Geweld in Hollywoods Oorlog Film Industrie
Modernisme, Postmodernisme en Metamodernisme
Invalshoek: Vermaakt, Esthetica en Wetenschap/Techniek Zé da SILva, DT3 April 2015
I don’t know with what weapons World War III will be fought, but World War IV will be fought with sticks and stones. Albert Einstein (1979-1955)
Inhoud Introductie
4
Modernisme - Veel Helden en Weinig Bloed
5
Postmodernisme - Geen Helden en veel, veel Bloed
9
Metamodernisme - Helden? Bloed?
15
Conclusie
18
Bronnen
19
Introductie Toen ik de thema’s las voor de opdracht voor dit semester, was er een thema dat direct mijn aandacht trok. Geweld. Het is misschien apart, of zelfs raar, dat ik voor dit thema gekozen heb, en waar ik dit meteen mee heb geassocieerd was met de film industrie. Geweld in Hollywood oorlog filmindustrie. Als liefhebber van film, ben ik geïnteresseerd in verschillende genres van de zevende kunst. Oorlogsfilms zijn een van die genres die ik zeer interessant vind, en zeker als er in de film een component van geschiedenis gekoppeld is. Wat ik juist interessant vind aan dit thema is, hoe geweld zich met der tijd verandert heeft. In de drie verschillende periode. Wat ik persoonlijk leuk vind van dit onderzoek is, dat ik in sommige gevallen, voor de eerst keer films op een academische, en/of zelfs wetenschappelijke wijze benaderen. Niet uit vermaak. Interessant! In dit essay ga ik op basis van de kenmerken van de verschillende periode, Modernisme, Postmodernisme en Metamodernisme (of Post Postmodernisme, of Hypermodernisme…), de film industrie, van Hollywood onderzoeken. De reden dat ik koos voor Hollywood is best eenvoudig, maar zonder zijn complexiteit. Zoals bekend, heeft de Verenigde Staten een van de meest productieve film industrieën ter wereld, toen en nu nog steeds. Er zijn voorbeelden genoeg, goede een slechte voorbeelden, om dit thema goed te onderzoeken. De Amerikaanse geschiedenis van de 20ste eeuw, begin 21ste eeuw, is helaas zeer rijk in oorlogen en zijn interpretaties door Hollywood. Wat voor interpretaties geeft Hollywood van de Tweede Wereld Oorlog in de verschillende perioden? Van de Koreaanse oorlog, Vietnam Oorlog, enz… Mijn onderzoek begint in een periode tijdens de Tweede Wereld Oorlog. Hollywood filmindustrie was de kinderstapjes al voorbij, maar ik vind dat in deze periode duidelijk word, dat Hollywood het geweld in films geïntroduceerd heeft. Om dit onderzoek beter te kunnen leiden en ondersteunen, heb ik als invalshoek Vermaak, Esthetica en Wetenschap/ Techniek gekozen. 4
Modernisme
Oktober- 1928
1- http://nl.wikipedia.org/ wiki/Oktober_% 28film%29, April 2015 2-http://en.wikipedia.org/ wiki/Motion_Picture_As sociation_of_America, April 2015 3- http://en.wikipedia.org/ wiki/Production_Code_Ad ministration, April 2015 4- http://en.wikipedia.org/ wiki/United_States_Offi ce_of_War_Information, April 2015 5- In: Cinema and the Civi lizing Process: Rethin king Violence in the World War II Combat Films. Pag. 39, 40
Veel Helden en weinig Bloed
Film is een van de eerste mediums die werden gebruikt om een massa, een volk te overtuigen. Op de goede maar ook op de slechte manier. De propaganda film is geboren. Oktyabr (Oktober) (1), of The Ten Days that Shook the World, zijn een goed voorbeeld. Het Centrale Comité van de Sovjet Unie besloot in 1927 dat het de tiende verjaardag van de Oktober Revolutie met een grootse film wilde herdenken. De gekozen regisseur, Sergei Eisenstein (1898-1948), maakte alle opname op de historische locaties in Petrograd (later Leningrad, toen Stalingrad, nu Sint Petersburg) en liet zich bijstaan door enkele leiders van de originele Revolutie uit 1917. Oktyabr is beroemd om de ongeëvenaarde montage sequenties en sublieme camera hoeken die Eisenstein toepaste. Maar het opvallendste van deze film is dat beelden zelden met de werkelijkheid te maken hebben. Deze film werd een verplichting in de Sovjet samenleving tot het einde van de oude Sovjet Unie. Rond dezelfde periode, wordt het propaganda middel gebruikt door de nieuwe macht in Europa. Het National Socialisme van Adolf Hitler (18891945). Hij gebruikte en misbruikte, de vele kanten van de Propaganda Film. Weer waren deze beelden alles behalve de werkelijkheid. De Amerikaanse Regering zag ook de eventuele potentie van de Propaganda film en in 1922 werd de MPPDA (Motion Picture Producers and Distributors of America) (2) opgericht. Deze werd 12 jaar later, vervangen door de PCA (Productoin Code Administration) (3). Zijn functie was het controleren van alles dat werd geschreven en zelfs het aanpassen van films die in Hollywood werden gemaakt. Het resultaat was dat, tot laat in de jaren 60 waren bijna al de films door Hollywood gemaakt, niet een echt realistisch beeld weergaven van de gebeurtenissen, en niet alleen van de VS maar ook van de wereld. Op die manier werd het Amerikaanse publiek, min of meer, geboetseerd door de regering en zijn instanties. In juni 1942, werd deze combinatie tussen Hollywood en de Amerikaanse regering versterkt. De BMP (Bureau of Motion Pictures) en de OWI (Office of War Information) (4) hebben een deal gesloten om de propaganda inzet in de film industrie nog verder te controleren. Dit censuur middel was verantwoordelijk voor de juiste beelden die Amerikanen moesten zien. De VS soldaat mocht alleen verbeeld worden als een professioneel operatief. Dit beeld was nodig om het imago van de VS soldaat te vereren en het beeld van oorlogspatriotisme te maken, en uiteindelijk, om meer soldaten naar het front te sturen. Van de vele producties van Hollywood in het oorlogsgenre, tussen 1941 en 1945, zijn namelijk musicals, comedy’s en documentaires het meest gemaakt. Oorlog bleef altijd een achtergrond in deze films, en het liefst met een happy ending. Er werden nooit direct beelden uit de oorlog tentoongesteld. Hoe meer de oorlog vorderde, hoe meer het de families van uitgezonden soldaten in de VS duidelijk werd, hoe gewelddadig de oorlog in Europa en de stille oceaan was. Hollywood en de Amerikaanse regering hadden steeds minder control over deze “lekkage” van informatie. De producties hebben op verschillende manieren deze opkomst van sociaal bewustzijn opgelost met films waar de gewelddadige daden het meest door de vijand gepleegd werden en niet door de brave VS soldaten. Oorlogsfilms waren niet alleen het meest geproduceerd maar ook het meest bekeken in de periode tussen 1940 en 1945. (5) Zoals boven beschreven, waren er duidelijke regels om een film te produceren. De vraag is dus: Wat voor films produceert Hollywood onder deze regels? Met een aantal voorbeelden en op basis van de kenmerken van de 5
Air Force - 1943
Scene uit The Story of G.I. Joe - 1945
The Story of G.I. Joe - 1945
7- Fotografische en filmische opnames bedoeld om op artistieke wijze beweging dan wel snelheid te benadrukken. 8- Een ruime opname, mensen volledig zichtbaar en beeldvullend.
