GPS wandeling over landgoed Rhijnauwen, lengte ongeveer 4 kilometer.
1. Start bij de Veldkeuken, Koningslaan 1, 3981 HD Bunnik Coördinaten: N 52.04.052 E 005.10.224 De Veldkeuken: Puur, ambachtelijk & biologisch. De Veldkeuken is gesitueerd in het bezoekerscentrum van het landgoed dat nu ook als theeschenkerij dienst doet. Even verderop, in het koetshuis van landgoed Nieuw Amelisweerd is de bakkerij en keuken van René van der Veer en Juliëtte Borggreve. De ingrediënten zijn geheel biologisch en zoveel mogelijk afkomstig van de naastgelegen eeuwenoude moestuin of uit de streek.
2. IJskelder Coördinaten: N 52.04.055 E 005.10.152 Zoek het hoogste punt. Deze oude ijskelder is speciaal hersteld ten behoeve van een bepaald soort dieren. Vraag 1: Welke dieren zijn dit? P = ringslangen R = woelratten S = vleermuizen Vraag 2: Wat weet je van deze diersoort? L = het zijn zoogdieren die winterslaap houden A = het zijn reptielen M = ze zijn heel agressief
GPS wandeling Rhijnauwen
© Het Buitenbureau
pagina 1
3. Hoek “Hoge Weide” Coördinaten: N 52.04.240 E 005.09.856 Vraag 3: welke bomen zie je hier met name? E = beuken en eiken F = beuken en essen G = eiken en essen
4. Aansluiting op Rhijnauwenselaan Coördinaten: N 52.04.637 E 005.09.908 Je loopt hier langs bunkers die zijn aangelegd voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een belangrijke verdedigingslinie uit de Nederlandse geschiedenis. Deze nieuwe linie diende ter vervanging van de uit eind 17de eeuw daterende Hollandse Waterlinie. Een belangrijk verschil tussen de oude en de nieuwe Waterlinie is dat de stad Utrecht nu binnen de linie viel Vanaf 1871 werd de nieuwe linie als zodanig genoemd. De waterlinie lag als een beschermende krans rondom de stden van Holland. 85 km lang en 3 tot 5 km breed. Met 46 forten strekte de Nieuwe Hollandse Waterlinie zich uit van het eiland Pampus in de Zuiderzee tot aan de Biesbosch. Daarnaast bestaat de linie uit de vijf vestingsteden Muiden, Weesp, Naarden, Gorinchem en Woudrichem. Vraag 4: Hoe heten deze bunkers officieel? E = bunkerplaatsen U = groepsschuilplaatsen F = officiersplaatsen
GPS wandeling Rhijnauwen
© Het Buitenbureau
pagina 2
5. Bij Uithof Coördinaten: N 52.04.855 E 005.10.547
Je ziet onderweg veel knotwilgen langs de sloot. Knotwilgen horen typisch thuis in de Hollandse poldergebieden. Aanvankelijk dienden wilgen om beschutting tegen de wind te bieden. Vraag 5: Wat is momenteel de belangrijkste reden waarom wilgen worden geknot? T = uit landschapscultureel oogpunt S = ten behoeve van een goede biotoop voor planten en vogels U = om de wilgentenen te kunnen gebruiken
Je staat nu op een knooppunt tussen Bunnik, Wijk bij Duurstede en Bunnik, belangrijke plaatsen in de Romeinse Tijd. De Limes (zie plaatje) is de grens van het voormalige Romeinse Rijk en werd van ongeveer 57 voor Chr tot ongeveer 400 na Chr door de Romeinen gebruikt. Dorestad was toen een van de grootste en belangrijkste handelsplaatsen in Noordwest Europa. Vraag 6: Hoe heet de plaats nu die toen Dorestad heette? E = Wijk bij Duurstede A = Bunnik U = Utrecht
GPS wandeling Rhijnauwen
© Het Buitenbureau
pagina 3
6. Hoek Rijnsoever en Vossengatsedijk Coördinaten: N 52.04.573 E 005.10.889 Je loopt hier langs Fort bij Rijnauwen. Momenteel is dit fort met name belangrijk voor de natuur, er komen heel veel zeldzame soorten planten en dieren voor. Dit is een van de soorten die hier veel broedt:
Vraag 7: hoe heet deze vogel? M = koperwiek L = ijsvogel K = winterkoninkje
7. Theehuis Rhijnauwen Coördinaten: N 52.04.221 E 005.10.663 De naam Rhijnauwen komt waarschijnlijk van Auen, een oud woord voor de natte weidegronden langs de Rijn. Sinds 1933 is in het oude landhuis een jeugdherberg gevestigd, dit is de oudste jeugdherberg van Nederland. Het grootste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie maakt deel uit van het Landgoed Rhijnauwen. Het werd gebouwd tussen 1867 en 1869. Dichtbij het fort en bij de jeugdherberg staat het Theehuis Rhijnauwen, een van de grootste trekpleisters van dit gebied.
Vul nu de letters van de goede antwoorden hieronder in en zoek dit voorwerp in één van de ingangen van de bunker die verstopt is tussen struiken op de parkeerplaats van het Theehuis. 1
2
3
4
5
6
7
En dan is het nu tijd voor de High Tea! GPS wandeling Rhijnauwen
© Het Buitenbureau
pagina 4
GPS wandeling Rhijnauwen
© Het Buitenbureau
pagina 5
Bijlage uit Volkskrantreizen vrijdag 23 januari 2009: Opnieuw is er protest tegen een weg door natuurgebied Amelisweerd. Pieter Sabel gaat er wandelen met de beheerder.
