Geschiedenis van de Hervormde gemeente Vreewijk i.v.m. het 70-jarig bestaan van de Vredeskerk 1933 - 2003
Ten geleide Dit boekje wordt u aangeboden door de wijkkerkvoogdij ter gelegenheid van het 70jarig bestaan van de Vredeskerk. U vindt hierin een summier overzicht van wat er zich in die jaren in en rond de Vredeskerk heeft afgespeeld. Wij zijn hiervoor veel dank verschuldigd aan dhr. Kleijwegt en zijn familie voor de samenstelling en vervaardiging van dit boekje. Aan zijn verzamelwoede is het te danken dat veel historisch materiaal bewaard is gebleven en hij dit boekje heeft kunnen samenstellen. Dhr. Kleijwegt heeft zich decennia lang als kerkvoogd ingezet voor onze kerk. Als lid van de gebouwencommissie van de Hervormde Gemeente Rotterdam-Zuid en als leider van de klusploeg van de Vredeskerk heeft hij zijn sporen verdiend. De klusploeg komt iedere donderdag bij elkaar om kerk en wijkgebouw in goede staat te houden. De meeste mannen, waarvan de gemiddelde leeftijd inmiddels ruim boven de 70 jaar ligt, doen dit ook al weer jarenlang met veel plezier. Mede dankzij hen worden de kosten voor het onderhoud laag gehouden. Ook hen veel dank daarvoor! Wij hopen dat het lezen van dit boekje u veel plezier bezorgt en vele oude herinneringen doet bovenkomen. Namens de wijkkerkvoogdij,
G. Lugtigheid (voorzitter)
-i-
Inhoudsopgave Ten geleide....................................................................................................................1 Inhoudsopgave...............................................................................................................2 Voorwoord.....................................................................................................................3 Het ontstaan van de gemeente.......................................................................................1 De eerste jaren...........................................................................................................1 Op weg naar een zelfstandige gemeente...................................................................3 Op weg naar een eigen kerkgebouw.........................................................................4 Op weg naar een stenen kerk....................................................................................6 De kerk in oorlogstijd..................................................................................................15 Na de oorlog................................................................................................................17 De jaren 60 en later.....................................................................................................20 De inbreng van vrijwilligers........................................................................................21 Kroniek........................................................................................................................22
- ii -
Voorwoord Een vredesverklaring…meer dan 70 jaar. Het zeventig jarig bestaan van de Vredeskerk is een goede gelegenheid om iets van de geschiedenis vast te leggen. Dat is dan de geschiedenis van een gebouw met een bijzondere naam: “Vredes-kerk”. Een naam die overgenomen werd van wat nu het “Wijkgebouw” heet. In 1927 werd die tijdelijke kerk ingewijd. Ds. Kelder preekte over Haggaï 2 vers 10a. We lezen daar dat in het verwoeste Jeruzalem de tempel zal worden herbouwd, en “de nieuwe tempel zal groter en mooier worden dan de eerste tempel was geweest”. Zo moest de nieuw te bouwen kerk ook mooier worden dan de houten kerk. De hulpkerk kreeg toen als naam “Vredeskerk”, zo lees ik in deze fraaie brochure. Die naam doet denken aan het tweede deel van hetzelfde bijbelvers. “Op deze plaats zal IK heil geven”. In het Hebreeuws staat er: sjaloom geven, diepe vrede dus. Een vredesverklaring. Een kerk die Vrede ontvangt om Vrede uit te dragen. Een huis van Vrede bouwen is nog moeilijker dan een huis van steen. Dankbaar kunnen we terugzien op een mooi kerkgebouw en zijn zeventigjarige geschiedenis. Maar als we vooruitzien dan zal het vooral blijven gaan om dat “huis van Vrede”. Daar gaat het ook in de SOW-gemeente om, om zo kerk in de stad te zijn. ds. Joh.H. Maat, predikant Vredeskerk 31 juli 2003
- iii -
Het ontstaan van de gemeente De eerste jaren De Hervormde gemeente Vreewijk dankt haar ontstaan aan een aantal mensen dat een dorp wilde bouwen op de Linker Maasoever. Het dorp moest duidelijk afwijkend zijn van de kazernebouw zoals die in een groot gedeelte van Rotterdam stond. Het stratenplan werd ontworpen door architect Berlage en de woningen door de heren Verhage, Kok en Grandpré Molière. Om een eerste samenbinding tussen de Hervormden te bereiken kwam er een vereniging tot stand die genoemd werd “Vereniging voor Zuiderkerk (Bron: ( Gemeentearchief te Rotterdam) Evangelisatiearbeid Zuider Tuindorp”. In eerste instantie werd er eenmaal per maand een blad uitgegeven, later eenmaal per 14 dagen en nog later eenmaal per week. Het eerste blad kwam in juni 1922 uit met als naam: “Ons Maandblad”. Tuindorp Vreewijk lag in eerste instantie op grondgebied van Charlois, Feijenoord en IJsselmonde. De eerste locatie waar kerkdiensten voor Vreewijkers waren was een verbouwde boerderij aan de Dordtsestraatweg ter hoogte van de Ploegstraat. Dit gebouw kreeg de naam Zuiderkerk en bood plaats aan ongeveer 425 personen, het woongedeelte was de pastorie van ds. van Haselen. De eerste dienst werd geleid door ds. P.G. Datema van Delfshaven. Het gebouw is in 1931 gesloopt.
-1-
De bereikbaarheid was slecht, voornamelijk door de slechte bestrating, waardoor de toeloop minimaal was. Als alternatief is er daarom kort gebruik gemaakt van het Zuider Volkshuis, waarna de Vereniging voor Evangelisatiearbeid verhuisde naar de Zuiderkapel. Dit gebouwtje was neergezet door de woningbouwvereniging, speciaal om dienst te doen als expositieruimte. Dat is nu het huidige gebouwtje voor Fysiotherapie aan de Vonder. Typisch is dat er in het eerste nummer van “Ons Maandblad” van 1 juni 1922 wordt aangegeven welke predikant er voorgaat, maar dat dat verder tot september 1924 wordt nagelaten.Wel wordt in dit blad steeds melding gemaakt van de zondagsscholen, de chr. Mannenvereniging, knapenvereniging David en de chr. Meisjesvereniging. Hoe klein het blad ook is: stichtelijke verhalen worden regelmatig afgedrukt. Wat vindt u hiervan: Advertentie in “Ons Maandblad”
“Een oud godzalig mens liep op de weg, toen hij drie jongelui uit zijn dorp afkomstig, ontmoette. Toen ze hem zagen aankomen besloten ze een loopje met de oude heer te nemen. Bij hem gekomen, zei één van hen: Heb je ’t al gehoord vadertje- de duvel is vandaag overleden - hierbij zag hij zijn makkers spottend aan. De oude heer glimlachte en zei met zachte stem: “Dan beklaag ik u zeer, vaderloze kinderen, trek over de dood van uw vader het rouwkleed aan”. Een financiëel verslag over 1923 van de Vereniging van Evangelisatiearbeid Zuider Tuindorp. Ontvangen
fl. 88,06
Uitgaven
Nadelig saldo 1922 Bijdrage maandblad Div. onkosten Onkosten Jaarverg. Tekort Winterlezingen Zaalhuur Voordelig saldo
fl. 21,16 fl. 17,50 fl. 10,48 fl. 15,50 fl. 4,22 fl. 17,00 fl. 2,20
Totaal
fl. 88,06
Penningmeester was K. Althuis. De eerste kerkdiensten in Vreewijk zijn onder verantwoording van Charlois gehouden. Vanaf 1 januari 1925 vallen zij onder verantwoording van de Vereniging voor Evangelisatiearbeid Zuider Tuindorp. Door de kerkenraad van Charlois werd ds. van Haselen aangewezen als consulent. Deze had reeds als werkterrein Bloemhof en nu dan ongeveer 25000 zielen onder zijn verantwoordelijkheid. Hij werd -2-
geässisteerd door drie ouderlingen. En dat in het jaar waarin ds. van Haselen 67 jaar werd en 40 jaar predikant was.
