Gijs van der Zee: Bibob je mee? Handig handelen vanuit je huurwoning. Het begon op Facebook en eindigde in moord

RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | nr 11 | JAARGANG 19 | december 2013

Gijs van der Zee: ‘Bibob je mee?’ Handig handelen vanuit je huurwoning Het begon op Facebook en eindigde in moord

Stakende strafpleiters Enkele honderden stakende strafrechtadvocaten uit het hele land demonstreren op 11 november tegen de plannen van staatssecretaris Fred Teeven om te bezuinigen op de rechtshulp. De advocaten noemen het onacceptabel als de uurvergoeding voor gesubsidieerde rechtsbijstand met dertig procent verlaagd wordt tot €70. Dan moet er geld op toegelegd gaan worden, stelt de advocatuur.

2|

Drie dagen later zegt Teeven de Kamer toe, alternatieven te gaan onderzoeken om de geplande 85 miljoen euro aan bezuinigingen op de toegevoegde rechtsbijstand te bereiken. Foto: Jeroen Oerlemans/Hollandse Hoogte

Opportuun 11 - december 2013 - In Beeld | 3

Inhoud Het hoeft geen dagtaak te zijn.

6

 oe onderschatte informatie door een bestuurlijke H bril ineens waardevol blijkt

misdaad vrijwel altijd een huurwoning in haar gereedschapskist zitten. Je kunt er zo handig dealen. Of gestolen goederen opslaan. Of als mensenhandelaar je prostituees uitbuiten. Of weet je wat, begin er een kwekerij en pillenlab. De projectgroep van het Landelijk Parket concludeert in haar rapport ‘Misstanden in de verhuur’: voorkomen is veel effectiever dan vervolgen.  oon- en identiteitsfraude als voedingsbodem voor W ondermijnende criminaliteit

Huurmoord onder tieners... Een

16

feit van uitzonderlijke ernst. Aanklager Josan Schram is verbijsterd dat dit kan gebeuren. Zulke jonge kinderen, die nota bene een maand met de planning van een moord bezig zijn, hoe kunnen ze in zulke heftige handelingen terechtkomen? De case geeft ons inzicht in hoe jongeren van nu soms denken, communiceren en handelen. Hoe drie tieners volstrekt doorschoten in hun plan

En verder...

28

Hoofdofficier Landelijk Parket

Zelfs met een klein beetje OM-alertheid, kunnen gemeentes al rake bestuurlijke tikken uitdelen. Gijs van der Zee, landelijk officier Bibob, vindt celstraffen niet ons ultieme wapen. Juist door locaties te sluiten waar criminelen samenkomen en de faciliteerders als notarissen en makelaars aan te pakken, kun je goed afstoppen en verstoren. De Wet Bibob is een effectief instrument.

Tegenwoordig heeft de georganiseerde

12

Gerrit van der Burg

Jurisprudentie: Huiselijk geweld > 10 De zaak: Toneelstukje > 11 Column ZSM: Losgerukt > 21 Kortom: > 22 Organisatie: OMnivoor > 26 De afdeling: > 28 Expertise: > 32 Gespot: > 36

OPPORTUUN | RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | JAARGANG 19 | NUMMER 11 | december 2013 Opportuun wordt gratis verstrekt aan de medewerkers van het OM en andere geïnteresseerden. Het magazine verschijnt twaalf keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de inhoud. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Abonnementenadministratie Wijzigingen? Stuur de adresdrager met de aangebrachte wijzigingen naar het retouradres, of e-mail de wijzigingen naar [email protected]. Redactieadres Openbaar Ministerie, Parket-Generaal, afdeling Communicatie, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag. Eindredacteur Pieter Vermaas, 088 - 6998856 of [email protected]. Plaatsvervangend eindredacteur Thea van der Geest, 070 - 3399825 of [email protected]. Foto omslag Freek van Arkel Bladformule en vormgeving Kris Kras Design Druk Tuijtel Oplage 7525

Voorkómen dat we achteraf hennepbranden blussen Het OM werkt in samenwerking met allerlei publieke en private organisaties hard om ondermijnende criminaliteit te bestrijden, inmiddels een bekend begrip. Bestrijding gaat veel verder dan alleen opsporing en vervolging, het gaat om een breed repertoire van interventies. Die interventies dragen allemaal bij aan bijvoorbeeld: weerbaar maken van branches; lastig maken van criminelen; afpakken van verdiensten; intrekken van vergunningen; stimuleren van compliance en goed bestuur; opbouwen van kritische massa bij vergunningverlening; alertheid creëren bij de samenleving; hinderlijk volgen van dienstverleners; en naming en shaming van bedrijven die drommels goed weten dat ze bezig zijn met het faciliteren van criminaliteit. Het kerndoel van bestrijding is het bereiken van een zo groot mogelijk maatschappelijk effect. Het Woonfraude-project zoals dat in deze Opportuun (p.13) wordt beschreven, is daar een heel mooi voorbeeld van. Weerbaar maken van de (ver)huurder en alert maken van de branche is belangrijk om zoveel mogelijk te voorkomen dat we achteraf “(hennep) branden blussen”. Door samen te werken met verschillende publieke en private partners wordt zichtbaar bijgedragen aan de veiligheid van Nederland. Een belangrijke uitdaging is om dat ook vooral te dóen. Handen uit de mouwen. Weg van het papier. En zichtbare praktijken realiseren, van bewustwordingscampagne tot daadwerkelijke screening. Het adagium “van opsporen naar opsporen en bestrijden” roept ook met regelmaat vragen op. Is het OM daarvoor? Moeten wij niet juist misstanden met het strafrecht aanpakken, is dat niet onze kerntaak? Ik ben de eerste die vindt dat de strafrechtelijke aanpak van ondermijning heel belangrijk blijft en dat we (grote) boeven achter de tralies moeten hebben, maar een zo groot mogelijk maatschappelijk effect van die aanpak is uiteindelijk het sleutelwoord! En dat kan en moet met veel andere middelen en met veel andere partners!

Opportuun 11 - december 2013 - Inhoudsopgave | 5

Jaren geleden, nog voor hij wist wat Bibob was, zag hij aan kroegen wat het effect van een Bibob-klap was. Nu is hij landelijk officier van justitie Bibob. Interview met Gijs van der Zee. ‘Bekijk je eigen informatie eens met een bestuurlijke bril. En gééf die informatie.’

‘Stop boeven, Gijs van der Zee, landelijk officier Bibob

verstrek die info’

Gijs van der Zee:

‘Met OM-info kan het bestuur tikken uitdelen’

‘Iedereen weet inmiddels: met strafrecht alléén komen we er niet in de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Het OM wil een geïntegreerde aanpak. De bestuurlijke aanpak is daar onderdeel van, en de Wet Bibob een belangrijk instrument.’ In de kantine van de DVOM in Utrecht-Papendorp, praat officier Gijs van der Zee over het werken met de Wet “Bevordering integriteitbeoordelingen door het openbaar bestuur”, Bibob. Met die tien jaar oude wet, die recent is aangescherpt (zie kader), kan worden voorkómen dat het openbaar bestuur criminaliteit faciliteert als zij vergunningen verleent, subsidies verstrekt of vastgoedtransacties aangaat. Wees alert, is de boodschap waarmee Van der Zee, sinds 1 september landelijk officier Bibob, het land bestookt. Want met een klein beetje OM-alertheid kan een gemeente of een ander overheidsorgaan bestuurlijk rake tikken uitdelen. Dat merkte Van der Zee eigenlijk jaren terug al. In zijn voormalige

6 | Naam artikel - Opportuun 11 - december 2013

woonplaats Winschoten. ‘Daar had je op een plein aardig wat kroegen en in veel van die tentjes kwamen we vaak. Je zag er geregeld dubieuze lui. En we wisten ook ongeveer wel dat de eigenaar ook zo’n dubieus figuur was. Maar verder dacht je er toen niet over na. Rond 2004 – ook toen werkte ik nog niet bij het OM – kwam ik er weer en zag ik ineens dat Winschoten zo’n beetje een spookstad was geworden: al die kroegen op dat plein stonden leeg. Omdat die kroegen waren gebruikt voor witwasconstructies en de eigenaar er mensen liet dealen, had de gemeente zijn vergunning ingetrokken. Het geeft aan dat je als gemeente een beetje vooruit moet denken want het geeft wel verloedering als alles in één klap sluit. Ik kom er nauwelijks meer, maar volgens mij is het nu weer normaal stappen in Winschoten.’ ‘Bij politie en OM zijn velen gericht op hun onderzoeken: boeven vangen. De gedachte dat je ook op andere manieren criminaliteit kunt stoppen en verstoren leeft inmid-

dels zeker, maar kan bij zaaksofficieren en secretarissen nog groeien.’ Bestuursorganen kunnen bij het Landelijk Bureau Bibob (LBB) van het ministerie van V&J een advies vragen over het risico dat ze ongewild criminaliteit faciliteren. Voor het advies maakt het LBB ook gebruik van politie- en OM-info. Hoe kijken rechercheurs en officieren tegenwoordig naar het LBB? ‘Jaren geleden vonden politie en OM het moeilijk om informatie uit handen te geven. Want dan hadden ze de regie niet meer en wisten ze niet wat er met de informatie gebeurde. Daarom is er onder meer een toets gekomen: voordat het LBB hun adviezen verstuurt, checken LP-parketsecretarissen Rick Schoof en Martin Peekstok of het advies informatie bevat die niet naar buiten mag. De laatste jaren gebeurt het nauwelijks dat wij moeten zeggen: dat mag er niet in. Het LBB heeft veel geleerd en er liggen duidelijke afspraken over het omgaan met bijvoorbeeld CI-info, crimineleinlichtingeninformatie. Het LBB

Opportuun 11 - december 2013 - Interview | 7

heeft er hard aan gewerkt en ik denk dat er in het hele land nu veel vertrouwen is in hoe zij omgaan met de informatie. Het LBB kan in veel meer systemen zoeken dan het OM kan? Ja, ze kunnen iets meer dan dertig bronnen raadplegen. Open en gesloten. Kadaster, Belastingdienst, noem maar op. Veel meer dan wij kunnen. Maar toch moeten wij onze strafrechtelijk informatie vooral géven. Verstrek je die niet, dan kan LBB vaak niets doen. Juist politieinformatie blijkt vaak zo belangrijk.

“Luister, wij kunnen het wel verstrekken, maar alleen als we gelijk oplopen, want dan schaadt het het onderzoek niet.” Maar heb een open mind. Tijdens je onderzoeken zie je allemaal informatie. Kijk wat je kunt verstrekken. Misschien is mijn voordeel dat ik informatie-officier ben geweest, waardoor ik anders kijk naar informatie. Als het gaat om vastgoed, vergunningen, dan kun je al kijken met die bril. Daarover kan in sommige regio’s wellicht nog veel meer interactie plaatsvinden tussen zaaksofficier en Bibob-officier.

daar een belangrijke rol in spelen. Gemeenten als Amsterdam, Utrecht en Rotterdam kunnen het zelf al vaak. Maar veel kleine gemeenten hebben weinig ervaring met bestuurlijke aanpak en Bibob. Gemeenten beseffen niet altijd welke bronnen en informatie ze hebben. Ze hebben heel veel informatiesystemen die niet in één keer raadpleegbaar zijn. Dan kan een RIEC goed adviseren: wat is nou van belang voor de Bibob-afweging.

Leg het samenspel tussen CI-, informatie- en Bibob-officier eens uit? Is ook wel sprake van ónderschatIs men bang dat “verstrekken” het Bibob is vaak een portefeuille van ting van de eigen informatie? eigen onderzoek schaadt? de CI- of de informatieofficier. Van Soms ja. Maar daar hoef je niet bang Dat denk ik wel. Het blijkt uit wat ik oudsher zat Bibob bij de CI-officier, hoor: “Ik geef mijn informatie maar voor te zijn. Je kunt als Bibob- of omdat de CI-officier als enige in de niet, want de enkele informatie die zaaksofficier bellen of langskomen bij het LBB en afstemmen of en hoe wij hebben is voor het LBB toch niet intelligence-hoek zat. En er gáát natuurlijk CI-info naar het LBB. Maar steeds meer zie je, en dat vind ik een goede ontwikkeling, dat de Bibob-portefeuille naar de informatieofficier gaat. Want Bibob is veel breder dan alleen CI. Het betreft ook (rest)info uit onderzoeken en andere politie-informatie . En de informatieofficier is veel meer dan de CI-officier extérn bezig. Met de bestuurlijke aanpak. Hij schuift aan voldoende om te komen tot het informatie gebruikt gaat worden. Ik bij RIEC’s, gemeenten, advies dat er ‘ernstig gevaar’ dreigt merk dat een zaaksofficier nog wel voor facilitering van criminaliteit”. Ik Belastingdienst, SIOD. Terwijl de eens denkt dat hij in een keer een CI-officier zo’n beetje fulltime bezig zeg altijd: verstrek toch maar, want heel dossier moet overhandigen, is om via zijn informanten te terwijl het opsporingsonderzoek nog het LBB kan op basis van jouw info achterhalen hoe het reilt en zeil in gaande is. Dan kan ik ze vaak gerust én alle verschillende bronnen bij elkaar wel dat ernstige gevaar zien. de top van criminele samenwerstellen: “Als je nou alleen die Hun kracht is dat zij al die informatie kingsverbanden. Dus dat is wel een aangifte en/of die getuigenverklamooie scheiding. Maar die CI- en de zo kunnen clusteren en analyseren ring verstrekt in een bestuurlijke rapportage, kan de LBB aan de gang dat een zakelijk samenwerkingsver- informatieofficier moeten, ook in relatie tot Bibob, wel heel dicht band naar voren komt. met zijn onderzoek”. tegen elkaar zitten. De functies zijn hier en daar ook in het recente Het LBB wordt dus steeds belangKomt daarna niet alsnog het ververleden in één hand gelegd, maar zoek vanuit het LBB: “Stuur de rest rijker? toen de regio’s te groot werden kon Ja. Aan de andere kant ook weer ook even” dat niet meer. niet. Want gemeenten kunnen, Nee. Wij bepalen wat we verstrekDe CI-officier is operationeler; de helemaal sinds de laatste wijziging ken. Maar goed nadenken moet je wel. Want een bestuurlijk traject kan van de wet, steeds meer ook zonder wat meer beleidsmatige informatieofficier moet meer afstemmen. het advies van het LBB het Bibobsneller lopen dan jouw strafrechteMaar ook in dat afstemmen voor die instrument inzetten en gegevens lijke onderzoek. En het inhalen. En bestuurlijke aanpak wil je uiteindeinzien. Dan kunnen ze op basis van dan heeft de betrokkene over wie lijk stáppen zetten. Limburg was hun eigen onderzoek al besluiten een advies wordt uitgebracht dat een vergunning niet te verlenen. Ook eerder al op stoom gekomen, maar advies eerder dan je wenst. Maar ook elders worden steeds meer de Regionale Informatie en ook daar kun je met LBB en succesjes en successen geboekt. Expertise Centra (RIEC’s) kunnen gemeente afspraken over maken:

‘Wees niet bang dat "verstrekken" je eigen onderzoek schaadt’

8 | Interview - Opportuun 11 - december 2013

Is Bibob-werken efficiënt? Ja, en het wordt steeds efficiënter. Maar ik wil het vooral zien binnen het hele palet van alternatieve interventies, zoals de goede samenwerking met de Belastingdienst, die met onze informatie veel meer mogelijkheden heeft om “af te pakken”. We delen steeds meer informatie met fiscus of bestuur. Voordat we een opsporingsonderzoek starten kijken we al met partners: “Wat zien we nu?” We analyseren de info en kiezen daarna de beste interventie. Kun je successen van die bestuurlijke aanpak noemen? We hebben in Utrecht een woonwagenbewoner, die al een heel leven lang in de hennep zat, “achterover getrokken”. In overleg met de gemeente hebben we gekeken of op basis van de Opiumwet zijn woning gesloten kon worden. Dat hadden ze daar nooit eerder gedaan, maar de burgemeester ging akkoord. Dat de man niet meer op zijn kamp mag komen, daar tref je hem denk ik harder mee dan met celstraf. Ook geld afpakken kan effectiever zijn. Locaties sluiten waar ze samenkomen. Of niet alleen de kopstukken maar juist ook faciliteerders als notarissen en makelaars aanpakken. Daarmee kun je soms effectiever afstoppen en verstoren. Een ander mooi Utrechts voorbeeld is het Zandpad, een prostitutiebuurt met foute exploitanten. Daar hebben we ook veel overlegd met politie, burgemeester en hoofdofficier. De uitkomst was dat de prostitutie niet weg hoefde, dat zou alleen maar een waterbedeffect geven. Maar het kon niet zo zijn dat we, wetende dat die exploitanten fout bezig zijn, het als alle partijen maar faciliteren. Dan zou je je ogen sluiten voor mensenhandel. Daarom is het Zandpad tijdelijk gesloten. De vergunningen van de exploitanten zijn niet verlengd. Dan deel je als gemeente echt een tik uit, en de rechter keurde dat later goed. Op dit moment worden alle nieuwe vergunningaanvragers gescreend door het LBB.

Belangrijkste wijzigingen Bibob Sinds 1 juli 2013 is de gewijzigde Wet Bibob in werking getreden. De hoofdpunten daaruit: - De wet geldt nu ook voor: de vastgoedsector; de kansspelsector; vuurwerkimporteurs; vergunningen van de Huisvestingswet: en de uitvoer, doorvoer en overdracht van strategische goederen en diensten. - Voor gemééntelijke vergunningen geldt nu dat de gemeente zelf kan bepalen welke vergunningen aan de Wet Bibob wordt getoetst. - Bestuursorganen die een advies van het Landelijk Bureau Bibob willen, moeten eerst zelf de integriteit onderzoeken van de partij waarmee de overheid zaken doet. Dat was al zo, maar er zijn nu voor de gemeente vragenlijsten vastgesteld, zodat gemeenten gemakkelijk en eenduidig zelf kunnen screenen. - Bestuursorganen kunnen voor hun eigen onderzoek nu politiële, justitiële, strafvorderlijke en handelsgegevens opvragen. - Het LBB heeft nu een ruimere bevoegdheid om op aanvraag van bestuursorganen gegevens aan bestuursorganen te verstrekken. - Ook Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC's) mogen nu de LBB-adviezen inzien. - De burgemeester kan nu wel gegevens uit een Bibob-advies delen met de officier van justitie en het hoofd van de politie. - De rechtsbescherming van burgers naar wie Bibob-onderzoek wordt verricht, is vergroot. Zij krijgen nu een afschrift van het advies en kunnen bij een bezwaarschriftencommissie bezwaar maken tegen een beslissing die een bestuursorgaan op basis van de Wet Bibob heeft genomen. - In de nieuwe wet geldt dat voor een advies ook zakelijk samenwerkingsverbanden uit het verleden in de beoordeling kunnen worden betrokken. - De termijn die het LBB heeft om een Bibob-advies te geven, is verruimd naar acht weken, met een verlengingsmogelijkheid van vier weken. - Voorheen mocht het LBB alleen de officier van justitie informeren over gegevens uit een Bibob-advies als uit haar advies bleek dat sprake was van ernstig gevaar. Dat criterium van “ernstig gevaar” geldt nu niet meer.

Zijn gemeenten blij met Bibob” (Lange stilte) Nee dus? Ja! Ik denk inmiddels wel. Maar ze hebben een andere positie dan wij. Soms andere belangen. Kijk, als politie en OM wil je dat dingen die niet goed zijn, worden aangepakt. Binnen een gemeente spelen meer belangen en krachten. Verkiezingen bijvoorbeeld, of economische belangen. Ik heb het wel eens gehad met een bazaar die voor zo’n driehonderd man werkgelegenheid verschafte. En dan komen wij even zeggen dat we info hebben dat die

bazaar niet zuiver op de graat is en aangepakt moet worden. Dus dat “spel” met die belangen is lastig. Denk nog maar eens aan al die gesloten cafés uit mijn woonplaats Winschoten. Je kreeg leegstand en verloedering. Sfeer verdween. Dan staan afdelingen stadspromotie niet te juichen. Toch kiezen gemeente steeds meer de juiste houding. Ze zeggen het hard op: “het kan toch niet zo zijn dat wij criminaliteit gaan faciliteren!” Tekst: Pieter Vermaas Foto's: Freek van Arkel

|9

lotsverbondenheid Recente jurisprudentie over huiselijk geweld Een vrouw werd door haar vriend gebeld. Ze moest naar Amersfoort komen waar hij met haar auto was. In Amersfoort stapte ze in de auto en kreeg vrijwel direct een harde klap tegen haar neus en jukbeen. Zo hard dat ze naar eigen zeggen haar wang voelde kraken. Haar vriend stapte uit en de vrouw reed door naar het politiebureau om aangifte van zware mishandeling te doen. Het was niet de eerste keer dat er iets tussen de twee was voorgevallen. Eerder dat jaar had een getuige de politie gebeld om te melden dat hij had gezien hoe een man een vrouw in haar gezicht had geslagen in een auto op een parkeerplaats van McDonald’s. Zelfde man, zelfde vrouw, zelfde Peugeot. De twee incidenten leidden tot een veroordeling voor zware mishandeling, waarbij ook bewezen werd geacht dat het slachtoffer de ‘levensgezel’ van verdachte was geweest. Dat is een strafverzwarende omstandigheid op grond van art. 304, eerste lid, Sr. De man ging in cassatie (HR:2013:104). Een van de cassatiemiddelen ging over het begrip ‘levensgezel’. De Hoge Raad was niet onder de indruk van de redenering dat die strafverzwarende omstandigheid op huiselijk geweld is toegespitst en dus niet van toepassing kan zijn als het geweld zich in een auto heeft afgespeeld. Meer hout sneed het argument dat het hof Amsterdam onvoldoende had onderbouwd dat de vrouw ‘de levensgezel’ van verdachte was geweest. De wetgever had criteria genoemd om te beoordelen of iemand een levensgezel is. Van belang is bijvoorbeeld of sprake is van een gemeenschappelijke huishouding en met name of betrokkenen ‘kennelijk uitgaan van een nauwe lotsverbondenheid’. Het moet, aldus de wetgever, gaan om een relatie die qua hechtheid vergelijkbaar is met die tussen echtgenoten of geregistreerde partners. In deze zaak bleek uit het gebruikte bewijs alleen dat de vrouw verdachte sinds twee jaar kende en hem ‘haar vriend’ noemde. Dat was volgens de Hoge Raad niet genoeg. In een daarna gewezen arrest bleef de bewezenverklaring van mishandeling van een levensgezel wel overeind bij de Hoge Raad, ook al had het slachtoffer haar relatie slechts als ‘knipperlichtrelatie’ bestempeld. Maar dat was omdat de verdediging daar in cassatie niet over had geklaagd (HR:2013:1076). Onlangs mocht de Hoge Raad zich weer uitspreken over de vraag of de band tussen slachtoffer en een verdachte hecht genoeg was geweest om van ‘levensgezel’ te kunnen spreken. Verdachte was boos geworden op het slachtoffer omdat hij niet met haar mee mocht op vakantie. Hij was daarom naar het verzorgingstehuis gegaan waar zij werkte en had haar in het gezicht geslagen en gespuugd. Verdachte werd vervolgd voor mishandeling van zijn levensgezel. Tijdens de behandeling van het hoger beroep verklaarde hij dat hij niet met het slachtoffer samen woonde en een jaar lang niet bij haar heeft mogen komen, nadat er iets was voorgevallen. Ook had hij het bij de kinderen verpest. Nu zou het wel goed gaan. Hij vond haar nog steeds zijn vriendin en ze waren, volgens hem zelf, nog steeds blij met elkaar. De Hoge Raad vond dat niet genoeg bewijs dat het slachtoffer de ‘levensgezel’ van verdachte was. Voor deze verdachte moet dit een juridische overwinning met een bijsmaak zijn geweest: geen hogere straf omdat de lotsverbondenheid met zijn vriendin niet zo nauw is als hij zelf graag denkt. Tekst:

Juriaan Simonis (WBOM)

10 | Jurisprudentie - Opportuun 11 - december 2013

Toneelstukje

Ontkennen loont – soms

De rechter die te maken krijgt met een ontkennende verdachte, wat gaat er in haar hoofd om? De zitting loopt al uit, ook dit nog. Daar gaan we weer. Die gaan we eens even stevig aan de tand voelen. Wat de Haagse politierechter denkt, gaat verborgen achter een professioneel neutrale façade. Ze reikt naar het dossier, slaat de map open en begint, voor misschien wel de vierhonderdste keer, aan haar professionele toneelstuk met als thema "ontkennende verdachte". Een toneelstuk met een o zo bekende plot, want zelden verandert een ontkennende verdachte ter zitting in een bekennende. Dit keer staan er twee tegelijk terecht: G. en S. Beiden werden ze ’s nachts tegen vieren aangehouden voor diefstal van een scooter, nadat een getuige stemmen en hamerslagen had gehoord. Even later hoorde de politie, ter plaatse gekomen, gekraak in een bosje. Een agent zag in het geboomte een man en een scooter. Op een moment dat hij de man wilde aanhouden, rukte die zich los en zette het op een lopen. Even verdween hij uit zicht, maar even verderop bracht een tweede agent de rennende G. ten val. ‘Met deze zaak heb ik helemaal niks te maken’, zegt G. ‘Ik was aan het joggen.’

