Gevangen in Schuld over de uitzichtloze schuldsituaties van cliënten van de verslavingsreclassering door Marc Anderson
Hoe vorm te geven aan een sluitende aanpak van problematische schulden bij cliënten van de verslavingsreclassering, als integraal onderdeel van het reclasseringstoezicht?
Opbouw presentatie • • • •
Invloed schulden op recidive Omvang en dynamiek schulden Toegankelijkheid schuldhulpverlening Scenario’s
Schulden
Verhoogde kans op recidive
Direct verband vanuit literatuur • Hoeve, et al (2011): adolescenten en jongvolwassenen met hoge schulden of schulden bij veel schuldeisers, vertonen gemiddeld meer crimineel gedrag • Agnew, et al (2008): adolescenten met financiële problemen vertonen vaker delinquent gedrag dan degene zonder geldproblemen • May (1999): mensen met financiële problemen recidiveren gemiddeld 15 procent vaker
Direct verband in praktijk • Toezichthouders SVG: er is een verband tussen problematische schulden en de recidivekans – Schulden houden de negatieve spiraal in stand – Dieper gelegen problemen krijgen pas aandacht na het regelen van praktische zaken, zoals een bankrekening, uitkering, schuldenoverzicht en betalingsregelingen
• 40% van de cliënten van de verslavingsreclassering ziet een directe relatie tussen hun delictgedrag en hun financiële problemen
Schulden
Wonen, relaties, verslaving, werk, opleiding, gedrag
Verhoogde kans op recidive
Schaal 3: Huisvesting en wonen
Schulden > Wonen > Recidive • Aedes (2015): 85% van de huisuitzettingen is gevolg van huurachterstand (± 5000 keer) • Een grote huurachterstand of betalingsachterstand bij collega woningcorporaties kan leiden tot plaatsing op zwarte dan wel grijze lijst
Schaal 4: Opleiding, werk en leren
Schulden > Werken > Recidive • Jungmann, et al (2011): bijstandscliënten met schulden doen gemiddeld 4 tot 12 maanden langer beroep op bijstandsuitkering dan cliënten zonder schulden • Wesdorp (2012): werkgevers hebben redenen om geen medewerker te willen met grote financiële problemen • UWV (2015): uitkeringsgerechtigden met schulden komen moeilijker aan het werk en komen verplichtingen minder goed na
Schaal 6 en 7: Relaties met partner, gezin en familie en relaties met vrienden en kennissen
Schulden > relaties > recidive • Fox, et al (2002): schulden vergroten bij oudere echtparen de kans op scheiding • Agnew (2008): problematische schulden dragen bij aan grote stress in de familiesfeer • Conger, et al (1994): financiële stress als gevolg van een tekort aan financiële middelen leidt tot meer echtelijke conflicten • Papp, et al (2009): geld gerelateerde conflicten hebben grotere negatieve impact op relaties dan niet geld gerelateerde conflicten • Dew (2008): schulden verklaren mate van echtelijke tevredenheid
Schaal 8 en 9: Drugs- en alcoholgebruik
Schulden > verslaving > recidive • Sinha (2008): stress is een risicofactor voor de ontwikkeling van een verslaving en de kans op terugval in gebruik • Jenkins, et al (2008); Jenkins, et al (2009): er is een sterke relatie tussen schulden en problem drinking en drug dependence • Richardson, et al (2013): schulden gerelateerd aan drugs- en alcoholgebruik
Schaal 10, 11 en 12: Emotioneel welzijn, denkpatronen, gedrag, vaardigheden en houding
