Gent CO2-kaart of
hoe bespaar je CO2? v.u. Paul Teerlinck stadssecretaris - Stadhuis, Botermarkt 1 - 9000 Gent
CO2-Kaart In de krant, op de radio en op het journaal lees en hoor je veel over klimaatverandering. Wetenschappers waarschuwen dat we ons gedrag dringend moeten aanpassen. Wereldleiders discussiëren over wat er moet gebeuren. Verschillende landen maakten ondertussen al afspraken om de klimaatverandering tegen te gaan.
Het CO2- verhaal
De aarde is een unieke planeet. Dankzij een natuurlijk broeikaseffect heerst er op aarde een aangename gemiddelde temperatuur. Maar de temperatuur op aarde stijgt en dat brengt verschillende gevolgen met zich mee; de zeespiegel stijgt, er zijn steeds meer en hevigere stormen, de ijskappen smelten snel en het klimaat op aarde verandert. Het klimaat is niet hetzelfde als het weer. Het weer kan elke dag anders zijn. Het klimaat is het gemiddelde weer over een langere periode en door de eeuwen heen veranderde het klimaat. Er waren de ijstijden en warmere periodes; dit waren natuurlijke klimaatveranderingen. Nu stellen wetenschappers vast dat de temperatuur op aarde sneller stijgt en het klimaat daardoor sneller verandert. Dit wordt veroorzaakt door het versnelde broeikaseffect. De belangrijkste oorzaak daarvan is de toename van broeikasgassen, waaronder CO2. Wij eten, we wonen ergens, we verplaatsen ons,… Voor al deze activiteiten verbruiken we natuurlijke hulpbronnen zoals fossiele brandstoffen. Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komen er broeikasgassen vrij. Sinds de industriële revolutie is de uitstoot van deze broeikasgassen voortdurend blijven toenemen. Koolstofdioxide ‘CO2’ is het belangrijkste broeikasgas. Op zijn eentje is koolstofdioxide goed voor 87% van de totale uitstoot van broeikasgassen. Wereldwijd spraken verschillende landen af, waaronder België, om de uitstoot van koolstofdioxide te verminderen. Ook Gent wil in 2050 klimaatneutraal zijn. Dat betekent dat Gent dan niet meer bijdraagt aan de klimaatverandering door zo weinig mogelijk CO2 uit te stoten en door net heel veel CO2 op te nemen. Een ambitieuze doelstelling waarvoor inspanningen van alle Gentenaren noodzakelijk zijn.
Hoe kunnen we de uitstoot van CO2 verminderen?
Van Gent een klimaatneutrale stad maken? Dat kan, als we zo weinig mogelijk CO2 uitstoten of net heel veel CO2 opnemen. Bij zowat alles wat we doen, wordt op één of andere manier CO2 geproduceerd. Door andere keuzes te maken en ons gedrag aan te passen, is een klimaatneutraal Gent niet enkel een droom, maar in 2050 een realiteit.
Waar kan je op inzetten met je school? Met deze CO2 kaart bieden we enkele voorbeelden per thema aan waar je als school rond kan werken om CO2 te besparen. We goten alles in verhaaltjes die op hun beurt vertaald werden in hoeveelheden CO2 vermindering. De thema’s zijn: mobiliteit, energie, voeding, groen en afval. Per thema is er een voorbeeld uitgewerkt. De keuze van het thema bepaalt het aandeel van CO2 dat je met jouw school kan besparen. De verschillende thema’s kunnen ook gecombineerd worden.
Bereken de CO2 -waarde van jouw project.
Bij elke thema vind je terug hoe je de CO2 -waarde van jouw project kan berekenen. De cijfers worden bij benadering gegeven, want om de exacte CO2 -waarde te berekenen spelen verschillende factoren een rol. Toch kunnen de cijfers in deze kaart als indicator gebruikt worden. De tabellen zijn bedoeld als hulpmiddel. Je kan variëren naargelang het aantal leerlingen, gebruikte voertuigen, kg afval, … Maar uiteraard kan je ook andere CO2 meters gebruiken.
