?jWb_
lWdZW]jejZW] iY^[khaWb[dZ[h(&''
giovedì 13 gennaio donderdag 13 januari
Cosa è vero? Wat is waar? Je zit in een restaurant te eten, het tafeltje naast je krijgt soep geserveerd. Even later hoor je de ene gast tegen de andere zeggen: È una mosca bianca! Waar heeft deze persoon het dan over? - Een witte vlieg - Een zwart schaap - Een witte muscaatwijn - Een witte raaf - Een zeldzaamheid Als iemand het heeft over een mosca bianca, heeft hij het in zekere zin over een vlieg. Deze zit gelukkig niet in zijn soep. Witte vliegen bestaan wel als ongedierte bij planten, alleen heet dat in Italia geen witte vlieg. De gast heeft het ook niet over de Italiaanse variant van een zwart schaap; hij zou het dan over een pecora nera hebben. Als je hebt geantwoord dat het een witte raaf is, heb je het bij het juiste eind. Letterlijk vertaald is witte raaf weliswaar un corvo bianco maar in figuurlijke zin betekent una mosca bianca witte raaf. Een witte raaf is een zeldzaamheid, una rarità, dus ook dat antwoord is correct. Wie dacht dat mosca bianca witte muscaatwijn is, heeft wellicht zelf iets te veel van de moscato bianco gedronken…
L I N G U A
sabato 15 / domenica 16 gennaio zaterdag 15 / zondag 16 januari
Italiaanse thuisgewoontes: de badjascultuur Zodra je in Italië bent, zul je er achter komen dat de Italianen er een aantal bijzondere thuisgewoontes op na houden. Een mooi voorbeeld is het gebruik van de badjas. Er bestaat namelijk een groot verschil tussen de Italiaanse badjas, l’accappatoio, en de hier gebruikelijke badjas of kamerjas, die in Italia la vestaglia wordt genoemd. Tijdens een verblijf op een Italiaanse camping heb je je er wellicht over verwonderd waarom al die douchegasten onvermijdelijk in badjas lopen. De Italiaan gebruikt zijn badstoffen accappatoio namelijk steevast (ook thuis) om zich af te drogen, terwijl een Noord-Europeaan zijn badjas vooral gebruikt om over de nachtpon of de pyjama te dragen. Handig om te weten dus als je bij een Italiaan gaat logeren. Dan kom je in ieder geval niet hulpeloos, zonder handdoek, onder de douche vandaan en hoef je je niet af te vragen hoe je je hieruit redden….
U N
P Ò
D I
T U T T O
martedì 18 gennaio dinsdag 18 januari
WC: Una delle invenzioni italiane Het is niet verwonderlijk dat de Romeinen, die zo handig waren in het verplaatsen van water, op een of andere manier betrokken zijn geweest bij de uitvinding van de wc-pot, volgens sommigen de belangrijkste uitvinding ooit. Bij overblijfselen uit de Romeinse tijd zijn, onder andere in Pompei, potten gevonden die op een stromend riool waren aangesloten. Na de Romeinen zijn er weinig vorderingen geweest in de ontwikkeling van de keramieken stoel. Sterker nog, de technologie ging alleen maar achteruit. In de Middeleeuwen belandden adellijke uitwerpselen in de gracht, terwijl de gewone mens zijn behoefte deed in de natuur, op straat, of in een emmertje. Gelukkig voor ons is de beschaving wat het toilet betreft weer terug naar de tijd der Romeinen. Aan de moderne wc-pot is namelijk niet eens zo gek veel verbeterd: hij doet nog steeds waar hij voor gemaakt is: doorspoelen!
I N V E N Z I O N E
lunedì 7 febbraio maandag 7 februari Grande...piccino... ma un bacio ci sarà a San Valentino! Oftewel: Groot of klein, een kus op Valentijnsdag zal er zijn!
