Geopend of gestart in 2006 Uit de vele honderden plannen en ontwerpen die het Bouwcollege jaarlijks passeren, selecteert het Bouwcollege geregeld plannen die in aanmerking komen voor het predicaat ‘good practice’. Deze plannen zijn bijvoorbeeld geheel of gedeeltelijk innovatief qua zorginhoud of bouw, vormen een creatieve gebouwde oplossing voor specifieke doelgroepen of anderszins. De good practices worden gepubliceerd op het Kennisplein van het Bouwcollege (www.bouwcollege.nl) en bestaan grotendeels uit schetsontwerpen. Om te zien hoe het schetsontwerp van de good practice in de praktijk heeft uitgepakt is er ten behoeve van het jaarbericht zorg 2006 gekozen om op een bezoek te brengen aan diverse projecten, waaronder de nieuwbouw van de langdurige zorg voor volwassenen van GGZ-instelling Meerkanten te Ermelo, die in 2006 in gebruik is genomen.
Nieuwbouw Meerkanten: een wereld van verschil
Op 5 juli 2006 heeft de Meerkanten op de hoofdlocatie in Ermelo drie nieuwe gebouwen in gebruik genomen. De gebouwen zijn bestemd voor circa 82 cliënten die zijn aangewezen op langdurige psychiatrische zorg. Een wereld van verschil ten opzichte van de woonomgeving die veel cliënten - soms jaren lang - gewend waren. Drie prachtige gebouwen, met veel lichtinval en een mooie en praktische afwerking. Met veel variatie en keuze in woonvormen. Helemaal op jezelf wonen, of met meerdere mensen in een groep maar dan wel met een ruime eigen kamer en eigen sanitair. Kleinschalig en toch voldoende mensen om op terug te vallen. Het nieuwe wonen betekent ook een andere manier van werken. Activiteiten en behandeling vinden grotendeels plaats in een apart dienstencentrum, waardoor behandeling en wonen meer zijn gescheiden. Zowel cliënten als het personeel zijn erg positief over de nieuwe huisvesting. Met name de privéruimte, de privacy, oftewel “het hebben van een eigen plekje, waar je je eigen dingen kunt doen” wordt erg gewaardeerd. Variatie in wonen De klassieke afdelingsopzet, lange tijd kenmerkend voor de psychiatrie, is met de nieuwbouw letterlijk en figuurlijk verlaten. De drie nieuwe gebouwen vertegenwoordigen elk een specifiek woonmilieu. De mate van begeleiding, behandeling, bescherming en toezicht varieert per gebouw. Ook in de lay-out en uitstraling van de gebouwen komt dit tot uitdrukking. De HAT-eenheden, bestemd voor de meest 1
zelfredzame cliënten (woonmilieu 3), ogen als een klein appartementencomplex dat ligt aan een pleintje. De Duynenhof (woonmilieu 1) heeft een meer introvert karakter. Het vormt een duidelijk afgebakend geheel en is enigszins van de weg afgekeerd. De woongroepen zitten hier tussen in. De variatie in wonen biedt cliënten letterlijk uitzicht op een meer zelfstandige woonvorm, een prikkel om door te groeien. En eufemistisch uitgedrukt - de variatie is ook nodig om “de rakkers van de stakkers te scheiden”. woonmilieu 1 (besloten en gesloten setting) 10 zit-/slaapkamers met rolstoeltoegankelijk sanitair (16 m²) 6 HAT-eenheden (circa 30 m²) in een aparte vleugel gemeenschappelijke huiskamer, keuken, rookruimte, buitenruimte(n) flexibiliteit in vrijheidsbeperking door compartimentering separeervoorzieningen, comfort room (prikkelarme ruimte met zitje)
woonmilieu 2 (open en evt. besloten setting) 6 geschakelde woongroepen, per groep 6 zit-/slaapkamers (circa 12 m²) met eigen sanitair gemeenschappelijke woonkamer, keuken, rookruimte en buitenruimte
woonmilieu 3 (open setting) 32 individuele HAT-eenheden (circa 56 m²) een HAT bestaat uit een woonkamer, een pantry, een slaapkamer, rolstoeltoegankelijk sanitair en een berging gemeenschappelijke activiteiten-/ontmoetingsruimte Meerkanten huurt de HAT’s van een woningbouwcorporatie
De HAT-eenheden in De Duynenhof zijn bedoeld voor cliënten die niet in een groep te handhaven zijn. Cliënten kunnen zich terugtrekken in de privacy en rust van hun eigen ruimte en ervaren dit als zeer positief. Gaat het goed, dan kunnen cliënten via een aparte entree naar buiten, ook als de rest van de vleugel is afgesloten.
2
De Duynenhof, met links de afgeschermde buitenruimte. De omheining ligt verzonken in een greppel, zodat het accent minder op het hek ligt. Rechts: vleugel bij HAT-eenheden, compartimentering in eenheden.
De groepswoningen in De Hofstede liggen geschakeld rond een binnentuin, met rondom een veranda. De slaapkamers van de cliënten liggen grotendeels op de verdieping. De verdieping staat via een vide in open verbinding met de woonkamer beneden. De vide en de daglichttoetreding geven de woningen een ruimtelijk effect. Punt van aandacht vormt nog de begroeiing. Deze is nog te laag om iedere groep voldoende privacy te bieden en om ongewenste sociale interacties te voorkomen.
Geschakelde woningen in De Hofstede.
3
De Hofstede, woonkamer en vide.
Genormaliseerde setting Vermaatschappelijking en integratie is voor deze groep cliënten eigenlijk niet aan de orde. Los daarvan, de harde praktijk is dat de maatschappij niet altijd even tolerant is om psychiatrische cliënten als buren te accepteren. De Meerkanten is de uitdaging aangegaan om te bouwen op de hoofdlocatie en tegelijkertijd de gebouwen een genormaliseerd karakter te geven en een volwaardige woonomgeving te realiseren. Bijvoorbeeld door de situering aan de rand van het terrein tegen een woonwijk aan, door omgekeerde integratie op het terrein en door samenwerking met een woningbouwcorporatie. Maar vooral ook door de vormgeving van de gebouwen, het voorzieningenniveau per cliënt en de schaalgrootte van de gebouwen. Of met de omgekeerde integratie niet het paard van Troje is binnengehaald, zal nog moeten blijken. Het zijn in ieder geval kritische buurtgenoten die elke nieuwe ontwikkeling op het terrein op de voet volgen.
Omgekeerde integratie, koopwoningen in dezelfde stijl als de monumentale panden van de Meerkanten
4
“We zouden het nu weer zo doen” De totstandkoming van de nieuwbouw was een lang en intensief traject. Over het resultaat is iedereen uitermate tevreden. Getuige reacties als “We zouden het nu weer zo doen !” en “Dit is de beste afdeling van de Meerkanten’’. Waar de tevredenheid van het personeel voorheen nog als laagste te boek stond, is nu het tegendeel het geval. Met de nieuwbouw is ook een andere manier van werken geïntroduceerd en zijn de teams opnieuw samengesteld. De activiteitenbegeleiding is bijvoorbeeld voor een deel verschoven naar de woningen, om ter plaatse cliënten te begeleiden in hun zelfstandigheid.
Met dank aan Henk Schouten, circuitmanager beheer volwassenzorg Nw Veluwe, Meerkanten Beeldmateriaal De eerste twee foto’s van Meerkanten zijn door Wim te Brake gemaakt, de overige foto’s door het Bouwcollege.
5
