Jaargang 70, no. 8
Oktober 2015
Gouden Priesterjubileum van Iede de Lange & De herdenking van het veertigjarig bestaan van het Spiritijns onderwijs in Borana land Deel 2 Yabello In de namiddag van dinsdag 28 juli kwam ik aan in Yabello, het centrum van de spiritijnse evangelisatie in Borana land. Het stadje heeft een universiteit in wording. Op heel veel plaatsen sticht de regering nu universiteiten. Maar over het algemeen is het academisch niveau laag omdat er zo veel universiteiten worden opgericht en het aanbod van goede docenten klein is. Er is een grote groep van docenten met maar een baccalaureaat. De missiepost hier is vroeger een hotel geweest dat aangepast is aan de behoeften en omstandigheden van de spiritijnen. Een vleugel is erbij gebouwd voor bezoekers. Het geheel verkeert in redelijke staat, al hoewel hier en daar renovatie nodig is. De kerk die de spiritijnen bedienen ligt op loopafstand van de missiepost. Het is een mooi klein kerkje, gebouwd door een Nigeriaanse spiritijn. De karakteristieke Afrikaanse kruiswegstaties zijn door een Borana student gemaakt. Zondags zijn er zo’n 20 tot 30 gelovigen aanwezig. In totaal zijn er zo’n 200 katholieken waarvan het merendeel zogenaamde brood christenen zijn; mensen die zich bij de kerk hebben aangesloten omdat zij er voordeel bij hadden. Op het kerkterrein staat ook nog de oude kerk die nu dienst doet als hal die verhuurd wordt voor vergaderingen en bijeenkomsten. Het is de grootste zaal in Yabello naar men mij te verzekeren gaf. Bovendien is er het jongenshostel gevestigd met een computerschool. Zo’n 40 tot 50 jongens kunnen er verblijven. De middelbare school waar zij heen gaan grenst aan het kerkterrein. Tegenover de missie ligt het meisjeshostel. Hier verblijven zo’n 25 tot 30 meisjes. Zij gaan naar dezelfde middelbare school als de jongens. De spiritijnen hebben deze hostels gebouwd om tegemoet te komen aan de grote behoefte die er bestaat voor onderdak voor middelbare scholieren. De Borana moeten er aan wennen dat hun kinderen onderwijs volgen en niet de koeien en geiten gaan hoeden wat traditioneel hun werk is. De beste studenten van de Borana missies gaan naar de hostels. Omdat de ouders dit eerst niet zagen zitten werd kost en inwoning gratis aangeboden. Nu de financiële situatie van de missie in Borana land steeds moeilijker wordt, wordt er van de ouders een minimale bijdrage gevraagd als vergoeding. 1
De Ethiopische orthodoxe kerk is in Yabello aanwezig met drie kerken, terwijl er twee in aanbouw zijn. Toen ik met een Ethiopische spiritijn het stadje aan het verkennen was kwamen we bij toeval een orthodoxe priester tegen. Ik vroeg of we de kerk konden bezoeken. Dat was geen probleem. Het kerkterrein was zeer groot met graven als huisjes aan de buitenkant. De priester legde de betekenis van een schildering uit die aangebracht was bij de ingang van de kerk. Maar tot mijn grote verbazing liet hij mij en mijn collega niet de kerk van binnen zien. Achteraf vroeg ik hem waarom dat zo was. Hij zei me dat de priester mij niet vertrouwde; hij twijfelde of ik wel een geestelijke was. Bovendien ziet men niet graag dat niet-orthodoxen de kerk betreden. Tijdens mijn verblijf in Yabello heb ik met Iede een bezoek gebracht aan de lagere school die Ton Leus in Dharito gesticht heeft. De school ligt midden in de bush met in de wijde omgeving nauwelijks hutten te bekennen. Naar het blijkt zijn de mensen op aandringen van de plaatselijke autoriteiten verhuisd naar een andere plek in een poging meer weidegrond beschikbaar te krijgen. Kinderen moeten over een behoorlijke afstand naar de school lopen. De school verkeert in een schamele staat. Een opknapbeurt zou haar goed doen. Zij is niet opgebouwd met cement blokken, maar bestaat uit stokken die met modder gevuld worden en daarna met cement bestreken. De school vervult een belangrijke funktie in de Borana gemeenschap. Kinderen krijgen elementair onderwijs en worden zo geintroduceerd in een zich snel ontwikkelende maatschappij. Onderwijs wordt een onmisbaar hulpmiddel om te funktioneren in een dergelijke samenleving. Dhadim In Dhadim vonden de feestelijkheden plaats. Het ligt op 20 tot 25 km afstand van Yabello midden in de bush. Dhadim is de eerste missie van de spiritijnen in Borana land, gesticht in 1974. Iede liet me daar de plek zien waar hij zijn tentje bij de aanvang van de missie had opgezet. Later volgden de missies van Dhoqolle, Yabello en Dubluq. Plannen zijn er om een nieuwe missie te stichten in Moyale aan de grens met Kenia. Dhadim is een echte klassieke missie bestaande uit patershuis, zustershuis, kerk, school en kliniek. Hier ligt ook Ton Leus begraven dicht bij de kerk. Iede wees de plek naast het graf van Ton aan als de plaats waar hij het liefst begraven zou worden als hij in Ethiopië zou komen te overlijden. Evangelisatie onder de Borana is een uitermate moeilijke zaak. Zij vormen een half-nomadische stam waar alles draait om hun koeien. Als herders hebben zij een zeer sterk traditioneel waardenpatroon waaraan zij hun identiteit ontlenen. Ofschoon de missie onder hen enige succesjes heeft geboekt door onderwijs en gezondheidszorg aan te bieden, moet toch gezegd worden dat in het algemeen het evangelisatiewerk zeer traag gaat. Het is een zaak van lange adem. Daarom is het ook zo belangrijk dat missionarissen er voor lange tijd verblijven. Dan is het pas mogelijk hun taal goed te leren, door te dringen tot de kern van tradities en gewoonten en bescheid te weten hoe het evangelie geincultureerd kan worden. Iede en Ton zijn hier de sprekende voorbeelden van hoe
2