Modernisme en de invalshoeken ga ik een antwoord op deze vraag proberen te geven. Een van de kenmerken van de Hollywood oorlogsfilm industrie, en een directe aanpassing op de maatregelen boven beschreven, is de totale absentie van bloed, lichaamsdelen, of iets menselijk op een gruwelijke manier, te vertonen. Je ziet soldaten dood gaan, hij valt op de grond, en nog een ander, enz., maar de scene gaat door. Bewust, is er niet veel aandacht besteed aan een direct visueel beeld van geweld. Er zijn excepties, maar als die er zijn, hebben ze met propaganda te maken. Bijvoorbeeld: in Air Force (uit 1943 van Howard Hawks (1896-1977)) zien we in een van de scenes, een Japanse soldaat die in brand staat in zijn vliegtuig. Een zeer gewelddadig visueel beeld. Maar eerder in de film, heeft deze soldaat, een Amerikaanse parachutist uit de lucht geschoten. De Japanse piloot wordt gezien als een lafaard en medeplichtig aan een oneerlijke actie, en dit mag wel getoond worden. Op die manier maakt de film industrie een beeld van de vijand en zijn eigenschappen. Richting het einde van de Tweede Wereld Oorlog, groeit de interesse voor geweld in beeld steeds meer. Gemaakt in 1945, The Story of G.I. Joe (van William Wellman (1896-1975)) toont deze nieuwe interesse voor geweld. De film begint gelijk met een scene van tiental Amerikaanse dood soldaten, beschoten tijdens lucht aanval. Door een panning Shot (7), laat de regisseur de reacties van hun kameraden zien, en voor een klein moment zien we een lichaam. Een duidelijk en zeer aanwezig lichaam. De scene loopt na een Long Shot (8) waar je een ziekenauto ziet aankomen. De eindscene is juist de tegenstelling. De anonimiteit van de hoeveelheid soldaten aan het begin van de film, wordt op één personage gericht. Major Walker, gespeeld door Robert Mitchum (1917-1997), ligt dood op de rug van een ezel. Hij wordt gebracht op de rug van de ezel en gelegd naast de tientallen Amerikaanse soldaten die op de grond dood liggen. Wat uniek is in deze film is de directe verbeelding van dood, de duidelijke anonimiteit van de soldaat, en tegelijkertijd, de held in anonimiteit. Die van Major Walker. Maar zelfs de “held” gaat dood. De Hollywoods oorlogsfilms worden steeds realistischer. Deze film brengt ook een ander aspect in beeld. Iets dat we kunnen zien als een voorbeeld van Modernisme. De G.I., landmacht soldaat, wordt gezien als een machine. Een gevechtsmachine. Een van de personages, Ernie Pyle (Oliver Burgess Meredith (1907-1997)), is de oorlogsverslaggever en verwoord dit idee: “The Greatest 6
Sergeant York - 1941
Bataan - 1943
9- In: Cinema and the Civi lizing Process: Rethin king Violence in the World War II Combat Films. Pag. 44 10- http://nl.wikipedia. org/wiki/Don_Siegel, April 2015 11- Foto of film opname waarbij het opgenomen object dicht bij het ob jectief lijkt te zijn. Dit gebeurt door het in zoomen of door de came ra dichtbij te plaatsen. De close-up schept een gevoel van betrokkenheid bij de kijker.
fighting machine of all is the infantry soldier.”(9). De soldaat wordt getraind, krijgt een uniform, en wordt gestuurd naar een oorlogsgebied. Het is aan de einde van de Tweede Wereld Oorlog een duidelijk beroep geworden! Dit is een futuristische afbeelding van een mens en zijn associatie met een machine. Niet alleen volgens fysiek aspect maar in zijn psychologische onderneming. Hoewel al eerder gedaan, onder andere door de Sovjet/Russisch Sergei Eisenstein, kreeg de montagetechniek een steeds een grotere rol aan het begin van de jaren 30. Don Siegel (1912-1991) die voor Warner Brothers gewerkt heeft, is een van de meest bekende binnen de Hollywood producties van die periode. Hij deed de montage van, b.v., Confessions of a Nazi Spy (uit 1939, van Anatole Litvak (1902 –1974)) (10). Montage is een van de grote vernieuwingen op het gebied van techniek. Niet omdat het een nieuwe techniek was, maar meer om een bepaalde dynamiek aan de bewegende beelden van de scenes te brengen, dit maakt dat, de toeschouwer zich beter in het plot kan ver plaatsen. Het werd een duidelijk kenmerk van de nieuw Hollywood producties. Een ander voorbeeld is The Sergeant York (uit 1941 van Howard Hawks (1896-1977)). De film gaat over Alvin York, de meest gedecoreerde Amerikaanse soldaat van de Eerste Wereld oorlog en de verschillende conflicten tussen hem en zijn familie, en zijn anti-oorlog ideologie door zijn religieuze achtergrond. Wat met montage in deze film wordt gedaan is uniek voor die tijd. Om de scenes van het geweld niet zo lang te maken, en zelfs om te voorkomen dat scenes saaier worden, zijn tussen de close-ups (11) en de long-shots, bewust sneden gemaakt en snelle camera bewegingen gedaan. Dit brengt niet alleen meer dynamiek aan de scenes maar het accentueert ook het geweld gevoel voor de toeschouwer. Met The Sergeant York film kreeg het beeld van geweld in oorlogsfilms een nieuwe vorm. Een vorm waar niet alleen de dialoog belangrijk is maar ook, de woorden met een nieuwe dynamiek in beeld zijn versterkt. Howard Hawks kreeg voor deze film een Oscar voor beste Regisseur (12). De realistische scenes van de familie/ militair leven van Alvin, de mimiek/ expressie van hem en de ander personages, zijn een goed voorbeeld van een modernistische stijl binnen de film industrie van Hollywood. (13). Zoals gebeurt bij de schilderkunst en ander kunststijlen tijdens de Modernisme periode, wordt ook in film veel geëxperimenteerd. Zoals , het experimenteren met de personage(s) in beeld. De Plan American (14), is hier een goed voorbeeld van. Films zoals Bataan, een film uit 1943 van William Taylor “Tay” Garnett (1894 –1977), waar veel gevecht scènes zijn gefilmd met behulp van deze shot techniek. Richting het einde van de film, hebben we een scene waar sergeant Bill Dane (Robert Taylor (1911-1969)), achter een mitrailleur, alle Japanse tegenstanders neerschiet, om zijn post te verdedi-
12- http://en.wikipedia.org/ wiki/Howard_Hawks, April 2015 13- In: Cinema and the Civi lizing Process: Rethin king Violence in the World War II Combat Films. Pag. 44 14- Film opname waar een of meer personen tot aan de knie worden gefilmd.