Op weg naar een zelfstandige gemeente Door de groeiende gemeente en de steeds zwaarder wegende beperkingen van het Zuiderkapel wordt de druk groter om een zelfstandige gemeente te worden. Daarom wordt in juni 1925 een comité benoemd tot stichting van een Ned. Hervormde Gemeente met als secretaris dhr. P. Haagsma. Zijn naam zullen wij nog vaker tegenkomen. Eerst moesten de kerkelijke grenzen nog worden vastgesteld. Tevens moesten hogere besturen in de Hervormde Kerk toestemming verlenen tot het verzelfstandigen van Hervormd Vreewijk. Er moest o.a. zekerheid zijn dat de nieuwe gemeente over voldoende geldmiddelen beschikte om een predikantstraktement te garanderen en daarnaast de bouw en exploitatie van een kerkgebouw mogelijk te maken. In 1926 stond men voor een hopeloze zaak: de sacramenten mochten niet meer bediend worden omdat Vreewijk immers nog altijd geen zelfstandige gemeente was. Gelukkig blijkt een tijdelijke oplossing mogelijk. In april 1926 besluit de kerkenraad van Charlois de verantwoording op zich te nemen voor de godsdienstoefeningen op Vreewijk. Na afloop van een preekbeurt deelde ds. Wagenaar mee dat er een mogelijke oplossing was voor de problemen: Voor de preekbeurten werd alle medewerking verkregen en het Ministerie van Predikanten van Rotterdam benoemde een commissie van advies bestaande uit ds. S.F.H.J. Berkelbach van den Sprenkel, Wijkgrenzen van Vreewijk
-3-
dr. F.J. Krop en ds. G.H. Wagenaar, later aangevuld met ds. W.H. Kelder van Charlois. Op 15 december 1926 was er een samenkomst van de commissie met belangstellenden uit Vreewijk, waarbij werd besloten pogingen in het werk te stellen tot het stichten van een eigen kerk of hulpkerk. Een commissie tot kerkstichting voor een zelfstandige gemeente werd gevormd. In maart 1927 werd een eerste aanvraag tot zelfstandigverklaring ingediend. Na alle problemen rond de bediening van de sacramenten besloot het Classicaal bestuur van Rotterdam uiteindelijk op 26 maart 1927 onder voorzitterschap van dr. J.R. Callenbach tot het vormen van een Nederduits Hervormde Gemeente Vreewijk. Op 10 mei 1928 werd daarvoor goedkeuring door het Provinciaal Kerkbestuur van ZuidHolland verleend, zodat vanaf die datum Vreewijk een zelfstandige gemeente was.
Op weg naar een eigen kerkgebouw Parallel aan de weg naar een zelfstandige gemeente wordt ook het verlangen en de noodzaak steeds groter om tot een eigen gebouw te komen. Door de grote toeloop wegen de beperkingen van de Zuiderkapel steeds zwaarder. Zoals wij nu wijkgebouw en kerk verhuren was dit vroeger ook al het geval met de Zuiderkapel. Dit gebouw werd gehuurd van Tuindorp Vreewijk en blijkbaar werd het onderverhuurd, gezien een mededeling in “Ons Maandblad” van december 1925, waarbij men zich voor huur in verbinding moet stellen met dhr. Francois aan de Voordonk. Plannen werden gemaakt met als eerste doel een grotere lokaliteit, liefst een kerkgebouw met 500 zitplaatsen. De Evangelisatiecommissie kon hiertoe niet overgaan door het ontbreken van financiële middelen. In november 1926 was er een vergadering met het bestuur van de woningbouwvereniging waarbij werd gesproken over vergroting van de Zuiderkapel. Dit bleek geen haalbare kaart. Comité tot Kerkstichting Er werd toen wel een stuk grond te huur aangeboden waarop kerkbouw mogelijk was. Dit was een unieke kans!
-4-
Op 15 december 1926 werd een comité tot kerkstichting opgericht, dat als taak had gelden in te zamelen voor een te bouwen kerk. Allereerst werden daartoe alle hervormde bewoners van Vreewijk in kaart gebracht en bezocht met als resultaat dat 200 mensen fl. 2200,00 per jaar afstonden voor kerkbouw. Als vergelijking de offers die een Israëliet moest bijdragen. “Een offerande van een Israëliet kostte heel wat. Let maar eens op de marktprijzen. Keer op keer moest een varken of ram geofferd worden. Een varken kost nu ongeveer fl. 125,-- en een ram fl. 20,--. Herhaalde zich deze offerande vier maal 's jaars, gelijk licht kon voorkomen, dan was dit reeds een bedrag van om en nabij fl. 600,-- en behalve de offerande in graan en de tienden. Men moet over de uitgaven die een Jood voor de dienst zijns Gods had, zich dus volstrekt geen te geringe gedachte vormen. Vooral wanneer een Zeloot niet bv. driemaal per jaar optrok met de hoge feesten, kostte hem dat minstens een winstderving van weken arbeids- en nog reiskosten bovendien. Van een man, die jaarlijks een som gelds inde, gelijkstaande aan een inkomen van fl. 5000,-- ging dus minsten fl. 500,-- af voor de tienden en een gelijke som voor offeranden en andere heffingen, daargelaten nog het jaar dat zijn akker braak lag. Men kan dus veilig aannemen dat hij een vijfde van zijn inkomen voor de zaak zijns Heeren opbracht: 20%! Moeten wij dan klagen wanneer wij enkele procenten van ons inkomen voor de dienst des Heeren moeten geven?” (bron: de Heraut, 25 November 1888). Zoals hiervoor gemeld werd op 15 december 1926 besloten pogingen in het werk te stellen tot het stichten van een eigen kerk of hulpkerk. Na wat afwijzingen en ook hulp van buiten Vreewijk kwam de mogelijkheid om een houten hulpkerk van de Gereformeerde kerk uit Voorburg over te nemen. Deze hulpkerk had drie jaar dienst Het “Wijkgebouw”, de eerste Vredeskerk gedaan tijdens restauratie van de eigen kerk. In mei 1927 besluit men tot de aankoop van de houten hulpkerk voor fl. 3000,-Om het gebouw meer aanzien te geven eiste de gemeenteraad dat er een torentje op geplaatst werd.
-5-
Deze hulpkerk werd in Voorburg uit elkaar gehaald en met paard en wagen naar Rotterdam vervoerd om daar weer opgebouwd te worden. De kosten van dit geheel waren fl. 15000,--. Na overbrengen van de houten hulpkerk naar Rotterdam en de wederopbouw moest wel de dakbedekking vernieuwd worden. De prijsopgave daarvoor van de fa. Hoogeweij was fl. 360,--. De gebr. Kramer waren voorzichtiger en stuurden eerst een vertegenwoordiger langs. De fa. van Buren dacht dit karwei voor fl. 180,-- te kunnen doen. Uiteindelijk werd ingegaan op een uitgebreide offerte van de gebr. Kramer, waarbij ook een garantie van 10 jaar werd gegeven. Helaas werd het bedrag waarvoor het werk gegund werd niet vermeld. Ook aan de eisen van de brandweer moest worden voldaan, waarna het gebouw in gebruik kon worden genomen. In een op 28 juni 1927 gedateerd schrijven van de gemeente staat dat de houten Vredeskerk, met vergunning, voor 5 jaar is geplaatst. Dat gebouwtje heeft het dus inmiddels al 76 jaar uitgehouden!1 Een vreemde situatie dient zich aan als je enige gegevens naast elkaar legt: een contract tussen de Vereniging van Evangelisatiearbeid en stichting Tuindorp-Vreewijk van 18 augustus 1927 vermeldt dat de huurster van het terrein Vonder-Lede het recht heeft een hulpkerk te bouwen en in “Ons Maandblad” staat dat de inwijding op 17 augustus 1927 zal plaats vinden. Ds. W.H. Kelder wijdde de hulpkerk in met een preek over Haggaï 2 vers 10a. Nu krijgt de hulpkerk de naam Vredeskerk.
