Erfgoedbeleidsplan Gent Erfgoedbeleidsplan Stad Gent Vlaamse Gemeenschap

Erfgoedbeleidsplan Gent 2009 - 2014

Erfgoedbeleidsplan Stad Gent – Vlaamse Gemeenschap 2009 - 2014

1 31/01/2008


2


Inhoudsopgave 1. Inleiding ................................................................................................. 3 1.1 Voorwoord.......................................................................................... 3 1.2 Procesbeschrijving............................................................................... 4 1.2.1. Cultuur- en dus erfgoedbeleidsplanning ........................................ 4 1.2.2. Het structureren van een complexe werkelijkheid .......................... 5 1.2.3. De kritische reflectie van buitenaf ................................................ 6 1.2.4. Het planningsproces in data ........................................................ 7 2. Analyse ................................................................................................ 10 2.1 Interne analyse................................................................................. 10 2.1.1. Korte historiek van het erfgoedconvenant: van experiment naar verankering ...................................................................................... 10 2.1.2. Personeel en organisatie: een ‘adhocratie’ .................................. 16 2.1.2.1. Het personeelskader ........................................................... 16 2.1.2.2. De werkvorm ..................................................................... 17 2.1.2.3 De positie binnen de stad ..................................................... 18 2.1.3 Financieel ................................................................................ 19 2.2 Externe analyse ................................................................................ 20 2.2.1 Maatschappelijke context ........................................................... 20 2.2.2 Bestuurlijke context .................................................................. 27 2.2.3. Cultuurbeleid Gent ................................................................... 33 2.2.4 De erfgoedsector ...................................................................... 36 2.2.4.1 Professionele museale actoren .............................................. 37 2.2.4.2 Archiefsector....................................................................... 42 2.2.4.3 Erfgoedbibliotheken ............................................................. 54 2.2.4.4 Universitaire instellingen ...................................................... 56 2.2.4.5 Monumentenzorg & Architectuur............................................ 58 2.2.4.6 Religieus erfgoed................................................................. 59 2.2.4.7. Stadsarcheologie ................................................................ 60 2.2.4.8 Kunstensector ..................................................................... 61 2.2.4.9 Volkscultuur en de niet-professionele spelers .......................... 63 2.2.4.10 Toerisme .......................................................................... 65 2.2.4.11 Stedenbouw, Ruimtelijke Planning & Gebiedsgerichte Werking 66 2.2.4.12 E-Cultuur.......................................................................... 67 2.2.5 Stedelijk ondersteuningsbeleid inzake erfgoed .............................. 70 2.2.5.1. Ondersteuningsbeleid Stad Gent - Personeel .......................... 70 2.2.5.2. Ondersteuningsbeleid Stad Gent - Werkingsmiddelen.............. 71 2.2.5.3. Ondersteuningsbeleid Stad Gent - Subsidies .......................... 72 2.2.5.4. Ondersteuningsbeleid Stad Gent – Investeringen.................... 72 2.2.6 Stakeholdersanalyse ................................................................. 72 2.3 Conclusies ........................................................................................ 83

1


3. Missie en Visie....................................................................................... 84 3.1 Missie .............................................................................................. 84 3.2 Visie ................................................................................................ 84 4. Strategische en operationele doelstellingen ............................................... 85 4.1. Strategische doelstellingen ................................................................ 85 4.2. Operationele doelstellingen................................................................ 87 5. Meerjarenplanning ................................................................................. 90 S.D.1. Het Gentse erfgoedbeleid verbreedt en verdiept ............................... 90 S.D.2. Kwaliteitsvol en duurzaam bewaren van het erfgoed is noodzakelijk voor een actief erfgoedbeleid .......................................................................... 93 S.D.3. Een actieve ontsluiting van het erfgoed draagt bij tot het behoud, de beleving en ontwikkeling van cultuur in de stad.......................................... 95 S.D.4. Innoverend onderzoek en kennisopbouw is een essentiële pijler van het erfgoedbeleid ......................................................................................... 98 S.D.5. De organisatorische kaders worden geoptimaliseerd.........................100 S.D.6. De inhoudelijke waarde van ‘de collectie Gent’ wordt maximaal ingezet voor de internationale uitstraling van Gent ...............................................100 S.D.7 Een efficiënte werking wordt uitgebouwd .........................................102 6. Opvolging ............................................................................................106

