Gids voor wie iets wil nalaten aan een goed doel Veel mensen zien er tegen op om een testament op te stellen. Vaak schuift men dit voor zich uit omdat men het te ingewikkeld vindt. Het is echter belangrijk dat u tijdig nadenkt over wat er met uw vermogen dient te gebeuren als u komt te overlijden. Door het maken van een testament kunt u veel problemen in de toekomst voorkomen. Niet alleen problemen tussen eventuele erfgenamen. Ook kunt u door het juiste testament op te stellen er voor zorgen dat er zo min mogelijk belasting wordt betaald. Uw notaris kan u uitgebreid informeren over de mogelijkheden. Ingewikkeld hoeft het maken van een testament niet te zijn. Over het algemeen gaat het laten opmaken van een testament als volgt in zijn werk. U maakt een afspraak met een notaris. Tijdens het eerste gesprek kunt u in eigen bewoordingen aangeven wat u wenst te regelen. De notaris zal u vertellen wat voor u de mogelijkheden zijn en wat de kosten zijn van het opmaken van een dergelijk testament. Na het eerste gesprek zal er een ontwerptekst van uw testament worden opgesteld, die u met een toelichting krijgt thuisgestuurd. Indien alles duidelijk en akkoord is, kunt u een afspraak met de notaris maken. Deze zal het testament nogmaals met u doornemen en als alles in orde is, kan het getekend worden. Het testament is een persoonlijk stuk. U kunt dit als u in de toekomst van mening verandert, altijd weer wijzigen. Drie goede redenen om een testament op te maken Met een testament zorgt u na uw overlijden voor duidelijkheid over uw nalatenschap bij uw nabestaanden. Dat is erg welkom in een periode van droefheid en verwarring. Met een testament kunt u zelf invloed uitoefenen op de verdeling van uw nalatenschap. U bepaalt in een testament wie welk deel van uw nalatenschap zal krijgen. De begunstigden kunnen personen zijn, maar evengoed organisaties als 11.11.11. Met een testament kunt u op volkomen legale manier hoge successierechten vermijden. Door een duolegaat bevoordeelt u zowel uw erfgenamen als 11.11.11, waaraan u een legaat schenkt. Als u overlijdt zonder een testament te hebben opgemaakt, bepaalt de wet aan wie wat van uw nalatenschap toekomt. Door de ‘wettelijke erfopvolging’ wordt uw nalatenschap verdeeld onder uw wettelijke erfgenamen. Behalve de langstlevende echtgeno(o)t(e) zijn dit uw kinderen, ouders, broers en zussen, en vervolgens uw grootouders en overgrootouders, kleinkinderen en achterkleinkinderen, neven en nichten, ooms en tantes, grootooms en groottantes. Dat verloopt dus volgens een aantal strikte regels. Indien u geen wettelijke erfgenamen heeft en u heeft geen testament opgemaakt, dan komt uw nalatenschap toe aan de staat. Een testament kan op elk moment voor het overlijden herroepen worden. Kan ik mijn nalatenschap volledig vrij verdelen? Sommige erfgenamen worden door de wet beschermd en hebben recht op een bepaald deel van uw nalatenschap, de ‘reserve’. Dat wil zeggen dat u die erfgenamen niet kunt onterven, zelfs niet door een bepaling in uw testament. Die ‘reservataire erfgenamen’ zijn de langstlevende echtgeno(o)t(e), uw bloedverwanten in opgaande rechte lijn (ouders, grootouders,…) en in dalende rechte lijn (kinderen, kleinkinderen, …). Broers, zussen, ooms, tantes, neven en nichten zijn wel wettelijke erfgenamen maar geen reservataire erfgenamen. U beschikt dus vrij over het deel van de nalatenschap dat niet tot de reserve behoort, het ‘beschikbare deel’. De grootte van het beschikbare deel hangt af van de soort en het aantal reservataire erfgenamen, maar het is altijd minimaal één vierde van uw vermogen. Hoe maak ik een testament op? Om een geldig testament op te stellen moet u zestien jaar zijn, en ‘helder van geest’. Maar tot achttien jaar kunt u via een testament slechts beschikken over de helft van uw vermogen. Met een testament regelt u vooral de verdeling van uw nalatenschap, maar het kan ook dienen om bijvoorbeeld de voogdijschap over minderjarige kinderen te regelen. Er zijn drie soorten testamenten: Het ‘authentiek testament’ wordt door een notaris opgesteld in het bijzijn van twee getuigen of een tweede notaris. De notaris garandeert u dat uw laatste wil duidelijke en ondubbelzinnig wordt neergeschreven. Hij laat