Op weg naar een stenen kerk In april 1927 is er een eerste bespreking met architectenbureau Kok en Verhagen te Rotterdam over een te bouwen stenen kerk. Daarbij komen natuurlijk ook financiële kwesties aan de orde, b.v. de prijs van een luidklok, kosten: fl. 125,-. Er wordt een Beheerscommissie benoemd voor de Vredeskerk (dat is dan dus nog het houten noodgebouw) met als voorzitter dhr. P. Haagsma, secretaris dhr. W. Kok en penningmeester dhr. C. Verweij. Koster wordt dhr. W. Vlaskamp, Wed 14. Ouderen onder ons zullen zich mw. Vlaskamp nog wel herinneren: geheel in het zwart gekleed met een japon tot op de voeten, vóór de dienst heel actief met het busje met het zitplaatsengeld. Ook het maandblad past zich aan aan de Vredeskerk: op 1 april 1928 verandert het de naam van “Ons Maandblad” in “de Vredeskerk”. Op 18 mei 1928 vindt de eerste zitting voor doopbediening in de consistorie plaats en twee dagen later wordt in de avonddienst door ds. A.C.G. den Hertog de doop bediend. Namen van dopelingen worden niet vermeld. 1
Zie ook bladzijde 20.
-6-
In mei 1928 worden door het Classicaal bestuur van Rotterdam tot kerkvoogden benoemd de heren C.Ch. Damme (Voordonk 9), P. Haagsma (Melkpad 4), H. Jager (Randweg 21), A.v.d. Leide (Lede 42) en L. de Visser (Dreef 49). De uitslag van de verkiezing tot ouderling is als volgt: P. Haagsma, C. Karsten, M.J. Francois, C.H.J. Schrier, H. Kuipers, G.J. de Joode, C. Vermeij, C. van Pelt, H. Markus, C. Schrier, C. v.d. Burg en W. Goedhals. Tot diaken werden gekozen: M. van Valen, J. Zevenbergen, J. Post, A. v.d. Leide, H.P.J. de Vos, M. Sleeuwenhoek, D. de Jong en P.A. Hengstmengel. Tot notabel werden gekozen: A. Groenendijk, J. Fossen, J.M. van Haarst, M. Wijnands, H.H. Pull, W. Verschoor en J.A. Bodegom. Op 27 juni 1928 vindt de definitieve benoeming van de gekozen ambtsdragers plaats. In juni 1928 doet de ring IJsselmonde voorlopig afstand van de vacaturebeurten en wordt als consulent benoemd ds. W.H. Kelder van Charlois en als secundus ds. J.H.C. Romijn, ook van Charlois. De kerkenraad bestaat dus nu uit 12 ouderlingen, 8 diakenen, 5 kerkvoogden en 7 notabelen. De eerste kerkenraadsvergadering is op 28 juni 1928 onder voorzitterschap van ds. Kelder. In oktober 1928 wordt als hulpprediker aangesteld dhr. G.J. Derksen uit Delft. Zijn bevestiging is op 21 oktober door ds. de Haas uit Utrecht, waarna ’s middags intree plaats vindt. Op 1, 3 en 4 december wordt er een bazar georganiseerd voor schulddelging van de hulpkerk. Er was een commissie die bestond uit 26 dames en heren en een uitvoerend comité van 8 heren. Reclamecirculaires en enveloppen kosten fl. 16,50. Bij de fa. Pel in Leiden werden de nodige inkopen gedaan. Natuurlijk moest er ook vermakelijkheidsbelasting worden betaald op de toegangsbewijzen. Die moest vooraf worden betaald en op niet verkochte bewijzen werd geen restitutie gegeven. De aanslag was fl. 12,--. De brutoopbrengst fl. 2500,--, netto fl. 1372,19. Blijkbaar waren er nogal wat onkosten gemaakt. Op 7 december 1928 vindt de benoeming plaats van dhr. Belasting op op toegangsbewijzen toegangsbewijzen Belasting
-7-
Lammers tot organist van de Vredeskerk. De eerste bevestiging van nieuwe lidmaten van de Nederlands Hervormde Gemeente Vreewijk is op 25 december 1928 door ds. Kelder. De nieuwe lidmaten van de gemeente Vreewijk zijn: Krijntje Sint Nicolaas, Frija Cornelia Verbaas,Teunis Kleinendorst, Jacob Schrier ,Janna Paulina Hengstmengel, Adrianus Cornelis Hengstmengel, Adrianus van Reewijk, Arie Kooij, Andries Cornelis Moret, Cornelis Hilwerda, Wilhelmina Johanna Rekening fa. Pel uit Leiden Adriana Appels, Wilhelmina Foch, Magiel van den Hove. De eerste bediening van het Heilig Avondmaal vindt daarna plaats op 30 december 1928 door ds. J. Petrie van Dordrecht. Op 11 april 1929 wordt “De Vredeskerk”, uitgegeven door de Evangeliesatiearbeid Zuider Tuindorp, officiëel orgaan van de Ned. Herv. Gem. van Vreewijk. In september 1929 wordt door de diakonie een circulaire rondgestuurd met het verzoek geld of goederen af te staan voor de armen in de gemeente. Kort daarop worden de gemeenteleden verrast met een klein boekje, waarin wordt uitgelegd hoe miserabel de inkomsten zijn van emeritus-predikanten en predikantsweduwen. Om hierin wat verbetering te brengen wordt besloten de -8-
Oudejaarscollecte voor dit doel te bestemmen. In maart 1930 wordt het aangevraagd rijkstraktement door beide kamers der Staten Generaal goedgekeurd. Na het vertrek van dhr. Derksen wordt ds. van Beem uit Breda in 1930 de nieuwe predikant, en dhr. Locher wordt van 1930 tot 1932 hulpprediker. Op 21 september van dat jaar wordt ds. van Beem in de ochtenddienst bevestigd door ds. Kelder met als tekst Jes. 6: 8. ’s Middags is er intrede van ds. van Beem met als tekst Zacharia 6 : 12. De intreepreek met foto werd beschikbaar gesteld tegen een minimum bijdrage van 25 cent. Nu Vreewijk zijn eigen predikant heeft, groeit de gemeente al snel uit de kerkruimte. Op zondag moeten mensen naar huis worden gestuurd omdat er geen plaats meer is. Een definitief gebouw is dus nodig. De architecten, die Vreewijk hadden ontworpen, kregen het verzoek een kerk met ongeveer 1000 zitplaatsen te ontwerpen, met pastorie. Men was zo verzekerd dat het gebouw in de omgeving zou passen. De Herv. Gemeente kon de grond waarop de eerste ( houten) Vredeskerk stond overnemen van mij. Vreewijk. Dit terrein was 3900 vierkante Vrachtbrief voor de luidklokken meter groot en kostte -9-
fl. 15,-- per vierkante meter, dus voor een bedrag van fl. 58500,-- kon de kerk eigenaar worden van de grond. Een eis van de kerkvoogdij was dat er geen pilaren in de kerk mochten staan, zodat ieder vrij zicht had op de preekstoel. Door deze technische kwestie is de kerk zo hoog geworden. De grote spanten waar het dakvlak op rust, de zgn. Philibertspanten, zijn de enige echte dragers van het dak. Op 28 januari 1932 wordt de overdracht van het terrein Lede, hoek Vonder op het kantoor van notaris M.Q. Zeelenberg getekend. Om te kunnen gaan bouwen wordt er door het Provinciaal College van Toezicht op 18 februari toestemming verleend tot het sluiten van een lening, groot fl. 135.000,--. Op 16 september daaraan volgend vindt aanbesteding van kerk en pastorie plaats. Er waren 23 inschrijvingen, waarvan de fa. Vink & Zn. te Moordrecht het werk gegund werd voor de som van fl. 97700,--. Op 17 december 1932 wordt onder het luiden van de klok van de houten hulpkerk symbolisch de eerste steen gelegd door de voorzitter van de kerkvoogdij, dhr. Haagsma, de stuwende kracht achter de nieuwbouw.