Thema 1 uw Mobiliteit Scuola Cyclista Lowiek komt telkens te laat op school omdat hij met zijn vader voortdurend in de file staat. Hij mag niet met de fiets want dat vindt zijn moeder te gevaarlijk. Wanneer hij voor de zoveelste keer veel te laat op school aankomt, krijgt hij van mevrouw Meewindt - die van Nederlands - straf. Lowiek moet een opstel schrijven van één bladzijde met als thema ‘Hoe kom ik nooit meer te laat op school?’. Lowiek laat zich helemaal gaan, hij schrijft over een groene stad, zonder auto’s. Een stad waar iedereen zich met de fiets verplaatst of op skates. ’s Morgens is er geen file, geen ochtendstress en iedereen komt zo fris en vrolijk op tijd op school en op het werk. Juf Meewindt is ontroerd als ze het verhaal van Lowiek leest. Ze realiseert zich plots dat ook zij elke ochtend twee uur vroeger naar school vertrekt om zeker op tijd te komen. Tijdens de volgende les heeft ze het even niet over het gezin van Paemel, maar over het opstel van Lowiek. Er ontstaat een levendige discussie in de klas; “Het regent toch te veel om met de fiets te komen”, “auto’s zijn toch echt nodig als je veraf woont?”, “en wat dan met de reis naar Rome, dan gaan we zelf met het vliegtuig”, “er is niet eens een deftige fietsenstalling op school”. ...Emma vindt dat dit verder moet besproken worden in de leerlingenraad.
En na de leerlingenraad gebeurt dit Lowiek, Emma en enkele andere leerlingen uit de leerlingenraad kunnen mevrouw Meewindt en de directrice; mevrouw Scheffie, overtuigen om zich achter hun project ‘Scuola Cyclista’ te scharen. Ze dagen de leerlingen en leerkrachten uit. Als er op 100 schooldagen 100 leerlingen en leerkrachten met de fiets naar school komen, dan krijgen alle fietsers een gratis onderhoud. Ze houden een mobiliteitsenquête bij de leerlingen, ze houden bij welke dagen het een leuk fietsweertje is, er worden leuke en veilige fietsroutes van – en naar school uitgestippeld, ze organiseren een fietspool in elke windrichting, er wordt een fietsrepaircafé op school georganiseerd en de leerlingen ontwerpen een blog waarop ze allerlei fietstips verzamelen. Ze schrijven een brief naar het gemeentebestuur en krijgen een ‘schoolstraat’ waardoor de schoolomgeving ook meteen een stuk fietsveiliger wordt. Algauw is er op school een fietsrage. Moeiteloos bereiken ze hun doel: na 100 dagen, fietsen 100 leerlingen en leerkrachten samen 100 000 km. Mevrouw Scheffie is onder de indruk van het bereikte resultaat. Ze laat een nieuwe fietsenstalling plaatsen. En de reis naar Rome… die wordt vervangen door een avontuurlijke fietsvakantie naar Nederland. Zo wordt de laatstejaarsreis een stuk goedkoper, sportiever en milieuvriendelijker.
CO2-besparing van Lowiek en de Scola Cyclista: • 100.000 km met de fiets in plaats van met de wagen: 9.250 kg CO2 bespaard • Fietsvakantie in plaats van vliegreis Rome: 4600 kg CO2 bespaard
Wist je dat De hoeveelheid CO2 die het personenvervoer in België uitstoot, bedraagt ongeveer 15 miljoen ton (Mt) per jaar. Het aandeel van het wegverkeer in de totale CO2-uitstoot in België bedraagt 19 %. Deze emissie is sinds 1990 met 29 bron: http://lib.ugent.be/ful% gestegen. In België rijden er momenteel 6,5 miljoen voertuigen, waarvan 80% personenwagens.