Scene uit Bataan - 1943
7
The Longest Day - 1961 Scene uit Yhe Longest Day - 1961
Tora!Tora!Tora! - 1970
15- In: Cinema and the Civi lizing Process: Rethin king Violence in the World War II Combat Films. Pag. 48 16- http://nl.wikipedia.org/ wiki/The_Longest_Day_ (film), April 2015 17- In:100 jaar cinema – “the art of Hollywood”. Pag 274, 274, 275
gen. Bijna de hele scene is in Plan American gefilmd. (15). Deze manier van filmen is zeer effectief als je veel personages in één shot wil hebben en op verschillende afstanden. Een soldaat rent, een ander kijk verbaast, de ander probeert te schieten, enz. Verschillende bewegingen van personages in één shot. Hoewel de Tweede Wereld Oorlog afgelopen was, blijft het thema in de film industrie van Hollywood bestaan. Er is wel een verandering. De megaproductie. Films zoals Ben Hur (uit 1959 van William Wyler (1902-1981)), The Ten Commandments (uit 1956 van Cecil B. DeMille (1881-1959)), openen nieuwe deuren voor de productie van oorlogsfilms in Hollywood. Een voorbeeld is The Longest Day (uit 1961 van Ken Annakin (1914-2009), Andrew Marton (1904-1992) en Bernhard Wicki (1919-2000)), dat een megaproductie was, waar verschillende landen aan mee werkte. Het is een Docudrama, waar kleine fictieve drama’s zich afspelen op basis van een waargebeurd verhaal (16). Een ander voorbeeld is Tora!Tora!Tora! (uit 1970 van Richard Fleischer (1916-2006)). Het is de meest populair oorlogsfilm van die tijd. Het is ook de duurste oorlogsfilm in die tijd gemaakt. Deze film markeert de vernieuwde relatie tussen Japan en de VS. Niet alleen vanuit een vermakelijk oogpunt, maar ook op diplomatiek gebied. De producent, Darryl F. Zanuck (1902-1979)), wil dat de film op echte gebeurtenissen gebaseerd wordt. Hij wil het echte verhaal vertellen over wat er eigenlijk gebeurt is, in 7 december 1941, tijdens de aanval van Japanse militaire macht op Pearl Harbor (17). Wat zo opvallend is in beide oorlogsfilms is dat er sprake is van een groot verhaal (Grande Histoire). We hebben dit al eerder gezien (zoals b.v. The Story of G.I. Joe) maar nu is de held definitief verdwenen om plaats te geven aan de anonimiteit van de soldaat in een groot oorlogstheater. Iedereen is een held, anoniem of niet, en aan beide kanten van het conflict. Hier hebben we een voorbeeld van Modernisme in de film, en namelijk het grote verhaal, en het gebruik maken van verschillende middelen om een beeld in kaart te brengen. Maar tegelijkertijd, zien we het verdwijnen van expressie en realisme in de acteren, door juist de grote dimensie van het verhaal. Hier ga ik terug naar de titel. Modernisme – Veel helden en weinig bloed. Namelijk de helden in de verhaal. Hoewel we door de jaren heen een evolutie in de kwaliteit van acteren zien, kwaliteit van filmen, enz., blijven de oorlog films van Hollywood nog redelijk oppervlakkig, en in grote hoeveelheid, van slecht inhoudelijke kwaliteit. Er zijn duidelijke helden, en er is een duidelijk verhaal binnen de grote gebeurtenissen, maar het is bijna altijd, een onjuiste visie op de werkelijkheid. Als toeschouwer identificeer jij je met de gebeurtenis en met de anonimiteit van de personages. Aan het einde van de jaren 60 veranderd de VS en bijgevolge de film industrie in Hollywood. De instabiliteit en het afbreken van normen in de komende jaren telt zeker mee. Als toeschouwer, identificeert je niet meer met de gebeurtenissen maar wel met de personage (en zelfs soms, met de actor dat de personage speelt). De held krijgt een gezicht en veel van zijn bloed stroomt over het witte doek . 8
The Green Berets - 1968
Saigon Execution Van Eddie Adams, op 1 February 1968 Associated Press, New York Times, 1968
Postmodernisme
The Deer Thunder - 1978
18- http://en.wikipedia.org/ wiki/The_Green_Be rets_%28film%29 19- Verwijzing naar de filmmakers en producers uit de periode 1967-1980. Deze nieuwe generatie filmmakers, die genoeg hadden van het ‘oude’ Hollywood. Ze besloten films op een nieuwe en aparte manier te maken en te verkopen. Ze werden vaak individuele filmmakers genoemd, maar dat waren ze niet. Ze werkten nog steeds voor de grote filmbedrijven. 20- In: Cinema and the Civi lizing Process: Rethin king Violence in the World War II Combat Films. Uit de Waal Street Journal, 1 November 1977, Quote in “After long study, Movie ma kers find a new war to fight”, van Earl C. Gottschalk Jr.
Scene uit The Deer Hunter - 1978
Geen Helden en veel, veel Bloed.
