GESCHIEDENIS Overhoring 1 Bestemming Hellas: sociaal en economisch domein & Minoïsche en Myceense cultuur
__ /10
naam: ______________________________________________
nr.: _______
klas: ________________
datum: ________________
1
1 Vul de legende bij de kaart aan.
Minoïsche Myceense
0,5
2 Leg uit in één woord: expansie = groei 3 Wanneer begon de klassieke oudheid? ca. 800 v.C.
0,5
2
4 Geef vier voorbeelden van ongelijkheid in Hellas.
Mogelijke antwoorden: De bevolking werd ingedeeld in vrije mensen (burgers en vreemdelingen) en onvrije mensen - (slaven). Die hadden verschillende rechten en plichten. Vreemdelingen mochten geen grond kopen met hun geld. - Alleen rijke, meerderjarige Atheense mannen mochten stemmen in de 6de eeuw v.C. Armen, - vrouwen, vreemdelingen en slaven mochten niet stemmen. Zij hadden geen inspraak. Atheense vrouwen hadden veel minder rechten dan mannen. Babymeisjes werden vaak te von- deling gelegd, babyjongens niet.
4
5 Gaat het over Athene of over Sparta? Plaats kruisjes in de tabel. ATHENE Dit is een voorbeeld van een democratische samenleving.
x x
Dit is een voorbeeld van een militaire samenleving. Dit is een voorbeeld van een standensamenleving. Onderwijs is privé en vooral voor rijke burgerjongens. Ze leren lezen, schrijven, muziek, sport, wiskunde. Waarden: leren wat schoon en goed is. Onderwijs is voor alle burgers. Vooral sport is belangrijk. Waarden: uithoudingsvermogen, gehoorzaamheid, eenvoud. Vrouwen zijn geen burgers.
SPARTA
x
x
x x x
Alle mannelijke burgers zijn politiek gelijk als ze hun opleiding volbracht hebben. In deze polis teelden de boeren vooral graan. 6 Verklaar waarom de Mesopotamiërs en de oude Egyptenaren geen kolonies stichtten, en de oude Grieken wel.
x x
1
Mesopotamië en het oude Egypte waren vruchtbare gebieden, waar voldoende voedsel was voor een groeiende bevolking. In het oude Griekenland was graan kweken moeilijk, en op wat men er wel gemakkelijk kon kweken (zoals olijven en druiven) kan een mens niet leven. Daarom gingen de Grieken op zoek naar vruchtbare gebieden, waar ze kolonies stichtten. Zo vonden zij een oude oplossing voor het voedseltekort en de groeiende bevolking. (Er vertrokken ook mensen voor de handel en uit onvrede met de politieke situatie).
7 Toon aan met een voorbeeld dat in Sparta de staat belangrijk was en niet het individu.
1
Spartaanse mannen moesten tot hun 30ste in het legerkamp blijven. Pas daarna mochten ze bij hun familie wonen.
GESCHIEDENIS Overhoring 2 Bestemming Hellas: politiek domein
__ /10
naam: ______________________________________________
nr.: _______
klas: ________________
datum: ________________
1 Plaats volgende begrippen in de juiste kolom: oligarchie, efoor, democratie, Zeebond, landleger, tirannie. Athene
Sparta
democratie
oligarchie
Zeebond
efoor
tirannie
landleger
2 Vul de tekstvakjes aan met de bevolkingsgroepen die geweerd werden uit de Atheense democratie. ... behalve vrouwen, natuurlijk!
Slaven mogen uiteraard niet stemmen.
De vreemdelingen ook niet!
En niemand onder de dertig natuurlijk!
Uit: Waanzinnig om te weten, De Gave Grieken
3 Plaats de letters van de volgende Atheense bestuursvormen in chronologische volgorde en combineer dan ook met de juiste uitleg. Bestuursvormen: A tirannie B democratie C aristocratie chronologische volgorde uitleg
Uitleg: 1 De rijkste standen hebben de politieke macht. 2 Eén persoon regeert in z’n eentje. 3 De macht ligt bij het volk, dat de leiders kiest.
