groepen 1, 2 en 3

DE OLFIES – DE VERDWENEN LANDKAART Lesbrief voor kleuterleid(st)ers en leerkrachten van het 1ste en 2de leerjaar/groepen 1, 2 en 3

www.lannoo.com/cd-rom

l

de Olfies – de verdwenen landkaart 1 ISBN 90 209 5809 7

DEEL 1 Opening van het thema. Een week voor de aanbreng van de cd-rom ‘De Olfies’ is het interessant om te werken rond het thema ‘afval sorteren’. Elke dag bevat een ander deelthema.

DAG 1: EEN MILIEUTOCHT Inleidend gesprek Een milieutocht met diverse aanrakingspunten kan best met jonge kinderen. Zowel positieve als negatieve milieupunten moeten erin verweven zijn. Tip: om de betrokkenheid te verhogen kan de tocht het beste begeleid worden door een knuffelpop: de klaspop. Belevingsmomenten • inkervingen op de boomschors Blijf hier even stilstaan. Laat de kinderen zelf opmerken wat er aan de hand is. De klaspop vertelt: ‘De schors is de mantel van de boom, ze beschermt hem tegen regen, wind, insecten, enz. Is de mantel stuk, dan kan de boom ziek worden.’ Tegelijkertijd belichten we hoe mooi die boom daar groeit, hoe groot hij is ... en wat de gevolgen van de inkervingen kunnen zijn. • afval in de natuur De klaspop wijst de kinderen op het mooie van de natuurlijke omgeving, zoals fluitende vogels en geurende bloemen. De knuffelpop is wel heel erg bedroefd vanwege het weggeworpen afval in de natuur. De kinderen vertellen wat ze daarvan vinden en bekijken wat mensen zoal weggooien. Zouden de bloemen en de dieren dit prettig vinden? De kinderen spelen opruimdienst: ze verzamelen afval in een meegebrachte vuilniszak. • uitgetrokken, weggeworpen bloemen De klaspop zegt: ‘Bloemen weggooien, wie doet dat nu? Mag dat?’ De kinderen spelen bloemen en mensen. Bloemen ontluiken en groeien. Enkele mensen plukken ze en werpen ze weg. De bloemen vinden dat niet leuk en hebben verdriet. • een vuile beek of vijver De klaspop vraagt: ‘Is dit nog zuiver water of is het vuil? Drijft er vuil in? Ruikt het soms?’ De kinderen zien dat het water vuil is. De klaspop vraagt: ‘Welke dieren leven in dit water?’ De kinderen noemen op: kikkers, vissen, eenden, enz. De kinderen bootsen de dieren na: zwemmende vissen, kwakende kikkers, waggelende eenden, enz. • lawaaihinder De klaspop reageert: ‘Oei, oei, oei, wat doen mijn oren pijn, kom laten we vlug naar een stillere plaats gaan om naar de geluiden van de natuur te luisteren.’ Verwerking in de klas • Bespreking van de milieu-ervaringen tijdens de tocht.


l


Knutselhoek • De kinderen tekenen bijvoorbeeld ‘hun schone bos of park’. • Collage: enerzijds wordt de mooie natuur uitgebeeld met vlinders, bloemen, enz. Daartegenover komt een voorstelling van afval (weggeworpen blikjes, plastic flessen, enz.). • De kinderen maken zelf verbodstekens voor het park/hun bos: geen lawaai maken, geen nesten verstoren, geen afval achterlaten, enz. Afvalhoek De kinderen leggen al het meegebrachte afval op een tafel. Na een waarneming van het gevonden afval komen de kinderen tot het besluit dat we afval niet zomaar in het park mogen gooien, maar dat we het moeten recyclen. Taalactiviteit: filosoferen met de kinderen. Na de waarneming van het afval, kunnen we erover gaan filosoferen. Waarom gooien mensen hun vuilnis op straat en niet in de vuilnisbak en wat kun je ertegen doen?

DAG 2: HET CONTAINERPARK OF MILIEUPARK Waarneming Indien mogelijk brengen we een bezoek aan het containerpark of milieupark. We kunnen natuurlijk ook gaan kijken naar een glascontainer en dit bespreken. Knutselhoek • Recycling: we bouwen een stad met afvalmateriaal. We kunnen alles gebruiken: lege melkdozen, blikjes, flessen, enz. • Een afvalmachine: met kartonnen dozen knutselen we een afvalmachine voor glas, papier, plastic, enz. Nu kunnen we ons gevonden afval van dag 1 heel duidelijk gaan sorteren. • Nieuwe kleuren uit oude stiften: haal de vullingen uit de oude stiften en zet ze een nacht in glazen met wat water. Nu kun je met het gekleurde water een mooi schilderij maken. Taalontwikkeling • We spelen milieu-toneelstukjes met materiaal en afval, bijvoorbeeld: een blikje vertelt zijn levensverhaal. • Versje ‘lege flessen op de zee’:

Mijn opa is een knutselaar. Hij bouwt een vlot, ’t is eerlijk waar. Een vlot van lege flessen. We gaan varen, met zijn zessen, op de grote woeste zee en wie wil, mag met ons mee.


l


Lichamelijke opvoeding Met het gevonden materiaal kunnen we, na het sorteren, heel wat spelletjes spelen:

• flessen: Mikspel: flessencontainer. We spannen een groot laken op aan vier stevige, niet al te hoge stokken. In het laken zijn gaten van verschillende afmetingen gemaakt. In de dopjes van de flessen komen haakjes, zodat we de flessen kunnen opvissen met een ‘vislijn’. De kinderen gaan op een stoel staan zodat zij boven het laken uitkomen en laten hun vislijn zakken door een gat in het laken. Ringen gooien: een ring over een van de flessen gooien. Aan de onderkant van de fles hangt een prent met een beweging, deze beweging kunnen de kinderen nadoen. Flessen vangen: één kleuter staat op een verhoging (let op de veiligheid van het kind). Deze kleuter heeft een fles, vastgemaakt aan een touw, in de hand en laat op een gegeven moment het touw los. De kleuter die beneden staat, probeert de fles te vangen. Bowling: een kleuter rolt een bal naar een opstelling van flessen. De bedoeling is zoveel mogelijk flessen omver te rollen. Tip: doe een beetje zand in de flessen voor de stevigheid. Stoelendans = flessendans. • kurken: Mikspel: gooien met kurken in dozen, rollen met kurken door poortjes. Kurken vastplakken in een schoenendoos, met een knikker van de ene kant naar de andere kant proberen te komen door lichtjes te bewegen met de doos (principe van een doolhof). Een uitgestippelde weg afleggen met de kurk, door de kurk vooruit te blazen. • papier en karton: Zo ver mogelijk gooien met proppen papier. Mikspel: propjes papier mikken in opgestelde dozen of mikken door gaten in een doek. Een prop papier vooruit blazen. Bouwen met kartonnen dozen. Een parcours maken met dozen. Ritmiek met kranten. Een krantenparcours maken met krantenpapier. Verschillende hoeken in de klas Met het gevonden materiaal kunnen we, na het sorteren, heel wat ontdekken.

