeld een jaar lang werken rond een bijzonder muziekstuk. Sing-in BOZAR staat voor wekelijkse zangsessies voor een breed publiek. Jaarlijks is er ook een festival rond de stem.

muZette/muZeven van het Jubelparkmuseum in Brussel is een kunsteducatief project voor lagere schoolkinderen. Liedjes vormen er de poort naar de collectie van het museum. Want het museum geeft niet alleen een mondelinge uitleg bij de museumstukken, maar koppelde ook liedjes van over de hele wereld aan de voorwerpen. Niet toevallig waren deze liedjes en voorwerpen ook afkomstig uit de verschillende culturen van de kinderen. Het museum kwam op een wonderbaarlijke manier tot leven met hun stemmen.

L’Auditori is een van Barcelona’s grootste concertzalen. De organisatie zocht een paar jaar geleden zélf contact met scholen uit de stad voor een zangproject onder de naam Cantània. Het idee was heel eenvoudig: kinderen krijgen les in hun klas, van hun eigen leerkrachten én van ervaren zangers. Stap voor stap werken ze toe naar een optreden dat ze dan voor een groot publiek mogen brengen in de concertzaal zelf. Zo krijgen jongeren een unieke kans. Tegelijkertijd spreekt de concertzaal een heel nieuw publiek aan.

www.auditori.cat

·24· 6 zingen in steden en gemeenten

Cantània bereikte vorig jaar bijna 38.000 kinderen en 600 leerkrachten in Spanje en wordt nu ook geëxporteerd naar verschillende andere landen.

·25·


foto © Carine Van Gerven

foto © Rasmus Malmstrøm

zingen is van iedereen

Recommend Documents