Bereken je CO2-waarde van en naar school
gemiddeld aantal passagiers
brandstofverbruik CO2 uitstoot (g/km)
CO2 uitstoot (g/km) per passagier
te voet of met de fiets
1
0
0
0
auto met 2 inzittenden
2
diesel 7 l/100 km
185
92,5
auto met 5 inzittenden
5
diesel 7 l/100 km
185
37
bus
14
diesel 45 l/100 km
1190
85
tram
60
4 kWh/km
1380
23
schooluitstappen
CO2 uitstoot (g/km) per passagier
klas 20 leerlingen (g/km)
15 km (g CO2)
bus tram
0 92,5 37 85 28
vliegreis
CO2 per passagier (g CO2) heen en terug 20 leelingen (g CO2)
te voet of met de fiets auto met 2 inzittenden auto met 5 inzittenden
Brussel - Rome (heen en terug)
0 1.850 740 1.700 560
230.000
0 27.750 11.100 25.500 8.400
4.600.000
andere bestemmingen via www.kilometerafstanden.nl/CO2-calculator-vliegreizen.htm
Online CO2-meters Er bestaan heel wat online tools om te berekenen hoeveel CO2 je produceert als je met de auto, bus, vliegtuig,… reist. De Lijn
www.delijn.be/over/milieu/co2_uitstoot_verkeer.htm
MIVB
www.zegneetegenco2.be
Compenco
www.compenco2/cairport.aspx?l=006.001&lang=NL
Kilometerafstanden
www.kilometerafstanden.nl/co2-calculator-vliegreizen.htm www.kilometerafstanden.nl/co2-calculator-autorijden.htm
Ecopassenger
www.ecopassenger.org/
Atmosfair
www.atmosfair.de/
Thema 2 uw Energie De Low Impact school Mevrouw Centiem van het secretariaat, zit met de handen in het haar. Ze kreeg net de nieuwe afrekening van het energieverbruik en die is weer flink gestegen. Hoe zal ze dit straks aan de directrice mevrouw Praline voorleggen? Misschien moet ze de rekening in een doosje pralines verstoppen, zodat ze de rekening toch zeker eens goed bekijkt? Mevrouw Centiem wandelt door de gangen. Ze ziet lichten nutteloos branden, een lege kan koffie in de brandende koffiezet, klasdeuren die wagenwijd openstaan terwijl de verwarming op volle toeren draait, … Hoe verder ze door de school wandelt en hoe meer ze de verspilling opmerkt, hoe sneller haar hart gaat kloppen. “HET IS GENOEG!”, schreeuwt ze plots uit. Ze vlucht de berging in om even af te koelen. Daar hangt het centraal besturingspaneel voor verwarming en elektriciteit. Haar woedende blik is gericht op de centrale schakelaar. Met één beweging kan ze de hele school zonder verwarming en elektriciteit zetten… Ze aarzelt geen seconde. KNIP. Ze sluit de berging en hangt een briefje aan de deur. ‘STAKING! Wegens verspilling.’ Ze gaat terug naar haar bureau, de sleutel in haar hand geklemd. Een halve minuut later staat de directrice aan haar bureau. “U heeft gelijk, mevrouw Centiem, maar dit is ook geen oplossing. Laten we samen, u en ik, maar ook de leerlingen, een actieplan opmaken.” De directrice daagt de leerlingen uit: als ze 10% energie besparen op elektriciteit en verwarming door er met z’n allen er gewoon wat meer op te letten, kunnen de leerlingen met het uitgespaarde geld een lowenergy feestje houden.
Enkele maanden later REGent deed een energie audit op school. Leerlingen brachten het energieverbruik maandelijks in kaart. Dankzij de inspanningen van de leerlingen bespaarde de school op een jaar tijd 10% energie en werd het lowenergy feestje een knalfuif!
CO2-besparing van mevrouw Centiem en de Low Impact school • Door het energiezuinig omgaan met toestellen wordt de CO2-uitstoot jaarlijks beperkt met 267 kg.
Wist je dat Sinds 1950 is het verbruik van fossiele brandstoffen meer dan verviervoudigd. Op dit moment verbruikt de mensheid jaarlijks even veel fossiele brandstoffen als er op natuurlijke wijze in een miljoen jaar tijd worden aangemaakt. Eén vijfde van de mensen, wonende in de industrielanden, is verantwoordelijk voor meer dan de helft van de totale uitstoot van kooldioxide (CO2). Energie startverbruik
kWh/klaslokaal g CO2 /jaar/klaslokaal 8.000
1.780.000
% besparing