Nog een week en het is Valentijnsdag! Tijd dus om de noodzakelijke voorbereidingen te plegen om indruk te maken op je geliefde. Bijvoorbeeld met behulp van de volgende prachtige, romantische spreuken Il bacio è una promessa scritta dalle labbra – de kus is een belofte, door de lippen geschreven Il silenzio di un bacio vale più di mille parole – de stilte van een kus is meer waard dan duizend woorden Nella vita d'ognuno c'è sempre un bacio che non si dimentica – In ieders leven is er altijd wel een onvergetelijke kus Nell'amore non ci sono strade in piano: sono tutte in salita o in discesa – Liefde kent geen vlakke wegen, het is of berg-op, of berg-af Ti dono il mio cuore – ik schenk je mijn hart 364 giorni per amarti e 1 per dirti: è vero..... ti amo – 364 dagen om van je te houden en 1 om je te zeggen, ja, het is waar… ik hou van je Baciami, baciami come se fosse l'ultima volta. – Kus me, kus me alsof het de allerlaatste keer is
L I N G U A
giovedì 10 febbraio donderdag 10 februari
Wat de boer niet kent... Wat een campanilisti, chauvinisten zijn die Italianen toch! Dat blijkt nu ook weer met de kerst. Drie op de vier Italianen willen geen rare dingen op hun bord. Volgens een onderzoek van Deloitte komen er geen ‘buitenlandse’ producten zoals zalm, ananas, oesters, kaviaar, champagne of Chileense ciliegie, kersen, aan te pas bij het Italiaanse kerstdiner. Die tijd is voorbij. Acht op de tien Italianen brengen la vigilia di Natale, kerstavond, en Kerstmis door met vrienden en familie en eten dan ‘gewoon’ traditionele gerechten. Denk aan cappone, kapoen, in Piemonte; minestra di cardi, kardoensoep, in Abruzzo; brovada e muset con polenta, varkensworst met witte kool en polenta, in Friuli; scillatelle, pastasoort, in Calabria; pandolce, kerstcake, in Liguria; pizza de Natà, nagerecht met brooddeeg in Le Marche; of canederli, broodnoedels, in Trentino en sfincione, soort pizza, op Sicilia. Volgens de landbouworganisatie Coldiretti is er een herwaardering van de traditionele smaken aan de gang. Een voordeel daarbij is dat het feestmaal goedkoper wordt. Het glas heffen om een brindisi, toast, uit te brengen, doet 98 procent van de Italianen bovendien niet met champagne, maar met de ‘eigen’ spumante. De tijd van ‘wat van ver komt is lekker’ is voorbij…
G A S T R O N O M I A
sabato 19 / domenica 20 febbraio zaterdag 19 / zondag 20 februari
Digestivi, amari, liquori… la differenza! Grappa, Limoncello, Amaro di Montenegro, Sambuca, Cynar, Nocino, Averna, Amaretto di Saronno… de lijst met digestivi italiani lijkt schier eindeloos te zijn. Een ding hebben ze gemeen: je nuttigt ze na de maaltijd. Digestivi worden gemaakt van de meest uiteenlopende ingrediënten; zelfs van iets wat ten onrechte als typisch Nederlands wordt beschouwd, namelijk drop! Amari worden op hun beurt met kruiden zijn bereid en zijn dus vaak amaro, bitter. Verder worden de termen amaro, liquore of digestivo door elkaar gebruikt voor alles wat je na het eten kunt drinken en (zogenaamd) de spijsvertering helpt. Elke regione heeft eigen specialiteiten, en dat merk je vaak ook in een restaurant als je de rekening vraagt. Veel restaurants serveren een in eigen huis bereide amaro, limoncello of grappa, die na een copieuze Italiaanse maaltijd eigenlijk onontbeerlijk is. Of deze digestivi daadwerkelijk doen waarvoor ze worden gedronken, namelijk digerire, daar zijn de Italiaanse meningen over verdeeld. Doet het er werkelijk toe? Se non è vero, è ben trovato! Als het niet waar is, is het in ieder geval goed verzonnen!