• flessen: Ontdektafel: flessen vullen, muziek maken met flessen, gekleurd water in de flessen gieten, de juiste dopjes op de juiste fles, flessen rangschikken van groot naar klein, enz. Spelletjeshoek: memory. In de dopjes van de fles vinden de kinderen prentjes. Ze moeten telkens twee dezelfde prenten zoeken. Als het juist is mogen ze de dopjes houden. Muziekhoek: flessen met prenten die bij elkaar horen, bij elkaar zetten (bijvoorbeeld rood/brood). Schudflessen in combinatie met het vorige. Bouwhoek: een vlot bouwen door lege plastic flessen aan elkaar te maken met behulp van touw of lijm.


l


• kurken: Knutselhoek: stempelen met kurken. Knutselhoek: figuren leggen met gekleurde stukjes kurk, met of zonder opdrachtkaarten. Knutselhoek: brievenhouder op vierkant doosje (bekleden met kurkvel, daarna kurken rechtop erop plakken). Sorteerspel: kurken sorteren van klein naar groot en van dik naar dun. • papier en karton: Voelspel: hetzelfde soort papier zoeken door te voelen: ribbelpapier, karton, schuurpapier, enz. Knutselhoek: zelf papier maken: - versnipper oude kranten en gooi ze in een emmer water, - laat het papierpapje een aantal dagen in de emmer rusten, - mix met een mixer 3 minuten tot een papje, - doe het papje in een deksel van een schoenendoos en zorg voor een effen laag van ongeveer 1 centimeter, - keer de schoenendoos om op een doek en til langzaam de doos op, zodat het papier op de doek ligt, - duw met een plankje heel hard op het papier, zodat al het water uit het papier komt, - laat alles drogen en klaar is Kees! Knutselhoek: collage met papierfiguren uit tijdschriften. Denkhoek: wiskundige initiatie: logisch rangschikken van papierfiguren van groot naar klein, enz. Knutselhoek: een hoedje van papier vouwen. DAG 3: EEN BETER MILIEU IN ONZE KLAS EN SCHOOL Waarnemen en beleven • Composthoop: we kiezen een plekje ergens in de tuin van de school. Daar maken we een composthoop. Al het groenafval gooien we op de composthoop. De wormen op de composthoop eten het groenafval op en verteren het. Zo wordt het mooie donkere aarde. • We organiseren ‘groene mannetjes’ op school. Elke week wordt een andere klas aangesteld die verantwoordelijk is voor de orde en de netheid op school. Dit betekent dat de groene mannetjes elke dag van de week controle uitoefenen en rond gaan in de gangen en op de speelplaats van de school. Indien er boekentassen niet netjes liggen, truien op de grond liggen, papiertjes rondslingeren ... moet dit gemeld worden aan die bepaalde klas. • We kunnen met de school een autoluwe schooldag organiseren. Op die manier gaan de leerlingen en de leerkrachten op een meer milieuvriendelijke manier naar school. Knutselhoek • Een afvalmachine: met kartonnen dozen knutselen we een afvalmachine voor glas, papier, plastic, enz. • Er staat een vuilnisbak in de klas. We gaan deze nu versieren zodat hij de mooiste wordt van het hele land. • Sierlijke schillen: we plakken resten van schillen op een blad papier. We versieren deze schillen met fijne motieven zoals streepjes, kruisjes en hartjes. • De koning van de recycling: de kinderen kunnen een recyclingkoning knutselen uit papier en hem


l


rond de hals dragen. Op die manier laat je aan alle mensen zien dat je goed sorteert. • Er wordt een grote vuilnisbak op een groot blad getekend. Al het kleine afval dat de kinderen vinden op de speelplaats, op weg naar de school, en in hun straat kan in de getekende vuilnisbak geplakt worden. • De kinderen maken van grote vellen papier affiches om alle mensen op te roepen een bijdrage te leveren aan een beter leefmilieu. • Je kunt de kinderen ook een collage laten maken. Knip uit een groot stuk karton een glasbak, een papierbak en een vuilnisbak. Geef de kinderen tijdschriften en laat elk groepje apart zoeken: wat hoort er in de bak thuis? Hang de vellen op en bespreek het na. Taalontwikkeling • Versje ‘opruimen’:

Lollystokje of een prop, maak geen rommel, ruim het op. Appelschillen, lege zakken, doe ze in de afvalbakken. • De kinderen eten hun tienuurtje op, maar kijk eens hoeveel afval ze achterlaten! De kinderen bespreken wat ze daarvan vinden en proberen de volgende dag de afvalberg te verminderen. Hoe kunnen ze dit doen? De kinderen bespreken enkele mogelijke oplossingen. Welke verpakking zullen de kinderen kiezen? DAG 4: OPRUIMACTIE IN DE SCHOOLOMGEVING Waarnemen en beleven • De kleuters kunnen een opruimactie organiseren. Iedereen neemt een grote zak mee. In groepjes van vier kinderen kunnen ze gaan opruimen in de schoolomgeving. Achteraf wordt alles gesorteerd en om er een mooie wending aan te geven, zou het heel leuk zijn als de vuilnisman alles komt ophalen. Taalontwikkeling • Verhaal: ‘de vuilniswagen van meneer Servaas’:

‘Kinderen,’ roept de juf, ‘de speeltijd is voorbij, kom eens dichterbij. Jullie moeten leren afval te sorteren: glazen flesjes in die bak, drankkartonnetjes, plastic flesjes en blikken in de oranje bak. Zien jullie de blauwe box hier staan? Die is voor de schillen van de sinaasappel, peer, appel en banaan. Is alles netjes gesorteerd, dan wordt het straks gerecycleerd.’ ‘Helaas, helaas! Wat moet ik met het potje van mijn aardbeienkaas? Ik verstop het vlug, zonder dat juf het ziet, in de zak van mijn jas en neem het mee naar de klas.’ ‘Ik kan het niet verdragen dat mijn potje wordt geplet in de grote vuilniswagen van meneer Servaas tussen massa’s en massa’s rommel, vies en vet. Ik vraag mij af, wat doet hij met al die potjes van vruchtenkaas, die meneer Servaas?’


