20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis Bart Debyser, Tine De Backer, Tina Vandecasteele, Els Demuynck en Sofie Verhaeghe
39ste week van de Verpleegkundigen en Vroedvrouwen - 2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Introductie – Aanleiding – Onderzoeksdoel
• Methode – Kwalitatief theorievormend onderzoek – Kwantitatief registratieonderzoek
• Resultaten – Situering analyse – schematisch overzicht – Analyse verpleegkundigen
• Verdere planning • Literatuurlijst
1
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Introductie – Aanleiding – Veelvoorkomend probleem (aard, duur en intensiteit van relatie) (Waschgler, et al. 2012; Gerberich et al., 2004; Aberhalden et al., 2007)
• • • •
Fysieke agressie – 1 kans op 10 werkjaren (Foster et al., 2007) Verbale agressie – 81% verbaal bedreigd gevoeld in voorbije maand (spoed) (Ryan, 2006) Seksueel ongewenst gedrag – 20% ongewenst gedrag ervaren (spoed) (Ryan, 2006) ‘Abusive acts’ – 2% van zorgverleners bekende (ouderenzorg) (Sandvide et al, 2004)
– Afhankelijk van type onderzoek & meten en omschrijven van agressie – In twee richtingen; • Patiënten verpleegkundigen (Gerberich et al, 2004; Cole et al, 2005) • Verpleegkundigen patiënten (Evers et al, 2002)
– Invloed op kwaliteit van zorgverlening • Vanuit perspectief van verpleegkundigen (Duxbury & Whittington, 2004; Nolan et al., 1999) • Vanuit perspectief van patiënten (Maben et al., 2012)
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Introductie – Aanleiding – “Het toebrengen van schade aan materiaal of aan een ander persoon door het overschrijden van de grenzen, normen of regels van de ander zich uitend in verbale agressie, bedreiging, fysieke agressie of agressie naar objecten” (Oud, 2005) Invulling van WAT Invulling van ERNST
2
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Introductie – Aanleiding – “Het toebrengen van schade aan materiaal of aan een ander persoon door het OVERSCHRIJDEN VAN DE GRENZEN, normen of regels van de ander zich uitend in verbale agressie, bedreiging, fysieke agressie of agressie naar objecten” (Oud, 2005) Invulling van WAT Invulling van ERNST Welke grenzen, waarden of normen worden overschreden om GOG te ervaren?
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Introductie – Onderzoeksdoel – Term ‘Grensoverschrijdend gedrag’ (GOG) – Inzicht in beleving en betekenisgeving
“Wat maakt dat gedrag binnen de relatie patiënt-verpleegkundige als grensoverschrijdend wordt ervaren?” “Welke processen of mechanismen beïnvloeden de subjectieve ernstbeleving van GOG?”
3
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Methode A. Kwalitatieve onderzoeksmethode Begrijpen van GOG vanuit ervaringen van verpleegkundigen en patiënten Purposive sample – Verpleegkundigen (leeftijd, geslacht, opleiding, werkervaring, ..) – Patiënten (leeftijd, geslacht, pathologie, ..) Theoretical sampling • Semi-gestructureerde, narratieve interviews – 18 verpleegkundigen en 20 patiënten • Analyse door constante comparatieve methode (Morse, 1994; Verhaeghe, 2007;
• •
Boeije, 2005)
• Onderzoekerstriangulatie, peer debriefing en audit trail
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Methode B. Kleinschalig kwantitatief registratieonderzoek • • • •
Indicatie frequentie en vorm van GOG Vier algemene ziekenhuisafdelingen (2 algemene ziekenhuizen) Geanonimiseerde steekkaarten – gesloten brievenbus (4 weken) Descriptieve analyse
1.
Beschrijf beknopt het gedrag dat u als grensoverschrijdend ervaren hebt?
2.
Duid aan met een verticale streep op onderstaande balk hoe erg u dit ervaren hebt?
Niet erg
3.
Heel erg
Zo u verder over het incident wenst te spreken, gelieve uw code te noteren:
4
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten Frequentie en vorm GOG Analyse verpleegkundigen
Analyse patiënten
Interactie
Interventie-ontwikkeling Implementatie-onderzoek
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten Frequentie en vorm GOG Analyse verpleegkundigen
Analyse patiënten
Interactie
Interventie-ontwikkeling Implementatie-onderzoek
5
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten – Frequentie en vorm van GOG – – – –
Diverse situaties 76 incidenten gemeld (56 ‘erg of heel erg’ – 20 ‘niet of matig erg’) Vergelijking afdeling: geen verschil in ervaren ernst Vergelijking verpleegkundigen: verschil in ervaren ernst ‘niet erg’
• •
Verpleegkundige aanspreken met ‘dingske’ Verschillende keren arm van VPK stevig vastnemen
‘matig erg’
• •
Pt. wil I.M-inspuiting van arts omdat wij ‘er niet toe capabel zijn Pt. belt om meer suikerklontjes en is kwaad dat we dit niet weten
‘erg’
• •
Pt. slaapt tijdens familiebezoek. Familie verwijt ons dat we iets gegeven hebben. Patiënt knijpt verpleegkundige in de bil wanneer ze wil helpen.