Hollywood heeft een nieuwe oorlog om te gebruiken in zijn producties. De Vietnam Oorlog. Een van de eerste films over deze oorlog, is een film die nog volgens de oude “normen” werd gemaakt, en dus met propaganda, als een bewust middel. The Green Berets (uit 1968 van John Wayne (1097-1979), Ray Kellogg (1905-1976) en Mervyn LeRoy (1900-1987)) is een film dat portretteerde de Vietnamese soldaat als een lafaard, lui en sneaky. Omdat John Wayne en de Amerikaanse Regering niet blij zijn met de anti-oorlog beweging in de VS, willen ze een ander beeld geven van de oorlog in Vietnam. Een propagandistisch beeld van de oorlog. Het idee dat ze willen bregen met deze oude manier van de werkelijkheid te verbeelden is, ze kunnen de oorlog winnen, zonder probleem... (18). Maar er waren wel andere problemen. Het “Probleem” was verbeeld door massacultuur middelen. De televisie en de kranten. Directe beelden komen dagelijks binnen via de buis, of in de kiosk, en werden als een koude maaltijd aan het Amerikaanse volk geserveerd. Beelden uit 1968, zoals het naakt rennende verbrande meisje in My Lai, en beelden zoals de Saigon Execusion, zijn nog tot de dag van vandaag zeer aanwezig in ons collectief geheugen. Maar even terug in de tijd. De gewoon Amerikaan was gewent aan Hollywood beelden van de vorige generatie films. Gewent aan helden, aan mannen, soldaten. Nu zien ze een held(?), een slachtoffer(?), en Hij is geen Amerikaan, geen soldaat. Hij is een burger, Hij is een kind. Dit verandert alles, en ook hoe Hollywood een oorlogsfilm benadert. Het jaar 1968 markeert ook de opkomst van de New Hollywood (19). “No one will go out the house to see the Vietnam war on a movie screen. The American people don’t want to confront the war yet. Every one in these movies will die.” -Anonieme Amerikaanse film producent, November 1977- (20) Is dat zo? In de lente van 1978 verschijnt een film van Michael Cimino (1939-), The Deer Hunter. Deze film van 183 minuten, had gelijk bij de première een dubbele uitdaging. Aan een kant was er de vraag of men 183 minuten wil kijken naar oorlogsbeelden . De andere is juist, wat de anonieme producent in de bovenste zin schrijft. Is Amerika al klaar voor een film over de Vietnam oorlog? Het antwoord is JA, en nee… De film won vijf Oscars van de Academie Awards. Beste Film, beste Regie, beste Geluid, beste Ondersteuning acteur en beste Editing. De publieke reactie was een em9
pathiese positieve reactie. (21, 22). Twee derde van de film speelt zich in Amerika, en namelijk, in de geïndustrialiseerde stad van Clairton, Pennsylvania. Een stad waar veel Russische immigranten in de lokale staalfabriek werken. De drie hoofdpersonages, Michael (Robert de Niro (1943- )), Nick (Christopher Walken (1943- )) en Steven (John Savage (1949- )), werken ook in de staalfabriek, en hebben samen in de Vietnamese oorlog gevochten. De film wisselde tussen de stad waar ze wonen en werkten en Vietnam waar ze samen hebben gevochten en overleefd. Volgens de Regisseur, de oorlog werkt als een achtergrond voor meer drama . Niet alleen fictieve drama van de personages, maar de realiteit van Amerika aan het einde van jaren 70, begint bewust te worden. De PTSD, of Post Traumatische Stress Disorder. (23). Wat is nu de algemene kennis van de pathologie van sommige veteranen, was in die periode een zeer geprikkeld onderwerp. De reden dat ik de onderwerpen PTSD in deze essay in kaart breng is, om met kenmerken van Postmodernisme in Hollywood oorlogsfilm industrie te kunnen vergelijken met de Amerikaanse maatschappij van toen. Namelijk de contradictie, instabiliteit en afbreken van oude normen, van de soldaat als
Scene uit The Deer Hunter - 1978
21- http://nl.wikipedia.org/ wiki/The_Deer_Hunter, April 2015 22- In: Restaging the War: “The Deer Hunter” and the Primal Scene of Violence, Pag. 89 23- Psychische aandoening die in het DSM-IV (Diagnostisch en statistisch handboek voor psychische stoornissen) is ingedeeld bij de angst stoornissen. De aandoening ontstaat als gevolg van ernstige stress gevende situaties, waarbij sprake is van levensbe dreiging, ernstig lichamelijk letsel of een bedreiging van de fysieke integriteit. Deze situaties zijn voor de persoon traumatisch.
professional en als mens. Deze kenmerken zijn niet alleen kenmerken van Postmodernisme maar worden in deze film constant vertoond. Als soldaat verdedig jij je land tegen een vijand, je bent dus een patriot. De Vietnamese oorlog was alles behalve patriotisme. Tenzij je vanaf de Noord Vietnamese kant bekijkt… De andere contradictie die we kunnen benaderen ligt aan de plicht die je als soldaat heb. Als Patriot, verdien je herkening. Weer iets dat niet naar voor komt tijdens, en na deze oorlog. Veel Amerikanen in de VS waren tegen de oorlog en dus tegen de soldaten die terug keerden van Vietnam. PTSD heeft aan vele veteranen, psychisch instabiliteit gebracht. Sommige zijn in een kuil van drugs, alcohol, of zelfs, zelfmoord terecht gekomen door deze aandoening en door de onderkenning van de Amerikaanse Regering. Als laatste, het afbreken van de oude normen. Zoals eerder beschreven, werd in een eerdere periode, de soldaat gezien als een machine. Zeker de professionele soldaat. Met de opkomst van deze psychische aandoening, of de erkenning hiervan, viel nog een pilaar van de Amerikaanse militair samenleving . De machine is kapot, verroest, is menselijk geworden. Even terug naar de film. Een ander aspect van deze film van M. Cimino is de camera en montage techniek. De techniek zelf is niet nieuw, wat nieuw is, is de manier die de regisseur gebruikt om de gewelddadige beelden extra gewelddadig te maken. In deze film zijn we getuigen van de introductie van de hyperrealisme. De beweging van een lichaam samen met de camera beweging. Een goed voorbeeld is, de scene van de Russisch roulette, in de Vietcong gevangenis. De drie hoofdpersonages worden ingediend, tijdens hun gevangenschap bij de Vietcongs, om mee te doen aan een zeer maca10
Apocalypse Now - 1979
ber spel. Een Vietnamese gevangene speelde dit spel eerder, gedwongen door de Vietcongs. Michael, Nick en Steven zijn toeschouwers vanaf onder de vloer van de hut, en ze proberen te zien tussen houten planken, wat er boven hun hoofd afspeelt. Maar zij kunnen het amper zien … Geluid is het enige spoor van wat boven hun gebeurt… De Vietnamees verliest… het schot komt hard, het bloed stroom op de vloer en door de planken heen… vanaf de stoel, valt het levenloze lichaam van de Vietnamees op de vloer. De kijker weet, de personages weten, wat er net gebeurt is en nog erger, wat er daarna gaat gebeuren! Deze scene is gefilmd met een constante wisseling van camera hoek. Van boven, van onder, de gezichten, de hut, het wapen… De adembenemende beweging van het lichaam is in drie shots gemaakt en de camera draait 90 graden mee, precies wanneer het gezicht van de Vietnamees de vloer raakt. Als toeschouwer, zijn we getuigen van een nooit eerder fysisch en psychisch gewelddadige situatie. Het is een dynamisch, rauw en efficiënt beeld. Het commentaar van Vincent Canby (1924-2000) van deze scene, en het geweld over het algemeen van de The Deer Hunter: “… the film repeatedly exploits violence through images so graphic they establish new boundaries for the cinema of simulated blood-and-gun, at the same time making one wonder whether this kind of graphic detail isn’t a kind of theatrical blackmail. Showing us precisely how a man looks at the instant his brains are being blown out by a bullet is, indeed, a spectacle to elicit strong emotional responses.” (24)
24- In: Restaging the War: “The Deer Hunter” and the Primal Scene of Violence, Pag. 93 25- http://en.wikipedia.org/ wiki/Apocalypse_Now 26- Techniek van acteren waarbij de acteur zich zo volkomen mogelijk probeert in te leven in de persoon die hij of zij ge stalte moet geven. De acteur maakt gebruik van zijn eigen emoties en er varingen teneinde de uitvoering zo levensecht mogelijk te laten zijn. 27- Filmstijl waarbij de ka raktertypen, plotelemen ten, setting en/of visuele stijl van de klassieke film noir vermengd worden met andere filmgenres. 28-Techniek in die wordt ge bruikt bij opname van de film, waarbij de scène langzaam vanuit een zwart (of wit) beeld tevoorschijn komt.