CO2-winst/jaar/klaslokaal
maximale winst door energiezuinig gebruik
-15 %
-267.000
hoogrendements glas + ventilatie
- 10 %
-178.000
zuinige verwarmingsketel
- 10 %
-178.000
dakisolatie
-15 %
-267.000
gevelisolatie
- 10 %
-178.000
impact engiebesparende maatregelen (grote inbegrepen)
vloerisolatie
- 10 %
-178.000
zonneboiler en zonnepanelen
- 20 %
-356.000
Online CO2-meters FOD Volksgezondheid, Veiligheid vd Voedselketen en Leefmilieu
www.energievreters.be
Thema 3 uw Voeding Donderdag Veggiedag school Lap. Lisa ruikt het al voor ze haar brooddoos open doet: er zit kaas op haar boterhammen. En Lisa haat kaas. Maar op school heerst Donderdag Veggiedag en haar moeder houdt zich nogal aan de schoolafspraken. Dat wordt dus boterhammen ruilen met Jef die zelf zijn boterhammen mag smeren en zich hoegenaamd niets aantrekt van schoolafspraken. Lisa vraagt zich af waarom Stad Gent eigenlijk die idiote beslissing genomen heeft om op donderdag vlees te bannen op school. Paniek! Jef heeft straf en mag vandaag niet in de refter eten. Dat wordt dus een dag verhongeren! Wanneer Lisa ‘s avonds naar huis fietst, passeert ze toevallig een standje van EVA , die net Donderdag Veggiedag aan het promoten is. Lisa, ondertussen licht duizelig van de honger, houdt het niet meer vol en vaart uit tegen die EVA-madam. De dame luistert rustig naar Lisa’s verhaal. “Jij hebt vast reuzehonger, proef gerust eens van onze toastjes met veggie spread…” Lisa kijkt wantrouwig naar de toastjes, maar de honger overwint en ze propt het toastje in haar mond. Ondertussen vertelt de Eva-dame dat de vleesproductie verantwoordelijk is voor heel wat uitstoot van broeikasgassen. Lisa luistert aandachtig en stopt het ene na het andere toastje in haar mond. Dat smaakt best lekker… De dame geeft Lisa nog een gidsje ‘vegetarisch broodbeleg’ mee naar huis. “Wow, bewdankt, wist wik wniet”, antwoordt Lisa nog met haar mond vol.
En wat gebeurde er daarna? Lisa ontpopt zich als veggie militante op school. Haar enthousiasme steekt leerlingen en leerkrachten aan. Er worden workshops over vegetarisme georganiseerd, veggierecepten uitgewisseld via ‘Kookhetvoort’ en als kers op de taart wordt er een fantastisch vegetarisch buffet op het schoolfeest gepresenteerd.
CO2-besparing van Lisa en de Donderdag veggiedag school • een schooljaar lang met 250 leerlingen meedoen aan Donderdag Veggiedag: 65.520 kg CO2 bespaard
Wist je dat Als alle Belgen elke week één dag geen vlees eten, besparen we een CO2 uitstoot van 500 000 auto’s.
Bereken je CO2-waarde Donderdag Veggiedag veggiemaaltijd in plaats van vleesmaaltijd
bron: eigen berekening en vuistregels
Online CO2-meters
g CO2/persoon -3.270
Thema 4 uw Groen Gekruide school Bessie wou als kleine meisje graag boerin worden. Maar ze woonde in hartje Gent en daar zijn niet zoveel boerderijen. Dus werd Bessie juf, want er zijn wel heel wat scholen in Gent. Juf Bessie is nu juf in de 6de klas van basisschoolschool de Kruidentuin. Elke dag als ze naar school fietst passeert ze langs de volkstuintjes. Op een stralende maandagochtend, als ze weer langs die leuke moestuintjes passeert, krijgt ze een geweldig plan: ‘Ik maak een gewoon een moestuin op school’. Met kloppend hart fietst ze nog sneller. Op de speelplaats aangekomen verschrompelen haar plannen. Ze was even vergeten dat de speelplaats uit 500m² beton bestaat. Het kleine stukje groen van 10m² ligt er verwaarloosd bij. Ze kan haar tranen amper bedwingen. Meester Raapsteel merkt het op. “Heb je de maandag-blues?”, vraagt hij. “Ik wil een moestuin”, antwoordt juf Bessie. Meester Raapsteel schiet in de lach. “Maar dat is een geweldig plan, ik wou als kleine jongen eigenlijk boer worden”. “Echt?’, vraagt juf Bessie verbaasd, “ik ook! Allez, boerin he”.