'Ach kijk, daar zijn mijn kleine vriendjes.' Joop Spaans kijkt over het verweerde hek naar beneden. Tussen de natte bladeren piepen de eerste helgroene sprieten. Sneeuwklokjes. De eerste. 'Straks is het hier een grote witte bloemenzee.' De sneeuwklokjes staan aan het begin van de 'Sneeuwklokjeslaan', de bomenlaan tegenover het statige landhuis van Nieuw-Amelisweerd. Het ruikt er naar bosgrond, naar nat mos. Afgezien van de voorzichtige sprieten van de kleine vriendjes is het bruingeel blad wat er te zien is, bijgestaan door een kalme winterzon. Dat is straks wel anders. Dan zijn er weer wilde hyacinten, en bijzondere soorten narcissen. En dan kun je op de eerste mooie zondagen van 2009 'over de hoofden lopen'.
Amelisweerd, het 'zit onder de huid' van beheerder Joop Spaans (53). Het is zijn achtertuin. Bijna letterlijk nu hij in Bunnik woont, dat grenst aan het natuurgebied. Amelisweerd, de verzamelnaam van Oud-Amelisweerd, Nieuw-Amelisweerd en Rhijnauwen. Ingeklemd tussen Utrechtse buitenwijken, De Uithof en Bunnik. Decor van felle protesten in de jaren tachtig tegen de aanleg van de A27 aan de westkant van het gebied. Het asfalt won, de weg is nu overal te horen door de ongeveer honderd hectare natuurgebied. En de geschiedenis herhaalt zich: vorige week zaterdag kringelde een lint van 2.500 actievoerders door het gebied, uit protest tegen nieuwe plannen voor een weg die de verkeersdruk op Utrecht moet verminderen. Het zou betekenen dat Amelisweerd wordt ingeklemd en opgeslokt door autowegen - voorzover dat al niet het geval is. 'Kunnen ze het van alle kanten goed zien', gnuift Spaans. Amelisweerd werd ooit aangelegd als landgoed, in 1224, ontgonnen door ridder Amelis. Na zijn overlijden werd het gebied opgesplitst, later het oude en nieuwe gedeelte genoemd. Napoleon woonde er nog, 600 jaar later. Acht dagen, maar toch. 'Na ruim 700 jaar menselijk ingrijpen kun je het nauwelijks nog natuur noemen', zegt Spaans. 'In feite is het halfnatuur. De Kromme Rijn werd getemd, het landgoed werd steeds wisselend veranderd, afhankelijk van de laatste mode. De dynamiek is weg. Maar we werken er hard aan om die weer terug te krijgen.' Neem De Beurs. Een klein stukje 'beursvormig' moerasgebied aan de noordkant van Nieuw-Amelisweerd. Ooit hooiland, nu schrale zandgrond, onderbroken door kwellen (grondwatervijvers). Ooit bedoeld voor menselijk gewin, nu is na ontginning de
GPS wandeling Rhijnauwen
© Het Buitenbureau
pagina 6
kamsalamander er weer gesignaleerd. Tot grote vreugde van Spaans. Achter hem vliegen twee patrijzen op. Het stikt er van de ringslangen. In de zomer groeien er wilde orchideeën. Door aanplanting van 'autochtoon plantmateriaal' is er weer mispel te vinden. Ligusters. Talloze libellen en de bruine winterjuffer.' Spaans: 'Het is weer een parel aan de kroon.' Bij een van de vijvers midden in het bos, aan de andere kant van de weg, steken sprietjes esdoorn door de bladeren. 'Barokke stijl', zegt Spaans achteloos. 'Je kunt het nog zien aan de grote, kaarsrechte Beukenlaan aan de overkant'. Aan de rand van de vijver staat een enorme taxus. 50 meter verderop was ook zo'n vijver, maar die is vergraven tot een kronkelvijver. 'Dat is weer in de Engelse landschapsstijl. Het is een ware stijlenkermis hier.' Dat maakt Amelisweerd tot een gebied waar iedereen zijn hart kan ophalen, vindt Spaans. Vogelaars bijvoorbeeld: vlak bij het landhuis van Nieuw-Amelisweerd zaten vorig jaar nog twee ransuilen. En de ijsvogel is terug, dankzij de zachter winters van de afgelopen jaren. In het Trapeziumbos, aan de noordkant, waar de onderwijsfabrieken van universiteitencentrum De Uithof boven de bomen uit torenen, zitten veel spechten en de wielewaal. Zeldzame paddenstoelen zijn er te zien, in het hart van het bos. Er zitten weer vossen. En aan het begin van het gebied staarde een ree verbaasd naar de oude Saab van Spaans. Hier staan de hoogste Iepen (38 meter) van Nederland. Een verzameling kleine, eigen wereldjes. 'Elk stukje is een verhaal op zich.' Maar het kost soms moeite om grote, door de mens veroorzaakte natuurveranderingen weer in ere te herstellen. De Sneeuwklokjeslaan werd een tijd geleden volledig omgeploegd voor de aanleg van een gasleiding, de fruitboomgaarden werden in de jaren zestig weggehaald, omdat het te veel geld kostte om fruit te blijven oogsten. Het is de paradox van Amelisweerd: natuur die werd vormgegeven door mensen, die niet kan zonder menselijk ingrijpen en er tegelijk onder te lijden heeft. Zijn telefoon gaat. De weg, tsja, de weg. Of actiegroep GroenFront de bomen in mag klimmen zondag, om nog maar eens aandacht te vragen. 'Als ze maar niets kapot maken.'
GPS wandeling Rhijnauwen
© Het Buitenbureau
pagina 7