‘Doet u dat wel vaker ’s nachts?’ ‘Ik moest die dag vroeg gaan werken.’ ‘Was u nou degene die zich losrukte?’ ‘Nee.’ ‘En u stond ook niet naast die scooter?’ ‘Klopt.’ ‘Nou zegt de politie ook dat er tijdens de fouillering in uw zak een aantal schroeven zat. De politie gaat na wat voor schroeven dat zijn, en van die scooter ontbraken schroeven, en die waren precies hetzelfde. Hoe zit dat nou?’ ‘Uit het dossier blijkt niet dat ik schroeven bij me had toen ik werd aangehouden.’ ‘U zegt: die schroeven zijn niet aangetroffen bij mijn fouillering.’ ‘Klopt. Die zal de politie wel in het bakje hebben gegooid.’ Even verderop vond een politiehond de tweede verdachte, meneer S., liggend in de bosjes. ‘Hoe kwam u daar nou terecht?’ ‘Dat weet ik niet precies meer. Mijn moeder had me uit huis gezet. Ik had gedronken, ik lag te slapen en ik werd wakker met een hond aan mijn been.’ ‘Op de plek waar u had gelegen, trof de politie een nijptang aan en handschoenen. En wat verderop lag ook nog een hamer. En een hond vindt zo'n hamer omdat er een geurspoor aan zit, omdat iemand

die heeft vastgehouden.’ ‘Dat geloof ik niet.’ ‘Dat gelooft u niet.’ Allebei hebben ze een flink strafblad: G. eentje met een lange lijst vermogensdelicten, S. een waarop vooral de straatroven opvallen die hem al op zijn 18e een celstraf van 30 maanden opleverden. Maar waar G. zich onbereikbaar houdt voor de reclassering, heeft S. gekozen voor begeleiding door het Jeugd Interventie Team. Hij gaat weer naar school. De officier van justitie weegt dat zwaar mee. Tegen G. eist ze 30 dagen cel met aftrek, tegen S. 9 dagen – de duur van het voorarrest – en 40 uur werkstraf, waarvan de helft voorwaardelijk, met een meldplicht en begeleiding door het JIT. De rechter doet het anders. Ontkennen helpt G. niet. Over zijn zaak is ze heel stellig: de schroeven die hij bij zich had doen hem de das om, 30 dagen met aftrek. Maar voor S. komt ze tot een andere slotsom. Niets in het dossier duidt erop dat de twee hebben samengewerkt, en ook is niet duidelijk of het gevonden gereedschap aan S. te linken valt. Vrijspraak. Ontkennen. Garanties zijn er niet, maar het loont soms. Tekst: Lars Kuipers Illusttatie: Guusje Kaayk

Opportuun 11 - december 2013 - Naam artikel | 11



Criminaliteit gebruikt leegstand LP wil misstanden in de verhuur aanpakken met

Stop mensenhandelaren en hennepcriminelen af met een IDcheck. Maak verhuurders weerbaar tegen hen. En vergroot de bewustwording van de woonfraude-risico’s. Die aanbevelingen komen van een projectgroep “Misstanden in de verhuur” van het Landelijk Parket. Criminelen kunnen via woon- en identiteitsfraude eenvoudig panden in handen krijgen. Die gebruiken ze om er hennepkwekerijen in op te zetten. Ze richten er labs voor synthetische drugs in. Gebruiken de ruimte als dealpanden. Slaan er gestolen goederen in op. Exploiteren er illegaal prostitutie. Huisvesten er slachtoffers van mensenhandel. Dat leidt bovendien tot gevaar, overlast en financiële schade bij huiseigenaren, omwonenden en financiële instellingen als verzekeraars. Een voedingsbodem voor deze misstanden ontstond rond 2008, toen mede vanwege de economische crisis de vastgoedmarkt op slot ging. Huizen staan daardoor langer te koop en leeg, en leveren minder op. Veel huiseigenaren zitten daardoor met dubbele lasten of kunnen niet of nauwelijks aan hun hypotheekverplichtingen voldoen. Om de financiële schade te beperken, verhuren zij steeds vaker hun leegstaande koopwonin-

12 | Actueel - Opportuun 11 - december 2013

gen. De grotere behoefte aan verhuur leidt er toe dat de markt is overspoeld door verhuurbureaus, verhuurmakelaars en financiële dienstverleners. Steeds vaker ook stappen huiseigenaren zelf onvoorbereid de verhuurmarkt op. Al die partijen zorgen voor een verbrokkelde verhuurpraktijk. Met veel soorten huurcontracten, huurvoorwaarden, controles en bemiddelingsacties. Er is geen sprake van één dwingend voorgeschreven handelwijze, en dus geen eenduidige controle op legaal en efficiënt handelen.

Barrières Deze bevindingen staan in het rapport “Misstanden in de verhuur”, geschreven door een projectgroep van het Landelijk Parket. Zij onderzocht onder begeleiding van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) hoe “wooncriminaliteit” anders kan worden opgepakt. Opsporen en vervolgen blijft nodig. Maar kan, zo vroeg

woon- en ID-check

de projectgroep zich af, de criminaliteit niet worden voorkómen? Kunnen er, samen met “netwerkpartners” barrières worden opgeworpen? Het rapport werd op 30 oktober gepresenteerd aan Marc van Nimwegen (procureur-generaal, belast met georganiseerde misdaad), Digna van Boetzelaer (plaatsvervangend hoofdofficier van het Functioneel Parket), Gerrit van der Burg (hoofdofficier van het Landelijk Parket) en Martijn van der Steen (co-decaan en adjunct-directeur NSOB). Het rapport viel goed. ‘Jullie hebben een kennelijk groot en herkenbaar probleem geschetst. Eigenlijk is het vreemd dat dit niet al door partners zelf is opgepakt’, zei PG Marc van Nimwegen. Want niet alleen burgers, maar ook alle partijen in de branche worden getroffen door de woonfraude. Netbeheerders lijden schade door energiediefstal; verzekeraars moeten bij overslaande brand door hennepkwekerijen uitkeren; bedrijven worden ongewild in verband gebracht met malversaties in de eigen branche; en hypotheekverstrekkers zien de waarde van onderpanden dalen. Voor haar onderzoek sprak de groep met vertegenwoordigers van het OM, ID-checkbedrijven, banken, verzekeraars, makelaars, vastgoedverhuurders en – bemiddelaars, netbeheerders, gemeenten en brandweer. Om tot aanbevelingen te komen brachten ze het probleem in kaart en bekeken ze wat al wordt gedaan aan preventie.

Vals Veel harde cijfers zijn er niet. Maar partijen als Meld Misdaad Anoniem en netbeheerder Stedin signaleren sinds 2011 een opvallende stijging van het aantal kwekerijen in tijdelijk verhuurde huizen. Woningcorporaties zetten steeds meer huurders wegens hennepteelt uit hun woning. Uit een door het OM opgesteld bestuurlijk dossier “Identiteitsfraude” blijkt dat in de “hennep-branche” woonfraude en identiteitsfraude hand in hand gaan. Met valse of vervalste kopieën van identiteitsbewijzen worden woningen of bedrijfspanden gehuurd via makelaars, bemiddelaars of particulieren. Ook gebruiken criminelen katvangers om zelf buiten schot te blijven. In sommige gevallen controleren makelaars de gegevens van verhuurders onvoldoende. In enkele gevallen bestaat het vermoeden dat zij willens en wetens hun woningen aan hennepcriminelen verhuren. Maar vaak kan het makelaars niet worden aangerekend dat huurders gebruik maken van valse werkgeversverklaringen, identiteitsdocumenten en loonstrookjes. Uit opsporingsonderzoeken naar mensenhandel blijkt dat tachtig procent van de prostituees is gehuisvest in een verhuurde of onderverhuurde woning. De prostituees regelen deze woning meestal niet zelf. Waar kan een dam tegen woon- en ID-fraude worden opgeworpen? Het cruciale moment is het opstellen van het huurcontract. Daar lijken verhuurders “snel

| 13

‘De persoon die de sleutel ophaalt, is vaak een ander dan de ondertekenaar van het huurcontract’ het wenselijk is om strakkere voorwaarden te stellen aan de afgifte van leegstandsvergunningen. Hypotheekverstrekkers hebben weer een ander instrument in handen: het toestemmingsvereiste. Woningeigenaren die hun woning niet door de hypotheeknemer laten bewonen, hebben namelijk toestemming van hun geldverstrekker nodig. Ook hier: er wordt zelden gebruik van gemaakt. Banken bestempelen het niet-voldoen aan het toestemmingsvereiste niet als frauduleus handelen. Daarbij komt dat de meeste banken alleen toestemming verlenen als bij de verhuur wordt bemiddeld via twee vaste online tussenpersonen: “Tijdelijk2Woningen” en “Overbruggingshypotheek”. Maar bij deze twee werd slechts tot op zekere hoogte gecontroleerd: er was geen apparatuur voorhanden om Tijd en energie kopieën van ID-bewijzen afdoende te kunnen checken. Sommige spelers op de markt proberen er wat aan te Ook de kredietwaardigheidscontrole liep bij beide doen. Zo is Tilburg actief. Gemeente en politie ontwikpartijen uiteen. kelden een “stoplichtconvenant”, NVM-makelaars En gemeenten kunnen, om te veel leegstand te voorkoontwikkelden een “woontoets” die potentiële huurders men, vergunningen afgeven op basis van de leegstandsscreent op identiteit en kredietwaardigheid. Geeft het stoplicht rood licht, dan wordt de woning niet verhuurd. wet. De leegstandsvergunning biedt een eigenaar de Het werkt echter niet, moeten de deelnemers constate- gelegenheid tijdelijk zijn woning te verhuren. In deze ren. De toets wordt niet gebruikt, want hij kost tijd en de verhuurconstructie hoeft de verhuurder niet met alle huurbeschermingsbepalingen rekening te houden. Voor verhuurder verzoekt er niet om. Ook fysieke controle de tijdelijke verhuur van koopwoningen is slechts het van verhuurde panden blijft uit. invullen van een relatief eenvoudig aanvraagformulier Bij verhuurbemiddelaars geldt hetzelfde. De grootste voldoende voor het verkrijgen van een vergunning. Een bemiddelaar, “Direct Wonen” kent ook checks bij het toestemming van de oorspronkelijke hypotheekveraangaan van een huurovereenkomst. Deze checks strekker is geen voorwaarde voor afgifte van de worden weliswaar ingezet, maar met onvoldoende vergunning in het kader van de leegstandswet. De resultaat. Daarbij komt dat de bemiddelaar vaak geen gemeente controleert slechts of het pand in eigendom is aangifte meer doet van het verstrekken van valse bij de aanvrager van de vergunning; een nieuwe huurder papieren. De gedachte is dat dat veel tijd en energie is bij de gemeente vaak onbekend. In gesprekken met kost, terwijl aangiftes nauwelijks door politie en OM de projectgroep gaven ambtenaren van Tilburg aan dat worden opgepakt. verhuren” belangrijker te vinden dan “gedegen controleren”, stelt de projectgroep. Verhuurders of bemiddelaars controleren onvoldoende de echtheid van identiteitsbewijzen. Nadat een huurcontract is getekend blijkt de persoon die de sleutels komt ophalen vaak een ander dan de contractondertekenaar. Als maanden later blijkt dat in het pand een hennepkwekerij is gebouwd, blijkt de huurder niet te achterhalen. De eigenaar of verhuurder zit dan al met de schade: kosten voor herstel en waardevermindering van een pand.

14 | Actueel - Opportuun 11 - december 2013

Screening De woon- en identiteitsfraude waarmee de georganiseerde criminaliteit haar ondermijnende activiteiten verhult, kan langs drie lijnen worden aangepakt, zo beveelt de projectgroep aan. Eén: werp barrières op tegen criminelen. Twee: maak verhuurders weerbaar tegen de criminelen. Drie: creëer bewustwording in de maatschappij. 1. Doe bij het sluiten van iedere huurovereenkomst een deugdelijke identiteitscheck. (Screening) De NVM-woontoets wordt verplicht voor alle huurovereenkomsten opgesteld door NVM-makelaars. En er komt een ID-checker: die is vergelijkbaar met de woontoets en wordt gratis beschikbaar gemaakt voor makelaars en bemiddelaars buiten brancheverenigingen. Tegen een kleine vergoeding kunnen ook particulieren daarvan gebruik maken. Als daarbij bovendien de aansprakelijkheid bij schade wordt verschoven van eigenaar naar verhuurbemiddelaar – en jurisprudentie leert dat dat kan – wordt het verplichte karakter van de screeningstool kracht bijgezet.

3. Licht branche en burgers voor over de risico’s. (Bewustwording) Makelaars en bemiddelaars moeten via brancheopleidingen worden voorgelicht over de gevaren en gevolgen van identiteitsfraude. Inmiddels is duidelijk geworden dat op 1 januari 2014 brancheorganisatie VBO Makelaar start met een opleiding voor de verhuurbemiddelaars vanuit de eigen branche-organisatie. Deze opleiding is mede ontwikkeld om de misstanden in de sector aan te pakken. En een landelijke campagne moet burgers bewust maken van de risico’s van woonfraude, en van het belang van screening van de huurder. De landelijke taskforce Georganiseerde hennepteelt zal die campagne opzetten en financieren. Met het aandragen van een aanpak is het OM er niet, weet projectgroeplid Vincent Blommesteijn: ‘In gesprekken met een aantal private partners hoorden wij dat commitment van het OM zeer gewenst is. We zullen ons als betrouwbare partner moeten blijven opstellen.’ ‘Maar de voorgestelde aanpak is een schoolvoorbeeld van netwerkend werken’, kreeg de projectgroep te horen van Martijn van der Steen, co-decaan en adjunct-directeur van NSOB. ‘Awareness is daarbij het belangrijkste element bij het opwerpen van een barrière. De burger moet geïnformeerd worden over de gevaren bij verhuur en de mogelijkheid om dit te voorkomen.’ Tekst: Pieter Vermaas Foto's : Marijke Volkers Noot: De projectgroep bestaat uit Vincent Blommesteijn (beleidsmedewerker van de rechercheofficier LP), Bart van Bruggen (beleidsmedewerker parket Oost-Nederland), Bas Doorn (stagiair LP, student criminologie), Karijn van Doorne (beleidsmedewerker hennep, LP), Willy van Hal (beleids­ medewerker mensenhandel, LP), Nicolle Linnenbank (beleidsmedewerker mensenhandel, LP) en Marion Veltkamp (beleidsmedewerker hennep en synthetische drugs).