na lang en moeizaam werk toch enig resultaat mogelijk is. Continuïteit van personeel is hier essentieel voor de voortgang van de evangelisatie. Het gouden priesterjubileumfeest van Iede werd gevierd op vrijdag 31 juli. Er waren veel vrienden en bekenden uit heel Ethiopië van Iede en de spiritijnen aanwezig als ook de plaatselijke christenschaar. Ik schat dat er zo’n 150 tot 200 mensen aanwezig waren. De huidige bisschop van het apostolisch vicariaat van Awasa, mgr. Yohannes Migliorati was de hoofdcelebrant van de plechtige heilige mis. Medecelebranten waren de emeritus bisschop van het vicariaat, mgr. Lorenzo Ceresoli, Iede zelf, Joseph Shio, de vertegenwoordiger van het spiritijnse generalaat in Rome en Denis Bukenya, de hogere overste van de spiritijnen in Ethiopia. Bovendien waren alle spiritijnen in Ethiopië aanwezig en een aantal wereldheren van het vicariaat. Het koor van Dhadim en Dhoqolle, in kleurrijke gewaden, zong uit volle borst gepaste liederen. De zeer geliefde emeritus bisschop gaf een gloedvolle preek. Hij vroeg Iede om nog eens 43 jaar te blijven, waarop Iede prompt en to the point antwoordde: als God het wil. Op het einde van de mis waren er de gebruikelijke speeches van de bisschop, Denis Bukenya en Joseph Shio. Toen begon het te regenen en werd de mis met de zegen snel afgesloten. Daarna—het was ondertussen weer droog geworden—begon het meer materiële deel van het feest in open lucht, waarbij bier en wijn rijkelijk vloeiden. Geheel onverwachts ontmoette ik er maar liefst 8 oud studenten van me van het Tangaza University College in Nairobi. Het was een kleine reunie waarbij de anekdotes heen en weer vlogen. Sommigen van hen wisten zich nog examenvragen van kerkgeschiedenis te herinneren!! De hele middag werd er doorgefeest, terwijl ’s avonds er nog een barbecue was. De volgende dag was de herdenking van veertig jaar spiritijns onderwijs in Borana land belichaamd in de persoon van Iede. Er waren veel meer mensen aanwezig dan de dag ervoor bij het priesterfeest. Het programma bestond uit speeches van mensen die op de ene of andere manier bij het onderwijs betrokken waren, onderbroken door een muziekje. Iede zelf gaf ook een speech ex tempore. Alle speeches waren in het Borana zodat ik er niet veel van heb opgestoken. Als cadeau kreeg de school van Dhadim een projector aangeboden. Bovendien gaf de plaatselijke overheid een bedrag ter waarde van 10.000 euro voor de uitbreiding van de school van klas 8 naar de klassen 9 en 10 (middelbaar onderwijs). Er waren ook een stel oud studenten van de school van Dhadim aanwezig die het ver hadden geschopt en getuigden van het goede onderwijs dat de spiritijnen hun gegeven hadden. Ofschoon het programma nog doorging, kwam hiermee voor mij een einde aan het bezoek aan Iede. Die middag vertrokken de auto’s weer richting Arba Minch, terwijl de dag erop Addis werd bereikt. 3
Bezoek aan kardinaal van Addis Terug in Addis werd ik door Denis Bukenya uitgenodigd om met Joseph Shio en Ken Iwunna een bezoek te brengen aan Kardinaal Berhaneyesus Souraphiel, aartsbisschop van Addis Abeba. Het is een uiterst beminnelijke man, scherp van geest en intelligent. Tot mijn grote verbazing kende hij alle spiritijnen bij naam en was volledig op de hoogte van wat er in de katholieke kerk in Ethiopia en in de wereld gebeurde. Zelfs de toestand van de katholieke kerk in Nederland ontsnapte niet aan zijn aandacht. De volgende punten zijn de voornaamste zaken die ter sprake kwamen: Het oprukken van de Islam in Afrika in het algemeen en in Ethiopië in het bijzonder. Het geweld van Boko Haram passeerde de revue en het financieren van moskeeën door Saoudi Arabië overal in het land. Het aalmoezenierschap van de spiritijnen bij de Afrikaanse Unie. De kardinaal keurde dit van harte toe. De afbraak van het spiritijnse huis in Addis en de pogingen om een investeerder te vinden om een nieuw huis te bouwen. De kardinaal noemde nog enkele fondsen die financieel zouden kunnen helpen. De verhouding van de katholieke kerk met de Ethiopische orthodoxe kerk. De kardinaal probeert een Raad van Kerken op te richten in Ethiopië. Besluit Het bezoek aan Iede in Ethiopië was niet zonder uitdagingen, maar ik kijk er toch met voldoening op terug. Ik heb in Afrika alleen maar in landen gewoond en gewerkt waar spiritijnen al meer dan een eeuw missiearbeid verrichten. Dit is de eerste keer dat ik in een Afrikaans land was waar spiritijnen pas zeer recentelijk werkzaam zijn. Het is duidelijk dat ze worstelen met hun identiteit als missionaire gemeenschap. Zolang dat vraagstuk niet is opgelost, is hun toekomst niet erg rooskleurig. De discontinuïteit in personeel heeft hier deels mee te maken. Bovendien is de financiële basis van hun missiearbeid die zeer precair is, ook verweven met dit vraagstuk van hun identiteit. Tegen deze achtergrond kan gezegd worden dat de spiritijnse groep in Ethiopië in een crisis verkeert. Maar recente ontwikkelingen wijzen erop dat ze zich hier terdege van bewust zijn en er alles aan doen om deze situatie te boven te komen. Albert de Jong cssp
Brief van Iede de Lange Beste vrienden Hoewel de dag van mijn wijding de 12de september is, hebben we hier besloten om het op de 31ste Juli te vieren, direct voorafgaand aan de viering van 40 jaar Spiritijns onderwijs bij de Borana. Voor die gelegenheid heeft men mij gevraagd iets te schrijven over de 4