uw testament registreren bij het Centraal register der Testamenten (C.R.T). Op die manier blijft uw testament veilig bewaard, en bent u de onbetwiste auteur. Deze procedure kost ongeveer 200 euro. Het ‘eigenhandig testament’ schrijft, dateert en tekent u helemaal zelf met de hand. Getuigen zijn hier niet nodig, en het kost u niets. Maar er zijn ook nadelen. Zo moet u er zelf over waken dat uw laatste wil ondubbelzinnig wordt weergegeven. En de authenticiteit of de datering van het document kunnen betwist worden, evenals de omstandigheden waarin het eigenhandig testament werd opgesteld. Als het document betwist wordt, moet een rechter eerst een definitieve uitspraak vellen, tot zolang wordt het testament niet uitgevoerd. Hoewel het niet hoeft, laat u toch best uw eigenhandig testament door een notaris bij het C.R.T. registreren. Zo loopt u geen risico op verlies of vernietiging van uw testament. Het ‘internationaal testament’ stelt uzelf of iemand anders op, en overhandigt u in het bijzijn van twee getuigen aan een notaris. De notaris bewaart het testament dat dezelfde bewijskracht heeft als een authentiek testament. Het internationaal testament is nuttig als u bijvoorbeeld onroerend goed in het buitenland bezit. U raadpleegt best een notaris of een advocaat om te weten welk soort testament voor u het meest geschikt is. Hoe verdeel ik mijn nalatenschap bij testament? Wat u via uw testament schenkt noemen we een legaat. De persoon of de organisatie die het legaat krijgt is de legataris. Er zijn drie soorten legaten: (1) Met een algemeen legaat schenkt u het geheel van uw nalatenschap aan één of meer personen of organisaties. (2) Met een legaat onder algemene titel laat u een persoon of een organisatie een breukdeel van uw nalatenschap na, bijvoorbeeld 1/3 van de nalatenschap, 20% van de nalatenschap, alle onroerende goederen, de helft van de roerende goederen,… (3) Met een bijzonder legaat laat u een welbepaald goed of een welbepaalde geldsom na, bijvoorbeeld een welbepaald sierraad, een welbepaald meubelstuk, een welbepaalde woning, 10.000 euro,… Ook een combinatie van deze verschillende vormen is mogelijk. Uw testament kan bijvoorbeeld naast een algemeen legaat ook bijzondere legaten bevatten. De algemene legataris heeft dan recht op het deel dat u niet via de bijzondere legaten aan anderen hebt toegewezen. Hieronder volgen enkele voorbeelden van hoe u een testament kunt formuleren, met 11.11.11 als legataris: Algemeen legaat: Ik ondergetekende … (naam, voornaam, adres) wens bij mijn overlijden al mijn goederen na te laten aan 11.11.11, Vlasfabriekstraat 11, 1060 Brussel, dat ik als algemeen legataris aanstel. Gedaan te … (plaats) Op … (datum) Handtekening … Legaat onder algemene titel: Ik ondergetekende … (naam, voornaam, adres) wens dat bij mijn overlijden mijn goederen zouden toekomen aan nagenoemde legatarissen ten algemene titel: tot beloop van 1/3: aan 11.11.11, Vlasfabriekstraat 11, 1060 Brussel, tot beloop van 1/3 aan: … (naam, voornaam, adres) en tot beloop van 1/3 aan: … (naam, voornaam, adres). Gedaan te … (plaats) Op … (datum) Handtekening … Bijzonder legaat: Ik ondergetekende … (naam, voornaam, adres) wens bij mijn overlijden volgende goederen of sommen na te laten aan 11.11.11, Vlasfabriekstraat 11, 1060 Brussel: … (precieze omschrijving van de bedoelde goederen: bv. … euro, mijn woning gelegen …). Gedaan te … (plaats) Op … (datum) Handtekening …
Algemeen legaat + bijzonder legaat: Ik ondergetekende … (naam, voornaam, adres) wens bij mijn overlijden volgende goederen of sommen na te laten aan 11.11.11, Vlasfabriekstraat 11, 1060 Brussel, die ik als algemeen legataris aanstel. Ik legateer evenwel ten bijzondere titel …. euro aan: … (naam, voornaam, adres). Gedaan te … (plaats) Op … (datum) Handtekening …
Hoeveel successierechten betaalt de legataris? Het bedrag van de successierechten hangt af van de woonplaats van de erflater. Vlaanderen, Wallonië en het Brusselse Gewest hanteren immers andere tarieven. Ook de omvang van de nalatenschap is van tel. Algemeen geldt: hoe groter het legaat, hoe hoger de tarieven. Daarnaast is ook de graad van verwantschap tussen erflater en legataris van belang. De erfgenaam betaalt een hoger tarief als hij in de stamboom verder afstaat van de overledene. Legatarissen die geen familie zijn van de overledene betalen steeds het hoogste tarief. 11.11.11 en andere vzw’s betalen in Vlaanderen steeds een voorkeurtarief van 8,8%. In Wallonië is dat 7% en in het Brusselse Gewest 12,5%. Dit tarief geldt ongeacht de grootte van het legaat. Dus op een legaat van 100 euro betaalt 11.11.11 een successierecht van 8,8 euro, op een legaat van 1.000.000 euro is dat 88.000 euro. Dat is erg weinig als men het vergelijkt met wat ooms en tantes, neven en nichten of vrienden betalen: in Vlaanderen is dat tussen 45 en 65%, in Brussel en Wallonië loopt dat nog verder op.