Uitnodiging eerste-steenlegging nieuwe Vredeskerk
Toen ds. van Beem beroepen werd, was er nog geen pastorie. Tijdelijk heeft de fam. van Beem in een villa gewoond aan de Smeetslandsedijk, die tegenwoordig onder Lombardijen valt. Uiteraard moest de gemeente flink in de buidel tasten voor de nieuwe kerk. De totale rekening, inclusief de inrichting bedroeg fl. 213.000,-. Als voorbeeld voor de bijdrage van de gemeenteleden om dit astronomische bedrag bijeen te sprokkelen geldt bijvoorbeeld dit overzicht van de collecten op 8 november 1931: Zitplaatsen Bankbiljetten Rijksdaalders Guldens Kwartjes Dubb. Stuivers Halve st. Centen Halfjes Totaal
1,75 60,10 6,35 2,00 2,07 0,011/2 72,281/2
Diakonie
1,00 10,00 18,80 4,60 4,421/2 9,10 0,05 47,971/2
- 10 -
Kerk
5,75 13,70 4,80 4,75 10,09 0,02 39,11
Bussen uitg.
2,50 5,00 9,50 17,90 5,00 2,321/2 4,24 0,011/2 46,48
Zending
10,00 67,50 119,00 50,00 15,00 1,05 0,621/2 0,76 1,501/2 265,44
Op 19 juli 1933 vindt dan, uiteindelijk toch nog heel snel, de inwijding van de Vredeskerk der Ned. Hervormde Gemeente te Vreewijk plaats. De houten hulpkerk kreeg hierna de naam “Wijkgebouw”, tot op “den huidigen dag”. Dhr. Haagsma opent de rij sprekers. Uit zijn toespraak is o.m. de volgende kernachtige uitspraak bewaard gebleven: “Door het
Uitnodiging ingebruikname Vredeskerk
algemeen priesterschap der gelovigen was in Vreewijk een grote actie gestart met als beloning de stenen Vredeskerk”. Na overdracht aan de voorzitter van de kerkenraad hield ds. van Beem een preek met als tekst Lucas 14 : 17b. “Komt, want alle dingen zijn gereed”. De dag na de inwijding van de Vredeskerk schrijft ds. van Beem het volgende in de “Vredeskerk”: “ Bij de opening van onze steenen kerk.
Afmelding dhr. v.d. Mandele, voorzitter van de Kamer van Koophandel te Rotterdam
Komt, want alle dingen zijn nu gereed. Luc. 14:17b. In de gansche Heilige Schrift kan ik geen woord vinden, dat beter mijn gevoelens in deze tijd weergeeft, dan het woord dat ik hierbij opschreef. Hoe kunnen op sommige momenten in het leven bepaalde gedeelten uit den Bijbel een heel bijzondere klank krijgen. Ze gaan dan plotseling klaar en duidelijk spreken. Zeker, de gelijkenis van het grote Avondmaal is vol treffende gedachten. De gastheer, die alles met zorg heeft toebereid, het avondmaal heeft aangericht, de plaatsen heeft geschikt, de lampen heeft ontstoken en zijn dienstknechten heeft uitgezonden om de gasten te noodigen. Maar toch, nog nimmer heeft deze gelijkenis mij zoo vastgehouden als juist nu in deze dagen. Het woord, hierboven aangehaald, is al maar in mijn gedachten. Het komt mij voor de geest, wanneer ik onze nieuwe Vredeskerk binnenga, wanneer ik aanzie het schoone geheel, dat in zoo korte tijd verrezen is, wanneer ik luister naar de klanken van het mooie orgel. Het is mij of God zelve het met eigen handen heeft opgebouwd en thans de deuren openzet en de gemeente van Vreewijk toeroept: “Komt, want alle dingen zijn nu gereed”. - 11 -
Waarlijk, alle dingen! Is er iets dat niet af is en is niet alles tot in de kleinste onderdelen verzorgd? Is het niet zóó geweest, dat wij met verbazing ons kerkgebouw hebben zien verrijzen en vaak met ontroering hebben gezegd: Heer, waaraan hebben wij dit alles verdiend, dat gij ons dit voorrecht schenkt in dezen zwaren tijd? Met niets komt men in de wereld klaar in deze dagen. Rondom ons heen is niets dan mislukking. Maar Gij komt gereed met het werk, dat Uw hand eenmaal begon. Menigmaal hebben wij tot ons zelf gezegd: het zal niet slagen. Vaak hebben anderen tot ons gezegd: het zal niet lukken. Maar Gij zijt doorgegaan ondanks onszelf en ondanks de anderen en hebt gebouwd een huis des gebeds en zet thans de deuren open en zendt uw dienstknechten uit met de boodschap:”Komt, want alle dingen zijn gereed”. En wij hebben niets anders te doen dan te komen en binnen te treden. Daar ligt het Woord geopend, opdat wij zouden worden vertroost en konden worden onderwezen in den weg der zaligheid. Daar zal zoo straks de disch des Heeren zijn aangericht, opdat wij zijn woord zouden gedenken totdat Hij komt. Daar staat het doopvont gereed, opdat onze kinderen het zegel van den heiligen doop zouden ontvangen en de ouders zouden vernemen, dat ze in Christus geheiligd zijn. Want niet alleen het kerkgebouw is het dat ons vreugde geeft. Maar de taal die het spreekt. De boodschap die het ons verkondigt, dat God in Christus alles heeft gereed gemaakt voor ons, zondige menschen. De boodschap, die zoo heerlijk is vervat in het woord, dat wij komen mogen, omdat bij het kruis van Golgotha alle dingen gereed zijn. Op deze uitnodiging, aldus zegt de Heiland in de gelijkenis, kwamen de bezwaren. Gij kent ze. Ze vonden hun oorzaak hierin, dat de menschen tot wie de uitnodiging kwam, meenden niet gereed te zijn. De gastheer was wel gereed, maar zij waren niet klaar. Ook wij gevoelen dat wij niet gereed zijn. Niet gereed met ons geloof, met onze dankbaarheid, met ons verdriet. En velen zeggen: “Zoolang ik niet gereed ben kan en mag ik niet komen. Ik bid U, houd mij voor verontschuldigd”. En toch , wie zoo spreekt ziet de dingen in een verkeerd licht. Het is niet de vraag of gij gereed zijt, het is alleen maar de vraag of God gereed is. Wij komen van onzen kant nimmer klaar. Daarop kan en wil de Heiland niet wachten. Daarop behoeft Hij ook niet te wachten. Dat vraagt Hij ook niet. Maar daarom zegt Hij ook juist des te dringender dat Hij gereed is om menschen, die van zich zelf nimmer klaar komen, een volkomen feestvreugde van verlossing en schuldvergeving te bereiden. Gij komt dan pas gereed met al uwe moeilijkheden en bezwaren , wanneer gij eerst gelovig tot Christus komt en de uitnodiging aanvaardt, zoals die tot u komt. Zonder eenige tegenwerping. Wanneer ge komt zoals ge zijt. Zoo gaan de deuren open van onze nieuwe kerk. De klokken beieren en roepen u toe: “Kom”. Maar kom met een ootmoedig en dankbaar hart. En ga zoo de feestzaal binnen en zie hoe alle dingen zijn toebereid, ook voor u. Want ook aan u heeft Hij gedacht, toen Hij deze kerk in het midden der gemeente heeft gebouwd. Nu is er nog slechts één wensch in den hemel. Eén bode, die van Godswege naar de aarde komt: dat mijn huis vol worde. - 12 -
Dat onze plaats dan niet ledig blijve, maar ook nog vervuld moge worden met de vreugde van Zijn huis.Komt, want alle dingen zijn gereed!” J.H.H. van Beem. Drie dagen later wordt de eerste kerkdienst in de Vredeskerk gehouden met uiteraard als voorganger ds. van Beem. De fam. van Beem blijft nog een half jaar aan de Smeetslandsedijk wonen, want de pastorie kan nog niet worden betrokken. Verbod tot bewoning van de pastorie De bijdragen blijven stijgen, mede ten gevolge van de nieuwe kerk die een grote wervingskracht blijkt te hebben. Op 1 september 1933 heeft de vrijwillige bijdrage de grens van fl. 7000,-- overschreden. Vijf jaar later, oktober 1939, is dat al ruim fl. 10.000,-- met 1288 vrijwillige bijdragers.
