12 L E E S T E K S T
Groeien Afrikaanse aardappelen aan de bomen
Cassave of maniok
De dikke knollen van de maniokplant kunnen tot meer dan 20 cm lang worden, en wel tot 10 cm dik. Wat de vorm betreft lijken ze op dikke wortels, maar dan met een bruine schil. Maniok heeft het grote voordeel dat het heel makkelijk te kweken is. De plant stelt immers weinig eisen. Ze kan groeien op heel arme grond, die het liefst niet te vochtig is. Ze kan zelfs heel goed droogte verdragen. De plant heeft immers zelf een oplossing bedacht voor periodes van droogte : ze laat haar bladeren vallen en zorgt er zo voor dat ze geen of weinig water nodig heeft. Bij regenval groeien de blaadjes snel weer aan. Kan maniok dan niet dé oplossing bieden op plaatsen waar te weinig voedsel is? Spijtig genoeg is het probleem niet zo eenvoudig. Maniok heeft immers het nadeel dat het niet zo voedzaam is. De knol bevat wel heel veel zetmeel, wat calorieën oplevert, en vitamine C. Daar tegenover staat echter dat maniok heel arm is aan vitamine A en eiwitten. Deze voedingsbestanddelen zijn essentieel in onze voeding. Een dieet van enkel maniok, zal dus zeker niet al het nodige bieden aan het lichaam.
Het basisvoedsel in het Zuiden Wat de aardappel is voor ons, en pasta voor de Italianen, dat zijn maniok en kookbananen voor heel wat Afrikanen. Een maaltijd is geen maaltijd als er geen pap of puree van die twee op tafel komt. Maniok en kookbananen zijn een beetje vergelijkbaar met onze aardappel. Vaak gaat het immers om knolgewassen die veel zetmeel bevatten.
Kookbanaan : aardappelen die aan struiken groeien? Wat hebben bananen met aardappelen te maken. Op het eerste zicht niet zo veel, ware het niet dat bananen ook heel veel zetmeel bevatten. In Afrika kweekt men heel wat verschillende soorten bananen. Bij ons in België kennen we vooral de dessertbanaan. Deze kan je zo uit het vuistje eten. In Afrika kweekt men echter hoofdzakelijk kookbananen. In Uganda en Tanzania is dit de matoke. Deze groene, gele of roodachtige vrucht van 30 tot 40 cm moet lang gekookt of gebakken worden alvorens je hem kan opeten. Een flinke beet in een rauwe kookbanaan lijkt immers op een grote hap in een rauwe aardappel. De matoke wordt gekookt, en daarna wordt er puree van gemaakt. En de smaak? Wel, vergelijk die maar met aardappelpuree met een lichte bananensmaak. Kookbananen bevatten naast zetmeel en vitamine C ook veel vitamine A en een aantal belangrijke eiwitten. Ze zijn voedzamer dan cassave. Ze stellen echter heel wat meer eisen aan de omgeving. Zo heeft de plant enorm veel water nodig: 2 tot 3 keer meer dan de neerslag die normaal gezien in België valt. Akkerbouw 12.1
12 L E E S T E K S T
Gezonde en evenwichtige voeding Het is duidelijk dat maïs, kookbanaan en knolgewassen zoals zoete aardappel, yam of cassave heel veel energie leveren, maar op zich geen evenwichtige maaltijd vormen. Groenten en voedingsmiddelen die rijk zijn aan eiwitten, moeten deze zetmeelproducten aanvullen om een evenwichtige maaltijd te vormen. Op die manier worden aan het lichaam alle bouwstoffen gegeven die het nodig heeft. Ieder Voor Allen werkt in het Zuiden samen met mensen op het platteland. Een goede en gezonde voeding is een van de aandachtspunten. In Bukoba (Tanzania) en Mbarara (Oeganda) kweken vrouwen oesterzwammen. Oesterzwammen bevatten immers net als vlees en vis veel eiwitten, en kunnen het dagelijks voedselpakket aldus enorm verrijken. Ook naar het kweken van groenten gaat veel aandacht. In Muleba (Tanzania) worden bij de oogst zelfs kooklessen gegeven, zodat iedereen weet hoe de groenten het best worden klaargemaakt. Lesgeefster Godbertha legt uit: "Dit jaar hebben we kooklessen georganiseerd voor onze Wahayavrouwengroepen. In de groentetuintjes die ze vorig jaar hadden aangelegd, was de oogst vrij goed. Toch hadden de vrouwen een belangrijk probleem. Wat moesten ze nu met al die wortelen en die Chinese kool aanvangen. Het zag er allemaal wel lekker en gezond uit, maar hoe konden ze dat klaarmaken, zodat hun mannen en de kinderen het ook zouden eten. Het ging tenslotte om iets nieuws. We brachten de gezinnen samen en gaven hen kooklessen: de mannen gingen in groepjes bijeen zitten om te kijken en de vrouwen begonnen ijverig met potten te sleuren. Het gerecht dat het meeste succes kende was de hutsepot van wortelen met maniok en die van witte bonen met maniok. Maniok vinden ze hier een minderwaardig gewas tegen honger. Klaargemaakt met wortelen leek het een echt feestgerecht. Zo hadden we eigenlijk twee vliegen in een klap: de vrouwen weten nu hoe ze wortelen kunnen gebruiken en maniok wordt niet langer bekeken als een hongergewas, maar als een volwaardig gewas".