• •
Schoppen, bijten, knijpen van verpleegkundige bij verzorging Pt. hoest in gezicht verpleegkundige zonder hand voor mond te houden
‘heel erg’
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten Frequentie en vorm GOG Analyse verpleegkundigen
Analyse patiënten
Interactie
Interventie-ontwikkeling Implementatie-onderzoek
6
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten – Analyse verpleegkundigen – Karakteristieken deelnemende verpleegkundigen
Aantal interviews
Geslacht
Leeftijd (jaar)
Werkervaring (jaar)
Beroep
18
M: 2 V: 16
23-62
3-25
2: verzorgende 7: gediplomeerd 7: bachelor (1: hoofdverpleegkundige) 2: master (1: hoofdverpleegkundige)
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten – Analyseschema verpleegkundigen Onrechtstreekse regulerende factoren: Rol van team en hoofdverpleegkundige Invloed van afdelingscultuur en - gewoontes Rechtstreekse regulerende factoren: Mate waarin de verpleegkunde de patiënt als mens kent Mate van inlevingsvermogen van de verpleegkundige Manier van omgaan met GOG
Incident dat aanleiding kan geven tot ervaring van GOG
Betekenisverlening bij incident
Ervaring van GOG
Bepalende factoren: Mate van ervaren controle op de zorgsituatie Mate van conformeren van de patiënt Mate van diskwalificatie van de eigen persoon Mate van dankbaarheid en erkenning
7
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten – Analyseschema verpleegkundigen Onrechtstreekse regulerende factoren: Rol van team en hoofdverpleegkundige Invloed van afdelingscultuur en - gewoontes Rechtstreekse regulerende factoren: Mate waarin de verpleegkunde de patiënt als mens kent Mate van inlevingsvermogen van de verpleegkundige Manier van omgaan met GOG
Incident dat aanleiding kan geven tot ervaring van GOG
Betekenisverlening bij incident
Ervaring van GOG
Bepalende factoren: Mate van ervaren controle op de zorgsituatie Mate van conformeren van de patiënt Mate van diskwalificatie van de eigen persoon Mate van dankbaarheid en erkenning
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten – Analyse verpleegkundigen – Bepalende factoren: op een bepaald moment en in een bepaalde situatie grens overschreden waardoor gedrag ‘grensoverschrijdend’ is. – Verschillende dimensies: • Mate van ervaren controle op de zorgsituatie “Omdat je de mensen wel wil goed verzorgen of dat je het misschien nog op een andere manier zou willen doen, maar dat je eigenlijk niet kan door tijdsgebrek of daar andere omstandigheden soms.”
• Mate van conformeren van de patiënt “Mensen eisen teveel, verwachten daarbij teveel. Zaken die ze zelf kunnen; bv. bellen om glazen water te vullen. Je moet snel komen en ze kunnen het zelf.”
• Mate van diskwalificatie van de eigen persoon “Je komt binnen en zegt “Goedemorgen”. Geen enkele “Goedemorgen” terug! Je kan niet zelf praten. “Mevrouwtje, ga je dit of dat doen”. Dat vind ik moeilijk. Dat verondersteld wordt dat geen beleefde goeiedag moet gezegd worden”
• Mate van dankbaarheid en erkenning “Ik doe hier mijn best, en de familie en de patiënt zijn van mening, jullie doen eigenlijk niet genoeg. Je komt niet rap genoeg, mensen zijn niet goed verzorgd, en ze moeten lang opzitten… Terwijl je weet dat je al wat je kon gedaan hebt. Dat kwetst dan wel.” “Je doet al wat je kan voor de mensen, maar het wordt dikwijls niet geapprecieerd. De mensen zien dat niet altijd, wat je allemaal doet.”
8
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten – Analyseschema verpleegkundigen Onrechtstreekse regulerende factoren: Rol van team en hoofdverpleegkundige Invloed van afdelingscultuur en - gewoontes Rechtstreekse regulerende factoren: Mate waarin de verpleegkunde de patiënt als mens kent Mate van inlevingsvermogen van de verpleegkundige Manier van omgaan met GOG
Incident dat aanleiding kan geven tot ervaring van GOG
Betekenisverlening bij incident
Ervaring van GOG
Bepalende factoren: Mate van ervaren controle op de zorgsituatie Mate van conformeren van de patiënt Mate van diskwalificatie van de eigen persoon Mate van dankbaarheid en erkenning
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten – Analyse verpleegkundigen – Regulerende factoren: die ervaring en ernstbeleving van GOG kunnen versterken of milderen – Verschillende dimensies: • Onrechtstreeks regulerend – Rol van team en hoofdverpleegkundige “Wij hebben een hoofdverpleegkundige die achter ons staat en mondig is om familie aan te spreken. De hoofdverpleegkundige steunt ons.” “Ik denk dat dit een stuk door de hoofdverpleegkundige gestuurd wordt en ook door een aantal collega’s die het voordoen. Persoonlijk ben ik dar een sterke trekker in. Collega’s zien dat, en op die manier gaat het wel makkelijker. Ze zien dat er andere manieren zijn.”
