ALGEMENE PRAKTISCHE RECHTSVERZAMELING
GIRAAL EN ELEKTRONISCH BETALINGSVERKEER
Reinhard STEENNOT
Hoofddocent UGent, Instituut Financieel Recht
2011
a Wolters Kluwer business
Inhoud Blz. INHOUD
V
AFKORTINGEN EN C I T E E R W I J Z E N LITERATUURLIJST
XIII XV Nrs.
INLEIDING TITEL I
1-4
T Y P O L O G I E VAN D E GIRALE EN E L E K T R O N I SCHE BETAALINSTRUMENTEN
5 46
Hfdst. I
OVERSCHRIJVING
6-12
Hfdst. II
DEBETKAARTEN: BANCONTACT/MAESTROKAART
13-18
Hfdst. III
KREDIETKAARTEN
19-22
Hfdst. IV
DOMICILIERING
23-26
Hfdst. V
PROTONKAART
27-28
Hfdst. VI
INTERNETBETAALSYSTEMEN
29-32
Hfdst. VII
BETALINGEN VIA GSM
33-38
Afd. I
BETALING VIA SMS/TELECOMOPERATOR
34-35
Afd. II
M-BANXAFE
36-37
Afd. III
PINGPING
Hfdst. VIII
CHEQUE EN BANKCHEQUE
39-41
Hfdst. IX
MAALTIJDCHEQUES, ECO-CHEQUES, CADEAUCHEQUES EN DIENSTENCHEQUES
42-46
38
INHOUD
VI
TITEL II CIVIELRECHTELIJKE ANALYSE VAN DE BETAALTECHNIEKEN
47-79
Hfdst. I
OVERSCHRIJVING
48-57
Afd. I
THEORIE VAN HET MANDAAT, HET GESUBSTITUEERD MANDAAT EN HET INCASSOMANDAAT
49-51
Afd. II
Afd. III
ANDERE STELLINGEN DIE IN HET VERLEDEN WERDEN VERDEDIGD
52
KRITIEK OP DE FIGUUR VAN HET MANDAAT EN EIGEN 53-57 VOORSTEL 58-59
Hfdst. II
DEBETKAART: BANCONTACT/MAESTROKAART
Hfdst. III
KREDIETKAARTEN
Afd. I
GEAUTORISEERDE TRANSACTIES
Afd. II
NIET-GEAUTORISEERDE TRANSACTIES
Hfdst. IV
DOORLOPENDE OPDRACHT EN DOMICILIERING
Hfdst. V
ELEKTRONISCH GELD
Hfdst. VI
PROTONKAART
Hfdst. VII
PAYPAL
Hfdst. VIII
BETALING VIA GSM
Hfdst. IX
CHEQUE EN RECHTSTREEKS KREDIET
60-63 61-62 63 64-67 68-69 70-72 73-74 75-77 78-79
TITEL III TOEPASSINGSGEBIED WET BETALINGSDIENSTEN
80-106
INLEIDING
80-83
Hfdst. I
MATERIEEL TOEPASSINGSGEBIED
84-91
Afd. I
BETALINGSDIENSTEN
85-86
Afd. Il
BETALINGSTRANSACTIES EN BETALINGSINSTRUMENTEN
87-89
Afd. III
BETAALREKENINGEN
90
Afd. IV
UITGESLOTEN BETALINGSTRANSACTIES
91
INHOUD
VII
Hfdst. II
PERSONEEL TOEPASSINGSGEBIED
92-99
Afd. I
BETALINGSDIENSTAANBIEDER
93-95
Afd. II
BETALINGSD1ENSTGEBRUIKER, BETALER EN BEGUN-
96-99 STIGDE
100-105 Hfdst. III
TERRITORIAAL TOEPASSINGSGEBIED
Afd. I
VESTIGING VAN DE BETALINGSDIENSTAANBIEDER
Afd. II
TE KOOP AANBIEDEN VAN BETALINGSDIENSTEN IN BELGIË TEMPOREEL TOEPASSINGSGEBIED
101-102
Hfdst. IV
103-105 106
TITEL IV DE VERWERVING VAN BETALINGSDIENSTEN
107-168
Hfdst. I
RECHT OP DE VERWERVING VAN BETALINGSDIENSTEN?