12.2 Akkerbouw
12 W E R K B L A D
Groeien Afrikaanse aardappelen aan bomen ? 1. Een vergelijking Vergelijk de vruchten uit de tekst eens met onze aardappelen. Sommige zaken zul je niet in de tekst vinden. Een encyclopedie, een naslagwerk of internet kan je dan wellicht een stapje verder helpen.
andere naam
uitzicht
kleur
grootte
waar groeien ze
voedingswaarden
teelteisen
eigenaardigheden
Akkerbouw 12.3
12 W E R K B L A D
2. Armenvoedsel De aardappel is het voedsel voor de armen. Waarom zegt men dat ? Welke eigenschappen van de aardappel zorgden ervoor dat dit inderdaad zo was ?
3. Aardappelen, bananen en maniok in de atlas Duid op een wereldkaart het werelddeel uit de tekst aan waar de verschillende vruchten geteeld worden. Zorg voor een passende legende. Welk klimaat heerst er daar?
Komen de kenmerken van dat klimaat overeen met de eisen die de plant stelt? En waarom?
Deze kaart van Afrika herken je vast. Zoek in je atlas de twee landen op waarvan sprake is in de tekst. Kleur ze op deze kaart en schrijf de naam van het land erbij. Vul aan met de legende. Bekijk in je atlas de specifieke kaart i.v.m. het klimaat (temperatuur en jaarlijkse neerslag) en het bodemgebruik. Vergelijk beide landen. Vul nu de tabel in. Uganda
Tanzania
Temperatuur Neerslag Bodemgebruik Klimaat
Geef 2 Afrikaanse landen waar men ook zo’n project zou kunnen opstarten.
Zou je graag aan zo’n project meehelpen ? Waarom (niet) ?
12.4 Akkerbouw
= of ≠
12 D O E - A C T I V I T E I T
Groeien Afrikaanse aardappelen aan bomen ? 1. Aardappeldrukkussens
Snijd heel simpele motieven uit je aardappel vertrekkend vanuit 1 basisvorm van 2,5 op 2,5 cm. Zoek eventueel zelf naar andere motiefjes.
35?cm 45?cm 50cm
Nu verdeel je het binnenvlak van je kussen in meerdere gelijke vlakken. Teken de nodige hulplijnen met potlood. Bepaal zelf in hoeveel. Zorg ervoor dat het patroon van de motieven past in de vlakken. Bedruk met de aardappelstempels. Gebruik maar enkele kleuren. Breng voor elke druk opnieuw verf aan met je penseel. Probeer eerst op testdoekje. Maak je verf iets vloeibaarder indien het niet goed lukt.
Voorbeelden van verschillende rasters op basis van deze motieven. Er zijn eindeloze combinatiemogelijkheden. Maak nu een boord rond het binnenraster. Eventueel gebruik je een nieuw motief. Voorbeeld van een boord
Voorbeeld van het volledige kussen.
Akkerbouw 12.5
50cm
De bedoeling is dat een vlak wordt opgevuld door middel van aardappeldrukken. We meten op het stuk stof een vlak van 35 op 35 cm met daar rond een boord van 5 cm. De overblijvende boord van 2,5 cm vormt de naairand.
35?cm
We maken een eigen aardappeldruk op textiel: Het is altijd zoeken naar een mooi idee voor moederdag. Misschien kan je daarvoor nu al aan de slag. Materiaal nodig: - 2 stukken textiel van 50 op 50 cm : een oud en dicht geweven laken volstaat. - textielverf en penselen - aardappelen - meetlat en vet potlood
45?cm
De Kudhinda-ambachtslui uit Zimbabwe maken hun prachtige wandkleden op basis van aardappeldruktechnieken. Ze verkopen deze handgemaakte, ambachtelijke creaties over heel de wereld met behulp van een nieuwe technologie: namelijk langs internet. Zoek het maar eens op: www.novica.com