De voordelen van een duolegaat Met een duolegaat kunt u heel wat successierechten uitsparen. U schenkt aan een goed doel, bijvoorbeeld 11.11.11, en tegelijk bevoordeelt u uw erfgenamen. 11.11.11 betaalt in dat geval immers de volledige successierechten voor uw erfgenamen, tegen het gunsttarief van 8,8%. Dus alle partijen winnen hierbij, met de overheid als vrijwillige verliezer. Een duolegaat moet voldoen aan drie voorwaarden : • Er moet een testament zijn. • Er moet een legaat zijn ten voordele van één of meerdere personen. • Er moet een tweede legaat zijn ten voordele van een erkende organisatie, zoals 11.11.11, die alle successierechten van de eerste persoon moet betalen. Voorbeeld: Bij een gewoon legaat: Karel is kinderloos. Hij laat 25.000 euro na aan zijn nichtje Els. • Els betaalt 45% successierechten op de schijf tot 75.000 euro (hoogste tarief voor neven, nichten, tantes, ooms en 'vreemden') = 25.000 x 45% = 11.250 euro. • Els houdt (25.000 - 11.250 =) 13.750 euro over. Bij een duolegaat: Karel verdeelt zijn vermogen van 25.000 euro tussen zijn nichtje Els die 15.000 euro krijgt en 11.11.11 dat 10.000 euro krijgt. • Els betaalt geen successierechten. Die worden immers betaald door 11.11.11. Zij houdt dus netto 15.000 euro over. • 11.11.11 betaalt: - 15.000 x 45% (de successierechten van het deel dat Els krijgt tegen het tarief tussen ooms en nichten) = 6.750 euro - 10.000 x 8,8% (de successierechten van het deel dat 11.11.11 krijgt, tegen het voorkeurtarief voor erkende organisaties) = € 880 Samen een totaal van 7.630 euro. 11.11.11 houdt dus netto (10 000 - 7 630=) 2.370 euro over. Opgelet, het duolegaat levert niet altijd een (even groot) voordeel op, al was het maar omdat de successierechten variëren volgens de graad van verwantschap. Als u overweegt een deel van uw vermogen aan een erkende organisatie na te laten, raadpleeg dan altijd een notaris en laat de berekening maken in uw specifieke geval.
Wat kan ik aan 11.11.11 nalaten? Zowel roerende als onroerende goederen kunt u nalaten aan 11.11.11. Alles wordt in dank aanvaard. Dat kan gaan van een woning over een som geld tot een pot huisgemaakte confituur. Het ontvangen geld wordt zorgvuldig door ons beheerd. De goederen die we niet rechtstreeks kunnen gebruiken, laten wij verkopen tegen de beste prijs. De opbrengst wordt integraal gebruikt om onze doelstellingen te realiseren. Wij maken er een erezaak van om de ontvangen legaten zo efficiënt mogelijk aan te wenden. Aarzel niet om ons meer inlichtingen te vragen over hoe we uw nalatenschap zullen gebruiken. Tips: Raadpleeg best een notaris voor professioneel advies over de opmaak van uw testament. Een testament is altijd strikt individueel. Een echtpaar kan bijvoorbeeld niet samen een laatste wilsbeschikking in een testament opnemen. Een authentiek testament laten opmaken verdient de voorkeur. Het kost u zowat 200 euro, maar in ruil krijgt u absolute zekerheid. Een eigenhandig testament moet handgeschreven zijn, dus niet getikt. Het is pas rechtsgeldig met een datum en uw handtekening. Formuleer uw laatste wil in uw eigenhandig testament volledig, duidelijk en ondubbelzinnig. Laat een eigenhandig testament steeds registreren via een notaris. Zo raakt het nooit verloren. Dat kost u zowat 50 euro. Als u uw testament later zou wijzigen, meld dat dan uitdrukkelijk in de nieuwe versie: ‘Ik herroep alle testamenten die ik zou gemaakt hebben voor de huidige schikkingen, die de enige uitdrukking zijn van mijn laatste wil’.