Op 23 november 1933 wordt een schrijven ontvangen van het architectenbureau m.b.t. de veiligheid. Volgens de brandweer mogen de uitschuifbanken in de kerkruimte niet gebruikt worden. De gangpaden zijn op minimale breedte gemaakt. Als de uitschuifbankjes gebruikt worden, wordt het looppad ongeveer 40 cm. smaller en dat is tegen de voorschriften. Geadviseerd wordt om de uitschuifbankjes vast te schroeven. De kerk is dus m.b.t. dit voorschrift 70 jaar in gebreke gebleven! - 13 -
Na 8 jaren in Vreewijk vertrekt ds. van Beem in 1938 naar Amsterdam, maar niet dan na de viering van het 10-jarig bestaan van de gemeente Vreewijk, dat op 10 mei wordt gevierd met een dank- en bidstond. Op 23 oktober 1938 volgt ds. Krijger ds. van Beem op en wordt bevestigd door ds. J. Voorsteegh in de ochtenddienst, waarna ’s middags de intree plaats vindt. Op 28 September 1939 besluit de kerkenraad voortaan ook godsdienstoefeningen te houden in het Zuiderziekenhuis. Deze eerste dienst is op 1 oktober 1939 en wordt geleid door ds. C.M. Krijger. Op 28 januari 1940 wordt een eerste godsdienstoefening gehouden in Strevelswijk in een gebouw aan de Ploegstraat. Op 7, 8 en 9 mei worden er verkoopavonden gehouden ten bate van het uitbreidingsfonds. En dan valt de nacht over Europa.
10-jarig bestaan van de Ned. Herv. Gemeente Vreewijk
- 14 -
De kerk in oorlogstijd Op 12 mei 1940, Eerste Pinksterdag, zijn alle kerkdiensten afgelast. De Vredeskerk wordt als ziekenhuis en de consistorie als operatiekamer ingericht. Alle meubilair wordt opgeslagen in het wijkgebouw. Op het pannendak van de kerk wordt een rood kruis aangebracht, zodat het gebouw vanuit de lucht herkenbaar wordt. Het kerkblad dat op16 mei 1940 uitkomt is heel summier. Het is slechts één blad en maar aan één kant bedrukt. Van 19 mei tot 9 juni worden er kerkdiensten gehouden in de Maranathakerk aan de Hillevliet, ’s morgens om 9 uur en ’s middags om 16 uur.
¨De Vredeskerk¨, 16 mei 1940
Door de inval en bezetting liggen de prioriteiten van de gemeente natuurlijk anders dan eerst. Daardoor wordt pas in oktober bekendgemaakt wat het resultaat van de in mei gehouden bazar is: netto fl. 1166,88. Toch gaat de kerk ook in deze moeilijke tijd verder. Met ingang van 1 januari 1941 wordt ds. J.H. Vaandrager (ex- vlootpredikant) benoemd tot tijdelijk predikant met - 15 -
speciale opdracht om te werken in de Strevelswijk en op 30 januari 1941 vormen de kerkelijke gemeenten Charlois, Feijenoord, Vreewijk en IJsselmonde een samenwerkingsverband als comité Hervormd Rotterdam Zuid. Dat de oorlogstijd niet aan de kerk voorbij gaat blijkt o.a. uit het feit dat het Classicaal Bestuur van Rotterdam op 31 januari 1941 bericht dat het, mede gezien de tijdsomstandigheden voorlopig overwegende bezwaren heeft tegen de stichting van een nieuwe gemeente Strevelswijk. En op 3 november 1941 kan kerkblad de “Vredeskerk” niet worden uitgegeven wegens papierschaarste. In de toren van de Vredeskerk heeft een aantal jaren een zend- en ontvangstinstallatie gestaan tijdens de bezettingsjaren (bron: Vreewijkse Vredeskrant 1990). Ook gedropte pakketten met mogelijk wapens voor de ondergrondse werden in de kerk verstopt. Het devies was: “Niet openmaken”. Toen in 1944 de grote razzia plaatsvond hebben er onderduikers onder de kerk verstopt gezeten. Het kostersechtpaar werd tegen de muur gezet met een Duitser als bewaker. De andere Duitsers hebben de kerk doorzocht, maar de kelders vonden ze toch te riskant. De onderduikers hebben ook nog voor een incident in de pastorie gezorgd. Eén van hen was waarschijnlijk de weg kwijt geraakt in het donker en kwam na veel schuifelen onder de pastorie uit. Een dochter van ds. Krijger vertelde dat ze steeds geluiden hoorde, terwijl ze zat te studeren. Gezamenlijk is men toen op onderzoek uitgegaan. Onder het zeil kwam een luik tevoorschijn en bij het openen zag men daar de onderduiker. Dus: “Vanuit het donker in het licht”. En in september 1943 worden beide luidklokken door de bezetter geroofd. Maar toch: • •
•
•
In september 1941 vergadert de Hervormde Jeugdraad voor het eerst. Op 3 april 1942 wordt besloten het perceel hoek Lange HillewegMeerdervoortstraat te huren voor uitbreiding jeugdwerk Mahanaím. Op 21 maart 1943 wordt ds. J. de Vries door ds. Krijger bevestigd met als werkterrein de Strevelswijk. Op 12 mei 1943 wordt vanwege de grote toeloop besloten 2 diensten op zondagmorgen te houden, de eerste om 9.30 uur en de tweede om 11 uur, ingaande 1 juni 1943.
Ondanks het feit dat er twee diensten op zondagmorgen worden gehouden in de Vredeskerk moeten er telkens weer mensen teleurgesteld worden. Daarom besluit de kerkenraad in oktober 1943 dat er voortaan ook diensten zullen worden gehouden in het gymnastieklokaal aan de Kastanjedaal. Hier ontstaat dus eigenlijk de scheiding tussen Ledewijk en Dalenwijk.