C
A
B
1
2
3
4 Waar of niet waar? Heb je ‘niet waar’ geantwoord, geef dan onder de stelling de verbetering. waar
De oude Atheense politiek is een goed voorbeeld van discontinuïteit.
X
Het schervengerecht was het Atheense systeem om mensen te kiezen voor het bestuur.
X
Het diende om mensen met te veel macht te verbannen.
In een oligarchie hebben velen de macht over weinigen.
X
In een oligarchie hebben weinigen de macht over velen.
Pisistratus was een alleenheerser die het goed voorhad met de burgers van Athene.
niet waar
X
De 5 eforen, jonger dan vijftig, bestuurden Sparta. Ze waren ouder dan vijftig.
X
5 Welke verbetering aan de Atheense democratie is toe te schrijven aan Pericles? Dankzij hem werden ambtenaren uitbetaald en konden dus ook armere mensen deelnemen aan het bestuur.
Hoe zorgde deze verbetering voor oorlog tussen Sparta en Athene? Het geld voor de uitbetaling van de ambtenaren kwam van de Attisch-Delische Zeebond. Athene misbruikte haar macht. Vele stadstaten deden hierover hun beklag in Sparta.
6 Geef twee oorzaken voor het feit dat Griekenland verdeeld was in onafhankelijke stadstaten. - De verschillende volkeren die ooit inweken, zorgden voor de indeling in verschillende stadstaten. - Het bergachtige karakter zorgde voor nog meer afscheiding tussen de verschillende stadstaten.
7 Geef twee redenen waarom de oude Atheense democratie maar moeilijk te rijmen valt met onze hedendaagse Belgische democratie. - In onze democratie is iedereen vrij, terwijl er in Athene slavernij bestond. - In onze democratie mogen ook vrouwen stemmen.
GESCHIEDENIS Overhoring 3 Bestemming Hellas: cultureel domein
__ /10
naam: ______________________________________________
nr.: _______
klas: ________________
datum: ________________
1 Bewijs aan de hand van een voorbeeld dat de Grieken competitief waren ingesteld.
0,5
Mogelijke antwoorden: - Om de 4 jaar organiseerden de Grieken Olympische Spelen. Vanuit alle stadstaten werden atleten afgevaardigd. - De Grieken organiseerden regelmatig wedstrijden, zoals de Dionysia. - De Griekse stadstaten ijverden om de hegemonie over Hellas te verkrijgen.
2 Op volgende afbeelding zie je een Griekse man die het orakel van Delphi raadpleegt. Waarom raadpleegden de Grieken een orakel?
2
Om raad te krijgen bij moeilijke beslissingen.
3 Welke van onderstaande kenmerken kunnen worden toegeschreven aan de Griekse religie? Kruis aan. X De Griekse godsdienst was polytheïstisch. De Griekse godsdienst was monotheïstisch. Griekse goden werden voorgesteld als dieren. X De Griekse goden hadden menselijke kenmerken. X De Griekse goden werden vereerd in tempels. X De Grieken brachten offers aan hun goden. Iedere stadstaat of kolonie vereerde andere goden. De Grieken hadden één geloofsboek met daarin godsdienstige voorschriften. 4 Geef 1 gelijkenis en 1 verschil tussen een Griekse tempel en een moskee of kerk.
4
2
Gelijkenis: Een tempel wordt, net als een moskee of kerk, gebouwd ter ere van de god(en). Verschil: In tegenstelling tot een kerk of moskee mochten de gelovigen de tempel niet betreden.
3,5
5 Benoem de verschillende onderdelen van een tempel. metopen
trigliefen
fronton
fries kapiteel van de zuil
architraaf
schacht van de zuil
6 Welk beeldhouwwerk hoort bij welke periode? Schrijf ook de volgende kenmerken in het juiste vakje: natuurgetrouw, blokvormige massa, veel beweging, houterige houding, zonder emotie, overdreven emotie (pathos), realistische lichaamsbouw, beweging, 8 gebruik van steunbeen. 1
2
3
periode foto kenmerken
archaïsche periode 800 v.C. – 500 v.C.
klassieke periode 500 v.C. – 350 v.C.
hellenistische periode 350 v.C. – 150 v.C.
