Geschiedenis Ommerschans weer zichtbaar gemaakt Tekst en foto's: Harry Woertink De rijke geschiedenis van de voormalige vesting de Ommerschans is weer zichtbaar. De afgelopen weken is er volop gewerkt om een bezoek aan het gebied tot een historische belevenis te maken. De grachten zijn weer watervoerend en de bastions van weleer hebben een “gezicht” gekregen. Het gaat om drie grote historische tijdlagen: de vestingstijd, de bedelaarstijd en de huidige tijd. De werkzaamheden worden aan eind van deze maand afgerond. De officiële openingshandeling wordt op 31 oktober 2015 verricht door Overijssels gedeputeerde Hester Maij. Schans De Ommerschans, tussen Ommen en Balkbrug, is ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog (1568 tot 1648) aangelegd als verdedigingsschans. De omgeving van de Ommerschans was vroeger een woest en drassig gebied met daartussen een wat hogere zandrug. Over deze zandrug lag in het verleden één van de toegangswegen naar het noorden van Nederland. Omstreeks 1620 is deze zandrug geschikt bevonden als locatie voor een verdedigingsschans. De schans is vanwege zijn ligging ‘De Ommerschans’ gaan heten. De Ommerschans was een verdedigingswerk in de linie van de Eems. Later wordt het gebruikt als een van de grootste munitieopslagplaatsen van Nederland. In de 19e eeuw kreeg het een heel andere functie. Er werd een bedelaarskolonie gesticht als onderdeel van de Maatschappij van Weldadigheid. Een enorm complex bood onderdak aan het groeiende aantal paupers, bedelaars, landlopers, vondelingen en wezen uit de grote steden. Dit met als doel ze op te voeden tot zedelijkheid en een bestaan te laten opbouwen in zogenaamde landbouwkolonies. Het was zelfs één van de grootste bouwwerken uit die tijd. De kolonie had een heel slechte naam en aan het eind van de 19e eeuw werd alles tot de grond toe afgebroken. De stenen werden hergebruikt bij onder meer de bouw van Veldzicht, de huidige tbs-kliniek in Balkbrug. Armoede In 1818 werd de Maatschappij van Weldadigheid opgericht. Een initiatief van de oud-officier Johannes van den Bosch om de armoede in Nederland te bestrijden. De eerste landbouwkolonies van de Maatschappij werden gesticht in Frederiksoord, Willemsoord en Wilhelminaoord. De bedelaars konden daar ‘vrijwillig’ een kleinschalig landbouwbestaan opbouwen. De kolonies kregen echter ook te maken met lieden die niet wilden of konden werken. Voor hen werden de dwangkolonies Ommerschans (1819) en Veenhuizen(1823) opgericht. De bedelaars hadden de opdracht om de woeste hoogveenmoerasgronden te ontginnen tot landbouwgronden. In deze barre periode stierven 5448 mannen, vrouwen en kinderen. Zij zijn begraven op de begraafplaats van de Ommerschans. De meest herkenbare landschappelijke kenmerken uit de periode van de vroegere kolonie zijn de ontgonnen landbouwgronden met de karakteristieke lanen, Limietenhuisjes (voor de bewakers), boerderijen en de begraafplaats. Visie Met de uitvoering van de werkzaamheden is invulling gegeven aan de visie die tijdens de participatie Ommerschans is ontstaan. In 2008 werd samen met de input van meer dan honderd inwoners van het gebied van de Ommerschans een visie opgesteld onder de naam ‘het mysterie van de Ommerschans’. Uitgangspunt was om het gebied te revitaliseren met respect voor de diverse tijdlagen. Sinds dat moment zijn er tientallen vrijwilligers in het gebied aan het werk geweest om stap voor stap de geformuleerde visie te realiseren, met ondersteuning in mankracht en middelen van diverse betrokken organisaties. In het kader van het ‘verhaal van Overijssel’ werd het initiatief door provincie Overijssel in 2014 gewaardeerd door het toekennen van een forse subsidiebijdrage. Met dit geld werd het mogelijk gemaakt een aantal grote projecten in het gebied uit te voeren. Met het uitgraven van de grachten, het herstellen van het ravelijn en de aanleg van een aarden wal is een lang gekoesterde wens in vervulling gegaan. Natuur en de bomen vertellen weer het verhaal van vroeger.
Werk in uitvoering. Verboden te zoeken met metaaldetector
Met de graafwerkzaamheden is de geschiedenis van de Kolonie van Weldadigheid weer zichtbaar gemaakt in het landschap. Ook een deel van de oude verdedigingsschans is opnieuw opgeworpen. Een bruggetje door de schans in aanbouw
De schans in de maak
Restanten van een van de gebouwen uit kolonietijd
Dwars door de schans loopt de huidige Balkerweg
De bestaande gracht
De oorspronkelijke gracht van weleer weer terug
Schaapjes in de wei met op de achtergrond de schans
Fietsen langs de grachten
Racen door de schans