De The Deer Hunter heeft een nieuwe vorm van geweld gebracht . Niet expliciet de uiting van het geweld zelf, maar hoe dit geweld gefilmd word. Een hyperrealistisch beeld van geweld. Als laatste voorbeeld, wil ik nog een andere film van dezelfde periode benaderen. Apocalypse Now (uit 1979 van Francis Ford Coppola (1939- )). Na het succes van The Deer Hunter, komt kort daarna een film die nu beschouwd wordt als een van de beste films ten aller tijden (25). De hele film hangt in een totaal andere sfeer dan die van Cimino. Er worden door Coppola dezelfde topics benadrukt. De psychische anomalieën van sommige personages, en dus de associatie van oorlogsveteranen en PTSD. Het hyperrealistisch geweld, en performance van de acteurs, waar de Method Acting (26) in bijna elke acteur te merken is. De hoge esthetische visuele beelden, de interactie van muziek en beeld, de Neo-noir (27) van sommige scenes, enz. Het is dus, een film vol met kenmerken van Postmodernisme. Van inhoud en van techniek. De verhaal van de film is eigenlijk best eenvoudig. Kapitein Willard (gespeeld door Martin Sheen (1940- )), is een militair die werkt voor de geheime dienst van het Amerikaanse leger. Hij krijgt als opdracht, diep in het regenwoud van Vietnam en Cambodja, langs de Nang rivier, Koronel Kurtz (gespeeld door Marlon Brando (1924-2004)) te vinden, en liquideren. Kurtz die met een inboorlingenlegertje een eigen oorlog voert, is een gedeserteerde hoogbegaafde en hoog gedecoreerde militair en is door de VS militaire-dienst van moord en krankzinnigheid beschuldigd. Het plot van de film is vrij eenvoudig maar hoe de film deze eenvoudigheid afspeelt is totaal anders. Een grote chaos. De film begint met een shot van een Huey H-1 helicopter, die naar een langzame Fade-in (28) gaat , gevolgd naar een longshot, dat het regenwoud aan de toeschouwer presenteert. De schoonheid en rust van dit beeld wordt gelijk vertroebeld door de luchtaanval met napalm. Deze rust wordt onderbroken en de muziek van de The Doors, “This is the end” als 11
Scene uit Apocalypse Now - 1979
29- The anti-Experience as Cultural Memory:Francis Ford Coppola’s “Apoca lypse Now” and the Viet nam War. PAg. 67 30- http://nl.wikipedia.org/ wiki/Gesamtkunstwerk 31- http://nl.wikipedia.org/ wiki/Catharsis 32- The anti-Experience as Cultural Memory:Francis Ford Coppola’s “Apoca lypse Now” and the Viet nam War. Pag. 69
achtergrond begint. Kort daarna zien we een zeer psychologische scene van Kapitein Willard in zijn hotel kamer. Hier kunnen we zien de associatie die Coppola maakt met de verschillende beelden en zijn lading. De ventilator aan het plafond van de hotelkamer en de propellers van een Huey H-1 helicopter (29). Nog een beeld dat bij veel van ons, in het collectief geheugen is gebleven. Hij herhaald beelden uit het nieuws, echt beelden en bewerkt dit in zijn film. Coppola construeerd in beelden een realiteit en creëerd op die manier een fictief verhaal, een realistisch beeld. Met het lied van Jim Morrison (1943-1971), laat Coppola zien en horen de gewelddadige acties van een zogenaamde superieure geïndustrialiseerde militaire macht, op een paradijsje en inferieure beschaving. Als we zo blijven gaan, is dit zeker het einde. Terug naar de kern van dit essay, geweld in Hollywood oorlogsfilm industrie. Ook hier is Coppola nog een stap verder gegaan betreft het geweld. Zoals The Deer Hunter, zien we ook hier een hyperrealistisch beeld van geweld. Elke scene waar een gewelddadige actie wordt getoond, zijn we als toeschouwer, gebombardeerd met gruwelijke beelden van pijn, onrecht en veel, heel veel bloed! De eerste gevecht scene is een goed voorbeeld. Een gewond kind (en hier kunnen we opnieuw een associatie maken met de beelden uit de media), de brandende hutten, enz., en tegelijkertijd, horen we door de luidspeaker, “We will not hurt you..”. De ironie van deze gewelddadige scene, gevolgt door andere gevecht scenes, en dit wordt nog benadrukt door Corneel Kilgore (gespeeld door Robert Duvall (1931- )) Hij geeft de opdracht om een dorp te bombarderen, met napalm. Zodat de dag daarna, de surfkampioen Lance, kan gaan surfen. Om de scene te versterken, horen we weer door de luiddspeakers, “Die Walkure” van Richard Wagner (1813-1883). Wat ook aangrijpend is in deze scene is dat je als toeschouwer, bewust of onbewust, een eventueel plezier vertoond. Het commentaar van Kilgore, het spektakel van de explosies en de muziek (wat we ook kunnen zien als Gesamtkunstwerk… (30), en dit alles in een zeer esthetisch beeld, maakt dat we de vorige gewelddadige scenes vergeten, en genieten we in een soort moment van Catharsis (31) (32)...maar het geweld gaat door. Later, maakt Kilgore een uitspraak, dat een icoon is geworden: “I love the smell of Napalm in the mornig. It smells like… Like victory!”. Verder in de missie van Willard, en “verpakt” door het regenwoud, worden we als toeschouwer weer geconfronteerd met een scene van een zeer ironische lading. Door een snelle beweging van een Vietnamese vrouw, kunnen de soldaten Clean (gespeeld door Laurence Fishburne (1961- )) en de surfer Lance hun staat van alertheid niet volhouden en schieten de boeren neer. Een grote chaos. Daarna ziet Clean een puppy, hij pakt hem op en neemt 12
hem mee. Medelijden voor een dier maar niet voor mens. Als toeschouwer, heb je het moeilijk om deze scene te begrijpen. De chaos, de instabiliteit van de personages, de wreedheden van de gebeurtenissen ten opzichte van het lieve gedrag van Clean tegen de puppy. (33)...en het geweld gaat door… Als laatste wil ik de ontmoeting van Willard en Kurtz beschrijven. De scenes van Willard en Kurtz zijn geladen met psychologisch en emotioneel gedrag van beiden. Vol van de zinnen waar iedereen het mee eens is, terwijl wij weten dat hij de “vijand” is. Maar vijand van wie? “We train young men to drop fire on people. But their commanders won’t allow them to write “fuck” on their airplanes because it’s obscene!”