l


‘Maakt die vuilnisman er een reuzentoren van? Potje op potje op potje, wel duizend potjes en meer. Keurig op elkaar gezet, hoger dan een huis, hoger dan een flat. Tot de wolken zo hoog, of tot aan de regenboog?’ ‘Wast hij alle kaas en fruit er netjes uit en verkoopt hij ze per twee of per drie als badkuipjes voor de kolibrie?’ ‘Bewaart die rare vent ze in zijn gele tent? Maakt hij er wieltjes en schroefjes aan en stuurt hij ze naar de maan?’ ‘Mijn potje krijgt hij in geen geval. Wat ik ermee doe, dat weet ik al. Ik heb mijn potje bewaard, het is me heel veel waard. Ik heb er drie madeliefjes in geplant voor het liefste meisje van het land.’ Knutselactiviteit • Vuilniswagen vouwen: pak twee vouwblaadjes en vouw ze allebei dubbel. Pak dan een van de dubbelgevouwen vouwblaadjes en vouw de punt schuin naar het midden. Plak beide tegen elkaar aan. Plak rondjes eronder als wielen en klaar is Kees.

DEEL 2 Na deze dagen kunnen we van start gaan met de cd-rom van de Olfies. We beginnen met een toneelstuk, gespeeld door de leerkrachten of de oudste kinderen van (het lager onderwijs van) de school. Meneer de burgemeester komt de kinderen persoonlijk bedanken voor hun inzet bij de opruimactie die ze organiseerden. Alle klassikale initiatieven worden getoond en uitgelegd aan de burgemeester. De burgemeester krijgt dus een rondleiding door de school. De vreugde kan niet op. De burgemeester is enorm blij met de initiatieven van de kinderen en hoopt dat ze ermee doorgaan. Alle kinderen verdienen een applaus en een kleine verrassing. Er wordt feestgevierd. Maar even later, terwijl iedereen in feeststemming aanwezig is op school, wordt er geklopt. Papa-Olfie komt eraan. Hij is heel verdrietig met de opruimactie van de school. Nu kunnen de Olfies niet meer gaan spelen en wonen in hun vieze leefomgeving. Papa-Olfie gaat niet akkoord. Een Olfie vindt het immers juist zo leuk als het stinkt. Papa-Olfie wordt een beetje boos en eist een oplossing. De burgemeester belooft om samen met de kinderen naar een oplossing te zoeken en hun de nodige infrastructuur te bezorgen voor een nieuwe leefomgeving. Samen zoeken ze naar een oplossing en ja, de burgemeester, zoals altijd, heeft een kant-en-klare oplossing. De kinderen moeten samen met de Olfies een aantal puzzelstukken verzamelen en als de kaartpuzzel compleet is, kunnen de Olfies op zoek gaan naar hun nieuwe locatie, die te zien is op de kaart. Op die manier is iedereen tevreden. De puzzelstukken moeten wel verdiend worden aan de hand van heel veel opdrachten.


l


De kinderen worden in groepen verdeeld en elke dag van de week kunnen er een aantal puzzelstukken gewonnen worden. De groep die het grootste aantal puzzelstukken heeft verzameld, wint. Op het einde van het project kunnen alle groepen samenkomen en worden de puzzelstukken bij elkaar gelegd om de kaart compleet te krijgen. Het zou heel leuk zijn te werken met deelthema’s. Elk spel kan een deelthema zijn. Op die manier kun je het spel spelen met de groep, ergens in de school, en de rest van de dag klassikaal rond het spel werken. Om kennis te maken met de cd-rom is het leuk en interessant voor kleuters om stap voor stap de hele cd-rom te verkennen. Elke dag wordt er een spel gespeeld en daar wordt dan de hele dag rond gewerkt. SPEL:

VOORSTELLING VAN EEN

OLFIE

Op het rode tapijt zie je voorwerpen waarmee je een Olfie in elkaar kunt knutselen. Klik op de voorwerpen en kijk wat er gebeurt. SPEL

OM EEN PUZZELSTUK VAN DE KAART TE WINNEN.

Aan de ene kant van het veld liggen verschillende onderdelen om een Olfie te maken. Aan de andere kant van het veld staat de deelnemende groep. In het midden van het plein staat de groep die moet tikken. Het is de bedoeling dat de kinderen van de deelnemende groep zo vlug mogelijk alle onderdelen van een Olfie veroveren en naar hun kamp brengen. De tikkende groep moet zoveel mogelijk deelnemers tikken. Wie getikt wordt, moet het onderdeel van de Olfie afgeven. Op die manier duurt het langer voor de volledige Olfie klaar is. Afgepakte onderdelen worden wel teruggelegd op de startplaats, zodat de deelnemers ze opnieuw kunnen pakken om naar hun kamp te brengen. De onderdelen van de Olfie kunnen uit karton worden gemaakt en ze kunnen aan elkaar gemaakt worden met plakband. Het is de bedoeling in zo kort mogelijke tijd alle onderdelen te bemachtigen. De groep met de beste tijd krijgt een puzzelstuk van de kaart. KLASSENTIPS Knutselactiviteiten • Het zou heel leuk kunnen worden als de kinderen nu eens in het echt de Olfie mogen knutselen, net zoals in het spel. We kunnen werken met een stappenplan, om zo tot een geheel te komen. Na waarneming van de etenswaren kunnen we van start gaan. Neem een watermeloen. Prik drie halve bananen met tandenstokers of langere stokjes op de watermeloen. Maak van een aubergine de neus. Maak ook een halve aubergine met een stokje vast op de watermeloen. We kunnen de kinderen spaghetti laten wegen. Prik deze stokjes heel voorzichtig in de watermeloen (prik eerst gaatjes want de spaghettistokjes zijn niet stevig genoeg om onmiddellijk in de watermeloen te prikken). Breek een eierschaal in kleine stukjes en prik die in de vorm van een oog op de watermeloen. Kleef een spaghettisliert op de watermeloen voor de mond ... en het ziet er al heel leuk uit. Maak het lichaam van de Olfie uit karton. Aangezien een Olfie groen is, gaan de kinderen op zoek naar allerlei groen afval. Plak dit op het lichaam van de Olfie.