geschiedenis hier. Men vroeg zoiets van 350 woorden, maar dat schijnt praktisch onmogelijk. Ik heb de laatste 43 jaar proberen samen te vatten in beknopte vorm. Goed! Daar gaat hij dan. In 1972 vertrokken de paters Edward Kelly, William Jackson en Eef Nass naar Ethiopië. In Januari 1973 werd de groep tot vijf uitgebreid met de komst van een jonge Amerikaanse Spiritijn Bob Butt en mezelf. Na een lang proces van wikken en wegen waar te gaan werken, en al de administratieve rompslomp rond de werk vergunningen werd voor de Borana gekozen in het zuiden van Ethiopië. Veel steun ondervonden ze van de plaatselijke bevolking en de Administratie daar. Men stelde voor om in Dhadim van start te gaan. Dhadim werd beschouwd als de weidegrond door zowel Borana, Gabbra als Guji. Niemand durfde zich er te vestigen vanwege de onderlinge strijdgevoelens. Het idee om juist daar een missiepost op te richten met school vond ten dele zijn grondslag in het feit dat er water was. Al eerder had men er een boorput geslagen die men ons aanbood. Tegelijkertijd was het samenbrengen van de drie stammen een uitdaging. In 1975 werd de school officieel geopend en Eef Nass en de gouverneur van de streek gaven beiden een toespraak. Naderhand tijdens een vergadering met de Borana, waarin we hen vroegen hun steun te geven aan het project, vertelde een van de leiders onder de Borana het volgende verhaal: Lang geleden woonde er een man in het dorp die niets deed dan drinken. Je kon hem altijd zien liggen op de veranda voor zijn huis, stom dronken en haveloos gekleed. Zijn vrouw en kinderen hadden hem al lang de rug toe gekeerd. Op zekere dag liep een rijk man langs het huis vergezeld van vrienden en zag de man liggen. Hij vroeg zijn vrienden om hem naar zijn huis te brengen. Daar aangekomen werd hij in het bad gestopt en in nieuwe kleren gestoken. Toen zei de rijke man tot hem, dat hij hem een kans wilde geven. Hij kon licht werk verrichten rond het huis en in de tuin, en in ruil daarvoor zou hij hem eten en een slaapplaats geven. Maar, op een voorwaarde: geen drank meer. De man stemde toe en voor een tijdje ging alles goed, totdat de rijke man een feestje gaf en ook hem daarbij uitnodigde. De man kwam iets vroeger dan de andere gasten en zag al het heerlijke eten op tafel staan. Toen ontdekte hij onder de tafel hele rijen flessen met honingwijn. Hij kon de verleiding niet weerstaan en begon te drinken. En van het een kwam het ander. Binnen een mum van tijd waren de flessen leeg en lag hij dronken op de grond. Toen de heer des huizes met de gasten binnenkwam zag hij het tafereel even aan en commandeerde toen het dienstpersoneel de man van zijn nieuwe kleren te ontdoen en hem weer in zijn eigen plunje te kleden. Vervolgens liet hij hem zonder pardon weer op eigen veranda neer leggen. Toen de man ’s morgens zijn roes had uitgeslapen riep hij de buurt bijeen en vertelde van zijn prachtige droom. Jammer dat het maar een droom was, zei hij. De verteller zei daarop: Wat jullie ons hier hebben gebracht lijkt wel een droom, maar met Gods hulp en die van jullie, hoop ik van harte dat dit nooit in een droom verandert. Van meet af aan heeft de school goed gelopen en is het ‘t begin geworden van het onderwijs van velen: Borana, Gabbra en Guji.
5
Tezelfdertijd leerden wij, Spiritijnen, de taal en de gewoonten van de mensen met de hulp van de Borana en begonnen met de verkondiging van het Geloof dat ons daar had gebracht. Honderden studenten hebben de school in Dhadim en in Dhoqolle en Dharito doorlopen en hebben een plaats gevonden in de maatschappij als doctoren, rechters, onderwijzers, administrateurs en wat dies meer zij. Na verloop van tijd, in het begin van de tachtiger jaren, werden plannen gemaakt om een tweede post te openen: Dhoqolle. Grote steun kwam van de Administratie in Yabello. Men legde zelfs een weg voor ons aan om de plaats te bereiken. Een van de mensen ter plaatse gaf een bron voor de school. Pater Vincent Stegman was de motor van het plan, en na verloop van tijd ontwikkelde de school zich net als die van Dhadim tot een volwaardige lagere school met acht klassen. Weer enige tijd later begon het ook bij Pater Ton Leus te jeuken en werkte hij met het hoofd van Onderwijs in de gemeente om een school te bouwen in Dharito. Ton werkte onvermoeid aan de verwerkelijking van zijn plan. Jammer genoeg mocht hij het niet mee maken dat de school werd voltooid. Onverwacht kwam hij te overlijden en rust nu in de schaduw van de bomen in Dhadim. Ter herinnering aan hem werd de school door de regering tot “Father Ton Leus Memorial School” gedoopt. Zijn grootste gave aan de Borana is nog steeds naast de school zijn Dictionaire “Aadaa Boranaa” , waarin hij niet alleen de taal maar ook alle gewoontes en gebruiken en spreekwoorden heeft neergeschreven. Op 26 maart 1996 werd het boek gelanceerd, en een maand later op 29 April 1996 kwam hij te overlijden. Met de toekomst van onze studenten in gedachten na te zijn afgestudeerd in onze drie scholen, werd gezocht naar een weg om ze ook te volgen in hun verdere opleiding en kwam het idee van een studenten tehuis naar voren. Pater Vincent Stegman nam de leiding en in het begin van de jaren negentig werd het eerste tehuis geopend met accommodatie voor 48 jongens, terwijl een paar jaar later een zelfde gebouw werd neergezet voor meisjes in Yabello. Het idee was om de studenten naar de staatsschool te laten gaan, terwijl ze na schooltijd bijlessen zouden kunnen krijgen in Engels en rekenen en een computercursus zouden kunnen volgen. Nog weer later, in de jaren twee duizend, werd een zelfde complex gebouwd in Dubluq onder leiding van Pater Patrick Ugbaje, toen bleek dat de watervoorziening in Dhoqolle niet voldoende was voor alle studenten, waardoor men de studenten van klas zeven en acht naar Dubluq verhuisde. Ondertussen is de Dhoqolle school zelf wel weer een volwaardige lagere school geworden met acht klassen en verschaft Dubluq accommodatie aan de studenten van negen en tien. Naast het engagement in het onderwijs werd veel aandacht besteed aan de opbouw van een christen gemeenschap. Binnen ons team van Spiritijnen uit Nigeria, Kenia , Amerika en Nederland mogen we nu ook twee Borana Spiritijnen tellen. Pater Dida Wario werd gewijd in Dhadim in 2006 en Pater Kilimphe Garbicha in 2013. Ondertussen gaan onze gedachten uit naar een nieuwe post in Moyale op de grens met Kenia. De Katholieke Kerk in Borana mag dan klein zijn, maar de vruchten zijn er vele. Met het uitnodigen van de vele oud-studenten naar Dhadim om 40 jaar onderwijs te vieren hoopten we in staat te zijn om in Dhadim een Middelbare School op te bouwen met hun hulp. De opkomst en de uitkomst was ver boven verwachting.