Schenkingen Ook door een gewone schenking kunt u 11.11.11 en het Zuiden steunen. Vele duizenden mensen storten op regelmatige tijdstippen een gift. Die inkomsten zijn onmisbaar voor onze werking en onze onafhankelijkheid. Verschillende soorten schenkingen De handgift en de onrechtstreekse schenking De handgift is een schenking van hand tot hand, van bepaalde roerende goederen: bankbiljetten, juwelen, … Een bankoverschrijving noemen we een onrechtstreekse schenking. Op een handgift of een onrechtstreekse schenking moet u geen schenkingsrechten betalen. Maar als de schenker overlijdt binnen de drie jaar na de gift, moet u wel successierechten betalen. Vermijd in de mededeling bij de overschrijving de termen ‘bankgift’ en ‘schenking’. Een onrechtstreekse schenking ondersteunt u best met een onderhands bewijsdocument. Schenkingen bij notariële akte Voor de schenking van onroerende goederen (en sommige roerende goederen zoals effecten aan toonder) is een notariële akte vereist. Hierop moet de ontvanger wel schenkingsrechten betalen, maar 11.11.11 geniet ook hier van een voorkeurtarief van 7% in Vlaanderen.
Verklarende woordenlijst Erflater: hij of zij die een erfenis nalaat. Graad van verwantschap: familieband die bepaalt hoe dicht bepaalde personen met elkaar verwant zijn (het aantal generaties tussen bepaalde personen). Bijvoorbeeld vader en zoon: eerste graad, grootvader en kleinkind: tweede graad. Legaat: een bepaald goed of een vastgestelde som geld die aan iemand wordt gegeven door middel van een testament. Legataris: is de persoon of de organisatie die het legaat krijgt. Nalatenschap: uw nalatenschap bestaat uit al uw bezittingen en schulden. Hieronder vallen al uw roerende en onroerende goederen. De bedragen die anderen u nog verschuldigd zijn of die u zelf nog verschuldigd bent, worden ook in uw nalatenschap verrekend. Bij gehuwde personen moet men bij het bepalen van de nalatenschap wel rekening houden met het huwelijksregime waaronder er gehuwd werd. Om uw nalatenschap juist te bepalen, raadpleegt u best een notaris. Niet fiscaal contract: contract dat niet fiscaal aftrekbaar is. Onroerende goederen: onverplaatsbare goederen als wonigen en gronden. Roerende goederen: verplaatsbare goederen als spaargeld, meubels, juwelen enz. Successierechten: belastingen verschuldigd op een erfdeel. Schenkingsrechten: belastingen verschuldigd op schenkingen bij notariële akte. Testament: het testament is een herroepbare akte waarbij men, voor zijn overlijden, over het geheel of een deel van zijn bezittingen beschikt. Voorkeurtarief: een bijzonder tarief van successie- of schenkingsrechten, bijvoorbeeld voor vzw’s.
Nuttige adressen en websites Koninklijke Federatie van Belgische Notarissen Bergstraat 30-32 1000 Brussel 02/505.08.11 www.testament.be www.successierecht.be www.fisconet.be www.notaris.be
Jhayarammal (Tamil Nadu, Zuid-India) had al twee dochters toen ze een tweeling kreeg, Lakshmi en Ramajayam. Op de dag van hun geboorte ging hun vader ervan door: hij wilden zonen! Jhayarammal had het jarenlang ontzettend moeilijk, maar met de hulp van de vrouwenbeweging Swate, kunnen haar jongste dochters toch naar school. Ze dromen ervan lerares en dokter te worden.