l


• Een zand-Olfiemannetje: de kinderen nemen een groene ballon. Ze blazen hem niet op, maar vullen de ballon met zand en water. Dit is perfect mogelijk door een trechter in de ballon te steken. De ballon wordt bovenaan dichtgeknoopt met een touw. Met wol wordt het haar rond het bovenste deel van de ballon geknoopt. Een gezichtje tekenen op de ballon en je hebt een eigen unieke Olfie. • Een Olfiehandpop maken met papier–maché. We wrijven krantenpapier in met lijm, daarvan maken we een prop. We rollen er nog een aantal lagen rond, totdat hij voldoende groot is. Vervolgens komen er nog drie lagen wit papier. De neus, de oren, de mond en de ogen worden met kleine propjes gevormd en op het hoofd geplakt. Daarna wordt het hoofd op een stevige rol geplakt. Wanneer alles droog is, kan het schilderwerk beginnen. Let op: groen is de boodschap! Daarna kunnen we beginnen met de kledij en het haar (zie wiskundige initiatie). DOELSTELLING :

• Muzisch omgaan met materialen en beelden (muzische ontwikkeling). • Pictogrammen begrijpen die verwijzen naar een gegeven betekenis (denkontwikkeling). • Plezier beleven aan het maken van een Olfie (positieve ingesteldheid). Wiskundige initiatie De kinderen kiezen nu zelf: lang of kort haar. De kinderen moeten telkens vergelijkend meten met hun eerste stukje wol. Op die manier zijn alle haren even lang.

We maken nu ook de kledij. Willen we een lang of kort stukje stof? In het midden van een doek knippen we een gat zodat het rond de nek van Olfie past. DOELSTELLING:

• Kennis en ervaringen structureren. • Inzicht verwerven over lang/kort. Taalactiviteit • De kinderen kunnen nieuwe verhaaltjes bedenken met de handpop. Ieder kan op zijn eigen manier zijn handpop voorstellen. Eveneens kunnen de kinderen zelf een conversatie aangaan met de handpop. DOELSTELLING:

• Rollen spelen (sociale ontwikkeling): • Eenvoudige situaties uit het dagelijkse leven naspelen, • Fantasievolle situaties creatief aanvullen met waarheidsgetrouwe details. Kookactiviteit • Verzin met de kleuters een maaltijd. De hele maaltijd wordt getekend en bedacht door de kinderen. Er is echter één voorwaarde: alle etenswaren die we gebruikten om de Olfie te maken, moeten we nu ook terugvinden in onze maaltijd. De maaltijd wordt samen besproken. Je kunt er eventueel enkele kookmama’s bijhalen die helpen bij de voorbereiding.


l


DOELSTELLING:

• Nieuwsgierig zijn: minder vertrouwde situaties exploreren (positieve ingesteldheid). • Plezier beleven aan het bereiden van de maaltijd (positieve ingesteldheid). • Zich geborgen voelen: genieten van een gezellige sfeer (positieve ingesteldheid). Groen, groen, grasje. Aangezien de kleur groen centraal staat bij de Olfies, kan het een uitgangspunt zijn om een dag rond ‘groen’ te werken.

• • • • •

Kleuters gaan in de natuur op zoek naar soorten groen. Soorten groen ontdekken in een verfwinkel. We nemen een kijkje in de klas door een gekleurde (groene) bril. Waarneming van allerlei groene voorwerpen, door de kleuters meegebracht. Kleurenparen: met de computer gemakkelijk te maken. De leerkracht deelt aan elk kind een gekleurde kaart uit. De kinderen openen hun ogen en gaan op zoek naar hun vriendje met juist dezelfde kleur. DOELSTELLING:

• Een zintuiglijke ervaring in zijn totaliteit ervaren (zintuiglijke ontwikkeling). • Zich concentreren op die zintuigen waarmee relevante informatie kan worden opgedaan (zintuiglijke ontwikkeling). • Ervaringen opdoen met kijken (zintuiglijke ontwikkeling). • Versje: er was een kleurtje helemaal blauw dat speelde alleen maar ‘t verveelde zich gauw toen kwam geeltje eraan en er gebeurde iets raars blauwtje gaf geeltje een zoen en ze werden helemaal ... groen! • Zoekspel: er staan twee kleuters in het midden van de kring. De juf zegt bijvoorbeeld ‘groen, drie’. De kinderen moeten zo vlug mogelijk drie groene voorwerpen gaan halen uit de klas. Let op, ze zoeken één voorwerp en brengen het naar hun plaats, pas daarna mogen ze een ander voorwerp halen dat groen is. DOELSTELLING:

• Intens kijken (zintuiglijke ontwikkeling). • Zich concentreren op die zintuigen waarmee relevante informatie kan worden opgedaan (zintuiglijke ontwikkeling). • Dynamisch bewegen, snel reageren in spannende situaties met eenvoudige prikkels (motorische ontwikkeling).


l


• De kleuters kunnen elkaar schminken als een Olfie. • De kinderen komen die dag zelf volledig in het groen gekleed, naar school. DOELSTELLING

• Rollen spelen: zich inleven in de wereld van een Olfie (sociale ontwikkeling). • Experimenteren met wattenstokjes in een schaaltje bleekwater op groen papier. Kleuters ontdekken dat de kleur verdwijnt. • Experimenteren met groene vingerverf. • Kleuren mengen. De kinderen laten ontdekken welke kleuren we moeten mengen om groen te krijgen. Ook even laten zien hoe je een donkere groene kleur kunt krijgen en hoe een heel lichte groene kleur. • Zelf een boekje maken: uit tijdschriften soorten groen knippen en samenbrengen. • Inpakpapier stempelen met de soorten groen die de kinderen zelf maakten. DOELSTELLING

• Muzisch omgaan met materialen en beelden (muzische ontwikkeling).

• Reeksen aanvullen, bijvoorbeeld een krans maken met groene parels van glas, plastic, klei, papierdeeg, enz. • Weven met groene draden en zo een sjaal maken voor een Olfie. DOELSTELLING

• Kleinmotorisch bewegen (motorische ontwikkeling).