D A
B E R E
lunedì 7 marzo maandag 7 maart
Le candeline dell’arena De arena van Verona is het oudste Romeinse amfitheater dat nu nog in gebruik is. Iedereen die in de afgelopen twintig jaar het genoegen had een operavoorstelling in dit monument bij te wonen, heeft ongetwijfeld genoten van de zee aan kaarslichtjes aan het begin van de voorstelling. Iedere bezoeker krijgt namelijk bij de ingang een klein kaarsje, en je kunt je voorstellen wat het effect is van 20.000 vlammetjes in het duister. De oorsprong van dit ritueel voert terug tot 10 augustus 1913, de 100ste geboortedag van componist Giuseppe Verdi. Op deze avond werd zijn meesterwerk Aida opgevoerd, maar omdat er geen elektriciteit was in de arena, hadden de bezoekers kaarsen meegebracht om de voorstelling te kunnen volgen. In de loop van de jaren tachtig besloot het koekjesbedrijf Vicenzi dit ritueel nieuw leven in te blazen. Sindsdien krijgt iedere bezoeker van de arena een kaarsje waardoor iedere voorstelling wordt ingeleid door een magisch kaarslicht. Men zegt dan ook niet voor niets: Lo spettacolo comincia prima dello spettacolo! Oftewel: het spektakel begint voor de voorstelling!
T U R I S M O
lunedì 21 marzo maandag 21 maart
Liever slank dan trouw… De meeste Italianen voelen zich eerder schuldig over een bord spaghetti te veel, dan over tradimento del partner, overspel. Dat blijkt uit een Italiaans onderzoek naar de zeven peccati capitali, hoofdzonden, van de Italianen. Maar liefst acht op de tien Italianen voelen zich schuldig. Waar Italianen zich het meest schuldig over voelen, is te veel eten en te veel geld uitgeven. Gelukkig hebben ze ook een senso di colpa, schuldgevoel, als ze kinderen en familie verwaarlozen. Helemaal onderaan op het schuldgevoelenslijstje staat het overspel of slippertje. Verrassend is dat een op de drie mannen zich daar schuldig over voelt en slechts een op de vijf vrouwen! Ook blijkt religie maar een kleine rol te spelen bij het vaststellen waarom iemand zich schuldig voelt. Belangrijker is het oordeel van geliefden of de maatschappelijke afkeuring. Logisch, want wat is nou belangrijker dan la bella figura…
U N
P Ò
D I
T U T T O
giovedì 24 marzo donderdag 24 maart
I nomi nei fumetti In Italia zijn ze misschien nog gekker dan hier op cartoni animati, tekenfilms, en fumetti, strips. Donald Duck, Mickey Mouse, Goofy en alle andere sterren heten er alleen ietwat anders. Laat je vooral niet verleiden tot een letterlijke vertaling van de namen. De Zware Jongens heten bijvoorbeeld niet Ragazzi pesanti, maar Bassotti (in de zin van klein en breed) en Oom Dagobert heet ook niet Dagoberto maar Zio Paperone, vrij vertaald ‘oom grote eend’. In beide talen blijft-ie overigens even gierig! Mickey Minnie Donald Duck Katrien Oom Dagobert Kwik, Kwek, Kwak De woudlopers Goofy Zware jongens
Topolino Minni Paperino Paperina Zio Paperone Qui, Quo, Qua Giovani Marmotte Pippo Bassotti
L I N G U A
sabato 21 / 22 maggio zaterdag 21 / zondag 22 mei
Zoeken tot je er bij neervalt? Ook al is Venezia geen wereldstad, een adres vinden in de dogenstad is geen gemakkelijke klus. Het centro storico is opgedeeld in 6 districten, sestieri genoemd: Castello, San Marco, Dorsoduro, San Polo, Santa Croce en Cannaregio. De huisnummers worden in Venezia niet per straat verdeeld, zoals dat bij ons gebruikelijk is, maar per district. Daardoor kunnen de nummers nogal oplopen: de meeste hebben vier cijfers. je kunt je dus wel voorstellen dat je soms lang moet zoeken. In tegenstelling tot de rest van Italia noemen ze een straat in Venezia niet via, maar calle. De kade heet fondamenta, maar is die kade erg breed, dan wordt het riva genoemd. De belangrijkste straat in een stadswijk is een salizada en een steegje dat twee grote straten met elkaar verbindt heeft de naam ramo. Een rio is een gedempt kanaal en een piazza heet in Venezia campo, uitgezonderd Piazza San Marco natuurlijk! Laat hier maar eens een navigatiesysteem op los... tot die tijd is het gewoon zoeken tot je erbij neervalt…figuurlijk dan.