6
In feite terugblikkend op dit geweldige feest waar bij “iedereen” aanwezig was, kan ik alleen maar met verbazing en dankbaarheid terugdenken aan het enorme respect en de dankbaarheid waarmee gesproken werd over het werk van de Spiritijnen. Het idee “Middelbare School” dat begonnen was als “even een balletje opgooien” had het effect van een sneeuwbal die groter en groter werd tot duidelijk werd dat de regering zich ging inzetten om de gebouwen neer te zetten en de onderwijskrachten te verschaffen, dat het district van Yabello Ethiopische Birr 200,000 ging bijdragen voor het meubilair, en de Universiteit van Hagere Mariam de bibliotheek met boeken en al voor haar rekening nam. En de Borana zelf? Het bleef tientjes en vijftigjes en honderdjes regenen op het doek dat op de grond was uitgespreid. Het geld dat op het doek werd geworpen en dat op de bank werd gestort ging de honderd duizend te boven. Onvoorstelbaar! Een feest om niet te vergeten en een geschiedenis om trots op te zijn. De droom waar een oude man in het begin van deze veertig jaren van sprak, vindt nog steeds weerklank. Ik hoop van harte dat ook deze droom van een Middelbare School in Dhadim werkelijkheid mag worden. Blijft mij het genot om jullie allen te bedanken voor de geweldige interesse en steun die ik in al deze jaren van jullie heb mogen ontvangen. Het ga jullie goed! Iede de Lange , Yabello – Borana ETHIOPIE
Bijeenkomst over het Godgewijde leven Op 3 en 4 september nam ik deel aan een bijeenkomst van religieuzen over het Godgewijde leven, georganiseerd door de KNR in het studiecentrum van de Dominicanen in Huizen Tijdens de twee studiedagen werd er gewerkt met de brief van paus Franciscus over het Godgewijde leven. Er waren ongeveer 35 deelnemers, mannen en vrouwen, van verschillende congregaties. We werden welkom geheten door de voorzitter van de KNR en de prior van de Dominicanen. De twee dagen stonden onder de deskundige leiding van Miriam Diricks. Wij hier in onze Congregatie hebben al verschillende keren de brief van de paus besproken en geciteerd in vieringen, maar nu werd de brief besproken met verschillende leden van andere congregaties en dan komen er toch weer nieuwe aspecten naar voren. Opvallend is dat de brief van een paus is, die zelf religieus is. Al sinds 300 jaar was er geen paus gekozen uit het religieuze leven. De brief is niet normatief, maar verzoenend vol dankbaarheid voor wat religieuzen in de kerk doen en hebben gedaan en hoopvol naar de toekomst toe. De brief is dan ook een vademecum voor de religieuzen van vandaag. Tijdens de bijeenkomst kwamen er verschillende religieuzen aan het woord die spraken over hun zoektocht binnen hun gemeenschap/congregatie naar vernieuwing, hetgeen diende als een soort opwarming voor onze verdere discussie. 7
Een Jezuïet uit Amsterdam sprak ons over een bijeenkomst van een maand opgezet door de Jezuïeten van de Lage landen, waaraan 104 leden van 60 tot 30 jaar deelnamen. Twee weken reflectie en twee weken praktijk in de industriestad Belfast. De uitwisseling daarna gaf weer zicht op mogelijkheden in het pastoraat in deze tijd. Het gaf velen leden een nieuw enthousiasme voor nieuwe uitdagingen in deze tijd. De Jezuïeten zijn ook erg actief in het internet-apostolaat. Een nieuwe site die in het Nederlands is opgestart is “Bidden onderweg”, gemakkelijk te vinden op de computer of met een App op Mobiel en iPad. Deze pelgrimstocht van de Jezuïeten was voor hen heel verrassend en vernieuwend. De volgende inleiding werd gegeven door een zuster van een cisterciënzer abdij. Buiten het contemplatieve leven is hun gastenverblijf altijd bezet, wat ook weer nieuwe inhoud en uitdagingen geeft aan hun contemplatieve leven. De zusters Augustinessen van Santa Monica zijn met enkele jongere zusters een nieuw project begonnen, “Casella”, meeleefweekenden met een nieuwe manier van klooster zijn. (www.casella.nl) . De meeleefweekenden hebben een wezenlijk ander uitgangspunt en doel dan een retraite. Drie jonge zusters van een tamelijk nieuwe religieuze gemeenschap, met als naam: “Geestelijke Familie - Het Werk “, gaven getuigenis van hun levenswijze. De titel van de groep is gebaseerd op de tekst uit Joh. 17,4 “Ik heb U op aarde verheerlijkt door het werk te volbrengen dat Gij Mij opgedragen hebt te doen”. De Groep is in 1938 door Julia Verhaeghe, een Belgische vrouw, gesticht en telt op dit ogenblik 100 leden. De groep trekt veel jonge mensen aan, mannen en vrouwen, een nieuwe vorm van hoopvol religieus leven. In Nederland hebben zij een huis in Merkelbeek bij Sittard. Hun taak wordt door hen omschreven als een nieuwe gemeenschap in dienst van de kerk. Onze groep heeft gedurende deze twee dagen vooral gestoeid met steekwoorden uit de brief als: evangelisch, profetisch, hoopvol, waardig voltooien of ontplooien, verwachtingen, uitdagingen. Het gaf een beeld van de love story van je eigen roeping en ook van wat je beleeft in je eigen congregatie. Zijn er tekenen van opleving en vernieuwing en zijn er nieuwe kansen in onze gemeenschappen? In