108-119
Afd. I
TOEPASSINGSGEBIED WET OP DE BASISBANKDIENST
109-111
Afd. II
WET OP DE BASISBANKDIENST IS VAN TOEPASSING § 1. Inhoud van de basisbankdienst § 2. Weigering van de basisbankdienst
112-118 112-115 116-118
Afd. III
WET BASISBANKDIENST IS NIET VAN TOEPASSING
Hfdst. II
TOTSTANDKOMING VAN DE OVEREENKOMST
120-161
Afd. I
GEMEEN RECHT
121-122
Afd. II
IMPACT VAN DE WET BETALINGSDIENSTEN § 1. Afwijking van het principe van het consensualisme? § 2. Inhoud van de informatieverplichting A. Algemeen B. Informatieverplichtingen bij eenmalige betalingstransacties 1. Wijze en tijdstip waarop de informatie ter beschikking moet worden gesteld 2. Inhoud van de informatie C. Informatieverplichtingen bij raamcontracten 1. Voorafgaand aan het sluiten van het raamcontract 2. Informatie voor de uitvoering van een betalingstransactie 3. Bijzondere regelen voor betaalinstrumenten voor de betaling van kleine bedragen D. Bewijslast E. Kosten F. Sanctionering
123-148 123 124-148 124-128 129-133
IMPACT VAN ANDERE REGLEMENTERING § 1. Bijkomende informatieplichten § 2. Plechtig contract § 3. Herroepingsrecht
149-161 149-153 154-155 156-161
Afd. III
119
129-132 133 134-144 135-142 143 144 145 146 147-148
INHOUD
VIII
A. Wet marktpraktijken 1. Algemeen 2. Overeenkomsten gesloten op afstand 3. Overeenkomsten buiten de onderneming B. Wet consumentenkrediet
157-160 157 158-159 160 161
Hfdst. III
VERBINDENDE KRACHT VAN DE ALGEMENE VOORWAARDEN
162-163
Hfdst. IV
BEWIJS VAN DE OVEREENKOMST
164-168
Afd. I
BEWIJS VAN DE OVEREENKOMST IN DE REËLE WERELD
Afd. II
BEWIJS VAN ELEKTRONISCHE OVEREENKOMSTEN
167-168
TITEL V
RECHTEN EN PLICHTEN VAN DE PARTIJEN TIJDENS DE OVEREENKOMST
169-419
Hfdst. I
WIJZIGING VAN DE CONTRACTVOORWAARDEN, RENTEVOET EN WISSELKOERS
169-178
Afd. I
BETALINGSD1ENSTGEBRUIKERS DIE GEEN CONSUMENT ZIJN
170-171
Afd. Il
CONSUMENTEN § 1. Wijziging van het raamcontract § 2. Wijziging van de rentevoet/wisselkoers § 3. Verhouding tot andere consumentenwetgeving
172-178 173-174 175-176 177-178
Hfdst. II
INFORMATIEVERPLICHTING BIJ ONTVANGST EN UITVOERING BETALINGSTRANSACTIES
179-189
Afd. I
INFORMATIEVERPLICHTINGEN IN HET GEMEEN RECHT
Afd. II
INFORMATIEVERPLICHTINGEN UIT DE WET BETALINGSDIENSTEN § 1. Eenmalige betalingstransacties § 2. Informatieverplichtingen bij uitvoering van betalingstransacties in het kader van raamcontracten
166
180
181-189 182-183 184-189
Hfdst III
HERROEPING VAN BETAALOPDRACHTEN
190-213
Afd. 1
ONHERROEPBAARHEID ONDER DE WET BETALINGSDIENSTEN § 1. Door de betaler geïnitieerde betalingsopdrachten § 2. Door of via een begunstigde geïnitieerde betalingstransactie A. Principiële onherroepelijkheid B. Uitzonderingen 1. Domiciliering 2. Recht op terugbetaling § 3. Niet-consumenten en betaalinstrumenten voor kleine bedragen
191-205 192-193 194-203 194-195 196-203 197 198-203 204-205
Afd. 11
GEMEEN RECHT
206-209
INHOUD
IX
Afd. III
HERROEPBAARHEID VAN DE CHEQUE
Afd. IV
ONHERROEPELIJKHEID OP HET INTERBANCAIRE NIVEAU
Hfdst. IV
AANREKENEN KOSTEN
214-223
Afd. I
EUROPESE VERORDENING KOSTEN GRENSOVERSCHRIJDENDE BETALINGEN IN EURO
215-217
Afd. II
WET BETALINGSDIENSTEN
218-220
Afd. III
WET CONSUMENTENKREDIET
Afd. IV
WET BASISBANKDIENST
222-223
Hfdst. V
NIET-TOEGESTANE BETALINGSTRANSACTIES