SPEL: OLFIE

ZIT IN EEN RIOLENDOOLHOF

O jee, Olfie zit in een riolendoolhof. En de schoonmaakploeg zit hem op de hielen. Help de Olfie om de uitgang te vinden. SPEL


Dit kan een heel leuk spel worden als het mooi weer is. Op de speelplaats staat een soort hindernissenparcours opgesteld, met banken en andere toestellen uit de turnzaal. Er staat telkens een aantal schoonmakers in de hindernisbaan. De schoonmakers zijn een soort tikkers. De deelnemende ploeg wordt losgelaten en elke deelnemer krijgt een ballon, gevuld met water. Het is de bedoeling dat de deelnemer de ballon veilig en wel naar het kamp brengt, gelegen op het einde van de hindernisbaan. De schoonmakers zijn echter de spelbrekers en moeten de ballon proberen kapot te duwen. Als het water uit de ballon is, heeft de deelnemer een flinke wasbeurt gekregen maar is zijn ballon niet naar het kamp gebracht. Het is de bedoeling zo veel mogelijk ballonnen over te brengen in een zo kort mogelijke tijd.


l


KLASSENTIPS Denkhoek en schrijfhoek • De kinderen krijgen op papier enkele spelletjes (doolhof) waarbij ze de kortste weg moeten zoeken naar de afvalcontainer. Deze oefening vraagt al een goed beheerste schrijfmotoriek. Daarom is het heel interessant om in een dienblad, gevuld met zand, de vlotte slingerbewegingen met de vinger te oefenen. Ook kan het dienblad gevuld worden met rijst, bloem of ander materiaal. DOELSTELLING:

• Lateraliteit en voorkeurslichaamszijde aanvoelen en hanteren (motorische ontwikkeling). Bouwhoek • De kinderen krijgen een aantal buizen die ze in verschillende parcours kunnen opstellen. De kinderen kruipen door de buizen zoveel ze maar willen. DOELSTELLING:

• Impulsief, uitbundig of in zichzelf plezier beleven (positieve ingesteldheid). Klassikale activiteiten • Er wordt een parcours in de klas uitgestippeld met allerlei materiaal waar de kinderen met hun voeten aan moeten voelen. Dit kan beginnen met een streep watten, waar de kinderen over moeten lopen, gevolgd door een lijn schuurpapier, bolletjes piepschuim, water in een bekken, gras, pluimen... Oudere kinderen kunnen dit parcours, onder begeleiding, geblinddoekt afleggen.

• Er wordt een lang touw door de klas gespannen. De oudste kinderen moeten geblinddoekt het touw volgen. Op de stoelen, onder de tafels, tussen de knuffels door... Terwijl de kinderen bezig zijn, kunnen ze allerlei schoonmaakproducten tegenkomen die aan het touw gebonden zijn: een spons, een zeep, een zeemleer, enz. Het is de bedoeling dat de kinderen deze schatten verzamelen. • De kinderen zitten allen in een kring. De juf begint te gooien met een bol wol en houdt het uiteinde van het touw vast. De wol komt bij iemand terecht en deze persoon houdt zijn stukje wol vast. Daarna wordt de wol opnieuw weggegooid. Na een aantal keren gooien, zal er een doolhof van wol te voorschijn komen. Er is dan een slachtoffer dat alles weer moet ontrafelen, door van achteren naar voren de wol weer op te winden. • Er wordt een lange rij gevormd met kinderen. Iedereen neemt een hand van zijn buur vast. Er is een spelleider die een echte doolhof van de kinderen maakt. Dit wil zeggen: de leider neemt het eerste kind telkens mee, op, onder of tussen de armen en de benen van de kinderen in de rij. De andere kinderen volgen natuurlijk telkens het eerste kind. Na enige tijd ontstaat er een doolhof van kinderen en ook hier is weer een slachtoffer dat alles moet ontrafelen.


l


DOELSTELLING:

• Grootmotorisch bewegen (motorische ontwikkeling). • Lateraliteit en voorkeurslichaamszijde aanvoelen en hanteren (motorische ontwikkeling). • Dynamisch bewegen (motorische ontwikkeling). • Aangepast bewegen in de ruimte (motorische ontwikkeling).

SPEL: OLFIE

ONDER DE AFVALBAND

Olfie is een echte veelvraat, hij is onder de afvalband gaan liggen en wacht nu op de lekkernijen die in zijn mond terechtkomen. Maar daarvan krijgt hij zeker buikpijn! Sorteer het afval in de juiste containers, zodat hij geen buikpijn krijgt. Er is een container voor groenafval, een voor plastic, een voor blik, een voor glas en natuurlijk ook eentje voor al het giftige en gevaarlijke afval van de Olfies. SPEL


Op de speelplaats ligt hééééééél wat afval. Van elk soort afval ligt er evenveel. Elke groep weet welk soort afval verzameld moet worden in de zak. De groep krijgt 1 minuut de tijd en probeert zoveel mogelijk stukken afval te verzamelen. Ze moeten steeds een voor een in de zak gestopt worden. De groep die na 1 minuut het meeste afval heeft verzameld, wint. KLASSENTIPS

Er zijn al heel wat klassentips gegeven in deel 1.

SPEL:

MODDERGOOIEN

Olfie mag helemaal onder de modder zitten. Hoe meer tijd je nodig hebt om de Olfie helemaal onder de modder te krijgen, hoe minder punten je krijgt. Dus: hoe sneller hoe beter! SPEL


Alle kinderen staan in een lange rij, achter een emmer, gevuld met modderwater. Alle kinderen hebben een spuitje in de hand. Er zijn twee groepen die het tegen elkaar opnemen. Enkele tientallen meters verwijderd van de emmer staat een Olfie (een juf of een oudere leerling) met een witte schort aan. De eerste van de groep gaat van start: neem met je spuit modderwater uit de emmer, loop zo vlug mogelijk naar de Olfie, spuit het modderwater vanaf een aangegeven punt op de Olfie en loop zo vlug mogelijk naar de volgende leerling in de rij. Deze leerling herhaalt de stappen. Het doel van het spel: na een afgesproken tijdstip zoveel mogelijk modderwater op de witte schort spuiten. KLASSENTIPS Godsdiensthoek Werken rond het scheppingsverhaal: aarde, lucht, vuur en water.


l


Waarnemen en beleven • Waarneming van verschillende soorten grond: Zand, klei, modder, aarde, enz. Waarin kan iets groeien? Wat kunnen we opeten uit de grond? (Aardappelen, wortels, enz.) De kinderen kunnen iets meebrengen naar de klas. DOELSTELLING