2. De verplichte check wordt teruggekoppeld aan aanvrager (de verhuurbemiddelaar) en eigenaar. (Weerbaarheid) Als iedere potentiële huurder weet dat zonder goedkeuring geen huurovereenkomst wordt aangegaan, en als de negatieve huuradviezen automatisch worden gestuurd naar de verhuurbemiddelaar en de verhuurder (eigenaar), wordt de verhuurder weerbaarder dan nu het geval is.

| 15

Officier Josan Schram:

Koelbloedig doodt de

‘Niemand riep: waar zijn we mee bezig’

14-jarige Jinghua K. het een jaar oudere meisje Win Sie Hau in haar ouderlijk huis in Arnhem. Twee vrienden hebben hem de bizarre opdracht gegeven en hem een beloning van een paar tientjes per maand beloofd. Aanklager Josan Schram blikt terug op de roem­ ruchte Facebook-moord.

Huurmoord voor wat tientjes



De Arnhemse Facebook-zaak

16 | Naam artikel - Opportuun 11 - december 2013

‘Intensief ben ik met dit verbijsterende drama bezig geweest. Als persoon spreekt zo’n moord je extra aan in vooral de contacten met de nabestaanden van dit jonge meisje, maar ook de zittingen heb ik als zwaar ervaren. Die apathie van de daders… dat enorme verdriet van de achterblijvers. Alles komt wel heel dichtbij’, zegt de Arnhemse ovj Josan Schram aan het begin van een analytische terugblik op de veelbesproken Facebook-moord. Zij doelt met name op de traumatische herinneringen waarmee de gezinsleden van Win Sie moeten zien te leven. ‘Vader Hau en zijn zoontje Win Kit lijden… Zij hebben hun dochter/zus bloedend in het halletje zien liggen. Zij hebben de laatste kreten van Win Sie gehoord. En de wanhoop van moeder Hau. Zij heeft in de vijf dagen die het slachtoffer na de aanslag nog leefde de hartslag van haar dochter steeds gevoeld. Toen ik die niet meer voelde, vertelde zij mij, is míjn hart eigenlijk ook gestopt met kloppen.’

Anoniem De openbare aanklager karakteriseert het levensdelict in de Gelderse hoofdstad als een emotioneel zeer beladen zaak, die symbool staat voor de harde, soms genadeloze wijze waarop jeugdigen met elkaar omgaan. ‘Op de een of andere manier is de affaire bekend geworden als de Facebook-moord, maar die omschrijving vind ik toch niet helemaal ladingdekkend. Wat van belang is, is dat kort voor het misdrijf over de moord is gesproken op

Opportuun 11 - december 2013 - Alles afwegende | 17

Facebook en dat de daders via social media volop contact met elkaar hebben gehad in de aanloop ernaartoe. Ja, Facebook-moord bekt lekker, maar de zaak staat vooral symbool voor de manier waarop jongeren met elkaar communiceren en de bijna anonieme sfeer van waaruit dingen op een heftiger manier de ether in worden gezonden dan wanneer men tegenover elkaar zou staan. Er is snel veel geschreven of gezegd omdat er niet direct live een reactie komt. Men voelt zich “vrijer” om zomaar van alles te roepen.’

Nergens over ‘Ik acht het essentieel dat de jongeren in deze zaak kennelijk niet goed lijken te beseffen waarover men het heeft. Wat zij daadwerkelijk doen, met welk plan ze eigenlijk bezig zijn. Niemand heeft stilgestaan bij de gruwelijkheid van het plan, niemand heeft geroepen Waar zijn we mee bezig… waar hébben we ’t over? Om feitelijk slechts een ruzie wordt een serieus moordplan bedacht, zorgvuldig beraamd én uitgevoerd. Terwijl het in mijn ogen in de aanleiding tot deze tragedie om haast niets draaide. Het ging echt nergens over. Niks ernstigs in elk geval, maar het was een verre van impulsieve actie van een 14-jarige knaap. Het was gewoon een zorgvuldig voorbereid plan

‘Straf geen compensatie voor verdriet…’ Net als het OM stelden Wesley C. en Polly W. hoger beroep in tegen de uitspraken van de rechtbank in Arnhem in november vorig jaar. Met zijn arrest van 27 augustus jl. bevestigde het Hof Arnhem-Leeuwarden echter de vonnissen: voor beiden twee jaar jeugddetentie en oplegging van een onvoorwaardelijke PIJ-maatregel. ‘In het jeugdsanctierecht ligt de nadruk meer op de persoon van de verdachte en op gedrags­ beïnvloeding/heropvoeding dan op vergelding’, aldus een toelichting op de toepassing van het minderjarigenstrafrecht. ‘Vanuit het oogpunt van vergelding lijkt dat misschien onbevredigend, maar voor de maatschappij en alle betrokkenen is het van belang dat bij jeugdige verdachten naast vergelding wordt ingezet op verbetering van de persoon en het voorkomen van herhaling. Daarmee wordt niets afgedaan aan de ernst van het feit en het verdriet van de nabestaanden. Hun verdriet kan op geen enkele wijze worden gecompenseerd. Oók niet door het strafrecht.’

‘De ouders zijn gebroken. Vooral vader Hau blijft worstelen met het waarom van dit drama’ door drie jongeren die er zelfs mee dreigden desnoods het hele gezin van Win Sie te killen. Alleen de gedáchte al aan het ontwikkelen van zo’n plan…’ Josan Schram onderbreekt haar monoloog en zwijgt. Seconden lang.

Gebonk Op 12 januari 2012 gaat Jinghua K. uit Capelle aan de IJssel al op missie om te moorden. Zijn vrienden Wesley C. (17) uit Rotterdam en Polly W. uit Arnhem – feitelijk een hartsvriendin van het beoogde slachtoffer – hebben hem opdracht gegeven Win Sie Hau om het leven te brengen, maar het meisje komt die dag niet op tijd thuis. Twee dagen later reist de knaap, die al eens vaker iemand met een mes heeft gestoken, opnieuw naar Arnhem om Win Sie definitief te laten boeten “voor de roddels en gemene praatjes” die zij over Polly en haar vriendje Wesley heeft verspreid. Alle betrokkenen zijn Chinees/ Nederlands en allemaal bewegen ze zich in een grote groep - een soort subcultuurtje - die alle Asian parties in het land bezoekt. Win Kit, het jonge broertje van Win Sie, laat die veertiende januari de onbekende jongen binnen die zijn zus wil spreken. Hij hoort kort daarna gebonk in de hal en rent de woonkamer uit, terwijl hij Win Sie hoort roepen "112 bellen!" Doodsbang ziet hij een schokkend tafereel in de hal: zijn vader, met een gezicht vol bloed, wordt door de indringer om zijn nek vastgehouden en Win Sie hangt hevig bloedend op de trap. Het jongetje vlucht weer de woonkamer in.

Psychopate trekken De gealarmeerde politie weet al vrij snel in de

18 | Alles afwegende - Opportuun 11 - december 2013

omgeving van het huis Jinghua K. aan te houden. Hij is in het bezit van een deel van het mes waarmee hij vader en dochter heeft geattaqueerd en een treinkaartje, Win Sies adres, een routebeschrijving en gedetailleerde info over de woning. De jonge verdachte, bij wie deskundigen later een gebrekkige ontwikkeling van de geestesvermogens en een ernstige gedragsstoornis met psychopate trekken zullen signaleren, bekent de aanslag al snel. Hij zou geen zicht hebben op zijn eigen (dis) functioneren. Op 19 januari – vijf dagen na de moordaanslag van K. – bezwijkt Win Sie Hau aan haar verwondingen op gezicht en lichaam.

Huurmoord Josan Schram noemt het misdrijf van de drie samenwerkende jongeren uniek in Nederland. Zij kan de verontwaardiging in haar stem niet verbergen wanneer zij stelt: ‘Ik ken geen vergelijkbare zaak in ons land. Een wreed levensdelict plegen op zó’n jeugdige leeftijd. Als je zoekt naar soortgelijke zaken kom je al snel uit bij het drama van Maja Bradaric in Nijmegen, die ook door een groepje vrienden werd geslachtofferd. Maar deze dader was wel erg jong… Deze vorm van zware misdrijven van jeugdige mensen jegens volwássenen – denk aan de tragedie met de grensrechter – komt af en toe wel voor.’ ‘Een huurmoord onder tieners… Een feit van uitzonderlijke ernst. Echt verbijsterend dat dit kan gebeuren. Zulke jonge kinderen, die nota bene een maand met de planning van een moord bezig zijn, hoe kunnen ze in zo’n schakel

van heftige handelingen terechtkomen? Ik vind deze case nogal bijzonder omdat het delict ons dus een veel beter inzicht heeft gegeven in hoe jongeren van nu in het algemeen denken, communiceren en handelen. Volstrekt hélemaal kunnen doorschieten in een bepaald voornemen of plan. Daarin schuilt voor mij de verbazing, het ongeloof, het bizarre.’

Deuren open Haar visie op de berechting van het trio Chinees/Nederlandse jongeren, die in het land nogal wat onbegrip en kritiek genereerde? Schram: ‘Al voordat we wisten dat de Arnhemse rechtbank voor het minderjarigenstrafrecht zou gaan, hebben wij als OM de rechters verzocht de deuren van de rechtszaal voor het publiek te openen bij de behandeling. Een dossier met zó’n impact… We vonden het van belang dat de feiten in alle omvang bekend zouden worden. De uitzonderlijke ernst van de misdaad, het grote maatschappelijke belang ervan… De rechtszaken van Jinghua K. en van Wesley C. zijn dan ook in het openbaar behandeld: feiten, requisitoir, pleidooi, slachtofferverklaringen etc. Alleen de persoonlijke omstandigheden van het tweetal werden achter gesloten deuren besproken. Er is slechts een uitzondering gemaakt voor Polly W. Haar proces vond achter gesloten deuren plaats, iets waarop de deskundigen hadden aangedrongen.’

Aan wet gebonden De ovj over de vonnissen: ‘Alledrie hebben ze de maximale straf gehad. Jinghua K. werd op 3 september 2012 conform mijn eis veroordeeld

| 19

OVER JOSAN SCHRAM (41): De uit Noord-Holland afkomstige Josan Schram voltooide haar rechtenstudie in Maastricht en trok vervolgens naar het oosten van het land. Om van 2000 tot 2002 in Apeldoorn de Politieacademie te doorlopen. Als politievrouw raakte zij, met Utrecht-Noord en Zeist als werkgebied, gefascineerd door met name het recherchewerk en startte de raio-opleiding. In 2006 werd zij in Arnhem als ovj aangesteld. Josan Schram (getrouwd met een musicus en moeder van twee kinderen van vijf en zeven jaar) over haar keuze voor het OM: ‘Ik was graag bezig met recherchewerk, maar binnen de politieorganisatie zag ik de beperkingen om door te groeien. In mijn nieuwe baan bij het OM kon ik intellectueel dieper gaan, waarbij de vele juridische aspecten de onderzoeken voor mij zoveel boeiender maakten.’ De Facebookmoord, de rellen in Culemborg – met de nasleep ervan – en de dubbele kindermoord in Terwolde, een zaak die zij alleen op zitting deed, rekent de aanklager tot haar heftigste dossiers. Een dag na het interview met Opportuun reist zij af naar Lesotho in Zuid-Afrika om daar voor Habitat for Humanity mee te werken aan een speciaal bouwproject. ‘Die wereldwijde organisatie helpt arme mensen aan een veilige huisvesting. Maatschappelijk ook van belang, dus even een stapje buiten mijn werk doen. Even een andere scope op de wereld.’

20 | Naam artikel - Opportuun 11 - december 2013

tot een jaar jeugddetentie en jeugd-tbs. We wisten eigenlijk vooraf al wel dat het vonnis veel stof zou doen opwaaien, maar je bent nou eenmaal gebonden aan de letter van de wet. Ik sta daar als officier namens de maatschappij en kan geen hogere strafeis formuleren. Die eis lijkt inderdaad laag, maar de wet biedt geen mogelijkheden om hoger te straffen. Toepassing van het meerderjarigenstrafrecht op deze verdachten is wettelijk gezien niet mogelijk. Op 12 november vorig jaar strafte de rechtbank Polly en Wesley, die elkaar de schuld gaven van medepleging van uitlokking van moord, ieder met twee jaar jeugddetentie en jeugd-tbs, een sanctie waartegen door beiden beroep werd aangetekend (zie ook kader Straf geen compensatie… red.). Tegen beiden had ik vijf jaar celstraf plus tbs geëist. Het OM vond dat een zo uitzonderlijk ernstig misdrijf, waarnaar iedereen met stomme verbazing keek, de doorslag zou moeten geven dat er volwassenenstrafrecht werd toegepast. Een nouveauté voor het OM, die “andere” weging van belangen in deze case, maar de rechters lieten de persoonlijke omstandigheden van de verdachten zwaarder wegen dan de ernst van de feiten. Feiten die trouwens op zichzelf toepassing van het volwassenenstrafrecht zouden rechtvaardigen. In het hoger beroep eiste de advocaatgeneraal in augustus van dit jaar ook vijf jaar cel en oplegging van tbs, maar het Hof kwam uit op bevestiging van de vonnissen van de rechtbank. Overigens blijkt uit jurisprudentie dat in die gevallen waarin de rechtbank minderjarigen berecht volgens het volwassenenstrafrecht deze jeugdige personen qua ontwikkeling al meer volwassen zijn, zeg maar wat meer aanschurken tegen volwassenheid.’