- 16 -
Na de oorlog Op 6 mei 1945 is er de Dankstond voor de Bevrijding. De eerste dienst werd om 18.30 uur geleid door ds. Krijger en de tweede om 20.00 uur door ds. De Vries. In het voorwoord van het programma van de Dankstond staat: “Zoals we sedert 1940 in de dagen van 10 – 15 mei steeds dachten en spraken over wat er allemaal over ons land en volk aan oorlogswee was gekomen, zo zullen de eerste meidagen van 1945, in het bijzonder de enerverende zaterdag 5 mei en ontspanning brengende zondag 6 mei in ons geheugen gegrift blijven”. De collecte voor een nieuwe luidklok bracht fl. 3100,- op. De eerste jaren na de oorlog zijn er de nodige predikantswisselingen. Op 17 maart 1946 wordt ds. Jac. de Vos door ds. M.C. Koole uit Gouda bevestigd als derde predikant met als werkterrein de Dalenwijk. Er is het afscheid van ds. J. de Vries, de bevestiging van ds. Kool, de bevestiging van ds. v.d. Ree, het afscheid van ds. Krijger, het afscheid van ds. De Vos, de bevestiging van ds. Gerritsen, de komst van ds. ten Bruggenkate, het afscheid van ds. Kool, de komst en ook weer het vertrek van ds. Maris. De Kruisvaankapel, geschonken door de Gaston Presbyterian church of Philadelphia aan de Ned. Herv. Kerk, wordt door de bouw- en restauratiecommissie in bruikleen afgestaan aan de Ned. Herv. Gem. Rotterdam-Vreewijk en in de Vaanwijk geplaatst op 18 december 1946. De Kruisvaankapel wordt door ds. Kool in gebruik genomen. Op 8 oktober daaraanvolgend blijkt er een bazar te zijn gehouden in de Strevelswijk waarvan de opbrengst ruim fl. 3600,-- is. En anderhalf jaar later is er een bazar gehouden voor de Vaanwijk, waarvan de opbrengst fl. 3650,-- was. En dan komt op 26 augustus 1948 bericht dat de nieuwe luidklok waarschijnlijk op 31 augustus zal worden geplaatst. Op 5 september blijkt de nieuwe klok inderdaad geplaatst te zijn. Het opschrift, geschreven door ds. Gerritsen, is: Toen oorlogsleed lag over ’t land viel d’oude klok in ’s vijands hand. Thans roep ik met een nieuwe klank Gods volk te saam tot lof en dank. Advertentie t.g.v. de nieuwe luidklok
- 17 -
Na 22 jaar blijkt ook het wijkgebouw aan een grondige opknapbeurt toe te zijn. In 1948 wordt een bazar geouden ten bate van schulddelging voor restauratie van het wijkgebouw. Omdat de gemeente blijft groeien, blijven voorlopig nieuwe gebouwen nodig. Zo gaat de dienst Stadsontwikkeling te Rotterdam op 14 september 1948 akkoord met het schetsontwerp voor kerk en wijkgebouw in Strevelswijk. Twee weken later kan de grond voor kerk en wijkgebouw in de Strevelswijk worden verkregen voor een bedrag van fl. 22000,--. Weer een maand later wordt er een bazar gehouden voor de nieuw te bouwen kerk in Strevelswijk. In 1950 volgt dan het besluit bouwaanwijzing wijkgebouw Strevelswijk, korte tijd later gevolgd door de aanbesteding. Er zijn 30 inschrijvers, waarbij de hoogste inschrijving is voor fl. 162.750,-- en de laagste voor fl. 133.363,--. In datzelfde jaar wordt de eerste paal geslagen voor de Irenekapel, gevolgd door het leggen van de eerste steen door de wijkpredikant ds. W.G. v.d. Ree op 9 december 1950. De wijkkerkenraad van de Dalenwijk neemt op 19 april 1951 het besluit dat, wanneer de Strevelswijk haar eigen centrum betrekt, de godsdienstoefeningen in het gymnastieklokaal aan de Kastanjedaal worden beëindigd. Nog geen jaar later, augustus 1951 vindt de officiële opening van de Irenekapel plaats, waarna op 2 september de eerste kerkdiensten worden gehouden: ’s morgens 10 uur ds. v.d. Ree en ’s middags 17 uur ds. van Hof. Jong als de Vredeskerk is, kosten zijn er genoeg. Op 21 juni 1951 verschijnt er een open brief aan de gemeenteleden van Vreewijk om op de kortst mogelijke termijn fl. 15000,- bijeen te brengen voor een nieuwe verwarmingsinstallatie. De opbrengst van een bazar, een bedrag van fl. 7000,--, wordt aan de voorzitter van de kerkvoogdij overhandigd. Op 1 november 1951 wordt de vierde predikantsplaats, de Vaanwijk, opgeheven; daarna is het een wijkgemeente in wording. In de gids van Herv. Vreewijk van 1953 worden allerlei gegevens vermeld over wijkgrenzen. De centrale gemeente Vreewijk wordt verdeeld in: Ledewijk, Strevelswijk, Dalenwijk Kaart en Vaanwijk. voor vrijwillige bijdragen Lede- en Dalenwijk maken gebruik van de Vredeskerk, de Strevelswijk van de Irenekapel en de Vaanwijk van de Vaankapel. De voorgangers zijn ds. Gerritsen en vicaris Maris (Ledewijk), ds. v.d. Ree (Strevelswijk) en ds. ten Bruggenkate (Dalenen Vaanwijk). Voor Lede- en Dalenwijk bestond een heus college van Collectanten. Het geheel bestond uit 23 leden met voorzitter, secretaris en penningmeester. Verder nog een ere-voorzitter en een algemeen-reserve. De kerkelijke bijdrage, voor zover niet per bank of giro overgemaakt, werd wekelijks of maandelijks door een groep van 15 vrijwilligers opgehaald.
- 18 -
De jaren 60 en later In de jaren 60 en 70 vinden veel predikantwijzigen plaats: het vertrek van ds. Gerritsen, de komst en het vertrek van ds. Kwakkelstein, ds. de Jager, en ds. Van Duyne, het plotselinge overlijden van ds. ten Bruggenkate, de komst en het vertrek van ds. van 't Hof. Tussendoor gaat de samenwerking van de diverse Hervormde Gemeentes een flinke stap vooruit. Wat in 1925 nog niet mogelijk was gebeurde in 1960: het ontstaan van de Centrale Hervormde Gemeente Rotterdam-Zuid. En ook financieel wordt een mijlpaal bereikt. Door opbrengsten van gehouden bazars, giften en aflossingen van leningen is de kerk in 1978 geheel vrij van schulden gekomen en daarmee is dus de Hervormde Gemeente Vreewijk (formeel dus intussen onderdeel van de Centrale Gemeente) eigenaar van grond en gebouwen. Aan de andere kant laat ook de tijdsgeest zich hier gelden. Afbraak van kerkgebouwen laat ook Rotterdam-Zuid niet onberoerd. Tekenend daarvoor is bijvoorbeeld de positie van ds. de Wit, die in 1979 naar Vreewijk komt. Ds. de Wit stond in Feijenoord, maar door het afbreken van de Wilhelminakerk wordt er gekozen voor een samengaan van Feijenoord en Vreewijk. Ds. de Wit komt nu in de pastorie aan de Lede te wonen. Tijdens het predikantsschap van ds. de Wit wordt op 28 januari 1983 het 50-jarig bestaan van de Vredeskerk gevierd. En langzamerhand krijgt ook de samenwerking met de Gereformeerde Kerk Rotterdam-Zuid (Katendrecht), de Breepleinkerk, steeds meer vorm. Diensten vinden eerst bij bijzondere gelegenheden samen plaats (denk aan de Vredesdienst, inmiddels ook met de Rooms-katholieken van de H. Kruisvindingskerk), later elke maand, en nog later elke week. Vier jaar na dit feest vertrekt ook ds. de Wit. Ds. de Heer, telg uit een bekende familie, komt hem opvolgen en vertrekt ook weer na 2 jaar. En (voorlopig) tenslotte in 1991 komt ds. Maat, die op 27 januari 1991 wordt bevestigd door ds. A.A. Spijkerboer. De schriftlezingen zijn uit Psalm 37: 1- 11 en Marcus 9 : 33 – 37.
- 19 -
De inbreng van vrijwilligers Gedurende het hele bestaan van de Vredeskerk hebben vrijwilligers een grote rol gespeeld. Zonder hun bijdrage was het gebouw er niet gekomen, maar vooral: was de gemeente nooit een gemeente geweest. Aan de orde kwamen al de commissies die zich bezighielden met de ontwikkeling van de gemeente en de komst van een nieuw gebouw, al diegenen die door organisaties van bazars e.d. bijdroegen aan de ontwikkeling van de gemeente en aan de gezonde financiele positie van de gemeente. Daarnaast zijn er natuurlijk al diegenen geweest die altijd hebben gezorgd voor het gereed maken van de kerk voor de erediensten (zeker nadat geen koster meer in vaste dienst is een belangrijke vrijwilligerstaak!), en al diegenen die diakonaal en pastoraal werk gedaan hebben. In dit boekje, dat verschijnt ter gelegenheid van het 70-jarig bestaan van het gebouw, de stenen Vredeskerk, moet speciaal ook worden stil gestaan bij de inbreng van vrijwilligers bij het onderhoud van de Vredeskerk en het Wijkgebouw. De laatste 10 tot 12 jaar zijn talloze werkzaamheden uitgevoerd aan kerk en Wijkgebouw. Vooral het Wijkgebouw is van binnen en van buiten volledig gerenoveerd (het dak en de goten zijn vernieuwd, de electrische installatie is vervangen, het hele gebouw is gecontroleerd op zwakke plekken en waar nodig zijn die grondig aangepakt, enz. enz.), en daarmee weer geschikt voor de volgende 76 jaar.