• Intens kijken (zintuiglijke ontwikkeling). • Intens luisteren (zintuiglijke ontwikkeling). • Intens voelen (zintuiglijke ontwikkeling). Themahoek - Voeldozen met verschillende soorten grond. - Een aquarium met regenwormen. (Wat leeft nog onder de grond?) - Prenten van bloemen, bomen en groenten. - Een moestuin aanleggen. DOELSTELLING:

• Intens kijken (zintuiglijke ontwikkeling). • Intens luisteren (zintuiglijke ontwikkeling). • Intens voelen (zintuiglijke ontwikkeling). • Inzichten verwerven over natuur en techniek (denkontwikkeling). Klassikale activiteiten Een tactiele voelomloop met bakjes waarin bijvoorbeeld zaadjes zitten of modder, aarde, klei. DOELSTELLING:

• Intens voelen (zintuiglijke ontwikkeling). Moddertafel De zandtafel kan omgetoverd worden in een modderbak waarin de kinderen naar hartelust kunnen experimenteren, voelen, kroonkurken zoeken, vormen maken, enz. DOELSTELLING:

• Zich emotioneel goed voelen (positieve ingesteldheid). • Zich als persoon present stellen (positieve ingesteldheid). • Initiatief nemen (positieve ingesteldheid). • Speels, onbevangen en creatief omgaan met de wereld (positieve ingesteldheid). Schrijfhoek • De kinderen krijgen een dienblad gevuld met modder en een kammetje. Daarmee kunnen de kinderen naar hartelust ‘kammen’ door de modder. De kinderen genieten van de sporen die het kammetje achterlaat.


l


DOELSTELLING:

• Lateraliteit en voorkeurslichaamszijde aanvoelen en hanteren (motorische ontwikkeling). • Klein-motorisch bewegen: Experimenteren met kleinmotorische technieken. Kleinmotorische technieken aanleren en voldoende gedoseerd uitvoeren. Knutselactiviteiten • De kinderen maken een eenvoudige tekening op een spiegel met penseel en modder. Als het kunstwerk klaar is, kunnen ze een afdruk maken van hun tekening. DOELSTELLING:


SPEL:

SLIJKWORMENSPEL

Tik de vraatzuchtige slijkwormen met de stok op hun kop. Ze hebben allerlei rommel opgeslokt. Als je ze raakt, spuwen ze die rommel weer uit. Het is de bedoeling dat je de stukken afval zo snel mogelijk verzamelt, want de slak is er ook gek op. SPEL


Alle kinderen krijgen een stukje rommel. Dit kan om het even wat zijn. De kinderen lopen door elkaar en de juf, verkleed als een slak, loopt ook rond. De juf probeert zoveel mogelijk kinderen te tikken. Als een kind getikt is, moet het het voorwerp afgeven aan de slak en aan de kant gaan zitten. Er spelen meerdere groepen in het spel. Na enkele minuten wordt het spel stil gelegd. De overgebleven kinderen gaan per groep bij elkaar staan. De groep die het grootste aantal overgebleven deelnemers kent en dus nog het grootste aantal voorwerpen heeft, verdient een puzzelstuk. KLASSENTIPS Knutselactiviteiten - Slak heeft geen huis: geef de kinderen een getekend plaatje van een naaktslak. Laat de kinderen met wol een huisje draaien. Je kunt een stip zetten waar de kinderen moeten beginnen. - Slak uit klei: laat de kinderen een lange, maar dikke sliert rollen en rol die op. DOELSTELLING:

• Muzisch omgaan met materialen en beelden (muzische ontwikkeling). Bewegingshoek • De kleuters hangen het ene uiteinde van een touw aan een slak (uit karton) en het andere uiteinde aan een stokje. Elke kleuter heeft zo een slakkenrace. Alle dieren staan voor een lijn. Op een teken van een kleuter die niet meespeelt, rollen de kleuters het touw rond het stokje. De slak die zo het eerst over een andere lijn komt, heeft de race gewonnen.


l


• Op trage muziek kruipen de kinderen langzaam vooruit. De vingers aan het hoofd beelden de horentjes uit. Als de onderwijzer(es) op de cimbalen speelt, schrikken de slakken en kruipen ze vlug in hun huisje. De kleuters trekken de horens in en draaien zich in een bolletje. DOELSTELLING:

• Grootmotorisch bewegen (motorische ontwikkeling). • Lateraliteit en voorkeurslichaamszijde aanvoelen en hanteren (motorische ontwikkeling). • Dynamisch bewegen (motorische ontwikkeling). • Aangepast bewegen in de ruimte (motorische ontwikkeling). Muzikale activiteit • Werken met ritmekaarten: de slak eet alles op. De kleuterleid(st)er stelt enkele prenten (ritmekaarten) voor aan de kinderen van voorwerpen die de slak wou opeten. De kinderen benoemen de voorwerpen die ze zien. De kaarten worden een voor een ritmisch aangebracht: lettergrepen meeklappen. Daarna worden de kaarten in één ritmische zin gelegd en geklapt. Bijvoorbeeld: SCHROEF, SLEU-TEL, SCHROE-VEN-DRAAI-ER. Daarna kun je een kleuter met de handtrom een van de voorgestelde woorden laten weergeven en dan moeten de andere kleuters raden welk woord er werd voorgesteld. • Versje met voorwerpen. Het versje kan gezongen worden, maar het is ook heel leuk om het met veel intonatie voor te dragen:

Bitse batse baan, wie komt er aan? ’t Is de slak, bitse batse bak. Waar gaat ie heen, zo alleen? Bitse batse bu, waar ben je nu? Terwijl je het versje voordraagt, komt er een slakje op een tandenstoker te voorschijn. Aan het einde van het versje verdwijnt het slakje weer achter de rug. DOELSTELLING:

• Intens luisteren (zintuiglijke ontwikkeling). • Initiatief nemen (positieve ingesteldheid). • Speels, onbevangen en creatief omgaan met de wereld (positieve ingesteldheid). • Muzisch omgaan met geluiden en muziek (muzische ontwikkeling). Waarneming en beleving • Slak laten kruipen op een zwart blad: de kleuters zien een slijmspoor. • Slak op de arm laten kruipen: de kleuters voelen een slijmspoor. • Een slak in zijn huisje op je hand laten zitten, door de warmte komt de slak te voorschijn. • Slakkenrace met echte slakken. • De slak iets laten eten om te zien dat de tong werkt als een rasp. DOELSTELLING:

• Intens kijken (zintuiglijke ontwikkeling). • Intens voelen (zintuiglijke ontwikkeling).


l


SPEL:

HINDERNISBAAN MET DE STEP

Help Olfie om ergens anders naartoe te rijden. Zet de verkeersborden op de juiste plaats zodat hij de weg vindt. SPEL


Op de speelplaats staan allerlei hindernissen die de kinderen met step of fiets moeten zien te ontwijken. Per vijf winnende deelnemers, die de hindernisbaan tot een goed einde brengen, is een puzzelstuk te verdienen. - op een plank rijden, de plank ligt op een steen, - tussen kegels door slalommen, - op een verkeersparcours de verkeersborden volgen en de bevelen van de politieagent opvolgen, - op een witte lijn rijden, - rijden met één hand aan het stuur, - achterom kijken, - enz. KLASSENTIPS Bewegingshoek • Er zit een aantal kinderen op de stoel. Ze houden een karton vast dat van hun knietjes tot de grond reikt. De kartonnen moeten groot genoeg zijn en niet te dik. De kartonnen stellen straten voor. Een andere kleuter kan nu met een auto van de straat naar beneden rijden. De autootjes rijden zonder hulp van de kleuter. DOELSTELLING:

• Speels, onbevangen en creatief omgaan met de wereld (positieve ingesteldheid). Klassikale activiteit • De kinderen staan in het midden van de zithoek en er speelt muziek. Op de muziek kunnen we allerlei bewegingen doen die het rijden met de step voorstellen. • Het is heel leuk als de kinderen een parcours kunnen afleggen op de speelplaats: een parcours getekend op de grond. Ze kunnen een fiets, een step of andere dingen meebrengen. Het is ook leuk als er enkele leerlingen verkeersagent, verkeersbord en verkeerslicht willen spelen. De kinderen hebben dan bordjes in de hand. De kleuters houden zich aan de verkeersregels. • ‘Agentje mag ik oversteken, ja of nee?’ (Op de toon van ‘Schipper mag ik overvaren?’) Een van de kleuters krijgt een pet op en wordt de agent die in het midden staat. Hij heeft verschillende verkeersborden bij zich waarvan hij er telkens na het liedje een laat zien. Bijvoorbeeld: pijl naar links, pijl naar rechts, fietspad, voetgangers, bergjes, verbod. Elk bord geeft aan hoe de kinderen naar de overkant moeten lopen. • Een kleuter krijgt een voelzak met verschillende voorwerpjes erin. Het kind voelt tot het het autootje vindt dat ertussen zit.


l


DOELSTELLING:

• Ervaringen opdoen met het tastzintuig (zintuiglijke ontwikkeling). • Een zintuiglijke ervaring in haar totaliteit ervaren (zintuiglijke ontwikkeling). • Grootmotorisch bewegen (motorische ontwikkeling). • Lateraliteit en voorkeurslichaamszijde aanvoelen en hanteren (motorische ontwikkeling). • Dynamisch bewegen (motorische ontwikkeling). • Versje: Kijk mijnheer, het licht is groen. Oversteken mag je doen. Nee juffrouw, het licht is rood. Jij moet stoppen sapperloot. Jonge dame met het hondje. Even wachten, één secondje. Weldra wordt het licht weer groen. Nu kan de hond zijn plasje doen. Nee, zo niet mijn beste heer. Keren mag je hier niet meer. Rij maar door tot aan het hoekje Of je komt hier in mijn boekje.

Waarneming en beleving • Er komt een politieagent op bezoek in de klas en hij legt van alles uit over hoe je veilig buiten komt met de fiets of step. • Waarneming van de fiets, de step en andere voertuigen. • Oefenen met veilig oversteken. • Samen de step of fiets poetsen. • Een band leren plakken. DOELSTELLING:

• Een zintuiglijke ervaring in haar totaliteit ervaren (zintuiglijke ontwikkeling). Knutselactiviteiten • De kleuters maken zelf verkeersborden. • Elke klas krijgt een leeg verkeersbord. De kinderen uit de klas moeten samen een verkeersbord maken. Bijvoorbeeld: de kinderen moeten stil zijn in de gang, niet vechten op de speelplaats, geen boekentassen gooien in de gang. Op die manier leren de kleuters de betekenis kennen van de ronde, rode cirkel: ‘je mag niet’. • Zelf een verkeerslicht maken: met een melkdoos en een kartonnen buis en wat schilderwerk kan dit heel leuk worden. • Zelf een kwartet van verkeersborden inkleuren. De juf (of meester) lamineert de kaartjes en de kinderen hebben een leuk spel.


l


DOELSTELLING:


SPEL:

SPINNENSPEL

Help de kever om alle dauwdruppels te verzamelen, maar kijk uit voor spinnen. SPEL


Op de speelplaats zijn heel wat dauwdruppels verstopt. De kinderen kunnen ze zoeken maar er lopen spinnen rond. Deze spinnen kunnen de kinderen met een dauwdruppel tikken. De dauwdruppels worden tijdens het spel overgebracht naar een veilige plaats. Als de druppels op die plaats liggen, kunnen de dauwdruppels niet meer afgepakt worden. Er liggen ook twee matten op de grond. Daarop mogen de kinderen een paar tellen uitrusten want op die plaats kun je niet getikt worden. KLASSENTIPS Klassikale activiteiten • Versje:

Er was er eens een spinnetje. (Met je hand, kriebelend van achter je rug te voorschijn komen.) Dat had een vriendinnetje. (Met de andere hand, kriebelend van achter de rug te voorschijn komen.) Ze liepen naar hier. (Met beide handen naar rechts lopen.) Ze liepen naar daar. (Met beide handen naar links lopen.) Ze liepen overal. (Grote bewegingen maken met beide handen.) Ik weet niet naar waar. (Beide handen achter de rug.) • Versje: Tineke Lupineke zit in een hoekje. Ze weeft er een truitje, ze weeft er een broekje. Tineke Lupineke houdt niet van bloot: ze weeft ook een sokje voor elke poot. Waarneming en beleving • Spin aan een valdraad naar beneden laten vallen. • Spinnenweb natekenen. • Proberen een vlieg in een spinnenweb te gooien om te zien hoe de spin reageert. DOELSTELLING:

• Een zintuiglijke ervaring in haar totaliteit ervaren (zintuiglijke ontwikkeling).