224-306
Afd. 1
NIET-TOEGESTANE BETALINGSTRANSACTIES: BEGRIP § 1. Wet betalingsdiensten § 2. Bijzondere regeling voor domicilieringen onder de wet betalingsdiensten § 3. Niet-toegestane betalingstransacties buiten de wet betalingsdiensten § 4. Bewijslast
226-234 226-229
Afd. II
Afd. III
Afd. IV
BIJZONDERHEDEN BETREFFENDE HET TOEPASSINGSGEBIED AANSPRAKELIJKHEIDSREGELING IN DE WET BETALINGSDIENSTEN § 1. Positie van de fraudeur § 2. Basisregel uit de wet betalingsdiensten § 3. Fraude vanwege de betaler § 4. Namaak van een betaalinstrument en hacking § 5. Verlies of diefstal van een betaalkaart of kredietkaart A. Algemeen B. Aansprakelijkheid van de betalingsdienstaanbieder na kennisgeving C. Verplichtingen betreffende de kennisgeving D. Aansprakelijkheid van de betaler voor transacties die plaatsvinden voor kennisgeving 1. Wanneer is sprake van grove nalatigheid? 2. Wie draagt de bewijslast? E. Beperking van aansprakelijkheid ingevolge uitgavenlimieten § 6. Afwezigheid van elektronische identificatie en fysieke presentatie § 7. Betaalinstrumenten voor kleine bedragen en elektronisch geld § 8. Schriftelijk geïnitieerde betalingstransacties § 9. Terugbetalingsverplichtingen in afwachting van beslechting § 10. Vrijstelling van aansprakelijkheid van de betaler (als sanctie) § 1 1 . Betalingsdienstgebruikers die geen consument zijn § 12. Positie van de begunstigde § 13. Risicoaansprakelijkheid FRAUDE MET CHEQUES EN CHEQUEFORMULIEREN
210-212 213
221
230-231 232 233-234
235-237
238-293 238-239 240-241 242 243-246 247-273 248-249 250-251 252-256 257-271 258-266 267-271 272-273 274-276 277-279 280-282 283-284 285-287 288 289-291 292-293 294-303
INHOUD § 1. § § § §
2. 3. 4. 5.
Toepassingsgebied van de artikelen 35 en 35è« van de chequewet Grove fout van de betrokkene Fout van de trekker Verlies/diefstal nadat begunstigde cheque heeft ontvangen Circulaire cheques
295-297 298-300 301 302 303 304
Afd. V
VERLIES EN DIEFSTAL VAN MAALTIJDCHEQUES
Afd VI
FRAUDE MET BETAAL1NSTRUMENTEN WAARVOOR GEEN BIJZONDERE WETGEVING GELDT
305-306
Hfdst. VI
UITVOERINGSTERMIJN
307-337
Afd. I
WET BETALINGSDIENSTEN § 1. Toepassingsgebied § 2. Uitvoeringstermijn A. Tijdstip van ontvangst B. Eigenlijke uitvoeringstermijn 1. Door de betaler geïnitieerde betalingstransacties 2. Door of via de begunstigde geïnitieerde betalingstransacties 3. Kortere uitvoeringstermijn 4. Langere uitvoeringstermijnen 5. Storten van gelden op een betaalrekening 6. Risicoaansprakelijkheid en overmacht 7. Vergoeding bij miskenning van de uitvoeringstermijn 8. Vergelijking met het vroegere recht
308-335 309-311 312-335 313-316 317-335 318-319
Afd. II
WET BETALINGSDIENSTEN IS NIET VAN TOEPASSING
336-337
Hfdst. VII
VALUTADATUM
338-345
Afd. I
BEGRIP
338-339
Afd. II
WET BETALINGSDIENSTEN
340-343
Afd. III
GEEN TOEPASSING WET BETALINGSDIENSTEN
344-345
Hfdst. VIII
ONMOGELIJKHEID EEN BETALINGSTRANSACTIE TE INITIËREN
346-354
Afd. I
ONBESCHIKBAARHEID VAN EEN BETALINGSSYSTEEM
347-350
Afd. II
ONBESCHIKBAARHEID VAN HET BETAALINSTRUMENT VAN DE BETALER
351-354
Hfdst. IX
FOUTIEVE UITVOERING
355-405
Afd. 1
TERUGVORDERING VAN DE OF HET TEN ONRECHTE GECREDITEERDE
356
VERPLICHTING BETALINGSOPDRACHTEN UIT TE VOEREN § 1. Wet betalingsdiensten
357-362 358-361