Wat er de volgende maanden gebeurt in school de Kruidentuin Juf Bessie en meester Raapsteel gaan met hun klassen aan de slag. Het kleine stukje groen van 10m² wordt opgeruimd en omgeploegd. De kinderen laten in de klas zaden opschieten en planten de jonge stekjes in hun nieuwe moestuin. Ze kiezen voor geurige kruiden en plantjes waar ze af en toe van kunnen snoepen. In het hoekje van de moestuin bouwen de kleine boeren en boerinnen een bijenhotel. De leerlingen van het Kruidentuintje hebben niet alleen goed geboerd maar ook enorm veel bijgeleerd. Hoe je de opbrengst van een m² berekent, hoe planten groeien, waar ons eten vandaan komt. Ze leren de namen van kruiden en planten in het Frans en andere talen,… De schooldirecteur is zodanig onder de indruk en beslist om de volledige speelplaats te vergroenen. Hij gaat rond de tafel zitten met meester Raapsteel, juf Bessie en enkele ouders. Er worden plannen uitgetekend en een budget berekend, zodat volgend schooljaar de 500m² beton plaats maakt voor groen. En meester Raapsteel en juf Bessie? Die bemachtigen een volkstuintje waar ze in het weekend nog gezellig samen verder tuinieren.
CO2-besparing van Juf Bessie en de Kruidentuin school • 250 m2 gras neemt jaarlijks 57 kg CO2 op. Bereken je CO2-waarde
Bereken je CO2-waarde Groen 1 volwassen boom (afh. vd grootte) 1 m2 gras of kruiden
CO2-opnamen/jaar (g CO2) 24.000 229
bron: http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/789/670/RUG01-001789670_2002_0001_AC.pdf
Thema 5 uw Afval De Blinker school School Schorriemorrie lijkt soms meer op een vuilnisbelt dan op een basisschool. Er dwarrelen overal verpakkingen van koekjes, in hoeken ligt verlaten speelgoed en onder de banken verkommeren koekjes die ooit lekker waren. De kinderen maken er veel ruzie. Ze willen steeds om ter meest en om ter grootst. Elke week komen ze met een nieuwe boekentas, jas of stuk speelgoed naar school. De kinderen maken niet alleen veel ruzie, ze zien er ook steeds viezer uit. Evenals de school, die alsmaar grauwer wordt. Hoewel er maar 100 kinderen op school zitten, worden er wekelijks wel 3 containers van 240 l restafval buitengezet. De vuilnismannen kunnen de berg afval niet meer aan. Op den duur verdwijnt de school achter een muur van containers en troep. Tot op een dag de directeur van school Schorriemorrie in de reusachtige vuilnisbelt verdwijnt en er dus een nieuwe directrice wordt aangesteld. “Wat is me dit” denkt mevrouw Blinker. Hoe kan ik van al die smeerpoezen terug lieve, speelse kindjes maken en van dit vuilnisbelt een echte school? Maar mevrouw Blinker is natuurlijk niet zomaar een directrice. Nee, mevrouw Blinker heeft bijzondere krachten. Met haar betoverende stem kan ze iedereen in vervoering brengen. Dus zingt mevrouw Blinker elke dag een vrolijk lied: “Opgeruimd staat netjes, netjes dat is fijn, fijn is iets waarmee je reuze blij kunt zijn, blij zijn dat is heerlijk, heerlijk is de top, Daarom ruim ik alles altijd netjes op!”
En inderdaad, na enkele maanden is school Schorriemorrie onherkenbaar geworden De kinderen eten elke dag een stukje fruit. De restjes van het fruit en groenten gooien ze in de gft- container. Brikjes en blikjes werden verbannen op school. De leerlingen lessen hun dorst met vrolijke drinkflessen die ze vullen met kraantjeswater. Er wordt een ruilbeurs voor speelgoed en schoolmateriaal georganiseerd. De kinderen pimpen hun boekentas en scheppen op wie er al het langst dezelfde tas heeft. Knutselen gebeurt voortaan met afval. Op het schoolfeest wordt uit herbruikbare bekers gedronken. Wat er nog rest aan afval wordt netjes gesorteerd. Hierdoor vermindert de restfractie maandelijks met 75 kg. Door afval te vermijden en goed te sorteren is de muur aan containers gesmolten als sneeuw voor de zon. En plots duikt ook de oude schooldirecteur terug op. Hij verandert de naam van de school naar Blinker. En mevrouw Blinker? Die was even plots verdwenen, op weg naar een nieuwe schorriemorrie…
CO2-besparing van mevrouw Blinker en de Blinker school • Maandelijks 75 kg afval vermijden beperkt de maandelijkse CO2-uistoot met 75 kg, of jaarlijks met 900 kg.
Bereken je CO2-waarde Afval
CO2-uitstoot (g CO2)
1 kg afval verbranden
1.000
Online CO2-meters Shanks Nederland
www.afvalwijze.nl/web/afvalwijzer/effect-afval-scheiden-berekenen.htm