– Invloed van afdelingscultuur en – gewoontes “Ongewenst gedrag is moeilijk te mijden. Door ziekenhuisroutines – op dat uur moet gewassen worden, op dat uur komt het eten – is dat moeilijk. Ik merk dat je averechts effecten krijgt als je dwingt om op te staan”. “Dat doet een keer deugd, dat je dat eens kunt zeggen.”
9
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten – Analyse verpleegkundigen – Regulerende factoren: die ervaring en ernstbeleving van GOG kunnen versterken of milderen – Verschillende dimensies: • Rechtstreeks regulerend – Mate waarin de verpleegkundige de patiënt als mens kent “Ik weet, ‘eigenlijk weten ze niet wat ze doen omwille van dementie’. Het is niet leuk maar dat blijft niet hangen, je kunt het plaatsen”. “Het grensoverschrijdend gedrag is ook meestal niet met patiënten waar je een goede band mee hebt, hé.”
– Mate van inlevingsvermogen van de verpleegkundige “Patiënten komen op de eerste plaats, zelf ben je minder belangrijk. Je moet op je tanden bijten en nadenken voor je iets zegt, patiënten mogen niet gekwetst worden.”
– Manier van omgaan met GOG “Het is creativiteit. Naar medicatie toe; op een later tijdstip of een andere manier proberen. Met concrete dingen omzeilen, om niet uit te lokken”.
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis • Resultaten – Verdere planning Frequentie en vorm GOG Analyse verpleegkundigen
Analyse patiënten
Interactie
Interventie-ontwikkeling Implementatie-onderzoek
10
20/04/2013
Grensoverschrijdend gedrag in de gezondheidszorg: Inzicht in de ontstaansmechanismen en de betekenis •
Literatuurlijst – – – – – – – – – – – – – –
Abderhalden C, Needham I, Dassen T, Halfens RJG, Fischer JE, Haug HJ. Frequency and severity of aggressive incidents in acute psychiatric wards in Switzerland. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health 2007;3(1):30. Boeije H. Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen. Amsterdam: Boom Onderwijs; 2005. Cole, A. (2005) Four in five nurses on mental wards face violence. British Medical Journal, 330, 1227. Duxbury J, Whittington R. Causes and management of patient aggression and violence: staff and patient perspectives. J Adv Nurs 2004;50(5):469-478. Evers, W., Tomic, W., Brouwers, A. (2002). Aggressive behaviour and burnout among staff of homes for the elderly. Int J Ment Health Nurs. 200211(1):2-9. Foster C, Bowers L, Nijman H. Aggressive behaviour on acute psychiatric wards: prevalence, severity and management. J Adv Nurs 2007;58(2):140-9. Gerberich SG, Church TR, McGovern PM, Hansen HE, Nachreiner NM, Geisser MS, et al. An epidemiological study of the magnitude and consequences of work related violence: The Minnesota Nurses’ Study. Occup Environ Med 2004;61:495503. Maben, J., Adams, M., Peccei, R., Murrells, T., & Robert , G. (2012). ‘Poppets and parcels’: the links between staff experiences of work and acutely ill older peoples’ experience of hospital care. Int J Older People Nurs., 7(2), 83-94. Morse J. Critical issues in qualitative research methods. Thousand Oaks: Sage Publications; 1994. Nolan P, Dallender, J, Soares J, Thomsen S, Arnetz B. Violence in mental health care: The experiences of mental health nurses and psychiatrists. J Adv Nurs 1999;30 (4): 934-941. Ryan, D. & Maguire, J. Aggression and violence – a problem in Irish Accident and Emergency Departments? J Nurs Manage 2006; 14, 106-115. Sandvide, A., Aström, S., Norberg, A., & Saveman, B. (2004). Violenc in institutional care for elderly people from the perspective of involved care providers. Scandinavian Journal of Caring science, 18, 351-357. Verhaeghe S. De confrontatie met traumatisch coma: een onderzoek naar de beleving van familieleden [proefschrift]. Gent: Universiteit Gent; 2007. Waschgler K, Ruiz Hernández JA, Llor Esteban B, García-Izquierdo M. Patients’ aggressive behaviours towards nurses: development and psychometric properties of the hospital aggressive behavior scale- users. J Adv Nurs 2012.
11