Gebroken De ovj heeft voor en na de zittingen veel contact gehad met Win Sies nabestaanden. Met uitzondering van het jonge broertje van het slachtoffer. ‘De ouders zijn gebroken… Vooral vader Hau blijft worstelen met het “waarom?” van dit drama. Omdat er ruzietjes waren tussen Win Sie en haar vriendin van school, Polly? Moest daarvoor een huurmoord worden gepleegd door een zeer jonge agressieve dader? Op die vragen komt geen antwoord,’ aldus Josan Schram. ‘Het blijft een onvoorstelbare gebeurtenis. Dat géld ook, enkele tientjes per maand, dat de jonge K. wordt geboden als de klus geklaard is… Kínderlijk… En dan bedoel ik dus niet alleen de beloning.’

ZSM

Jan Hoekman

Losgerukt Nieuwstad, Hoekstraat, Visserstraat. Wie een beetje van Groningen weet, herkent de straatnamen. Het zijn niet De Wallen, maar ook in het noorden bestaat de mannelijke behoefte aan lichamelijke liefde. Dus ze zijn er, de straten waar die liefde tegen betaling te halen is. Kleine anekdote. Groningen kende ooit een berucht ‘verkeerscirculatieplan’ in de binnenstad. Daarin raakte je gemakkelijk zo verstrikt, dat je eindeloos rondjes reed. Volkszangers Pé Daalemmer en Rooie Rinus verwerkten het ooit in een carnavalshit. Voor de kenners: ‘Carnaval in ’t Noorden (dat is een feest met pit)’. Nu was het zo, dat de gemeenteraad van Groningen in minder liberale tijden wat wilde doen aan al het hoerenlopen. Dus kwamen er camera’s in de Nieuwstad, Hoekstraat en Visserstraat. Elk kenteken werd gefotografeerd en de eigenaar van de auto kreeg een briefje thuis. Of zijn vrouw wel wist waar ie mee bezig was. Of zo. Denk ik. Alleen, door dat befaamde verkeerscirculatieplan was de kans vrij aardig dat je pogingen de binnenstad uit te komen voerden door de Nieuwstad. De Hoekstraat. Of de Visserstraat. Maar leg dat maar eens uit thuis. Onlangs werd in de Nieuwstad een dame van lichte zeden beroofd van haar net verdiende geld. Klant was net weg, had keurig de beloofde vergoeding voor haar diensten op het nachtkastjes laten liggen en mevrouw maakte even haar toilet. De volgende klant was immers al weer binnen. Maar diens ogen vielen minder op haar lichaam dan op de honderd euro op het nachtkastje. Dus toen zij terug kwam, stond hij al weer op het punt te vertrekken. Ze zag meteen dat haar geld weg was en pakte de man vast. Toch was de onverlaat zoek, toen de politie eenmaal arriveerde. Dat zat zo. ‘Hij had zich losgerukt’. In beelden denken is ook niet alles. Foto: HH

Tekst: Gerard Trentelman Foto's: Robin Utrecht

Opportuun 11 - december 2013 - Column ZSM | 21

kortom

Kijk voor meer actueel nieuws op www.om.nl

Aangepakte criminele jeugdgroepen Sinds het begin van de aanpak van criminele jeugdgroepen in 2011 (op basis van het landelijk beeld Beke van eind 2010) zijn nagenoeg alle 89 groepen geprioriteerd in de driehoek. Er is geen enkele groep ongemoeid gebleven. Voor de aanpak zijn maatregelen op het gebied van zorg, preventie, straf, openbare orde e.d. ingezet. Uit de inventarisatie blijkt dat uiteindelijk 17 van de 89 groepen nog of weer crimineel zijn. De aanpak van criminele jeugdgroepen is een gezamenlijke prioriteit van OM, politie en gemeenten. De afgelopen jaren is gezamenlijk gerapporteerd aan de minister van Veiligheid en Justitie over de voortgang. De eindrapportage die dit najaar is aangeboden, geeft een landelijk beeld van het aantal aangepakte criminele jeugdgroepen. De oorspronkelijke 89 groepen bestonden uit 2406 individuen, waartegen in 1482 gevallen is overgegaan tot vervolging. In totaal werden 7053 zaken gevoerd, waarbij aan 1391 leden van jeugdgroe-

De Persprijs Jacques van Veen 2013 is uitgereikt aan Paul Vugts. Vugts schreef jarenlang voor Het Parool over processen tegen de Amsterdamse onderwereld (‘Passage-proces’). In verband met het 30-jarig bestaan van de prijs volgend jaar, reikte de jury onder

voorzitterschap van voormalig topman van het OM Harm Brouwer ook twee jubileumprijzen uit. Deze gingen naar Folkert Jensma (NRC Handelsblad) en Rob Zijlstra (Dagblad van het Noorden). De driejaarlijkse Persprijs Jacques van Veen wordt uitgereikt aan

Nederlandstalige journalistieke producties. Het doel van de prijs is bevordering van kwaliteit van journalistiek over rechtspraak. Aan deze prijs voor journalisten uit Nederland en België is een geldbedrag van 10.000 euro verbonden.

Huisverbod bij huiselijk geweld werkt Foto: ANP

pen (meerdere) straffen zijn opgelegd. De ongeveer 1500 leden van criminele jeugdgroepen waren verantwoordelijk voor ruim 10.000 strafbare feiten. Van die groep heeft 96% één of meer strafrechtelijke interventies opgelegd gekregen. Hoewel de aanpak succesvol is, is er sprake van hardnekkige problematiek die grote gevolgen heeft voor de veiligheid en zeer ingrijpend is voor het veiligheidsgevoel (in een

wijk). Ook moet worden voorkomen dat er nieuwe groepen ontstaan en/ of leden doorgroeien en radicaliseren van overlastgevend naar crimineel. De minister heeft besloten om het Actieprogramma, dat oorspronkelijk was ingesteld tot 1 mei 2013, te verlengen tot eind 2014. Eind 2014 is het landelijk actieprogramma afgerond.

Verkeersovertredingen binnen Europese Unie vaker bestraft Door uitwisseling van kentekengegevens tussen Europese landen wordt de handhaving van verkeersregels verbeterd. Nederlandse automobilisten die in een ander Europees land een overtreding begaan kunnen

Persprijs voor Parool-verslaggever Paul Vugts

hierdoor een verkeersboete verwachten. Bij verkeersovertredingen die worden geconstateerd door digitale handhavingsapparatuur, zoals te hard rijden en door rood licht rijden, wisselt Nederland al kentekengege-

22 | KortOM - Opportuun 11 - december 2013

vens uit met Duitsland, België en Zwitserland. Hierover heeft Nederland met deze drie landen al jaren bilaterale afspraken. Vanaf 7 november wordt de uitwisseling van kentekengegevens met meer EUlanden eenvoudiger.

Na een huisverbod blijft nieuw huiselijk geweld vaker uit dan in vergelijkbare situaties waarin geen huisverbod is opgelegd. Dat blijkt uit de effectevaluatie van de Wet tijdelijk huisverbod. De belangrijkste verklaring hiervoor lijkt te liggen in de hulpverlening die met het huisverbod gepaard gaat. De Wet tijdelijk huisverbod is op 1 januari 2009 in werking getreden. Met een huisverbod kan een (potentiële) pleger van huiselijk geweld tien dagen uit huis worden geplaatst. Deze periode kan, indien na tien dagen de ernstige geweldsdreiging nog niet is geweken, worden verlengd tot maximaal 28 dagen. Tijdens het huisverbod krijgen alle betrokkenen (plegers, achterblijvers en eventuele kinderen) hulpverlening aangeboden.

Foto: HH

Nieuwe incidenten van huiselijk geweld, zoals geregistreerd bij de politie, komen statistisch significant vaker voor in zaken waarin geen huisverbod werd opgelegd (30%) dan in de huisverbodgroep (21%). In de eerste vier jaar sinds de inwerkingtreding van de Wet tijdelijk huisverbod op 1 januari 2009

zijn er in Nederland 11.692 huisverboden opgelegd. Uit de effectevaluatie blijkt dat bij de meeste huisverboden kinderen in het gezin aanwezig zijn (70%), die direct of indirect slachtoffer zijn van het geweld. Het huisverbod is een gemeentelijke bevoegdheid, waardoor het aan gemeenten is om te beslissen of er ingezet wordt op het huisverbod bij kindermishandeling.

Database International Crimes Op 12 november is de International Crime Database (ICD) gelanceerd. De website internationalcrimesdatabase.org biedt een omvangrijke

database met uitspraken van zowel nationale als internationale gerechtshoven. De database is toegankelijk voor zowel advocaten,

rechters, OM’ers alsook studenten, docenten, slachtoffers en familie van slachtoffers van internationale misdrijven.

| 23

Wetsvoorstel herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen De regie over de tenuit­ voerlegging van strafrechtelijke beslissingen komt in handen van de minister van Veiligheid en Justitie in plaats van het OM. Doel is straffen sneller en zekerder uit te voeren en slachtoffers, nabestaanden, gemeenten en andere betrokken partijen - zoals zorginstanties - beter te informeren over de opgelegde straf en de tenuitvoerlegging daarvan.

Adolescentenstrafrecht door Eerste Kamer Het wetsvoorstel adolescentenstrafrecht is door de Eerste Kamer aanvaard en treedt in werking per 1 april 2014. De wet biedt een sanctiepakket voor een specifieke doelgroep: 16 tot 23 jarigen. Foto: HH

Het adolescentenstrafrecht houdt rekening met de ontwikkeling van jeugdigen en jongvolwassenen. Het wetsvoorstel wil de flexibiliteit rond de leeftijdsgrens van 18 jaar daarom vergroten en het sanctiepakket uit het jeugdstrafrecht beschikbaar stellen tot 23 jaar. Wanneer de ontwikkeling van een jongvolwassene hiervoor aanleiding vormt, kan een sanctie uit het jeugdstrafrecht worden opgelegd. De maximale duur van de jeugddetentie is

Het concept-wetsvoorstel is door de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie ter consultatie aangeboden aan verschillende instanties, waaronder de Raad voor de rechtspraak en het OM. Een intensief voorbereidingstraject is aan het concept vooraf gegaan.

gesteld op twee jaar. Bij ernstige misdrijven blijft het mogelijk om jongeren vanaf 16 jaar een straf of maatregel uit het volwassenenstrafrecht op te leggen. Parallel aan het wetsvoorstel wordt bij de reclassering een aangepaste begeleidingsmethodiek voor adolescenten ingevoerd. Ook worden criteria opgesteld om te bepalen in welke gevallen het jeugdstrafrecht en in welke geval-

len het volwassenenstrafrecht het beste kan worden toegepast. Het wetsvoorstel loopt vooruit op de invoering van de maatregel van terbeschikkingstelling aan het onderwijs (TBO-maatregel). Anticiperend op de invoering van deze maatregel, kan de verplichting tot het volgen van onderwijs als bijzondere voorwaarde bij een jeugdsanctie worden opgelegd.

Omgeslagen Foto: Marijke Volkers

In de nieuwe opzet stuurt het OM op termijn alle uit te voeren strafrechtelijke beslissingen naar het Administratie en Informatie Centrum voor de Executieketen (AICE) dat de administratieve logistiek verzorgt. Het AICE wordt ondergebracht bij het CJIB en moet ervoor gaan zorgen dat relevante spelers in de keten de voor de uitvoering van de straf of maatregel noodzakelijke informatie op maat krijgen aangeleverd. Die informatie is divers. Bij de executie kunnen immers, naast informatie over de concrete zaak, ook andere gegevens van belang zijn. Zo zal in de toekomst al bij de aanlevering van een strafrechtelijke beslissing zichtbaar zijn welke andere sancties tegen een veroordeelde eventueel nog openstaan. Hierdoor kan de tenuitvoerlegging persoonsgericht worden uitgevoerd. De centrale regie van de minister over de executie moet de eenheid in de uitvoering van het beleid bevorde-

ren. Ook de ketenprestaties worden hierdoor inzichtelijk, wat het mogelijk maakt om gericht te sturen. Het OM blijft verantwoordelijk voor de strafrechtelijke handhaving, ook tijdens de tenuitvoerlegging. Bijvoorbeeld als een veroordeelde zijn werkstraf niet uitvoert en vervangende hechtenis wordt bevolen. Ook blijft het OM belast met het toezicht op de naleving van voorwaarden en vrijheidsbeperkende maatregelen en het bepalen van eventuele bijzondere voorwaarden bij de voorwaardelijke invrijheidstelling. Daarnaast blijft het mogelijk om in bijzondere gevallen in te grijpen in de uitvoering van een straf of maatregel. Als het bijvoorbeeld in een lopend strafrechtelijk onderzoek uit het oogpunt van opsporing onwenselijk is de veroordeelde aan te houden om zijn straf uit te zitten, kan de officier van justitie om uitstel vragen.

24 | KortOM - Opportuun 11 - december 2013

Maar het OM kan in bijzondere gevallen juist ook om versnelling van de tenuitvoerlegging vragen. Verder kan het OM de minister, net als nu, adviseren over de uitvoering van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen, zoals bij specifieke risicofactoren die maatschappelijke onrust kunnen veroorzaken. Het OM blijft verantwoordelijk voor het informeren van slachtoffers en nabestaanden. Programma USB De realisatie van het wetsvoorstel maakt onderdeel uit van het programma USB. Deze afkorting staat voor Uitvoeringsketen Strafrechtelijke Beslissingen. USB is verbonden aan het kabinetsprogramma Versterking Prestaties Strafrechtketen (VPS). Het programma USB loopt in elk geval tot 1 januari 2016. Het wetsvoorstel zal naar verwachting in 2015 in werking treden.