Scene uit Apocalypse Now - 1979
– zin uit de monologue van Kurtz, Apocalypse Now, 1979 -
33- The anti-Experience as Cultural Memory:Francis Ford Coppola’s “Apoca lypse Now” and the Viet nam War. Pag. 70 34- The anti-Experience as Cultural Memory:Francis Ford Coppola’s “Apoca lypse Now” and the Viet nam War. Pag. 70
Willard wordt gevangen door het leger van Kurtz, kort daarna wordt het hoofd van Chef (gespeeld door Frederic Forrest (1936- )) in zijn schoot neergelegd, dit gevolgd door een hulpeloos huilende Willard en een zeer expressieve gezichtsuitdrukking. De film gaat over in een psychedelische fase. Met muziek, met een constante wisseling van fade-ins en fade-outs, de clair-obscur, dat meer op een Caravagio’s schilderij lijkt, maakt een zeer dynamische groep van scenes. Nu is de tijd om Kurtz te vermoorden, te executeren. We zijn in de gedachten en het gevoel van Willard belandt , buiten wordt een stier geslacht op een zeer gewelddadige manier. Meer op een martelende manier dan geslacht. De scene gaat terug naar de executie van Kurtz. Willard loopt door, hij ziet zijn doel. Buiten, wordt de stier verder geslagen en gemarteld. Willard staat nu op de juiste afstand van zijn doel. Hij executeert Kurtz, de stier in de buitenste scene, valt neer van alle de gewelddadigheid gepleegd door de mannen van Kurtz leger… Kurtz is dood en de stier ook… Zo zit de hele film in elkaar. Scenes van complete chaos, gevolgd door momenten van rationaliteit, van helderheid (34). Wat we eerder in The Deer Hunter gezien hebben, en namelijk de beweging van de camera gevolgd door de latere montage, is ook te zien in Apocalypse Now. Coppola gebruikt verschillende technieken in de film, zoals de scene vraag. Hier bedoel ik mee, als een scene vol is van psychologische en gewelddadige lading, heeft een scene veel shots, veel herhaling. Als we een moment van nuchterheid in een scene hebben, maakt Coppola shots waar de toeschouwer de scene kan contempleren. Hier is weer de camera en de montage van enorm belang om het juiste ritme aan de film te geven. Er zijn niet echt vernieuwingen qua techniek, maar er is wel een nieuwe manier van geweld afbeelden. Vanaf deze film, heeft geweld een nieuwe eigenschap in oorlog film industrie gekregen. De aanwezigheid van rauw gewelddadige beelden, maakt het bijna normaal, bijna acceptabel. Dit opent een nieuw venster voor de komende jaren, binnen de film industrie in Hollywood, en 13
Rambo, First Blood - 1982
Missing in Action - 1984
Commando - 1985
niet alleen in oorlogsfilms. Nog iets nieuws door Coppola geïntroduceerd, is een icoon beeld, de icoon uitspraak. Jaren daarna, zien we de opkomst van dit fenomeen. Films zoals Rambo (uit 1982 van Ted Kotcheff (1931- )), met Sylvester Stallone (1946- ) Als hoofd speler, of Missing in Action (uit 1984 van Joseph Zito (1946- )) en Chuck Norris (1940- ) als hoofdrolspeler, en nog Commando (uit 1985 van Mark L. Lester (1946- ) met Arnold Schwarszenegger (1947- ) zijn een goed voorbeeld . Hoewel deze films in het Actie genre vallen, zijn deze blockbusters een directe navolging van de nieuwe trend van deze periode op het gebied van geweld. Geweld is na Apocalypse Now, niet een verbeelding van een bepaalde situatie maar een middel om de scene te maken. Het is dus geen kenmerk maar een deel van. Nogmaals, NA deze film. Zoals de luchtaanval van Corneel Kilgore, b.v. Deze nieuwe helden, en in sommige gevallen de acteurs zelf, zijn iconen geworden. Deze iconen zijn mogelijk gemaakt door een simpele verandering in het verhaal van de films. De Grande Histoire van vorige jaren is nu weer een Petite Histoire geworden. Je kan niet over het groot verhaal hebben, zonder dat je het verhaal kleiner maakt. Het is ook een zeer contradictorisch idee. Het verhaal is zo klein mogelijk, om het idee van grotere gebeurtenissen te benadrukken. Het terug keren naar de mens in een globaal event. Om dit hoofdstuk te afronden wil ik nog terug naar de titel. Geen helden en veel, veel bloed. De helden van de vorige generatie films uit de Hollywood industrie zijn verdwenen. Beter gezegd, wij willen als publiek niet geïdentificeerd worden. Over het algemeen, heeft dit niks met de personage te maken, het heeft alleen met de context te maken. Amerika was klaar om oorlogsfilms over Vietnam op het grote doek te kijken. Zijn gewelddadige scenes verbeeld op een zeer hyperrealistische manier, sommige van de gebeurtenissen van een oorlog die Amerika tot de dag van vandaag wil vergeten, maar toch accepteert het publiek met enthousiasme en fascinatie het nieuwe gewelddadige beeld. Natuurlijk, hoe meer geweld, hoe meer bloed, hoe beter! Waar Amerika niet klaar voor was, en eigenlijk nog steeds niet is het idee dat de Amerikaanse soldaat geen held meer was. De Amerikaanse soldaat werd vanaf nu gezien, als de vijand, als de misdadiger. Waar kunnen we dan vinden, Postmodernistische kenmerken in deze films? Ze zijn vol van contradictie, vol met instabiliteit. Het zijn niet alleen kenmerken van postmodernisme maar ook van een Postmodernistische maatschappij. De contradictorische beelden van Apocalypse Now van een Amerikaanse militaire macht en het misbruik van, vechten tegen een veel zwakkere “vijand”. Wellicht de grootste contradictie is dat uiteindelijk Amerika de oorlog niet gewonnen heeft. Het niet echt kunnen winnen van de oorlog, ook niet in de ogen van het wereld publiek. De instabiliteit van de personages, de instabiliteit van de gebeurtenissen in de films en de chaos van een zogenaamde professionele soldaat. Een soldaat die niet heeft kunnen overwinnen een duidelijk psychologisch trauma, en een land dat dit trauma niet heeft kunnen accepteren. Ook zien we overal het duidelijk afbreken van en verdwijnen van oude normen, van hiërarchieën. De perfecte, idealistische Amerikaanse maatschappij wordt in deze periode volledig afgebroken en tegen de grond geduwd, dit door de echte gebeurtenissen van de Vietnam oorlog. Amerika bleef en blijft, na deze donkere periode in Azië, een wereldmacht maar zoals een oud Portugees goed gezegde : Zelfs op het schoonste tafelkleed, kan een vlek vallen. De wereld is in de jaren 80 en 90 opnieuw veranderd. Ook veranderd de Hollywood oorlogdsfilm industrie. In het laatste hoofdstuk, ga ik mijn onderzoek op basis van eigenschappen en kenmerken van de nieuwe periode, 14
Metamodernisme
Helden? Bloed?