T U R I S M O
giovedì 30 giugno donderdag 30 juni
Italianen en politiek... Italianen en politiek, tja. Ruim 23% van de Italianen van 14 jaar en ouder informeert zich nooit over politiek. Dat zijn bijna 4 miljoen mannen en 7 miljoen 847 duizend vrouwen! Bijna 36% informeert zich elke dag over politiek, terwijl 32% er nooit over praat volgens het Italiaans bureau voor de statistiek. De vraag rijst natuurlijk waarom de Italianen zich niet over politiek informeren. Tweederde doet dat uit desinteresse en een kwart heeft simpelweg geen fiducia, vertrouwen, in de politiek. Vooral vrouwen hebben weinig interesse. Zij vinden het taalgebruik van politici bovendien veel te gecompliceerd (daar zit wat in; Italiaanse politici horen zichzelf gráág spreken). Mannen zeggen er ook geen tijd voor te hebben. Desinteresse voor politiek is het meest te vinden in Zuid-Italia, waar bijna 40% er nooit over praat of zich niet informeert. Als men zich al over politiek wil informeren, dan maakt men vooral gebruik van de televisie (93,5%). Voor bijna een op de vier Italianen is de t.v. ook de enige informatiebron (fijn toch dat Berlusconi die grotendeels controleert...). Opmerkelijk is dat politieke organisaties of vakbondsbijeenkomsten voor slechts 2% van de Italianen een politieke informatiebron zijn. Die houden zich ongetwijfeld meer bezig met het voorbereiden van de beruchte stakingen…
U N
P Ò
D I
T U T T O
martedì 26 luglio dinsdag 26 juli
Nederland drugsland? Nee, Italia! Nederland een drugsland? Hoezo? Moet je eens naar Italia kijken! Italiaanse druggebruikers geven gemiddeld vierduizend euro per maand uit aan drugs; dat is bijna vijf keer zo veel als in de rest van Europa. Dat is de uitkomst van een onderzoek van het European Centre for Social Welfare Policy and Research. Voor het onderzoek werden in zes Europese steden (Amsterdam, Londen, Torino, Warschau, Wenen en Praag) tweehonderd drugsgebruikers gevraagd naar hun drugsgebruik. De helft daarvan was vaste gebruiker, de andere helft consumatore ricreazionale, gelegenheidsgebruiker. Uit het onderzoek kwam naar voren dat 85% van de Italiaanse gelegenheidsgebruikers vooral hasj of erba, weed, neemt. Daarmee staan ze bovenaan in Europa (Nederland: 63%). Qua cocaïnegebruik staan de Italianen met 37 % op de tweede plaats, na Engeland met 66%. De vaste probleemgebruikers nemen het meest heroïne (83%). Veel meer dan in Nederland (72%) of Engeland (71%). Ook qua kosten staat Italia bovenaan. Een Italiaanse probleemgebruiker geeft per maand zo'n vierduizend euro uit aan drugs. Dat is het dubbele van iemand in Engeland en zelfs het vijfvoudige van iemand in Polen. Italiaanse gelegenheidsgebruikers doen het wat kalmer aan met vijfhonderd euro per maand, evenveel als in Engeland. Een interessante vraag is natuurlijk waar dat grote verschil met andere landen vandaan komt. Voer voor een volgend onderzoek...