Helder

Betalen

‘Wij als recherchepsychologen klagen soms dat er niets met onze adviezen wordt gedaan, maar het is juist de kunst om de adviezen helder en overtuigend over te brengen. Er moet een wisselwerking zijn. Het werkt niet als je zegt: “Dit is mijn advies en succes ermee”.’ Bram van der Meer, recherchepsycholoog. Blauw, 26 oktober 2013

‘Wie als kind is mishandeld, is als volwassene vaker ziek, heeft minder kans op een baan, heeft minder vaak een goede relatie en dan heb ik het nog niet eens over de emotionele gevolgen. Geweld kost de samenleving geld.’ Saskia Dura, MOVISIE landelijk kennisinstituut en adviesbureau voor maatschappelijke ontwikkeling. Oktober 2013

Teeven

Burenruzie

‘Hij is niet van de valse achterkamertjes en recht voor zijn raap. Hij gaat tot het gaatje en dat vind ik op zich geen slechte eigenschap voor een officier van justitie.’ Gerard Spong, strafpleiter. Advocatenblad, november 2013

‘De regering geeft burgemeesters een grotere regierol als het gaat om veiligheid. Ook burenruzies vallen daaronder, ze verstoren de openbare orde.’ Michel Vols, jurist, Binnenlands Bestuur, 8 november 2013

Opportuun 11 - december 2013 - OMgeslagen | 25

‘Dáár doen we het voor’

De Inspiratiedag van OMnivoor over de zaak-Robert M.

Bron: OM Op de foto, vlnr: Neeltje Keeris, Joris Belien, Milly Jobse, Wilbert Moerland, Corjan Kroon, Willem Bos, Charles van der Voort, Pamela Guldie, Henk Mous. Op de foto ontbreken OMnivoren Dedi Woei-A-Tsoi en Loes van Kooten

Inspiratie. Een groot woord dat vaak te pas en te onpas wordt gebruikt. Misschien wel het modewoord van 2013. Verrassender is het als wat geclaimd wordt, ook echt klopt… Op donderdag 7 november hield OMnivoor (zie kader) de “Inspiratiedag” voor collega-officieren in Utrecht. Opgezet om officieren van elkaar te laten leren. Op het programma stond de zedencasus Robert M., die in verschillende facetten uiteen werd gezet. Charles van der Voort, hoofdofficier Parket-Generaal, leidde de dag in en introduceerde telkens de sprekers. Voorzitter van het College van procureurs-generaal Herman Bolhaar beet inhoudelijk het spits af en vertelde in een een-tweetje met voormalig korpschef van Amsterdam Bernard Welten hoe je als leidinggevende acteert in een zaak die zoveel onrust veroorzaakt. Met zoveel complexiteit en druk. Eén van de boodschappen aan de aanwezigen: weet dat je er niet alleen voor

staat. Welten sloot af met het indrukwekkende gedicht “Jeroentje”. Geschreven door een inmiddels overleden zedenrechercheur, over de reden waarom hij dit werk deed. Bij sommigen leidde het tot waterige ogen. Jeroentje van zeven, die altijd buikpijn kreeg als zijn vader hem kwam “voorlezen”. Om dat te stoppen: daar doen we het voor.

Privé en werk Officier Annet Kramer, die tijdens de zaak verantwoordelijk was voor de slachtofferzorg, vertelde honderduit. Over de samenwerking met het Slachtofferloket, de persvoorlichting, de familierechercheur en uiteraard de ouders van de kinderen.

OMnivoor OMnivoor is de naam van een club officieren verspreid over het land die onder andere Inspiratiedagen organiseert. Naast de inbreng van de officieren is een belangrijke rol weggelegd voor eventplanners Milly Jobse en Wilbert Moerland. Vorig jaar organiseerden ze daarnaast een “frustratiedag”. En dat leverde binnen het OM onder meer de broodjes Baas en de Collegetour op. De

club bestaat inmiddels negen jaar en bevat “iets oudere wijzen” als ook “wat jongere honden”. Ze zijn al vijf jaar lang verantwoordelijk voor de organisatie en “berechting” van officieren in spe tijdens de succesvolle Nationale Requireer Wedstrijd. De voorronden van deze NRWS 2014 starten in het voorjaar en dan doen alle universi­ teiten mee, inclusief de Open Universiteit.

Veel vragen ook voor zaaksofficieren Frieke Dekker en Maaike Bienfait. Over de combinatie tussen privé en werk tijdens zo’n zaak, de aansturing van zo’n groot team, het internationale aspect en het bewaren van je kalmte en geestelijke gezondheid bij het zien van de afgrijselijke beelden. De ins en outs van de zaak-“13 doc”, alias Robert M. Bijzonder dat ze hun beleving zo zonder schroom deelden met collega’s uit het land. Landelijk cybercrime officier Lodewijk van Zwieten toonde in een vlotte presentatie met droge cijfers aan hoe het onderzoek naar het netwerk van de hoofdverdachte verliep. Alleen al in de VS werden door dat onderzoek meer dan honderd kinderen uit misbruiksituaties gehaald. Hij sprak in relatie tot kinderpornozaken over de kruipruimtes van het internet, onderzoeksmethoden, verschillende soorten gras en hoe 1116 contacten van Robert M. werden achterhaald.

Hatemail De zaak Robert M. is vaker herkauwd, maar bleef in deze opzet verfrissend en interessant. Tot verrassing van de OMnivoren bood Wim Anker in een eerder stadium aan zijn relaas te vertellen aan de OM’ers. Zeventig officieren van justitie hoorden hoe hij de zaak heeft beleefd, waarom hij meewerkte aan een documentaire over de strafvervolging van Robert M., en wat hij van de samenwerking met de twee zaaksofficieren vond. Om zijn ironische beschrijving van de ontvangen hatemail werd gelachen. Er werd ook hoofdschuddend op gereageerd. Hoofdschuddend, omdat het ernstig is als een togadrager en bevlogen man als Wim Anker tijdens zijn verdediging de meest vreselijke woorden naar het hoofd geslingerd krijgt. In z’n geheel een fascinerend verhaal waarbij onder andere de zin “tegenwind is dat wat de vlieger doet stijgen” bleef hangen. Tekst: Elke Kool Foto: HH

26 | Naam artikel - Opportuun 11 - december 2013

Advocaat Wim Anker Tijdens de Inspiratiedag sprak Wim Anker, advocaat in de Amsterdamse zedenzaak. In die zaak werd de in Letland geboren 27-jarige Robert M. begin dit jaar in hoger beroep veroordeeld tot negentien jaar cel en TBS. Hij tekende cassatie aan. Er is nog geen datum bekend waarop de zaak door de Hoge Raad zal worden behandeld. De documentaire “De verdediging van Robert M.” ging eind september in première op het filmfestival Utrecht. Makers Maria Mok en Meral Uslu volgden advocaten Wim Anker en Tjalling van der Goot maandenlang tijdens hun verdediging. De intrigerende documentaire is op de site van Hollanddoc.nl te bekijken. Anker en Van der Goot staan Robert M. inmiddels niet meer bij.

Opportuun 11 - december 2013 - Organisatie | 27

Tussen de studenten Bijzonder hoogleraar Joep Simmelink bekleedt Leerstoel OM in Maastricht

Hij geeft hoorcolleges over OM en rechtshandhaving. En steunt studenten bij hun scriptiekeuze. Met zijn “Leerstoel OM” in Maasstricht verbindt bijzonder hoogleraar Joep Simmelink zijn OM-werk met de wetenschap. Opportuun trekt een dag met hem op. 9.35 uur: Joep Simmelink steekt de sleutel in de deur van zijn kantoor: een benauwde zolderkamer met vale vloerbedekking en vergeeld systeemplafond. In de hoek, onder de schuine kant van het dak, deelt hij zijn werkplek met een collega onderzoeker. Twee dagen van de week is AG Simmelink gedetacheerd aan de universiteit. Elke maandagochtend reist hij vanuit zijn woonplaats Zwolle naar het zuiden en overnacht ‘s-avonds bij familie in Maastricht. Een weekendtas zet hij op de fauteuil naast zijn bureau. De rest van de week werkt de AG ‘gewoon’ bij het Ressortsparket, gespecialiseerd in grote ontnemingszaken, in Leeuwarden.

‘Met de trein reis ik heel Nederland door. Terwijl ik me verplaats kan ik nog wat werken. In een auto voel ik me gauw ellendig. Zeker als ik op de achterbank stukken wil doornemen.’

9.40 uur: De hoogleraar trekt zijn overjas uit, zet zijn computer aan en opent zijn e-mail om te controleren of de twee scriptiebegeleidingen vanmiddag nog doorgaan. Voordat hij koffie haalt bekijkt hij zijn PowerPoint presentatie die hij straks gebruikt voor zijn college. ‘Ik geef het keuzevak “OM en rechtshandhaving” aan vierdejaars rechtenstudenten in de masterfase. Gisteren heb ik voor het eerst kennis met ze gemaakt.

We discussieerden tijdens de klassikale bijeenkomst over de betekenis van het opportuniteitsprincipe en het legaliteitsbeginsel voor de inrichting van het strafprocesrecht. Ze maakten een geïnteresseerde indruk en plaatsten een paar goede opmerkingen over waarborgen rondom discretionaire bevoegdheden van de politie en het juiste gebruik van de beslissingsvrijheid.’ Vandaag is het de eerste keer dat de hoogleraar college aan hen geeft. ‘Zenuwachtig?’ ‘Ik? Nee, helemaal niet’.

10.45 uur: Via smalle gangen begeeft Joep zich naar het hart van de universiteit: de centrale hal met de prachtige zuilengalerij van het voormalige gouvernementspaleis. Dit is het historische gedeelte van de universiteit en een wereld van verschil met de bedompte werkkamers die zich in de aangrenzende panden bevinden. Opvallend veel studenten, die voorbijlopen, spreken Engels met elkaar. Dat is logisch volgens Joep, omdat bijna de helft van de studenten en een derde van de academische staf afkomstig is uit het buitenland. Veel van het onderwijs vindt ook in het Engels plaats.

Op de trap naar de collegezaal groet Joep een paar studenten die aan kleine tafeltjes zitten te werken. Er staan een paar mensen voor de kopieermachine. De oude feestzaal van het paleis is omgebouwd tot een hypermoderne oefenrechtbank én collegezaal. Met een gebogen plafond, een open schouw en fresco’s aan de muur is het niet moeilijk vroegere diner dansants voor te stellen.

11.00 uur: Samen met een man van de technische dienst controleert Joep Simmelink de computer op het podium van de oefenrechtbank en sluit de USB-stick aan. De presentatie verschijnt op twee beeldschermen. De techneut wijst de hoogleraar hoe je kan doorklikken in het document en verlaat dan de zaal. Zo’n vijfentwintig studenten zijn inmiddels binnengekomen en zitten in de hoorcollegebanken met laptops, notebooks en petflesjes water te wachten op wat de bijzonder hoogleraar gaat vertellen. 11.05 uur: De eerste sheet. Een overzicht van nieuwsberichten over het OM van afgelopen weekend. “Chaos bij het OM”. Met een zachte, wat monotone stem legt Simmelink uit dat die berichtgeving overdre-

Het gouvernementspaleis, sinds 1990 universiteitsgebouw, is ontworpen door rijksbouw-

De oude feestzaal van het paleis is omgebouwd tot een hypermoderne oefenrechtbank én

meester Cees Bremer. Hij werkte o.a. ook mee aan de bouw van het Vredespaleis.

collegezaal. Joep Simmelink doceert vierdejaars rechtenstudenten in de masterfase.

28 | De afdeling - Opportuun 11 - december 2013

| 29

Hoogleraar Simmelink wijst naar zijn presentatie die verschijnt op twee beeldschermen. Hij geeft college in het keuzevak “OM en rechtshandhaving”.

ven is. Er zijn fusieproblemen, zegt hij, en legt de achterliggende problematiek uit. Hij gaat in op de consequenties die grote zaken, zoals de Amsterdamse zedenzaak, hebben op de capaciteit. Dat er niet zo maar een blik extra officieren of rechters opengetrokken kan worden. ‘Wat denkt u welke zaken met voorrang aangeboden moeten worden?’ Hij stapt van het podium af om zijn vraag nog een keer aan de zaal te stellen. Een antwoord wacht hij niet af. Hij klikt door. Via uitleg over de oprichting van de Centrale Verwerkingseenheid OM, preventief ingrijpen, mogelijk etnisch profilering bij preventief fouilleren, aanwijzingsbevoegdheid van de minister, komt hij uit bij de vervlechting van het strafrechtelijke OM-beleid en het justitieel beleid van het departement. In de zaal is het muisstil. Alleen de keyboards van de laptops maken een licht tikkend geluid. Anderen schrijven ijverig mee. Het eerste gedeelte van het college eindigt voor de pauze met de uitleg van het opportuniteitsbeginsel, de druk daarop door bestuurlijke strafbeschikking en het Europese OM. ‘Pff, dat is veel informatie’, verzucht een studente.