Voor dat ik een aantal voorbeelden gebruikt om deze nieuwe periode te beschreven in de Hollywoods oorlog film industrie, wil ik beginnen met een nieuwe techniek, en nieuwe esthetisch techniek. De opkomst van deze techniek kunnen we het best plaatsen aan het begin van de jaren 90. Diep in de Postmodernisme periode. De Nouvelle Violence. Ik kan niet geweld in oorlogsfilms van de laat jaren 90’, zonder dat ik deze techniek benaderd.
Saving Private Ryan - 1998
35-Opleving van (meestal koelbloedige) gewelds films begin jaren ‘90, waarin het geweld zelf vaak als stoer en (zwart-) komisch verhaalelement wordt gebruikt. 36-De Angstmachine - Over geweld in Film, Literatuur en Popmuziek. Pag. 90, 91 37-De Angstmachine - Over geweld in Film, Literatuur en Popmuziek. Pag. 105
Quinten Tarantino (1963- ) staat al een tijd bekende door de onzinnig, onnodig geweld te gebruiken in zijn films. Een van zijn eerst producties onder deze vrij nieuw fenomeen, is Reservoir Dogs uit 1992 en gevolgd twee jaar later door Pulp Fiction. Wat hij in zijn films portretteert en namelijk het gebruikt van geweld, is een acceptatie van geweld zelf. Wat ik bedoel is dat, wij als maatschappij hebben geweld accepteert als een dagelijks gebruikt in de film industrie. Het is zeker, en laten we hopen dat zo blijft, niet accepteert in de dagelijks leven, maar door de verschillende medium van de massacultuur, zien we zo veel gewelddadige beelden, dat geweld heeft geen verbaast factor meer. Zeker in jongere generaties. Nouvelle Violence (35) is niet alleen een nieuwe hyperrealistische esthetisch techniek binnen de verschillende medium middelen maar het is ook een gewoonte geworden. Het is een deel van ons maatschappij geworden. Ook apart is de benaming, en in het frans, van deze techniek. Zo lijkt meer op een stroming, een trend (36). Zoals de geweld beelden bij Apocalypse Now, zijn de films Pulp Fiction, Reservoir Dogs, Natural Born Killers (uit 1994 van Oliver Stone (1946- )), Silent of the Lambs (uit 1991 van Jonathan Demme (1944- )), van een zeer geladen hoeveelheid onzinnig geweld, maar is een geweld dat een deel maakt van een collectief verbeelding en is waarvoor gefascineerde. Wij kunnen niet meer deze beelden ervaren als uniek afbeelden van een fictief werkelijkheid. Het is juist andersom. We zijn al sinds de laat jaren 80, meer dan gewent. Door videospellen, door de televisie, en uiteinde, door film (37).
Scene uit Saving Private Ryan - 1998
Waar is dan geweld verander in de nieuw periode? Of beter gezegd, hoe is de geweld in Hollywoods oorlog film industrie verander? Het is niet echt makkelijk te beschreven en proberen een goed antwoord te vinden aan de bovenste vragen. Richting de nieuwe millennium , hebben we weer de oude thema van oorlog films in scene. De Tweede Wereld Oorlog. Deze keer door Steven Spielberg (1946- ). Saving Private Ryan, uit 1998 is een film dat heeft deze grote wereld oorlog als achtergrond. 15
Inglourios Basterds - 2009
Het speelt zich een verhaal binnen deze thema. De soldaat James Ryan (gespeeld door Matt Damon (1970- )) is de enigste overlevende zoon van een gezin van vier kinderen. De film begint in de D-Day, de dag dat een groep bondgenoten een enorme offensief aan de Nazi’s gepleegd hebben. De opening scene is brutaal! Als toeschouwer ben je meteen in een oorlog gebied, met een duidelijk afbeelding van gruwelijkheid van de eerst momenten van deze offensief. Er vallen overal doden, met een hyper-hyperrealisme. De geluiden van de kogels door het water, b.v., zijn zeer indrukwekkende. De bewegingen van de camera in deze scene zijn, zoals we al van Spielberg kennen, van hoge kwaliteit. Het is niet de bedoeling van de regisseur om een scene spannende te maken, of binnen een mystiek kader te omsingelen, het is een puur een rauw documentatie van een realiteit. Als toeschouwer, kijken we niet naar de gewelddadige scenes vanaf een gruwelijk punt, hoewel de beelden zo zijn, maar meer als een totaliteit van beelden. Wat ik bedoel mee, is dat wij zien hoe deze missie in de stranden van de Normandië moeilijk zou gewest zijn. We kijken juist naar hoe moeilijk de soldaten hebben om in een paar meter te kunnen vechten. Van beiden kanten. Als toeschouwer, hebben we al gezien hoe een schot door een been gaat, of door een torso. Wij hebben ook al gezien hoe de water bij het strand er ziet als er maar bloed gemengd is. Deze beelden, en geluiden, zijn al een tijd een deel van ons collectief geheugen. Dat weet Spielberg ook. Na de opening scene, gaat de missie van kapitein John Miller (gespeeld door Tom Hanks (1956- )) gewoon door. Er gebeurden nog verder gevechten scenes, en nog een zeer patriottische gevoelig momenten. Ryan begrijpt dat hij de enigste zoon van zijn moeder is, en dat de Ministerie van Defensie wilt de ellende van deze gezin sparen maar, het speelt zich een ander factor. Ryan wilt zijn plicht afmaken. Zijn plicht als soldaat, als kameraad., en uiteinde, als patriot. Saving Private Ryan heeft dus kenmerken van de Modernisme en Postmodernisme. Is het dan een Metamodernistische film? Ander voorbeeld. Inglourious Basterds, uit 2009, en van Quinten Tarantino. Deze film is zoals de vorige voorbeeld, een film met de Tweede Wereld Oorlog als achtergrond. Of niet? Of is het juist over de Tweede Wereld Oorlog? Hier begint meten een onduidelijkheid. En zijn we toeschouwers van een oorlog film, of een actie film? Typisch Tarantino! Je weet nooit wat je tegen komt in zijn films. Wat is wel duidelijk is de plot van de film. Een alternatief einde aan de oorlog geven. Zoals we ook al gewent zijn van Tarantino’s films, is er een verhaal binnen de hele verhaal. Een Petite Histoire in de Grande Histoire. Wat is eerst begonnen met een missie van een belangrijk Nazi figuur te uitschakelen is nu totaal verander. Ze hebben namelijk de keuzen om Hitler zelf en zijn “vrienden” helemaal in een keer uit deze wereld te sturen! Ze kunnen dus de geschiedenis verander. Of nog
Scene uit Inglourius Basterds - 2009
16
beter, Tarantino laat aan ons zien, de mogelijkheid om de richting van de oorlog totaal te verander. Een leuk idee! Het is al duidelijk dat deze film anders is en tederlijker tijd ook hetzelfde is als die van de vorige periode. Zijn er vernieuwingen aanwezig? Nee. Ik kan ga verder met het beschrijven van de film en de aanwezig gewelddadige beelden van, maar het is al duidelijk voor mij, en zeker naar de eerder onderzoek, dat deze film van Tarantino meer een soort van Laat-Postmodernisme is, dan een Metamodernistische film. Ironie, contradictie, enz… Maar een echt vernieuwing in beeldende taal, of techniek, of een echt kenmerken van de nieuwe periode, is niet aanwezig. Saving Private Ryan is een ander verhaal. Als we sommige hyperrealistische scenes er uit halen, en een beetje propaganda aan de inhoud kunnen toevoegen, had in de jaren 40 geprojecteerd kunnen zijn. Maar dat kan niet! We kunnen dan benaderen, als een soort van neo-modernisme. Een hyperrealistische The Longest Day! Terug aan de Grande Histoire, met een Petite Histoire als hoofd verhaal. Een kenmerken van de Metamodernisme. Deze