- 20 -
Kroniek 1 juni 1922 1925 1 januari 1925 juni 1925 april 1926 november 1926 15 december 1926
maart 1927 26 maart 1927 april 1927 mei 1927 28 juni 1927 augustus 1927 18 augustus 1927 1 april 1928
Eerste uitgave van “Ons maandblad”, het orgaan van de “Vereniging voor Evangelisatiearbeid Zuider Tuindorp” Ds. van Haselen 67 jaar en (in april) 40 jaar predikant. Diensten vinden voortaan plaats onder verantwoordelijkheid van de “Vereniging voor Evangelisatiearbeid Zuider Tuindorp” i.p.v. Charlois. Benoeming comité tot stichting van een Ned. Hervormde Gemeente met als secretaris dhr. P. Haagsma. De kerkenraad van Charlois blijkt bereid de verantwoording op zich te nemen voor godsdienstoefeningen op Vreewijk Vergadering met het bestuur van de woningbouwvereniging over vergroting van de Zuiderkapel. Samenkomst van de commissie met belangstellenden uit Vreewijk, waarbij werd besloten pogingen in het werk te stellen tot het stichten van een eigen kerk of hulpkerk. Een commissie tot kerkstichting voor een zelfstandige gemeente werd gevormd. Oprichting comité tot kerkstichting opgericht, met als taak gelden in te zamelen voor een te bouwen kerk. Eerste aanvraag tot zelfstandigverklaring ingediend. Het classicaal bestuur van Rotterdam beslist dat aan de gemeente der Ned. Herv. Kerk te Vreewijk zelfstandigheid zal worden verleend. Eerste bespreking met architectenbureau Kok en Verhagen te Rotterdam over een te bouwen stenen kerk. besluit men tot de aankoop van de houten hulpkerk voor fl. 3000,--. Om het gebouw meer aanzien te geven eiste de gemeenteraad dat er een torentje op geplaatst werd. De houten Vredeskerk is met vergunning voor 5 jaar geplaatst. In “Ons Maandblad” staat dat de inwijding op 17 augustus 1927 zal plaats vinden. Contract tussen de Vereniging van Evangelisatiearbeid en stichting Tuindorp-Vreewijk: de huurster van het terrein Vonder-Lede heeft het recht een hulpkerk te bouwen De naam van het kerkblad van “Ons Maandblad” verandert in “de Vredeskerk”.
- 21 -
mei 1928
Door het Classicaal bestuur van Rotterdam worden tot kerkvoogden benoemd de heren C.Ch. Damme (Voordonk 9), P. Haagsma (Melkpad 4), H. Jager (Randweg 21), A. v.d. Leide (Lede 42) en L. de Visser (Dreef 49). De uitslag van de verkiezing tot ouderling is als volgt: P. Haagsma, C. Karsten, M.J. Francois, C H.J Schrier, H. Kuipers, G.J. de Joode, C. Vermeij, C. Van Pelt, H. Markus, C. Schrier, C. V.d. Burg en W. Goedhals. Tot diaken werden gekozen: M. van Valen, J. Zevenbergen, J. Post, A. v.d. Leide, H.P.J. de Vos, M. Sleeuwenhoek, D. de Jong en P.A. Hengstmengel. Tot notabel: A. Groenendijk, J. Fossen, J.M. van Haarst, M. Wijnands H.H. Pull, W. Verschoor en J.A. Bodegom. 10 mei 1928 Goedkeuring tot het vormen van een Nederduits Hervormde Gemeente Vreewijk, zodat vanaf die datum Vreewijk een zelfstandige gemeente was. 18 mei 1928 De eerste zitting voor doopbediening in de consistoriekamer en twee dagen later wordt in de avonddienst door ds. A.C.G. den Hertog de doop bediend. juni 1928 De ring IJsselmonde doet voorlopig afstand van de vacaturebeurten en als consulent wordt benoemd ds. W.H. Kelder van Charlois en als secundus ds. J.H.C. Romijn, ook van Charlois. 27 juni 1928 De definitieve benoeming van de gekozen ambtsdragers. De kerkenraad bestaat dus nu uit 12 ouderlingen, 8 diakenen, 5 kerkvoogden en 7 notabelen. 28 juni 1928 De eerste kerkenraadsvergadering onder voorzitterschap van ds. Kelder. oktober 1928 Als hulpprediker wordt aangesteld dhr. G.J. Derksen uit Delft. 21 oktober 1928 Bevestiging van dhr. Derksen door ds. de Haas uit Utrecht, waarna ’s middags intree plaats vindt. 1, 3 en 4 december 1928 Bazar voor schulddelging van de hulpkerk. 7 december 1928 Benoeming van dhr. Lammers tot organist van de Vredeskerk. 25 december 1928 De eerste bevestiging van nieuwe lidmaten van de Nederlands Hervormde Gemeente Vreewijk door ds. Kelder. 30 december 1928 De eerste bediening van het Heilig Avondmaal door ds. J. Petrie van Dordrecht. 11 april 1929 “De Vredeskerk”, uitgegeven door de Evangeliesatiearbeid Zuider Tuindorp, wordt officiëel orgaan van de Ned. Herv. Gem. van Vreewijk. september 1929 Circulaire van de diakonie met het verzoek geld of goederen af te staan voor de armen in de gemeente. - 22 -
maart 1930 16 maart 1930 14 mei 1930 12 juni 1930 15 juli 1930 – 1 april 1932 1931 28 januari 1932 18 februari 1932 16 september 1932 17 december 1932
19 juli 1933 23 juli 1933 11 april 1938 10 mei 1938 28 augustus 1938 23 oktober 1938 28 september 1939 1 oktober 1939 28 januari 1940 7, 8 en 9 mei 1940
Het aangevraagd rijkstraktement voor predikanten en predikantsweduwen wordt door beide kamers der Staten Generaal goedgekeurd. Dhr. G.J. Derksen vertrekt naar Oudelande. Ds. J.H.H. van Beem uit Breda wordt beroepen. Ds. van Beem heeft het beroep aangenomen. dhr. G.F.D. Locher is hulpprediker Sloop van het eerste gebouw van de “Vereniging voor Evangelisatiearbeid Zuider Tuindorp”, de Zuiderkerk aan de Dordtsestraatweg. De overdracht van het terrein Lede, hoek Vonder wordt op het kantoor van notaris M.Q. Zeelenberg getekend. Door het Provinciaal College van Toezicht wordt toestemming verleend tot het sluiten van een lening groot fl. 135.000,--. Aanbesteding van kerk en pastorie. Onder het luiden van de klok van de houten hulpkerk wordt symbolisch de eerste steen gelegd door de voorzitter van de kerkvoogdij, dhr. Haagsma, de stuwende kracht achter de nieuwbouw. Inwijding van de Vredeskerk der Ned. Hervormde Gemeente te Vreewijk. De eerste kerkdienst in de Vredeskerk, met uiteraard als voorganger ds. van Beem. Ds. van Beem wordt beroepen in Amsterdam. Dank- en Bidstond n.a.v. het 10-jarig bestaan van de Hervormde Gemeente Vreewijk. Ds. van Beem heeft het beroep naar Amsterdam aangenomen en om 16.30 uur vindt zijn afscheid plaats. Ds. Krijger volgt ds. Van Beem op en wordt bevestigd door ds. J. Voorsteegh in de ochtenddienst, waarna ’s middags de intree plaats vindt. De kerkenraad besluit voortaan ook godsdienstoefeningen te houden in het Zuiderziekenhuis. De eerste dienst in het Zuiderziekenhuis, geleid door ds. C.M. Krijger. Een eerste godsdienstoefening in Strevelswijk in een gebouw aan de Ploegstraat. Verkoopavonden ten bate van het uitbreidingsfonds.