3
2
1
- blokvormige massa - houterige houding - zonder emotie
- - - -
natuurgetrouw realistische lichaamsbouw gebruik van steunbeen beweging
- - - -
natuurgetrouw realistische lichaamsbouw veel beweging overdreven emotie (pathos)
7 Duid de verschillende periodes van de beeldhouwkunst aan op onderstaande tijdbalk.
3
klassieke periode archaïsche periode hellenistische periode
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
1000 v.C. 900 v.C. 800 v.C. 700 v.C. 600 v.C. 500 v.C. 400 v.C. 300 v.C. 200 v.C. 100 v.C.
I
1
I
100
8 Tot welke orde behoren de onderstaande zuilen?
Dorische orde
Ionische orde
9 Bewijs dat de Griekse filosofen tot de grondleggers van de moderne wetenschap kunnen worden gerekend.
3
Korinthische orde
5
Zeprobeerden de gebeurtenissen in de natuur te begrijpen door de natuur zelf te bestuderen, in van hun toevlucht te nemen tot de overgeleverde mythen. De natuurfilosofen zetten dus de plaats eerste stap zetten in de richting van een wetenschappelijke denkwijze.
10 Wat bedoelen we met een lingua franca?
2
De term lingua franca verwijst naar een taal die op grote schaal als gemeenschappelijk communicatiemiddel wordt gebruikt tussen mensen met een verschillende moedertaal.
11 Welke betekenis had het begrip ‘barbaren’ voor de Grieken?
2
Niet-Griekssprekende volkeren. Voor de Grieken leek een andere taal alleen maar op gebrabbel.
GESCHIEDENIS Overhoring 4 Bestemming Rome: sociaal en economisch domein
__ /10
naam: ______________________________________________
nr.: _______
klas: ________________
datum: ________________
1 In het vroege Rome was er op het economisch domein een belangrijke evolutie:
2
eerst: kleine landbouwbedrijfjes = vanaf de 2de eeuw v.C.: latifundia 2 Welke teelten werden door Griekse kolonisten ingevoerd in wat nu Italië en Spanje heet?
1
Druiven en olijven
3 Waarom leidde de Romeinse expansie tot een groeiende tegenstelling tussen arm en rijk?
3
- Een massa krijgsgevangenen stroomde Italië binnen. Ze werkten als slaven in de latifundia. Veel vrije boeren hadden geen werk meer en werden proletariërs in Rome. - Vooral de rijken profiteerden van de oorlogsbuit.