film van S. Spielberg kunnen we dan, op een scharnier punt plaatsen. Terug aan de titel van de hoofdstuk. Helden? Bloed? Ik begin met de Bloed! De reden dat ik een vraagteken na de woord bloed heb gezet, heeft te maken dat geweld is niet hetzelfde geweld van vorige perioden. Of beter gezegd, is een evolutie van. Zoals eerder beschreven, en zeker naar de laatste producties van oorlog en actie films, is geweld een deel van ons cultuur geworden. Wij blijven gechoqueerd worden, als we beelden zien van gewelddadige acties. Het kan ook niet anders. Apathisch, of neutraal op zulke afbeelding is geen goed tekenen. Maar in de film industrie, en dat gaat deze essay over, is bloed of geweld een hedendaagse element van een scene. Het is hetzelfde als een personage een auto rijdt, of een jas aandoen. Een deel in een scene, en niet zoals in vroeger perioden, iets om te karakteriseren in een scene, in een film. Helden, vind ik dat, ook een vraag teken verdienen. Wij kunnen als toeschouwer de helden identificeren, maar ik denk dat nog te vroeg is, om een duidelijk kenmerken van een held aan te kunnen geven. Wij hebben al voorbeelden, maar ze zijn op oude normen gebaseerd. Misschien de enigste held is, de landmacht soldaat van de Tweede Wereld Oorlog, zoals Ernie Pyle beschreef.
17
Conclusie Na deze onderzoek het is nu voor mij duidelijk dat geweld in Hollywoods oorlog film industrie heeft verander met de jaren een, met de periode een. Het is duidelijk dat geweld heeft verschillende doel gehad. Als eerst, op een zeer subtiel manier aangebracht in film, later, om het idee te versterken, van een vijand dat zijn lot verdient, door wat hij veroorzaakt heeft. Daarna zien we een geweld dat gaat de gruwelijk scenario van oorlog versterken, zo is de realiteit. Tenslotte, een geweld dat deel van vermaakt geworden is, dat er bij hoor. Hoewel wij getuigen zijn van invloed van politiek op verschillende gebied van de massacultuur, is misschien bij oorlog films, en zeker bij Hollywood Producties, waar we het best kunnen identificeren. Wat is eerst begonnen met een duidelijk boodschap van propaganda, waar werkelijkheid gemengd was met fictie, werd later precies de tegenstelling. Het zijn ook propaganda films, die van M. Cimino en F. Coppola, b.v., maar het is een propaganda van werkelijkheid, een propaganda van een hyperrealiteit van gebeurtenissen dat veel willen vergeten, zelfs met zulk confronterende beelden. Zal het kunnen zijn dat deze beelden van puur realisme hebben ons apathisch voor geweld gemaakt? Is The Deer Hunter, en Apocalypse Now een soort van opvoeden voor onze hersenen voor de jaren te komen? Wat is wel zeker is dat deze voorbeelden twee duidelijk functies in ons maatschappij gehad hebben. Het waker worden van een slapende consciëntie, en hebben deuren open gedaan voor een nieuwe esthetica. Commentaar zijn er genoeg over deze manier van naar geweld te kijken, dat niet goed is voor de jogde, dat invloed heeft op de jongere generaties, maar ik vraag me af als niet te laat is. Te laat is om iets te opvoeden aan die generaties. Zoals eerder beschreven, is geweld een deel van ons collectief geheugen. Het is dus “normaal” dat we gewelddadig beelden in oorlog film zien. Het is zo normaal, als een personage loopt, als een personage geeft een kus aan zijn verliefde. Als laatste conclusie wil ik nog over de nieuwe periode overhebben. Gezien de voorbeelden dat ik gegeven heb, kan ik niet een duidelijk kenmerken vinden om deze periode te identificeren. Er is weer wel een verandering, en misschien in de manier hoe geweld wordt gefilmd, door b.v de Nouvelle Violence, maar ik denk dat deze hyper-hyperrealisme , een evolutie van de esthetica van M. Cimino en F. Coppola is. In de Hollywoods oorlog film industrie zijn we nog niet aan een nieuwe periode. Voor een nieuw esthetica van geweld, en hoe raar dat kan klinken, zijn we nog niet aangekomen.
Zé da Silva, DT3, April 2015
18
Bronnen: Uit Boeken en Journals: Boomkens, René. De Angstmachine - Over geweld in Film, Literatuur en Popmuziek. De Balie, Amsterdam, 1996 Fehlhaber, Svenja. The anti-Experience as Cultural Memory:Francis Ford Coppola’s “Apocalypse Now” and the Vietnam War. Aspers, Hannover, 2013 Leeflang, Thomas. 100 Jaar Cinema. Bosch & Keuning, Baarn, 1995 Shin Huey Chong, Sylvia. Restaging the War: “The Deer Hunter” and the Primal Scene of Violence. Cinema Journal, vol. 44, Texas, Winter 2005. Slocum, J. David. Cinema and the Civilizing Process: Rethinking Violence in the World War II Combat Films. Cinema journal, vol. 44, Texas, Lente 2005. Uit Internet: http://nl.wikipedia.org/wiki/Oktober_%28film%29, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Sergej_Eisenstein, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Adolf_Hitler, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/Motion_Picture_Association_of_America, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/Production_Code_Administration, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_Office_of_War_Information, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Howard_Hawks, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/William_A._Wellman, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/Panning_%28camera%29, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/Long_shot, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Robert_Mitchum, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Burgess_Meredith, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Don_Siegel, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/Close-up, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/American_shot, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Tay_Garnett, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Robert_Taylor_(acteur), April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/The_Longest_Day_(film), April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Tora!_Tora!_Tora!, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/The_Green_Berets, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/New_Hollywood, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/The_Deer_Hunter, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Apocalypse_Now, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Posttraumatische_stressstoornis, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Method_acting, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Neo_noir, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Gesamtkunstwerk, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Catharsis, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Rambo, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Missing_in_Action, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Commando_(film), April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Pulp_Fiction, April 2015 http://nl.wikipedia.org/wiki/Reservoir_Dogs, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/Quentin_Tarantino, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/Inglourious_Basterds, April 2015 http://en.wikipedia.org/wiki/Saving_Private_Ryan, April 2015
19