Schulden > welzijn, gedrag > recidive • Sendhil & Mullainathan (2014): geldproblemen maken het vrijwel onmogelijk grondig te werken aan een moeilijke gezinssituatie, een verslaving, werkloosheid of psychische problemen • Prochaska, et al (2002); Miller & Rollnick (2002): iemand zonder geloof in eigen kunnen om zijn leven te beïnvloeden, zal niet snel gemotiveerd en oplossingsgericht werken aan een schuldregeling • Madern (2014): mensen met een negatieve houding hebben negentig proces kans om in de financiële problemen te komen • Moffit (2011): de mate van self-control is bepalend voor zowel de kans op een veroordeling, als de kans op financiële problemen • Richardson, et al (2013): er is een sterke relatie tussen schulden en suïcide
Omvang schuldenlast • 46% scoort hoog op RISc schaal 5 inkomen en omgaan met geld – Twee keer zo hoog als bij overige 2RO
• Gemiddeld 23.000 euro schuld • Gemiddeld 14 schuldeisers
Dynamiek schuldenlast • Ontbreken harde beslagvrije voet • Hoge frequentie CJIB-vorderingen • Informele en illegale inkomsten, uitgaven en schulden
Schuldregeling niet toegankelijk • Verslaafde cliënten in nagenoeg geen enkele gemeente toegelaten – Ook niet als verslaving (redelijk) onder controle is
• Meeste gemeenten screenen motivatie en vaardigheden
Stabilisatie te licht • Geen schuldregeling, dan stabilisatie • Kortdurende hulp door bijvoorbeeld maatschappelijk werk of vrijwilligers • Budgetcursus of ‘maatje’ is te licht
Slechte toegang geldt voor meer groepen • Jungmann, et al (2014) Onoplosbare schuldsituaties. Utrecht: Hogeschool Utrecht • Jungmann & Kruis (2014) Het verhaal achter de cijfers. De doorstroming van de minnelijke schuldhulpverlening naar de wettelijke schuldsanering. Utrecht/ Amsterdam: Hogeschool Utrecht/ Regioplan • Onderzoek Radio reporter (2015): schuldhulpverlening schiet ernstig tekort
Zelf organiseren, als aparte afdeling Voordelen
Nadelen
• Schuldhulp uitgevoerd door doelgroep experts • Onderhandeling crediteuren en deurwaarders mogelijk effectiever door regionale of bovenregionale coördinatie • Meer kans op landelijke bundeling van ervaringen en lobby’s, ook richting de politiek • Kans vorm te geven aan integrale schuldhulpverlening met duidelijke rollen voor de toezichthouder en de schuldhulpverlener
• Sluit niet aan bij huidige organisatie schuldhulpverlening • Grote verschillen behandeling individuele cliënten door verschillen in uitvoering instellingen • Vereist aanvraag nieuwe activiteit bij Min V en J of gemeenten
Intensievere begeleiding, gericht op kwalificatie gemeentelijke schuldhulp Voordelen • SVG neemt geen schuldhulpverleners in dienst door overbrugging van de kloof tussen het kunnen van de cliënt en de eisen van de gemeenten • Minimale stabiliserende activiteiten creëren rust die als basis voor verdere maatschappelijke reintegratie kan dienen
Nadelen • Vraagt veel van de reclasseringswerkers in termen van tijd, vanwege het inwerken in specialistische kennis • SVG blijft afhankelijk van toelatingscriteria schuldhulpverlenende organisatie
Ongeacht de keuze • Beperk dynamiek die schulden met zich meebrengen – Harde beslagvrije voet – Afspraken CJIB over gijzeling
• Neem afscheid van de vrijblijvendheid van de aanpak van schulden – Schuldhulpverlening of budgetbeheer als bijzondere voorwaarde
Reactie (voormalig) staatssecretaris Teeven • Gemeenten: geef reclasseringswerkers meer mogelijkheden hun doelgroep bij schulden te ondersteunen • Schuldeisers: leg geen beslag op bedrag voor minimaal levensonderhoud • Gemeenten: zorg voor integrale aanpak schuldenproblematiek vanuit convenant Reintegratie van (ex-) gedetineerden
Reactie staatssecretaris Klijnsma • Gemeenten mogen geen groepen uitsluiten van schuldhulp, zonder naar de persoonlijke omstandigheden te kijken • Algemene uitsluitingsgronden, zoals een verslaving, zijn niet toegestaan • Gedupeerden stap naar gemeenteraad of de ombudsman