kleine gespreksgroepen kon ieder over zijn eigen gemeenschap spreken. In de plenaire bijeenkomst lagen de steekwoorden verspreid over de vloer en iedereen werd uitgenodigd om te gaan staan waar hij of zij zich het beste voelde en kreeg vervolgens de gelegenheid om te zeggen waarom hij/zij bij dit woord was gaan staan. Op die manier leerde je ook veel van elkaar. Evangelisch, profetisch en hoopvol, deze drie dingen lopen vaak door elkaar. Evangelisch niet in de zin van bekering, maar Jezus en zijn Boodschap aantrekkelijk maken, profetisch je laten horen en hoopvol de toekomst omarmen. Ikzelf heb gesproken over onze actie rond de film “Het Slot van de Spiritijnen”, de Open Kloosterdag en vooral onze jonge Afrikaanse medebroeders, die met hun leven een nieuw gezicht geven aan het religieuze leven in Nederland. Heel veel dingen kwamen aan bod, die tot nadenken aanzetten. Wat heb je meegebracht en wat zijn je verwachtingen, nieuwe uitdagingen aandurven in deze tijd, hoopvol de toekomst omarmen, wind en tegenwind in eigen gemeenschap, waardig voltooien of enthousiast ontplooien. Religieuzen moeten als het ware grensgangers zijn, op zoek naar openingen voor vernieuwing en nieuwe projecten. Ongetwijfeld zal er over deze bijeenkomst in publicaties her en der nog gesproken worden, maar voor mij was het in ieder geval een waardevol en rijk moment van samen beleven en uitwisselen.
Bert van Tol 8
Taakverdeling van het nieuwe bestuur Na het kapittel heeft het nieuwe bestuur vanwege de vakantie periode zo goed mogelijk, op wat zo mooi heet “de winkel gepast”. Daarna hebben we ons op 8 tot en met 10 september teruggetrokken om te bezien hoe wij handen en voeten kunnen geven aan de aanbevelingen en de besluiten van het laatste kapittel. Dit hebben we gedaan ook al waren die nog niet officieel goed gekeurd door het algemeen bestuur. De goedkeuring kwam op 11 september. Marcel zat midden in een studie, die hij volgt aan de universiteit van Tilburg, toen hij werd gekozen in het bestuur. Het zou natuurlijk zonde zijn om deze studie nu af te breken, maar ermee doorgaan houdt in, dat hij tot juli/augustus 2016 niet volledig inzetbaar is. Hij zal deelnemen aan onze wekelijkse vergaderingen, die wij tot en met februari 2016 niet op de maandagmorgen maar op de maandagmiddag zullen houden. Hij zal zich bezighouden met: De nieuwe Spiritijnen, die in onze provincie komen werken. Met het zoeken naar meer spiritijnse medebroeders, die hier willen komen werken. Lid van de Raad van Economische aangelegenheden. Lid van de Missionaire werkgroep / Gerechtigheid, Vrede en Heelheid van de Schepping. Participant Nijmeegs Instituut voor Missiologie. Na augustus 2016 zullen wij opnieuw ons takenpakket verdelen en tot die tijd houden we het takenpakket aan, zoals wij dat de laatste drie jaar gedaan hebben. Dat houdt dus in, dat Gerard Spierings vooral alles wat met de zorg te maken heeft (ook de regelgeving vanuit de regering) in de gaten houdt en Theo Naus vooral alles wat de financiële zaken betreft. Plus voor hen beiden nog taken, die hier onder vermeld staan. De bezoeken in Nederland zullen Martin en ik doen en onze taakverdeling is als volgt: Martin v. Moorsel: 1. Kameroen, Brazilië, België, Congo Brazzaville en Congo Kishasa. 2. Verjaardagen bijhouden van onze medebroeders in Kameroen, Brazilië en in de even maanden in Nederland. 3. Begeleiden van de communiteit van Berg en Dal en Eindhoven. 4. Bezoeken van de medebroeders in Rotterdam, Heerenveen en anderen. 5. Medestanders. 6. Lid Missionaire Werkgroep. 7. Publiciteitscommissie, propaganda en redactie van Spinet. 8. Europese Provinciaal bijeenkomst. 9. Provinciale raad van de Provincie Europa. 10. KNR en OPR (priesterreligieuzen in Nederland) 11. Internationalisering Religieuze Instituten in Nederland. 12. Werkgroep met de SVD, NIM, MNC en CSSp. Koos Gordijn 1. Tanzania, Ethiopië, Nigeria, Trinidad. 2. Verjaardagen bijhouden van medebroeders in Ethiopië en Trinidad en in de oneven maanden in Nederland. 3. Begeleiden van de communiteit in Rotterdam en Heerenveen. 4. Bezoeken van medebroeders in Berg en Dal en Eindhoven. 5. Overleg met Proteion. 6. Medestanders. 9
7. 8. 9. 10 11. 12. 13.
Lid Religieuze werkgroep. Lid Sociale werkgroep. Lid Raad economische aangelegenheden. Voorzitter van de huizencommissie (maar deze is slapende). Participant Jongeren en Missie. Bescherming Minderjarigen. Kibanda
Gerard Spierings: 1. Huisraad Communiteit van Gennep. 2. Overleg met Proteion. 3. Functioneringsgesprekken. 4. Beheer religieuze kerkhoven. 5. Verblijfsvergunningen en gegevens paspoorten en rijbewijzen. 6. Voorzitter van de Sociale Werkgroep. 7. Automatisering. 8. Secretarieel overleg en archief. 9. Erfgoed Menslievende Zorg. Theo Naus: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Raad Economische Aangelegenheden. Kibanda/CESS. Bestuur Stichting Afrika Collecties. Europese economen bijeenkomst. Beleidsadvies commissie Generalaat. Lekeneconomen bijeenkomst. Economaat Provincie Europa. Internationale financiële commissie.