l


Knutselactiviteit • Spinnenweb namaken met wollen draad. • Een afdruk maken van een spinnenweb: zwart blad achter het spinnenweb houden en met bloem de afdruk maken. • In een piepschuim-balletje kun je enkele ijzerdraadjes duwen (aan elke ‘kant’ vier). Deze stellen de pootjes van de spin voor. Op het uiteinde kun je een parel hangen om de scherpe randen van de ijzerdraad te verdoezelen. Bovenaan het balletje kun je het kopje van de spin tekenen en zie daar: je hebt een mooi spinnetje. • Victor Vingerspin: schilder een stuk luchtkussen-plastic bruin. Stempel met het plastic een mooi rond lijf van de spin. De spin heeft ook een kop die je aan het lijf kunt bevestigen. Knip een strook van 15 centimeter en plak die aan de achterkant van de grote cirkel van de spin. De strook mag alleen met de uiteinden vastgeplakt worden. Stop je twee duimen onder de strook. Je acht vingers zijn de poten van Victor de spin. • De kinderen kleuren een mooie spin. Ze scheuren langs een lat acht stroken uit zwart papier. De acht poten worden aan het lijf van Tineke geplakt, vier aan elke kant. Vouw nu de poten en zo kan Tineke heen en weer stappen met ‘trillende’ poten. • Een kastanjespin: de kinderen duwen acht satéprikkers in een kastanje. Daarna nemen ze een draadje wol en knopen het draadje aan de prikker vast. De kinderen wikkelen het draadje verder om het volgende prikkertje. Op die manier gaan ze verder naar de andere prikkers. Zo hebben ze een spin in het web. Bovenaan de prikker maken ze op het allerlaatste een lus waaraan de spin kan worden opgehangen. DOELSTELLING:


SPEL: POELDUIKER

Probeer zoveel mogelijk vissen te redden uit het giftige water. SPEL


Er staat op de speelplaats een vijver getekend met allerlei vissen erin. De vissen zijn van karton. Er is echter één ding erg jammer: het water in de vijver is enorm vervuild. Daarom kunnen de kinderen nu zelf een vijver tekenen en versieren met stenen, groen, bloemen, enz. De vissen kunnen overgebracht worden naar de nieuwe vijver met een bokaal en water. De kinderen lopen telkens met de bokaal, gevuld met water, naar de vervuilde vijver, nemen een vis en lopen terug naar de nieuwe vijver. Het is de bedoeling om binnen een bepaalde tijd zo veel mogelijk vissen over te brengen. Er is maar één bokaal per groep en er mag maar één vis per keer worden overgebracht. Wie het grootste aantal vissen overgebracht heeft, verdient een puzzelstuk.


l


KLASSENTIPS

Knutselactiviteiten • Een langwerpige ballon opblazen. De kinderen knippen vinnen uit, een vissenstaart en tekenen vooraan ogen en een mond. De gekleurde vinnen worden in het midden op de ballon geplakt en de staart achteraan. Op die manier krijg je een mooie en sierlijke vis. • De kinderen krijgen een ballon en heel veel stukjes wol in verschillende kleuren. De wol wordt in behanglijm gedaan en de wol wordt kriskras door elkaar op de ballon geplakt. Zeker vijf dagen laten drogen en daarna de ballon doorprikken. Nu heb je een prachtig gekleurde bal van wol. Bevestig er vinnen en een staart aan, plak er ogen op en klaar is je prachtig gekleurde vis. • De kinderen mogen een groot stevig blad versieren met dingen die te maken hebben met het leven onder water: vissen, een duiker, enz. Dit alles met wasco. Daarna mogen de kinderen met een behangersrol met sterk verdunde verf over hun tekeningen rollen. De tekeningen komen duidelijk door de verf heen. De bodem van de zee kan nu nog versierd worden met schelpen en zand en klaar is het mooie leven onder water. DOELSTELLING:


SPEL:

SPEL MET DE VUURTORENS

Wijs de schepen de weg met de vuurtorens en de kleine Olfie. Een groen afvalschip vaart altijd in de richting van de vuurtoren met een groen licht. Met elke lading afval die de schepen brengen, wordt het eiland groter. SPEL


Schipper mag ik overvaren, ja of nee? Alle groepen spelen mee met het spel. De uiteindelijke winnaar krijgt een puzzelstuk. KLASSENTIPS Themahoek • Watertafel: de kinderen kunnen naar hartelust experimenteren met alles wat de onderwijzer(es) aanbiedt. • De zee: de kinderen kunnen zelf een schip versieren: een grote kartonnen doos schilderen, een kartonnen posterbuis eraan bevestigen, wat vlaggetjes en ballonnen maken. De kleuters kunnen naar hartelust varen. Het water is een blauwe doek. DOELSTELLING:

• Een zintuiglijke ervaring in haar totaliteit ervaren (zintuiglijke ontwikkeling). Klassikale activiteiten • Kapitein zegt... Schipper zegt...


l


DOELSTELLING:

• Grootmotorisch bewegen (motorische ontwikkeling). • Dynamisch bewegen (motorische ontwikkeling).

SPEL:

MEMORY

Zoek twee dezelfde foto’s. SPEL


Het is leuk om een reuzenmemory te spelen op de speelplaats. De kinderen kunnen per groep tegen elkaar spelen met reuzegrote kaarten. Wie gewonnen heeft, verdient een puzzelstuk. KLASSENTIPS

• De kinderen kennen memory als spel in de klas. • De juf kan van iedereen een foto nemen en die kopiëren. De kinderen kleuren hun foto tweemaal op dezelfde manier in. De juf lamineert alle exemplaren en de kleuters kunnen een prachtig memoryspel spelen in de klas. DOELSTELLING:


DEEL 3 Alle kinderen komen samen op de speelplaats met de burgemeester en de Olfies. De Olfies zijn droevig want na al die avonturen weten ze helemaal niet of ze nu een nieuwe woning hebben of niet. De kinderen leggen alle puzzelstukken bij elkaar en gaan op zoek naar de plaats van de nieuwe woning voor de Olfies. De Olfies zijn heel tevreden met hun nieuwe woning en zijn de kinderen en de burgemeester enorm dankbaar. De burgemeester schenkt voor iedereen nog een fruitsapje in en uit zijn blije gevoelens naar de kinderen.

Tekst: Hannelore D’hondt © 2004 Uitgeverij Lannoo www.lannoo.com De Olfies – De verdwenen landkaart ISBN 90 209 5809 7


l


groepen 1, 2 en 3

Recommend Documents