12.00 uur: ‘We nemen een kwartiertje pauze.’ De hoogleraar loopt langs de collegebanken, maar komt niet erg ver. Een paar studenten vuren vragen op hem af. Ze willen weten hoe vaak de minister gebruik heeft gemaakt van zijn aanwijzingsbevoegdheid. Andere studenten lopen pratend de collegezaal uit de centrale hal in.

30 | De afdeling - Opportuun 11 - december 2013

‘Ik ben blij dat iemand uit het werkveld ons college geeft. Zelf wil ik bij het OM gaan werken en ik heb veel aan zijn praktijkverhalen.’ Een ander: ‘Ik heb HBO-rechten gedaan en volg nu de masteropleiding. Als alles goed gaat heb ik nog één jaar te gaan.’ ‘Ik heb geen juridische achtergrond,’ vertelt een studente. ‘Ik heb Nederlandse taal en taalwetenschappen gestudeerd, maar mijn masteropleiding wil ik afronden in Forensica, Criminologie en Rechtspleging. Dat wordt voor mij veel lezen, extra opletten en vragen stellen.’ ‘Ik studeerde twee jaar aan de politieschool voor hoofdagent,’ reageert iemand van het groepje. ‘Maar met mijn VWO-achtergrond zijn de mogelijkheden met een studie Rechten groter. In Eindhoven heb ik mijn bachelor gehaald en volg nu dus de masteropleiding. Ik zoek nog een meeloop-stageplaats bij een parketsecretaris of officier van justitie. De twintigtal brieven voor een stage bij de advocatuur hebben niets opgeleverd. Meestal zelfs geen afwijzingen.’

12.15 uur: Na de pauze schuift iedereen weer terug de banken in. Joep stapt weer op het podium en doceert ogenschijnlijk onvermoeibaar over het negatief en positief opportuniteitsbeginsel. Over het strafrecht als één van de instrumenten om criminaliteit te stoppen. Hij duikt de geschiedenis in met het rapport “Samenleving en criminaliteit”, waarin voor het eerst gewezen wordt op de tekortkomingen van de strafrechtelijke rechtshandhaving en de noodzaak van ketenafspraken. Dat productie op elkaar afgestemd moest

worden. Dertig jaar geleden was de gedachte van ketenafspraken revolutionair. ‘Elke organisatie keek toen alleen maar naar zichzelf.’ Simmelink schraapt zijn keel en schenkt een glas water in dat klaarstaat op de lessenaar. ‘Is iedereen bij?’ vraagt hij de zaal. Vervolgens neemt hij de studenten mee naar het heden: ‘Tegenwoordig wordt strafrecht ingezet om maatschappelijke problemen te voorkomen. Het OM heeft de opdracht om de samenleving veilig te maken. Hij spreekt over de pragmatische aanpak: waar is een probleem en hoe kunnen we dat sámen oplossen? Dat is een bewuste sturing van aanpak door het OM in gezamenlijkheid met andere instanties.

13.00 uur: Overrompeld en muisstil verlaten de rechtenstudenten de feestzaal. Simmelink sluit de computer af en haalt zijn USB-stick eruit. ‘Ach’, ben ik ze vergeten te vertellen dat het volgende college verzorgd wordt door officier van justitie Monique Smits. Zij zal ingaan op de relatie OM en politie en de sturing in grote onderzoeken.’ De lichten in de collegezaal gaan uit. Het is druk in de zuilengalerij en gesprekken galmen in de hoge ruimte. Simmelink gaat via de nauwe gangen terug naar zijn zolderkamer. Daar eet hij zijn lunch en wacht op studentes die voor de scriptiebegeleiding komen. 14.00 uur: Klokslag twee uur klopt een studente op de kamerdeur. Simmelink roept haar binnen en biedt haar de fauteuil aan. ‘Gaat u zitten.’ De weekendtas gaat in de hoek. Het is een inleidend gesprek over een mogelijk onderwerp voor haar scriptie. ‘Ik wil onderzoek doen naar mediation in het strafrecht en bekijken of het een versterking van de positie van het slachtoffer is of niet,’ legt ze de hoogleraar uit. Joep knikt instemmend, maar geeft haar als overweging dat mediation nog in een beginfase zit. Er zijn zes pilots gestart.’ Een vervolgafspraak is vastgesteld. Als de studente de kamer verlaat tikt Joep de afspraken in zijn digitale agenda. De volgende studente heeft haar onderzoeksvraag nog lang niet duidelijk. Het moet een dubbelscriptie worden. Haar eerste idee is om grootschalige opsporingsonderzoeken te analyseren om te weten te komen welke technische middelen ingezet zijn en welke daarvan als doorslaggevend bewijs zijn aangemerkt door de rechter. Andere ideeën passeren de revue, maar haar eerste idee gaat ze, na overleg met Joep, toch uitwerken. Hij waarschuwt haar wel. ‘Het is de vraag of u met een dossierstudie tot resultaten kunt komen. U loopt de kans dat het teleurstellend kan zijn.’

Joep Simmelink Joep Simmelink (1957) is meer dan vijfentwintig jaar verbonden geweest aan de vakgroep strafrechtswetenschappen van de Universiteit van Tilburg. In 1995 promoveerde hij op het proefschrift “Algemeenheden in het wegenverkeersrecht”. In die periode was hij ook rechter-plaatsvervanger in Dordrecht en raadsheerplaatsvervanger in Den Bosch. Vanaf 2008 kwam Joep Simmelink bij het OM werken als advocaat-generaal bij het Ressortsparket (Arnhem-Leeuwarden). De toenmalige hoofd-AG in Leeuwarden vroeg hem voor de ontnemingsportefeuille. Simmelink: ‘In mijn werk bij het OM doe ik veel ervaringen op die ik weer in de wetenschap kan gebruiken en omgekeerd.’ Zijn laatste artikel betrof een onderzoek naar ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel en de positie van slachtoffers, in relatie tot een op stapel staande wetswijziging. In het vaktijdschrift “Strafblad” publiceerde hij met Miranda de Meijer over het instellen van rechtsmiddelen door het OM. Verder is hij lid van de redactie van het tijdschrift Verkeersrecht. Leerstoel OM De leerstoel OM is ingericht om de taak en de positie van het OM, de samenwerking in de rechtshandhaving en de rechtsvergelijking in Europeesrechtelijk perspectief onder de aandacht te brengen. De bijzonder hoogleraar verricht onderwijsactiviteiten en maakt onderzoeksplannen. Het College van PG’s heeft Joep Simmelink gekozen als opvolger van Paul Frielink, die bijzonder hoogleraar was van 2008 tot en met 2012.

snelbinders. Vanuit de trein mailt hij nog dat hij de combinatie van werken in de praktijk van de strafrechtspleging en werken in de wetenschappelijke wereld van de universiteit altijd heel aantrekkelijk heeft gevonden. ‘Het is een buitengewoon interessant kruispunt. Zo komen OM thema’s op de wetenschappelijke agenda te staan.’ Tekst: Thea van der Geest Foto: Rob Oostwegel

16.30 uur: De dag zit erop. Joep Simmelink sluit zijn kantoorkamer af, loopt naar de fietsenstalling langs de langgerekte façadegevel van de universiteit en fietst weg richting station. De weekendtas zit stevig onder de

| 31

Amsterdam snoeit doorlooptijden in jeugdzaken terug. Parket,

Leonore Briët (Rechtbank): 'De administratie is zó belangrijk'

rechtbank en kinderbescherming dichten er samen de valkuilen van efficiency en zorgvuldigheid. Ze stellen er voortdurend de Lean6Sigma-vraag: “Waarom doen we dit zo?” Een rondetafel­ gesprek over procesverbetering.

Samen snelheid zoeken

Met Lean6 Sigma kijk je als stagiair naar je eigen werk

‘Lucht eruit persen. Wachttijden zoveel mogelijk weg. Klantgericht werken. Dat willen wij met de Lean6Sigma-werkwijze. Wel eerst gezamenlijk nadenken. Want ook als OM schieten we vaak direct in oplossingen zonder eerst grondig te kijken naar waar het probleem nou lag.’ Jet Hoogendijk, plaatsvervangend hoofdofficier Amsterdam, schetst de meerwaarde van werken met Lean6Sigma. Als deelnemer en gespreksleider discussieert ze over procesverbetering in haar werkkamer met Hester Korver (regiodirecteur Raad voor de Kinderbescherming), Leonore Briët (kinderrechter, rechtbank Amsterdam), Dick de Boer (sectiehoofd afdeling Maatwerkzaken, parket Amsterdam) en Sanne Mullens (parketsecretaris in maatwerkteam PersoonsGebonden Aanpak, parket Amsterdam). Dat “probleem” van te snel willen oplossen: kinderbeschermingsdirecteur Hester Korver herkent het. ‘Want zo’n oplossing is vaak wéér een schakel. Nog iemand die meekijkt. Nog een processtap ertussen. Hierdoor neemt de kans op fouten en vertraging toe.’ ‘Bypasses ben je dan aan het maken’, bevestigt parketsecretaris Sanne Mullens. ‘En zo waren we vaak brandjes aan het blussen. Maar met Lean6Sigma krijgen we gezamenlijk processen in beeld. Zien we de structurele problemen erachter. En dan kun je de aanpassingen aanbrengen waardoor een probleem niet meer terugkomt.’ Amsterdam is niet de enige plek waar deze methode voor fundamentele procesverbetering is ingevoerd. Ook

32 | Expertise - Opportuun 11 - december 2013

niet de eerste. Bijzonder is wel dat er drie ketenpartners meedoen: Raad voor de Kinderbescherming, rechtbank en OM. De drie kozen er bewust voor om juist in jeugdzaken doorlooptijden te verkorten. Kinderrechter Leonore Briët: ‘Je kind snapt het toch ook niet als je hem pas morgen straft, als hij vandaag een koekje uit de trommel pikt?’ Lucht, bypasses, blussen. Mooie metaforen, maar Jet Hoogendijk wil de discussie concreet maken. Hoe gaat dat dan? Noem eens een probleem? Dick de Boer, sectiehoofd maatwerkzaken OM: De voorgeleidingen bijvoorbeeld. Op zich valt daar niet echt winst te boeken. Maar als een jeugdige verdachte voorgeleid is en hij “ligt” bij het team Persoonsgebonden Aanpak, dan komen er beren op de weg. Er moeten rapportages aangevraagd worden, er komen getuigenverhoren. Dan treden er zaken op die tot verstoring en vertraging leiden. Bij de jeugdigen die vast blijven zitten gaat het goed. Die volgen een vast traject, met termijnen waarop gestuurd wordt. Maar verdachten die geschorst of in vrijheid gesteld worden, daar gaat de bewaking een beetje van af. Die “verdwijnen in kasten”. Jet Hoogendijk, plv hoofdofficier van justitie: Gaan de zaken waarin mensen vastzitten, altijd voor? Sanne Mullens, parketsecretaris team PGA: Ja, “preventieven” gaan voor op alles, dat zien we terug in cijfers over doorlooptijden. Het springt er echt uit: is een verdachte niet meer preventief gehecht, dan gaat

zijn zaak de kast in. Als we tijd hebben, kijken we naar de niet-preventieven. Leonore Briët, kinderrechter: Ook bij ons geldt dat gedetineerden altijd voorgaan. Bij ons zijn het de instructie-griffiers die de voorgeleidingen doen. Zij zetten ook de getuigenverhoren uit die de rechtercommissaris gaat doen. Maar ja, als het een drukke dag met voorgeleidingen is, zullen ze niet snel toekomen aan het uitzetten van het getuigenverhoor. Het idee is dat we toch meer gaan sturen op wat in de kast ligt. We meten en weten vaak niet hoe het zit. We denken dan: “O, het blijft maanden liggen bij het parket, of bij die rechter in de kast”. Maar nu we elkaar gevonden hebben, merken we dat aannames lang niet altijd blijken te kloppen. Hester Korver, regiodirecteur Raad voor de Kinderbescherming: Precies. Nu is het: ga nou eens kijken waar het ligt, bij wie, en waarom het daar ligt. Objectiveer vanuit de cijfers.

Regiodirecteur Korver: En dan is het wel zo praktisch dat de raadsonderzoeker die ermee gestart is, ook de update doet. Maar vaak was de tijd tussen het doorgeven van de zittingsdatum en de zitting erg kort, soms zelfs een week tot een paar dagen. Dan is het vrijwel onmogelijk om dezelfde raadsonderzoeker de zaak te laten doen, omdat hij druk is met andere zaken. Dat is niet de cliëntgerichtheid die je eigenlijk met elkaar wilt toepassen. Gelukkig zijn er al “quick wins”. Parketsecretaris Mullens: Ja, want voor de Raad start het actualisatieproces als hij een zittingsdatum weet. Voorheen mailden onze zittingsvoorbereiders de Raad wanneer een verdachte op zitting komt. Maar die datum weten we al een schakel eerder in het proces: bij het appointeren. Dus mailen we het nu eerder. Zo winnen wij tijd voor de Raad om te gaan starten met de actualisatie. Regiodirecteur Korver: Dan wordt het makkelijker het rapport op tijd af te hebben en dezelfde raadsonderzoeker erop te zetten.