Samen hopen wij er de komende drie jaar iets van te maken. Koos Gordijn
Bezoek aan het kerkhof in Gemert Zaterdag 31 oktober en zondag 1 november (Allerheiligen) kan ons kerkhof in Gemert worden bezocht van 14.00 uur tot 18.00 uur. Als de poort gesloten is, kunt u pater Piet Delisse bellen, die in de buurt is, 06-27552716. Wilt u dit bericht doorgeven aan hen die het Spinet niet ontvangen in uw familie of kennissenkring? Daarvoor alvast onze hartelijke dank.
10
Wie is Sylvia Keijzers Sylvia, wij Spiritijnen, kennen je vooral van je vrijwilligerswerk in de Libermannhof en als begeleidster van onze collega’s naar de dokter of naar de verschillende ziekenhuizen hier in de buurt. Hoe en sinds wanneer ben je met ons in contact gekomen Sylvia: Ik ben met jullie in contact gekomen via een advertentie in de krant in 1991. In die advertentie werd naar mensen gevraagd voor de zorg in de Libermannhof. Ik heb hier eerst in de zorg gewerkt en alle diensten gedaan overdag en ’s nachts. Daarna ben ik hier gebleven en ben doorgegaan met vrijwilligerswerk. Wat voor werk heb je gedaan voordat je bij ons bent komen werken ? Sylvia: Ik ben al heel jong wees geworden en heb daarom veel thuis in de huishouding gewerkt. Later ben ik gaan studeren om in de zorg te kunnen werken. Ik heb toen 12½ jaar in de zorg gewerkt in Millingen bij de zusters van Julie Postel. Daar ben ik mee stopt toen ik in verwachting was totdat de kinderen wat groter werden en ik via die advertentie bij jullie kwam werken, toen nog in het oude huis aan de Spoorstraat. Intussen ken je al heel wat mensen bij ons. Waarom doe je nu dit vrijwilligerswerk nog en de mantelzorg? Wat trekt je zo aan bij ons? Sylvia: Ik vind dat fijn om te doen omdat ik hier zo lang heb gewerkt. Anders mis ik zo de contacten met de paters en broeders en de mensen van de Libermannhof. Ik vind het fijn om te zien hoe jullie je geloof uiten, ook al ben ik zelf protestant. Ook om in de kapel hier te zijn bij speciale gelegenheden. Jullie staan dicht bij de mensen en helpen elkaar ook. Ik heb tijdens mijn werk ook gewaakt als er iemand op sterven lag. Een van de paters vroeg me toen zelfs een keer of ik non was! Mogen we ook iets meer weten over je privé-leven ? Sylvia: Ik ben getrouwd en heb twee dochters. Mijn man Ger komt hier af en toe zingen in de Libermannhof. We wonen in Cuyk. Wat zou je zelf nog willen toevoegen aan dit interview ? Sylvia: Ik heb met veel mensen van jullie goeie contacten gehad die intussen al zijn overleden, zoals pater de Laat, Bertus Klomp, Mebius Hettinga en pater van Doorn om er enkelen te noemen. Ik vind het gewoon fijn om hier te zijn en te mogen werken op de verpleegafdeling als vrijwilligster en jullie te begeleiden naar het ziekenhuis. Sylvia, bedankt voor dit interview en vooral voor je vrijwilligerswerk en begeleiding van de Spiritijnen en van mensen van de Libermannhof als ze naar het ziekenhuis of de dokter moeten. Kees Bruin
11
Pater Koos Noordermeer 15 juni 1924 – 16 augustus 2015 Na enige tijd in Angola te hebben gewerkt als missionaris, kwam Koos vanwege zijn gezondheid voorgoed terug naar Nederland. Hij was hier actief als leraar en pastor o.a. in Roermond, Weert en Vaals. In Altweerterheide verbleef hij het langst (21 jaar) als pastoor. In 2001 kwam hij naar Gennep, eerst in een flatje en later in het verzorgingshuis waar zijn gezondheid steeds slechter werd. Hij overleed er op zondag 16 augustus.
Vormingshuis ‘Poullart des Places’ in Berg en Dal Zoals vermeld in Spinet van september werd Alexis Ndzalouma uit Congo Brazzaville verwacht . Hij is inderdaad op 9 september aangekomen. Voorlopig woont hij in het vormingshuis in Berg en Dal en zal daar voornamelijk bezig zijn met het leren van de Nederlandse taal.
Jarigen in oktober 1 3 4
Jan Braspenning Alexis Ndzalouma Iede de Lange Edward Ijengo Bert van Tol
12 14 18 19 26 27
Zr. Agatha Wilson Zr. Helena van Moorsel Matthias van der Burg Zr. Gertrudis Janssen Piet Rutten François Numbi
Adreswijzigingen 04 7
Provinciale Procuur en Missieprocuur e-mail:
[email protected] O. van den Brink 2e Tel 06-14 12 66 54 E-mail
[email protected]
12
31
43 a
47a
J.B. Kamoga Americain College Naamsestraat 100A 3000 Leuven - België A. Ndzalouma Postweg 6 6571 CS Berg en Dal E-mail
[email protected] F. Numbi Postweg 6 6571 CS Berg en Dal E-mail
[email protected]
01-10-82 09-07-2015 P. Yves Isidore Nzouzi Maison Libermann B.P. 1624 Brazzaville Republiek Congo 27-10-70 15-09-2001 P. Eric Gilbert Kumatombe Ngoy Kafubwanga Lubumbashi Democratische Republiek Congo (DRC)
Dagboek september 2015 1 sept.
2 sept.
3 sept.