4 De hele rijken woonden in een stadshuis of domus. Vul de ontbrekende woorden aan. Mensen
aten op ligbanken
2
Tuin met zuilen
=
in de eetkamer
muren aan de straatkant hadden geen ramen toiletten met afvoer waren verbonden
impluvium
gasten werden ontvangen
met de stadsriolering
(regenwaterbassin)
in het
3 5 Standen in de Romeinse maatschappij - ‘De grote massa van het volk bestond uit winkeliers, ambachtslieden, kleine boeren en helemaal onderaan de loonarbeiders. Hun levensstandaard was vaak erg laag en de strijd tegen armoede hield nooit op. Het vinden van werk was een moordende concurrentiestrijd. Er was een groep die nog minder geluk had: de slaven.’ Over welke stand gaat dit tekstje? de plebejers - ‘Sommigen van hen werden toch erg rijk zodat ze een paard konden onderhouden en deelnemen aan militaire veldtochten.’ Wat is de andere naam voor deze ridderstand? equites - ‘Mijn familie hoort bij de aristocraten. Wij zijn altijd rijke grootgrondbezitters geweest. Wij zijn de bevoorrechte burgers in Rome. Van een aristocratisch meisje wordt verwacht dat ze zich ontwikkelt en studeert bij een huisonderwijzer. Ik kijk al uit naar mijn traditioneel Romeins huwelijk.’ Bij welke stand hoort dit meisje? de patriciërs
2 6 Welke begrippen worden hier uitgelegd? - Om sociale rust te bewaren deelde de staat goedkoop (soms gratis) graan uit en werden er openbare spelen georganiseerd. Brood en spelen - De familie vormde de basis van de Romeinse samenleving. Aan het hoofd ervan stond de pater familias. Hij had het recht zijn kinderen uit te huwelijken. Bij een echtscheiding behield hij altijd de voogdij over de kinderen. Een patriarchale samenleving 2 7 Over welke belangrijke persoon gaat het? - Een volkstribuun die land wou verdelen onder arme plebejers. In 133 v.C. werd hij gelyncht. Zijn lichaam werd met dat van 300 van zijn aanhangers in de Tiber geworpen. Tiberius Gracchus - Onder zijn leiding ontsnapte een groepje gladiatoren in Capua (73 v.C.). Zij bevrijdden duizenden slaven uit de veeboerderijen in het zuiden van Italië en vormden een echt slavenleger. Spartacus
GESCHIEDENIS Overhoring 5 Bestemming Rome: politiek domein & Etrusken
__ /10
naam: ______________________________________________
nr.: _______
klas: ________________
datum: ________________
1 Geef de drie regeringsvormen van het oude Rome in chronologische volgorde. Kruis daarna de vorm aan die het meest op ons Belgische systeem lijkt en zeg waarom.
regeringsvorm
koninkrijk
Welke lijkt het meest op ons Belgische sys- teem en waarom?
republiek
keizerrijk
X In een republiek worden de leiders verkozen door het volk en dat is in onze democratie ook zo.
2 Geef drie eigenschappen van het Romeinse leger die voor de nodige overwinningen zorgden. Onderstreep daarna de eigenschap waarvan je denkt dat die het meest succesvol was. Leg dan uit waarom. Eigenschappen van het Romeinse leger: discipline, strategie, organisatie
Onderstreep nu de meest succesvolle eigenschap. Waarom denk je dat? Eigen antwoord, bijvoorbeeld: ‘discipline, want als je soldaten niet heel precies de bevelen opvol gen, kun je nooit gebieden veroveren.’
3 Kruip in de huid van Octavianus en maak propaganda voor jezelf! Creëer een kleine affiche met daarop daden van Octavianus die hem populair maakte bij de Romeinen. (Bijvoorbeeld:)
- Hij zorgt voor vrede! - Hij deelt graan uit! - Hij geeft de soldaten een hogere soldij!
Wat een fantastische leider!!!
4 Welk nut hadden de boeiende maar grotendeels verzonnen verhalen uit de tijd van het Romeinse koninkrijk? De verhalen gaven de Romeinen een geschiedenis waar ze trots op konden zijn en waarmee ze konden uitpakken. De Romeinse jeugd had hierdoor ook een voorbeeld waarnaar kon worden op gekeken.
5 Plaats volgende begrippen of namen bij de juiste periode: opkomst christendom, burgeroorlogen, inval van de Germanen, Octavianus, Tarquinius Superbus, sagen, opstand plebejers, start expansie, Julius Caesar, rijk gesplitst. periode begrippen of namen
Romeins koninkrijk
Romeinse republiek
- Tarquinius Superbus - burgeroorlogen - sagen - opstand plebejers - start expansie - Julius Caesar
Romeins keizerrijk - opkomst christendom - inval van de Germanen - Octavianus - rijk gesplitst
6 Vul onderstaand schema van de werking van de Romeinse republiek aan. Pontifex Maximus Taakomschrijving:
Twee consuls, verkozen voor 1 jaar Taakomschrijving:
leidde het godsdienstige leven. Hij
Zij bestuurden Rome en hadden het bevel over het leger.
Volksvergadering Wie?