Afd. Il
320 321-322 323-327 328-329 330-332 333-334 335
INHOUD § 2. Afd. III
Geen toepassing wet betalingsdiensten
GEBREKKIGE UITVOERING VAN BETALINGSTRANSACTIES § 1. Toepassingsgebied van de wet betalingsdiensten § 2. Aansprakelijkheid bij toepassing van de wet betalingsdiensten A. Betalingsopdrachten geïnitieerd door de betaler 1. Basisregel inzake aansprakelijkheid 2. Omvang van de aansprakelijkheid B. Betalingsopdrachten door of via een begunstigde geïnitieerd C. Uitzonderingen 1. Overmacht 2. Onjuiste unieke identificator 3. Inspanningen om het bedrag te traceren of recupereren 4. Andere uitzonderingen die niet uitdrukkelijk uit de wet betalingsdiensten resulteren D. Aansprakelijkheid in de verhouding tussen betalingsdienstaanbieders onderling E. Besluit aansprakelijkheid bij foutieve uitvoering F. Impact op geldigheid filtrageovereenkomsten? § 3. Aansprakelijkheid bij toepassing van het gemeen recht A. Overschrijving B. Aansprakelijkheid bij de terugvordering van het rechtstreeks krediet
XI 362
363-405 363-364 365-396 366-371 366-367 368-371 372-374 375-387 377-380 381-384 385 386-387 388 389-390 391-396 397-405 398-402 403-405
Hfdst. X
PROTEST EN BEWIJS
406-410
Afd. I
PROTEST
406-408
Afd. II
BEWIJS
409-410
Hfdst. XI
TERUGBETALINGSVERPLICHTINGEN ELEKTRONISCH GELD
411-414
Hfdst. XII
BEËINDIGING VAN DE OVEREENKOMST
415-419
Afd. I Afd. II
GEMEEN RECHT BEËINDIGING VAN DE ZICHT- EN SPAARREKENING ONDER DE WET BETALINGSDIENSTEN
416-418
BEËINDIGING VAN DE DOMICILIERING ONDER DE WET BETALINGSDIENSTEN
419
Afd. III
415
TITEL VI ONDERLIGGENDE VERHOUDING
420 475
Hfdst. I
MOGELIJKHEID GIRAAL EN/OF ELEKTRONISCH TE BETALEN
421 -429
Afd. I
ENKEL CHARTAAL GELD IS WETTIG BETAALMIDDEL
421-422
Afd. II
WETTELIJKE UITZONDERINGEN
423-424
Afd. 111
AFWIJKENDE CONTRACTUELE REGELINGEN
425-426
INHOUD
XII Afd. IV
WANNEER KAN BETALING GEËIST WORDEN?
427-429
Hfdsit. II
TIJDSTIP VAN BETALING
430-441
Afd. I
VERSCHILLENDE THEORIEËN
430-433
Afd. II
STELLING VAN HET HOF VAN CASSATIE
Afd. III
NOG STEEDS GEEN UNANIMITEIT
Afd. IV
INTERNETBETAALSYSTEMEN EN MOBIELE BETALINGEN
437
Afd. V
CHEQUE, RECHTSTREEKS KREDIET EN TIJDSTIP VAN BETALING
438-439
Afd. VI
BELANG VAN HET TIJDSTIP VAN BETALING IN GEVAL VAN GEBREKKIGE UITVOERING
440-441
Hfdst. III
BESLAG OP REKENING EN DE UITVOERING VAN BETALINGSTRANSACTIES
442-448
Afd. I
ALGEMEEN
442-444
Afd. II
BESLAG OP DE REKENING VAN DE BETALER
445-447
Afd. III
BESLAG OP DE REKENING VAN DE BEGUNSTIGDE
Hfdst. IV
FAILLISSEMENT EN UITVOERING VAN BETALINGSTRANSACTIES
449-475
BESCHIKKINGSONBEVOEGDHEID EN RELATIE TOT HET TIJDSTIP VAN BETALING
450-453
FAILLISSEMENT VAN DE SCHULDENAAR EN POSITIE VAN DE BETALINGSDIENSTAANBIEDER VAN DE GEFAILLEERDE
454-457
FAILLISSEMENT VAN DE BETALER EN GARANTIE VAN DE EMITTENT
458-459
FAILLISSEMENT VAN EEN DEELNEMER AAN EEN INTERBANCAIR BETALINGSSYSTEEM § 1. Toepassingsgebied van de fïnaliteitswet § 2. Tegenstelbaarheid van netting § 3. Afschaffing van de O-uurregel § 4. Definitief karakter van overboekingsopdrachten § 5. Geldigheid en tegenstelbaarheid van de gestelde zekerheden § 6. Toepasselijke wet § 7. Conclusie
460-475 461-462 463-465 466 467-468 469 470-474 475
Afd. I
Afd. II
Afd. III
Afd. IV
434 435-436
448
Blz.
ZAAKREGISTER
299