Joop de Boer heeft in het ziekenhuis van Venlo een pacemaker gekregen. Hij mocht na een nachtje verblijf weer terug naar huis. Het is al te merken dat het hem goed gedaan heeft. Vorige maand ontving onze medebroeder Mgr. Dieudonné Ndzapalainga CSSp, aartsbisschop van Bangui, in Genève de VN-prijs, samen met zijn compagnon Imam Oumar Kobine, Layama. Vandaag ontvangen zij in Aken de Vredesprijs vanwege hun grote inzet voor de dialoog, vrede en verzoening in de Centraal Afrikaanse republiek. Een zestal medebroeders – oud missionarissen in de CAR- waren hierbij aanwezig. In onze communiteitsmis wordt een bijzondere aandacht besteed aan de gebedsdag voor de ‘heelheid van de schepping’, waartoe Paus Franciscus de christenen heeft opgeroepen. Van Karel van Zeeland horen we de droevige tijding dat zijn broer Jan, onze exmedebroeder, overleden is in Morogoro (Tanzania). We wisten al langer dat hij ernstig ziek was en dat er plannen waren hem terug te laten keren naar Nederland. Jan is gisteren daar begraven. Moge hij rusten in de vrede van de Heer. Vanmiddag brengt Mgr. Dieudonné Ndzapalaing en Imam Oumar Kobine Layama een bezoekje aan onze communiteit. Laila Vannahme, voor enkele medebroeders een goede bekende, vergezelde hen. Het was heel boeiend te horen hoe deze religieuze leiders in CAR samen optrekken en in gesprek gaan met de bevolking en met de strijdende partijen om vrede en verzoening te bewerkstelligen. Toon Janssen ontvangt het droevige bericht dat zijn jongste zus Luus vannacht is overleden. Kees Bruin neemt deel aan de participantendag van Jongeren en Missie. Er zijn gesprekken gaande om deze organisatie onder te brengen bij “Mensen met een Missie’. Geert Janssen is vanmiddag aanwezig bij de crematie van zijn schoonzus. Bert van Tol neemt deel aan de tweedaagse studiedagen in Huissen die de KNR organiseert ter gelegenheid van het Jaar van het godgewijde leven. 13
4 sept.
5 sept. 6 sept.
7 sept.
8 sept.
9 sept.
10 sept.
11 sept.
13 sept.
14 sept.
Harrie Clijsters vertrekt vandaag naar Lourdes. Hij geeft de voorkeur aan een busreis om ook Nevers te bezoeken, waar Bernadette Sousbirous opgebaard ligt in het klooster waar ze ingetreden en gestorven is. Rond 21 uur komt Koos Gordijn terug van zijn vakantie. Zijn commentaar is ‘’t is te snel voorbij gegaan’. We maken eruit op dat hij er tevreden over is. Pieter Vaars en Bert van Tol nemen deel aan de jaarlijkse bedevaart van Gennep naar Kranenburg (Dld.). Deze bedevaart gaat vooraf aan het feest van de Kruisverheffing (14 september) en vertrekt vanuit Gennep te voet en per fiets. Vanmorgen zien we tot ons aller vreugde Gerry Aben weer in ons midden. Ze heeft een fijne vakantie gehad. Ze kan meteen aan de slag want de huisraad heeft op haar terugkomst gewacht. Het helpt haar zeer zeker om zich weer helemaal bij ons thuis te voelen. Vandaag is het gehele nieuwe provinciale team met de twee secretaressen vertrokken naar het Karmelietessen klooster in Weelde (België). Ze worden er weer met open armen ontvangen door de gastenzuster Jacinta en door Roos. Ze hebben drie dagen de tijd om o.a. de besluiten en aanbevelingen van het provinciaal kapittel concreet te gaan vertalen in een beleidsplan voor de jaren 2015-2018. Er wordt tot laat in de avond stevig doorgewerkt, waarna er toch even tijd is voor een goed glas wijn. Piet Meeuws neemt vakantie. Hij zal die vooral doorbrengen bij zijn familie en vrienden in Someren. Door zijn aanwezigheid zal het daar zeker ‘zomeren’. Kees Bruin wordt in het Maasziekenhuis van Boxmeer geopereerd aan de prostaat en komt de volgende dag al weer naar huis. De (oude) provinciale raad sluit zich nog eenmaal in Weelde aan bij de eilanddagen. Op de agenda staat ook de samenstelling van een nieuwe raad, maar nog heel wat zaken worden besproken die in een brief aan medebroeders en medestanders van Koos Gordijn hebt kunnen lezen. Vandaag is het de grote dag van Jan Schiks, waarover hij al maanden praat, zijn bedevaart naar Lourdes. Jan geeft de voorkeur aan het vliegtuig, want dan kan hij langer bij Maria vertoeven. In Nijmegen is op de Theologische faculteit de bijeenkomst van de missionaire werkgroep van het NIM. Albert de Jong, John Onoja en Martin van Moorsel maken daar deel van uit. Veel aandacht wordt besteed aan de talencursus en de cursus kerkelijke inburgering van nieuwe missionarissen in Nederland. Peter van de Drift viert in Gennep zijn 65-jarig professiefeest te midden van een 25-tal familieleden. Het is een onvergetelijke dag voor Peter en zijn familie. In de kerk van Overlangel viert Harrie Zandbelt zijn gouden priesterfeest Omringd door zijn familie, parochianen en enkele medebroeders. Van hen horen we dat het een geweldig feest is geweest. Na enkele dagen in de communiteit van Rotterdam doorgebracht te hebben, bezoekt pater Albert Ndongo, de 1ste assistent van de Kameroense provincie, de medebroeders in Gennep. Rond 8 uur gaan Frans Timmermans en Johan Berndsen op weg naar Chevilly om er enkele Franse medebroeders met een bezoek te vereren. Daarna zullen ze nog enkele dagen in onze communiteit van Wolxheim verblijven, ook daar zullen ze oud bekenden tegenkomen. Vanmorgen hebben Koos Gordijn en Martin van Moorsel een gesprek met Albert Ndongo, waarin o.a. het feest van de 100-jarige aanwezigheid van de Spiritijnen in 14
16 sept.
17 sept.
18 sept
21 sept.
23 sept.
25 sept.