Jet Hoogendijk (OM): 'We bepalen nu snel een zittingsdatum'

Quick wins

Hester Korver: Een ander punt is de update van raadsrapportages. Dat gaat om rapporten van onze raadsonderzoekers die geactualiseerd moeten worden voor een zitting. Vaak omdat zaken zijn aangehouden. Plv hoofdofficier Hoogendijk: Want als de zaak op zitting komt, wil de kinderrechter weten wat de laatste ontwikkelingen zijn? Kinderrechter Briët: Ja. Als je een zaak niet had aangehouden maar in één keer had afgedaan, had je dat probleem niet. Maar nu is de Raad soms wel drie keer aan het rapporteren omdat wij ons proces niet goed op orde hebben. En dan zit een jongen in een andere klas, heeft hij een ander bijbaantje, misschien een vriendin.

Hester Korver (Kinderbescherming): 'Soms is één gealarmeerde schooljuf toch voldoende?'

Klinkt logisch

Sectiehoofd De Boer: Een andere “quick win” is dat alle kinderzaken nu in één team zitten, in het team PersoonsGebonden Aanpak, PGA. Vroeger waren die zaken over alle teams verspreid en moest je je er een ongeluk naar zoeken. Door de concentratie wordt er beter op gestuurd en krijgen ze meer aandacht. Rechter Briët: Ook voor de rechtbank is team PGA heel prettig. Nu hebben we één aanspreekpunt. Dan ga je béllen in plaats van berichten met poststukken heen en weer sturen. Scheelt dagen. Het klinkt allemaal zo logisch, maar je moet dat een keer samen hebben bedacht en afgesproken. Sectiehoofd De Boer: Ja, bij elkaar gaan zitten, en over en weer zeggen: “Waarom dóen jullie dit zo? Wij hebben er last van.” Regiodirecteur Korver: Pas als je processen in beeld brengt, ga je erover nadenken. Waarom doen we dat zo? Parketsecretaris Mullens: Je wordt als de stagiair die je de hele dag vraagt: “Waarom doen jullie het zo?” Plv hoofdofficier Hoogendijk (zet een stemmetje op):

| 33

Negen keer vallen in je eigen zwaard First things first. En de rest verdwijnt in de kast.

Sanne Mullens (OM): 'Aan het eind van de rit zag je de kronkels''

Specialisatie op de vierkante centimeter. Dus niemand die het totaalbeeld ziet. Werk opsparen en dan de hele stapel doen. Schadelijk voor doorlooptijden, ketenpartner en kind. De onderkant van je werk “wegorganiseren” naar de ondersteuning. Je creëert zelden tijdswinst, wel extra schakels. Check, check, dubbelcheck. Wat win je nou echt met die “zorgvuldige” controles en fiatteringen. Eerst alle informatie willen hebben. Maar één goede informant kan voor een professional voldoende zijn. Met veel daadkracht direct in de oplossing schieten. Bypass aangelegd, maar wat was ook weer het probleem? Even uitstellen maar. Maar als iets nog veel meer uitstel genereert, is het uitstel zelf. Focus op je eigen taak. Maar zit de volgende medewerker in de keten wel te wachten op jouw product?

“Omdat we het al heel lang zo doen.” Dat antwoord, dat mag dus niet meer. Kijk, soms zijn dingen juridisch of administratief echt ingewikkeld. Alles moet ook netjes vastgelegd zijn. En dan komt er een wetswijziging en dan groeit het verder. Sluipt het erin. Extra stukjes werk en specialisatie. Extra controles. Oplossing op oplossing stapelen. En die dossiers gaan heen en weer tussen diverse medewerkers. Parketsecretaris Mullens: Bij nieuwe wetgeving keken we wat het effect was op ons eigen subproces. En daar gingen we aan de slag. We keken bijna niet naar het effect van al die aanpassingen op het gehele proces. Dan kom je aan het eind van de rit erachter dat er heel wat “kronkels” en vertragingen zijn ontstaan. Plv hoofdofficier Hoogendijk: Die extra stappen hebben we nu bij een aantal processen eruit gehaald. We dwingen onszelf het sneller te doen. En bij alle verdachten, gedetineerd of niet, bepalen we sneller een zittingsdatum.

34 | Expertise - Opportuun 11 - december 2013

Regiodirecteur Korver: Ook efficiënt-willen-werken creëert vaak inefficiency. Zo gaan mensen in tijden van drukte en volle agenda’s de onderkant van hun werk “wegorganiseren”. In plaats van dat je een proces zelf goed afmaakt denk je dan: laat de administratie dat deel maar doen. Dan bouw je een extra stap in die per saldo niets oplevert. Sterker: je had het zelf sneller gedaan. En als je niet oppast is de volgende stap dat je zegt: ja, maar omdat ik het zelf niet doe, wil ik wel dat het gecontroleerd wordt. Dus dan wil ik wel dat een teamleider of ik zelf nog iets aan fiattering doet. Dat soort dingen ligt op de loer. Het zorgt ook voor fouten want: “ach, er kijkt toch nog iemand anders naar”. Rechter Briët: Bij menige vertraging kan niemand er iets aan doen. Neem een minderjarige die vandaag een straatroof pleegt. Je kan wel zeggen, die moet binnen 6 tot 9 maanden op zitting. Maar het vervelende is: die wordt geschorst… en dan doet hij weer wat. Dan begint het hele traject weer van voren af aan. In zo’n geval pleit er veel voor zaak 1 en zaak 2 samen af te doen. Maar als je dat doet, wordt ie in de tweede zaak misschien geschorst en komt er misschien een derde zaak bij. Waardoor zaak 1 zo langzamerhand wel hartstikke oud wordt. Of neem de “gedragsbeïnvloedende maatregel”, een nieuwe strafafdoening voor jeugd, gericht is op gedragsverandering. Daar is een uitvoerig raadsrapport voor nodig waarbij veel deskundigen worden geraadpleegd: is hier “agressieregulatietraining” op zijn plaats, of “functionele familietherapie”? Zoiets kost tijd en soms leidt het tot uitstel.

Het wás een goede oplossing

Regiodirecteur Korver: Klopt. Maar een deel van je proces kan je toch redelijk standaardiseren en stroomlijnen. En Lean6Sigma geeft daarbij veel inzicht. Rechter Briët: Het goede daarbij is dat veranderingen niet van boven worden opgelegd, maar worden bedacht door medewerkers die er zelf mee bezig zijn. Regiodirecteur Korver: Medewerkers van de administratie wéten zelf heel goed waarom dingen langzaam gaan: “ja, op vrijdag is daar nooit iemand”, of “ ’s middags werken ze daar niet”. Nou, als we dat wél willen, kunnen we toch iemand inroosteren? Wat hadden we nou laatst voor quick win met zo’n mailbox, Sanne? Parketsecretaris Mullens: Dat ging over rapportages die werden geüpload op een server, JD online. Wat

Dick de Boer (OM): 'Alle kinderen nu in één team'

Strafrechtketen Versterkt en Versnelt Landelijk gezien duurt de afdoening van straf­ zaken van eerste verhoor tot en met afdoening te lang. Hierdoor weet het slachtoffer niet waar hij aan toe is en de dader moet eigenlijk zo snel mogelijk zijn straf krijgen. Daarom is het programma Strafrechtketen Versterkt en Versnelt van het Ministerie van V&J opgestart. Als onderdeel van dit programma wordt binnen de regio Amsterdam, met behulp van de verbetermethodiek van Lean6Sigma, de afhandeling van strafzaken binnen de jeugdstrafrechtketen versneld. Met Lean6Sigma nemen medewerker het proces nauwgezet onder de loep. Zij onderzoeken waar de meeste tijd onnodig wordt verloren. Het ketenproces wordt van begin tot einde doorgelicht en efficiënter vormgegeven.

bleek nou: die mailbox werd niet meer gelezen door de juiste groep personen. Maar de uploader dacht: zo, klaar. Plv hoofdofficier Hoogendijk: Toen zo’n werkwijze werd bedacht, wás dat vast een goede oplossing… Een andere quick win hebben we bij taakstraffen gevonden. De Raad bericht ons hoe die worden uitgevoerd. Soms kwam al na een maand de melding dat de taakstraf niet goed is uitgevoerd. Dus dan moet een jeugdige toch naar een zitting. Maar wat gebeurde: er werd steeds gewacht tot de hele termijn waarbinnen die taakstraf kon worden gedaan, en pas dan werd een heel stapeltje opgepakt. Soms kunnen mensen voor ging het ook alweer om in het jeugdstrafrecht? Het kínd. zichzelf het werk efficiënt organiseren, maar is dat voor Rechter Briët: Lean6Sigma rekent af met vooroordelen de gehele keten inefficiënt. over efficiënte werkwijzen. Neem het versturen van tien trouwkaarten. Je dénkt: het is handig om eerst alle tien enveloppen te pakken en het adres er op te schrijven, Simpeler, dus beter daarna doe je alle kaarten erin, daarna alle postzegels Regiodirecteur Korver: Ook de enorme hoeveelheid erop. Maar in de praktijk blijkt dat het beter is om de informatie die we in onze systemen hebben, maakt het handelingen direct achter elkaar te doen: envelop werk complex. Binnen de Raad denken we ook vaak: pakken, kaart erin, adres erop, postzegel. En dan naar hoe meer informanten, hoe beter. Maar inmiddels de volgende. Het werk wordt leuker en zorgvuldiger. Zo zeggen we: hebben we wel altijd al die stappen en herinner ik me een collega-rechter in Utrecht die in mensen nodig voor een advies? Soms is één zwaar twee verschillende afdelingen had gewerkt. Eerst op gealarmeerde schooljuf toch voldoende? Dan kan het een afdeling waar, simpel gezegd, het ene bureau de veel sneller. Ook om klachten te voorkomen doen we enveloppen deed, het andere de brieven, en weer een meer dan nodig is. Of omdat we de rechter willen helpen draagvlak voor zijn beslissing te creëren. Terwijl ander de postzegels. Als ze daar om hulp vroeg, hoorde we alleen maar onze eigen beslissing hoeven te nemen. ze vaak: “Ja, nou, pfoe, bureau postzegels is er vandaag niet. En ik doe niet aan postzegels, dus ik weet het Sectiehoofd De Boer: Voor informatiesystemen geldt: niet.” hoe simpeler, hoe beter. Je kan grote query’s bouwen, Bij de volgende afdeling was de administratie zo maar daarmee raak je het overzicht kwijt. Je wil een ingericht dat iedereen het hele kunstje kon. Toen ze simpel Excelbestand: dit zijn de zaken, dit is de stand daar vroeg wie er kon helpen zei iedereen “ja”. van zaken en die is er mee bezig. Er is nog een manier om wachttijden te verkorten. Soms Iedereen kon er alles. Dat bleek voor alle betrokkenen een openbaring. moet het centraal appointeringsbureau een zaak met Sectiehoofd De Boer: Iedereen kan alles; die kant drie verdachten inplannen. Dan ga je advocaten bellen. moeten we inderdaad op. Het werk wordt dan leuker. De eerste twee advocaten kunnen die dag. Maar de Mensen zijn breder inzetbaar, flexibeler. derde kan die dag echt niet. Dus de zaak gaat de kast Rechter Briët: Die administratie is zo belangrijk. Als weer in… Nu denken we eraan om, in overleg met de rechtbank, er drie losse zaken van te maken die je apart het daar direct goed gaat, heb je daar in het hele verdere proces profijt van. op zitting aanbrengt. Dan kan het veel sneller. Plv hoofdofficier Hoogendijk: Ook hier is gedacht dat Tekst: Pieter Vermaas het handig efficiënt en zorgvuldig was voor parket en Foto's: Marijke Volkers rechtbank om alles bij elkaar, in één keer, te doen. Maar als dat betekent dat je een half jaar niet toekomt aan behandelen omdat de advocaten niet allemaal kunnen, dan knippen we ze maar in stukjes. Want waar

| 35

Overleven in bevroren leegte

GESPOT: Setesdalheiane in Noorwegen Naam : Piet Nap Leeftijd: 52 Functie: Beleidsmedewerker BB&C parket Amsterdam

Elke berg is een uitdaging

‘Onbereikbaar en op elkaar aangewezen zijn.’ Dat is waarom Piet Nap met zijn twee jongere broers elke winter naar de bergen in Noorwegen reist. ‘Er is geen weg, geen winkel, geen GSM, geen hulp. Als er iets mis gaat moet je het zelf oplossen.’ Ze bepalen vooraf de route: waar liggen de bergen, welke flank is begaanbaar, hoe diep is de sneeuw en waar lopen mogelijke rivieren. ‘We nemen kaart, kompas, GPS en voor een week eet- en slaapgerei mee.’ De uitrusting trekken ze voort in een slee en dragen ze in rugzakken. Piet waarschuwt dat je voor zo’n tocht moet trainen. ‘Je lichaam moet het gewend zijn om lang een zware prestatie te leveren .’ Ook mentaal moet je het aankunnen. Zijn credo: ‘Wat er ook gebeurt, we gaan het fiksen.’ De broers bedenken scenario’s wat er onderweg fout kan gaan: als ski’s breken of een hoofdlamp doorbrandt. ‘We nemen reservestokken mee, extra sneeuwschoenen, ski-binding, ducktape, tiewrap...’ Leven in de back country bij twintig graden onder nul vraagt om skills. ‘We liepen eens in een sneeuwstorm opzoek naar een schuilhut. We konden het niet vinden. Als blindemannen ploeterden we door de hoge sneeuw. Het was riskant. Verleden jaar nog zijn vier mensen in zo’n white out doodgevroren.’ Piet: ‘Ik zoek graag mijn grenzen op. Het lijkt een grote adrenalineverslaving maar geeft vooral ook veel rust.’ Tekst: Thea van der Geest