U N
P Ò
D I
T U T T O
giovedì 28 luglio donderdag 28 juli
Test je vakantie-Italiaans Als je een kamer in een hotel wilt bespreken, dan zeg je: A. Vorrei ordinare una camera. B. Vorrei riservare una camera. C. Vorrei prenotare una camera. Hoe je het wendt of keert, begrijpen zullen ze je hoogstwaarschijnlijk wel, maar er is natuurlijk maar een antwoord goed. Ordinare, bestellen, doe je bijvoorbeeld bij drankjes op een terras, maar niet bij een hotelkamer. Riservare, apart wegzetten, kan op zich wel bij een kamer, maar je hebt hem dan niet gereserveerd. Het enige juiste antwoord is dan ook C, prenotare, daarmee leg je de kamer daadwerkelijk vast in een reservering. Kijk voor meer taaltests op www.italie.nl, rubriek Algemeen, subrubriek Taal.
L I N G U A
martedì 13 settembre dinsdag 13 september
Italiaanse thuisgewoontes: mettersi in libertà... Of je nu van je werk komt, van het boodschappen doen of gewoon even de deur uit bent geweest, in Italia is de eerste gedachte als je thuis komt: mettersi in libertà. De nette kleren worden uitgedaan en maken plaats voor “makkelijk zittende kleren”. De tuta, joggingpak, wint het vaak van de spijkerbroek met lekkere trui. Ook de schoenen worden verruild voor een paar gerieflijke pantoffels of ciabatte, slippers, want de voeten moeten eveneens ‘rusten’. Waarom ga je dan niet gewoon in je makkelijke kleren of tuta boodschappen doen, denk je misschien als nuchtere noorderling. Tja, dàt heeft nu weer te maken met fare bella figura…
U N
P Ò
D I
T U T T O
giovedì 6 ottobre donderdag 6 oktober
Italiaanse stopwoordjes en -zinnetjes Zoals iedere taal kent ook het Italiaans heel wat stopwoordjes en -zinnetjes. Het beroemdst is misschien wel mamma mia, dat verbazing of schrik uitdrukt, zoiets als ‘lieve hemel’. Iedereen kent natuurlijk ook che bello!, prachtig. Maar er zijn ook heel wat woordjes waarvan de betekenis voor een buitenstaander niet direct duidelijk is. Een aardig voorbeeld is het woordje magari. Het wordt gebruikt als iemand een sterke wens of hoop uitspreekt. De vertaling ervan: “als dat eens waar kon zijn!” of “dolgraag”. Vraag je een Italiaan: “vuoi un caffè?”, kan deze antwoorden met volentieri. Aannemelijker is dat hij antwoordt met magari; dat geeft aan dat ie echt snakt naar un buon caffè. Andere populaire stopwoordjes zijn uffa!, hetgeen staat voor “Pfff, maak het nou!” Of: che ne so! “Weet ik veel!” Mooi is ook: che casino!, “Wat een bende / puinhoop!” Uffa! Of je deze informatie allemaal kunt onthouden tot je volgende bezoek aan Italia? Che ne so! Magari!
L I N G U A
martedì 18 ottobre dinsdag 18 oktober
Bijzondere geluksbrenger… De meeste Italianen zijn bijgelovig. Daarnaast hechten ze bijzonder veel waarde aan een goed voorkomen, het befaamde bella figura. Inmiddels is er voor de Italiaanse man een manier om deze twee zaken te combineren, namelijk met de cravatta anti iella, anti-ongeluk-stropdas, tegen het malocchio, boze oog. Deze zeer luxueuze zijden stropdas heeft, tussen de plooien, een kleine hoorn van zeekoraal en 18 karaats goud verborgen. De uitvinding kan niet anders dan uit Napoli komen, de meest bijgelovige stad van Italia. De bedenkers ervan, die de naam Tiè heeft gekregen, zijn Vincenzo Ulturale en Giancarlo Auriemma. De stropdas is een echt cultobject geworden. Mag ook wel, want het dasje kost een aardige smak geld. Maar het dessin van de stropdas bevat dan ook echt gouddraad en hij zit in een bijzonder fraai doosje.