26 sept.
Kameroen ter sprake komt, waarvoor de oud missionarissen van Kameroen uitgenodigd zullen worden. Over de data en de inhoud van dit jubileum zullen we later in het jaar meer horen. Na de bestuursvergadering bezoekt Marcel Uzoigwe met pater Albert ons vormingscommuniteit in Berg en Dal. Daarna vertrekt hij weer naar Rotterdam om daar morgenvroeg de trein naar Parijs te nemen. De PB vergadering is tot en met februari 2016 van de voormiddag naar de namiddag verplaatst. Dit om Marcel Uzoigwe de gelegenheid zijn colleges op de universiteit van Tilburg te volgen. Vermoeid komt Jan Schiks weer terug uit Lourdes. Ondanks dat hij tevreden is over zijn bedevaart, laat hij wel duidelijk horen ‘dat dit echt de laatste keer is geweest’. Wat wil je op 88-jarige leeftijd! Toon Jansen maakt aanstalten om naar zijn geliefde ‘Amazone’ te vertrekken. Hij gaat via Helmond om samen met Leo Gruijters en zijn vrouw vannacht naar Schiphol te gaan. We wensen hem mooie drie weken in Brazilië toe. In de namiddag komt Alexis Ndzalouma naar Gennep. Hij zal een tiental dagen met ons doorbrengen en door Paul Cuijpers ingeleid worden in de Nederlandse taal. Hij komt uit Congo Brazzaville en is benoemd voor onze provincie. Welkom Alexis in onze provincie en succes met het leren van onze taal. Leo Gottenbos laat weten dat hij goed aangekomen is uit Brazilië. Hij zal enkele dagen in zijn familie verblijven om er zijn 70ste verjaardag te vieren en deelnemen aan een reünie van zijn klas. Daarna komt hij naar Gennep toe. Tot december hoopt hij zich voorbereiden op zijn benoeming in de nieuwe communiteit in het bisdom GroningenLeeuwarden. Een groep van acht medebroeders bezoekt met het busje van Pantein het museum van Religieuze kunst in Uden. De moeite waard is hun reactie, ondanks de regen. Vandaag is er een ontmoeting van Mgr. Peter Marzinkowski, oud bisschop van Alindao (CAR) en zijn opvolger Mgr. Nestor en econoom met de medebroeders die in CAR gewerkt hebben. Piet Meeuws komt voor deze gelegenheid terug naar Gennep. Maar dinsdag a.s. zal hij de grenzen van Someren overschrijden om met zijn familie naar Zuid Frankrijk te vertrekken. Veel plezier Piet. Door zijn afwezigheid zal het dagboek van deze maand wat minder sprankelend zijn dan we gewend zijn. In de namiddag komen Frans Timmermans en Johan Berndsen terug van een weekje vakantie in onze bejaardenhuizen Chevilly en Wolxheim in Frankrijk. Ze hebben vele leuke ontmoetingen gehad met voor ons bekende medebroeders. Helaas zijn ook onze Franse medebroeders ouder en dover geworden. Chima Anyaeze heeft gisteren in het Catharina ziekenhuis te Eindhoven een goed geslaagde apneu operatie ondergaan. Hij mocht vandaag weer naar huis maar moet wel even rustig aan doen. Vandaag zijn we in onze congregatie begonnen met de noveen ter ere van onze stichter Claude-François Poullart des Places. De vesperdienst staat vanavond in het teken van de martelaren van de Nederlandse provincie, met name van Bernulphus van Heemskerk, Walter Gillijns, Ties Thijssen en Nico Ligthart. Het is een van de vele mooie momenten in het Jaar van het godgewijde leven. In Brussel komt vandaag het dagelijkse bestuur bijeen van de Europese Provinciaals. Na drie jaar presentie zit het er voor Martin van Moorsel op. Zijn plaats zal in januari 2016 15
28 sept.
29 sept.
30 sept.
ingenomen worden door de Spaanse provinciaal. Op de agenda stond o.a. de agenda van de provinciaals bijeenkomst in januari 2016 in Bydgozcz (Polen) en werden ook de lopende zaken van de Europese provincies besproken. Leo Gottenbos is vanmiddag in Gennep aangekomen om zich morgen te laten inschrijven in de gemeente Gennep. Na de bestuursvergadering gaan Koos Gordijn, Marcel Uzoigwe, Leo Gottenbos en Charles Eba’a Asse naar het hoge noorden om er kennis te maken en voor een bespreking met het kerkbestuur. Leo vertrekt vandaag met Charles naar Rotterdam. Bij de KNR in Den Bosch komt de werkgroep Internationalisering Religieuze Instituten bij een. Het gesprek gaat over de moeilijkheden die veel buitenlandse religieuzen in ons land ondervinden om te mogen werken. We willen daarover gaan lobbyen met de regering. In Gennep komen Burgemeester van Zomeren en Bert Jansen uit Gemert op bezoek om een kopje koffie te drinken. In Libermannhof is vannacht Mevrouw Toos Wilberts-Jacobs na een kort ziekbed overleden. We verliezen in haar een vrolijke en hartelijke huisgenote. Dat zij moge rusten in vrede.
Overledenen 23 juli zus van pater 26 augustus 28 augustus 2 september 2 september 12 september
In Haarlem overleed in de leeftijd van 83 jaar mevrouw Diny Zandbelt, Harrie Zandbelt. In Drachten overleed in de leeftijd van 85 jaar de heer Anton Delleman, bekend bij veel spiritijnen. In Apeldoorn overleed in de leeftijd van 89 jaar mevrouw Henrica Maria Jansen Schutte, schoonzus van pater Geert Jansen. In Hoorn overleed in de leeftijd van 95 jaar mevrouw H.G. Jongerius-Vermeulen, zus van † pater Joseph Vermeulen. in Enschede overleed in de leeftijd van 81 jaar mevrouw Lucia (Luus) van HeeschJansen, zus van pater Toon Jansen. In Congo overleed François Ngoy. Hij was een van de Afrikaanse mensen, die in Baarle- Nassau de broederopleiding volgden in de jaren ‘60.
16