Senaat Wie?
Welke bevoegdheden?
Welke bevoegdheden?
De mannelijke volwassen burgers Zij kozen de consuls en de Pontifex. Later stemden zij ook de wetten en be slisten ze over oorlog en vrede.
verkiezen
advies geven aan
Mannelijke aristrocaten Buitenlandse zaken, belastingen, openbare gebouwen, veiligheid.
7 Duid op de volgende kaart Rome en de Tiber aan en arceer het gebied dat ooit onder controle stond van de Etrusken.
T R
8 Geef één verschil en één gelijkenis tussen de Romeinse koningen en onze koning.
verschil
Romeinse koning
Belgische koning
verkozen door het volk,
erfelijk
dus niet-erfelijk
gelijkenis
blijven in principe levenslang koning
GESCHIEDENIS Overhoring 6 Bestemming Rome: cultureel domein
__ /10
naam: ______________________________________________
nr.: _______
klas: ________________
datum: ________________
1 Bewijs onderstaande stellingen aan de hand van een voorbeeld. - Rome was een multiculturele stad.
2
Verschillende mogelijkheden: Trajanus als keizer van ‘Spaanse herkomst’, verkoop van exotische producten, aanwezigheid van Griekse slaven …
- Kunst en propaganda gingen vaak hand in hand in het oude Rome. Verschillende mogelijkheden: triomfzuil van Trajanus, triomfbogen, triomftochten, het inrichten van spelen, bouwen van utilitaire bouwwerken …
2 Heirbaan betekent letterlijk legerweg. Toch hadden deze wegen niet enkel een militair voordeel. Welk politiek en economisch voordeel hadden deze Romeinse wegen?
2
Economisch: handelaars konden gebruik maken van een goed wegennetwerk om hun goederen over het RR te verspreiden. Politiek: koeriers konden op een snelle manier orders, wetteksten enz. verspreiden.
3 Welk voorbeeld van utilitaire architectuur wordt hier afgebeeld? Waarvoor diende het?
Pont du gard
soort bouwwerk: aquaduct functie: watervoorziening voor steden, nederzettingen …
2
5
4 Zijn onderstaande stellingen juist of fout? Corrigeer waar nodig.
juist fout De Romeinse economie steunde op slavenarbeid.
X
De overwonnen volkeren werden als tweederangsburgers behandeld.
X
De overwonnen volkeren kregen heel veel kansen om carrière te maken binnen het Romeinse Rijk
De Romeinen kopieerden in de bouwkunst eigenlijk alleen maar wat de Grieken al hadden uitgevonden.
X
De Romeinen namen Griekse elementen over, maar gebruikten heel wat nieuwe bouwtechnieken en vonden heel wat nieuwe zaken uit.
De Romeinse thermen zijn het best te vergelijken met onze hedendaagse zwembaden.
X
In de Romeinse thermen gebeurde veel meer dan in onze hedendaagse zwembaden. Men kon er verschillende baden nemen, zich laten masseren, fitnessen, eten en drinken.
Alle godsdiensten werden door de Romeinen aanvaard.
X
Romeinen stonden open voor nieuwe godsdiensten, zolang ze niet in strijd waren De met hun eigen godsdienst en het staatbelang niet in gevaar brachten.
2 5 Wat is romanisatie? het militair opleggen van de Romeinse cultuur aan de overwonnen volkeren de geleidelijke groei van de stad Rome een liefdesroman geschreven door de dichter Horatius X het proces waarbij de overwonnen volkeren geleidelijk het Latijn en de Romeinse munt, cultuur en gewoonten overnamen. de verovering van Dacië door de Romeinen (Dacië ligt in het huidige Roemenië) 6 Welk politiek idee lag er achter het principe van brood en spelen?
2
Het gewone Romeinse volk kon van hun problemen worden afgeleid door hen te eten te geven en hun gedachten te verzetten door het organiseren van spelen. De populariteit van de machthebbers werd vergroot en het hield de bevolking rustig.