U N
P Ò
D I
T U T T O
venerdì 11 novembre vrijdag 11 november
Gevaarlijk en gecompliceerd Er valt overal wel een lijstje van te maken, zelfs van de gevaarlijkste en meest gecompliceerde wegen ter wereld. Italia scoort goed op die lijst (het is maar hoe je het bekijkt). Twee van de 19 gevaarlijkste en meest gecompliceerde wegen ter wereld liggen namelijk in Italia. Op de tweede plaats van deze wereld ranking staat de Passo dello Stelvio in de Alpen. De weg ligt tegen Zuid-Tirol aan en is de hoogste voor auto’s begaanbare valico, bergpas, van Italia. Deze rijksweg (SS 38) verbindt Bormio en de Valtellina met Trafoi en de Val Venosta. Er zijn 48 tornanti, haarspeldbochten, aan de Zuid-Tiroler kant en 36 aan de kant van de regione Lombardia. De hellingsgraad ligt tussen de 5% en de 9,5%. Niet aan te raden voor wie last heeft van mal di macchina, wagenziekte.
U N
P Ò
D I
T U T T O
IWc[d][ij[bZZeehZ[h[ZWYj_[lWd?jWb_[$db :_j_iWbm[[hZ[p[l[dZ[[Z_j_[lWdZ[?jWb_IY^[khaWb[dZ[h"c[j kdfeÅZ_jkjje"lWdWbb[imWjFhe[\[ba[ZW]Z[?jWb_WWdi[i\[[h[d bWWj`[l[hhWii[dZeehZ[m[[j`[iel[h_b8[bfW[i[$:[aWb[dZ[h X[lWjl[[bje[h_ij_iY^[j_fi"h_Y[jj[Xked_ii_c["^[[hb_`a[h[Y[f# j[d"Xe[_[dZ[_d\ehcWj_[el[hjhWZ_j_[i"ifehj"m_`d[cebjeZ_f_" [d^[[bmWjc[[h$$$K_j[hWWhZ_i[heeam[[hl[[bWWdZWY^jleeh Z[?jWb_WWdi[jWWb$?jWb_W_ipel[hhWii[dZZWj[ba[ZW]lWdZ[p[ iY^[khaWb[dZ[h^[jX[mWh[dmWWhZ_i$ :[_d^ekZlWdZ[iY^[khaWb[dZ[h_il[hpWc[bZ[dl[hpeh]Z ZeehZ[h[ZWYj_[lWd?jWb_[$db"^jfehjWWbleeh[[dpe[ajeY^j_d" Zeeh[d el[h?jWb_$A_[i[h`[leb][dZ[lWaWdj_[X[ij[cc_d]"X[a_`a Z[cee_ij[\ejeÄi"fh_dj`[\Wleh_[j[h[Y[fj"b[[i^[jbWWjij[ d_[kmi"j[ij`[?jWb_WWdi[dde]l[[bc[[h$C[bZ`[]hWj_iWWd Wbib_ZX_`9bkX?jWb_[0`[edjlWd]jZWdZ[FeijWFh_eh_jWb_[$dbef `[l_hjk[b[Z[khcWj"`[ah_`]jaehj_d]iXedd[d[d`[akdjc[j WdZ[h[dlWd][ZWY^j[dm_ii[b[defZ[l[hiY^_bb[dZ[F_WppWÄi$
Omslag: BrunoStock
8 712048 221447 Interstat avp 13.95