- 23 -
12 mei 1940
19 mei 1940 – 9 juni 1940 oktober 1940 1 januari 1941 30 januari 1941 31 januari 1941
11 september 1941 3 november 1941 1942-1944 9 april 1942 21 maart 1943 12 mei 1943 september 1943 3 oktober 1943
6 mei 1945
Eerste Pinksterdag: alle kerkdiensten zijn afgelast. De Vredeskerk wordt als ziekenhuis en de consistorie als operatiekamer ingericht. Alle meubilair wordt opgeslagen in het wijkgebouw. Op het pannendak van de kerk wordt een rood kruis aangebracht, zodat het gebouw vanuit de lucht herkenbaar wordt. De kerkdiensten worden gehouden in de Maranathakerk aan de Hillevliet, ’s morgens om 9 uur en ’s middags om 16 uur. Er wordt bekendgemaakt wat het resultaat van de in mei gehouden bazar is. Netto fl. 1166,88. Ds. J.H. Vaandrager ( ex-vlootpredikant) wordt benoemd tot tijdelijk predikant met speciale opdracht om te werken in de Strevelswijk. De kerkelijke gemeenten Charlois, Feijenoord, Vreewijk en IJsselmonde vormen een samenwerkingsverband als comité Hervormd Rotterdam Zuid. Het Classicaal Bestuur van Rotterdam bericht dat het, mede gezien de tijds omstandigheden, voorlopig overwegende bezwaren heeft tegen de stichting van een nieuwe gemeente Strevelswijk. De eerste vergadering van de Hervormde Jeugdraad. “De Vredeskerk” kan niet worden uitgegeven wegens papierschaarste. Volgens de Vreewijkse Vredeskrant van 1990 heeft in de toren van de Vredeskerk een aantal jaren een zendontvangstinstallatie gestaan tijdens de bezettingsjaren. Er wordt besloten het perceel hoek Lange HillewegMeerdervoortstraat te huren voor uitbreiding jeugdwerk Mahanaïm. Ds. J. de Vries wordt door ds. Krijger bevestigd met als werkterrein de Strevelswijk. Door de grote toeloop wordt besloten 2 diensten op zondagmorgen te houden, de eerste om 9.30 uur en de tweede om 11 uur, ingaande 1 juni 1943. De beide luidklokken worden door de bezetter geroofd. De kerkenraad dat er voortaan ook diensten zullen worden gehouden in het gymnastieklokaal aan de Kastanjedaal omdat er steeds mensen teleurgesteld moeten worden. Hier ontstaat dus eigenlijk de scheiding tussen Ledewijk en Dalenwijk. Dankstond voor de Bevrijding. De eerste dienst werd om 18.30 uur geleid door ds. Krijger en de tweede om 20.00 uur door ds. de Vries.
- 24 -
17 maart 1946
Ds. Jac. de Vos wordt door ds. M.C. Koole uit Gouda bevestigd als derde predikant met als werkterrein de Dalenwijk. 21 april 1946 Afscheid van ds. J. de Vries wegens vertrek naar Apeldoorn. 1 september 1946 Bevestiging ds. W. Kool door ds. J.H. Vaandrager. 1 december 1946 Ds. W.G. v.d. Ree wordt bevestigd door ds. Jac. de Vos. 18 december 1946 De Kruisvaankapel, geschonken door de Gaston Presbyterian church of Philadelphia aan de Ned. Herv. Kerk, is door de bouw- en restauratiecommissie in bruikleen afgestaan aan de Ned. Herv. Gem. Rotterdam-Vreewijk en in de Vaanwijk geplaatst en wordt door ds. Kool in gebruik genomen. 7 september 1947 Ds. C.M. Krijger neemt afscheid wegens vertrek naar Den Haag. 8 oktober 1947 Er blijkt een bazar te zijn gehouden in de Strevelswijk waarvan de opbrengst ruim fl. 3600,-- is. 14 december 1947 Ds. Jac. de Vos neemt afscheid wegens vertrek naar Huizen ( Fr). 11 januari 1948 Ds. Joh. Gerritsen Jr. door ds. H. Pol uit Joure bevestigd. Intreepreek: 's middags, 17.00 uur. 25 maart 1948 Een gehouden bazar op 4, 5 en 6 maart voor de Vaanwijk heeft fl. 3650,-- opgebracht. 26 augustus 1948 De nieuwe luidklok zal waarschijnlijk op 31 augustus 1948 worden geplaatst. 14 september 1948 De dienst Stadsontwikkeling te Rotterdam gaat akkoord met het schetsontwerp voor kerk en wijkgebouw in Strevelswijk. 28 september 1948 De grond voor kerk en wijkgebouw in Strevelswijk kan worden verkregen voor een bedrag van fl. 22000,--. 6, 7 en 8 oktober 1948 Er wordt een bazar gehouden voor de nieuw te bouwen kerk in de Strevelswijk. 6 februari 1949 ’s Morgens wordt ds. M.J. ten Bruggenkate bevestigd door ds. E.E. de Looze uit Hilversum, waarna om 17.00 uur de intree volgt. 10 maart 1949 Ten bate van schulddelging door restauratie van het wijkgebouw wordt een bazar gehouden. 29 juni 1950 Besluit bouwaanwijzing wijkgebouw Strevelswijk 18 juli 1950 De aanbesteding voor het wijkgebouw Strevelswijk. 19 september 1950 De eerste paal wordt geslagen voor de Irenekapel. 8 oktober 1950 Ds. W. Kool neemt afscheid wegens vertrek naar Woerden. 9 december 1950 De eerste steen wordt gelegd voor de Irenekapel door de wijkpredikant ds. W.G. v.d. Ree.
- 25 -
19 april 1951
21 juni 1951
31 augustus 1951 2 september 1951 1 november 1951 1953 30 mei 1954 1961 20 november 1962 12 mei 1960 3 oktober 1963 2 februari 1964 1 januari 1966 3 november 1968 26 februari 1969 4 oktober 1970 23 april 1972 1978
1 januari 1979 30 september 1979 1 mei 1987 6 september 1987 3 september 1989 27 januari 1991
De wijkkerkenraad van de Dalenwijk besluit dat, wanneer de Strevelswijk haar eigen centrum betrekt, godsdienstoefeningen in het gymnastieklokaal aan de Kastanjedaal worden beëindigd. Open brief aan de gemeenteleden van Vreewijk om op de kortst mogelijke termijn fl. 15000,-- bijeen te brengen voor een nieuwe verwarmingsinstallatie in de Vredeskerk. De opbrengst van een bazar, een bedrag van fl. 7000,-- wordt aan de voorzitter van de kerkvoogdij overhandigd.. Officiële opening van de Irenekapel De eerste kerkdiensten in de Irenekapel worden gehouden: ’s morgens 10 uur ds. v.d. Ree en ’s middags 17.00 uur ds. van Hof. De vierde predikantsplaats, de Vaanwijk, wordt opgeheven; daarna is het een wijkgemeente in wording. Intrede ds. Maris. Ds. Maris vertrekt naar Zuidland. Intrede ds. Kwakkelstein. Ds. Kwakkelstein vertrekt naar Heinkenszand. Afscheid ds. Gerritsen. Ds. de Jager doet intrede. Intrede van ds. J.A. van Duyne. De Centrale Hervormde gemeente Rotterdam-Zuid ontstaat. Vertrek van ds. J. de Jager. Ds. ten Bruggenkate overlijdt plotseling. Intrede ds. I. P.C. van ’t Hof. Vertrek ds. J.A. van Duyne. Door opbrengsten van bazars en giften en aflossingen van leningen is de kerk vrij van schulden gekomen. De Hervormde Gemeente Vreewijk is dus eigenaar van grond en gebouwen. Vertrekt ds. I.P.C. van ’t Hof. Ds. L.A. de Wit doet intrede. Door het afbreken van de Wilhelminakerk komt ds, de Wit nu in de pastorie aan de Lede te wonen. Vertrekt ds. de Wit. Bevestiging van ds. J.de Heer om 14.30 uur in de Vredeskerk door ds. W.H. den Ouden. De lezingen zijn uit Jesaja 55 en uit Joh. 1 : 1 -18. Vertrek ds. de Heer naar Delft en later naar Utrecht Bevestiging ds. Joh. H. Maat door dr. A.A. Spijkerboer. De schriftlezingen zijn uit Psalm 37: 1- 11 en Marcus 9 : 33 – 37.
- 26 -
- 27 -