2


1. Inleiding 1.1 Voorwoord De omgevingsanalyse in dit erfgoedbeleidsplan geeft andermaal een beeld van de uitzonderlijke rijkdom aan roerend en onroerend patrimonium in Gent. Inzake behoud en beheer van dit erfgoed levert deze stad sinds jaar en dag grote inspanningen. Bovendien worden die inspanningen in de komende beleidsperiode nog substantieel opgetrokken, met als uitschieter de realisatie van een nieuw centraal erfgoeddepot. Dit is echter een beginpunt. Het is namelijk cruciaal om de al dan niet intrinsieke waarde van dit erfgoed te delen met een zo breed mogelijk publiek. Actuele (her)talingen of interpretaties enerzijds en krachtenbundeling en samenwerking tussen de talloze spelers in het veld anderzijds vormen de sleutel om dit doel te bereiken. De ervaringen van de voorbije jaren leren dat een erfgoedconvenant daartoe een bijzonder effectief beleidsinstrument is. Gent behoort tot de eerste steden die in 2000 een erfgoedconvenant afsloten met de Vlaamse Overheid. Dit toen nog experimentele gegeven dat vele beloften in zich droeg is intussen uitgegroeid tot een actieve en geïntegreerde manier van werken. Heel wat opportuniteiten konden dankzij het convenant benut worden. Het was en blijft – niet het minst voor de erfgoedcel - altijd ‘zoeken’ naar een weg, maar het was ook zeer vaak een verhaal van ‘vinden’. Vooral inzake netwerking, krachtenbundeling en publiekswerking werd in de afgelopen jaren heel wat ervaring en expertise opgebouwd. De uitdaging bestaat erin die niet alleen te behouden, maar ze vooral te versterken, verdiepen en verbreden. Vandaar ook de optie om in de volgende beleidsperiode deze werking te verankeren in een erfgoedforum, om voortaan vanuit dit ‘basiskamp’ expedities op te starten en te ontwikkelen naar nieuwe horizonten. Dit beleid komt het rijke verleden en het schitterende erfgoed van de stad ten goede. Het zet de talrijke erfgoedcollecties en –instellingen in de verf, kent hen de waarde toe die ze verdienen. Gent is er dan ook helemaal klaar voor om verder te gaan op het uitgestippelde pad, om de ontgonnen mogelijkheden uit te bouwen en nieuwe aan te boren in een sfeer van openheid, overleg en samenwerking. Lieven Decaluwé Schepen van Cultuur, Toerisme en Feesten van de Stad Gent Voorzitter Gent Cultuurstad vzw

3


1.2 Procesbeschrijving 1.2.1. Cultuur- en dus erfgoedbeleidsplanning Eind 2006 ging het traject voor het samenstellen van dit beleidsplan van start. In overleg met het Directieteam Cultuur, het Departement Cultuur en de Cultuurbeleidscoördinator werd een tijdstraject opgezet met als finaliteit de realisatie van het Cultuurbeleidsplan. Dit plan wordt aangestuurd door het decreet Lokaal Cultuurbeleid en impliceert ook integraal de plannen van zowel de Stedelijke Openbare Bibliotheek als het Cultuurcentrum Gent. Het Cultuurbeleidsplan zet de strategische lijnen uit en wordt inzake erfgoed ondermeer geoperationaliseerd in de beleidsplannen van het erfgoedconvenant en de 9 door de Vlaamse Gemeenschap erkende erfgoedinstellingen in Gent (5 landelijk erkende musea, 2 regionaal erkende musea, 2 privaatrechterlijke archiefinstellingen).

2a

2b

4

3

6

7 2c

erfgoed 2d

erfgoed

erfgoed

5

2e

Legende:

2a Toetsingsgroep ; 2b Interne stakeholders ; 2c externe stakeholders ; 2d burgerdialoog ; 2 e Beheersorganen 3 & 6 : Stuurgroep ; 4: eerste conclusies en afstemming andere beleidsplannen ; 5: terugkoppeling met alle stakeholders ; 7: communicatie

De opmaak van het Cultuurbeleidsplan en de afstemming met ondermeer de verschillende erfgoed gerelateerde beleidsplannen noopte tot het opzetten van een uitgebreid traject. Binnen het hele proces werd extra aandacht besteed aan de erfgoedsector, niet het minst omdat een groot aantal stedelijke diensten actief

4


zijn in die sector. Daartoe werd vanuit het Departement Cultuur van de stad een beroep gedaan op een samenwerkingsverband van de Vlaamse Steunpunten Cultuur Lokaal (steunpunt lokaal cultuurbeleid), VCOB (Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheek) en Culturele Biografie Vlaanderen (steunpunt erfgoed). Een consulent van de firma Tri-zone trad hierbij op als procesbegeleider. Het traject startte in februari 2007 en werd begeleid door een stuurgroep, waarvan de leden participeerden aan alle bijeenkomsten in het kader van het cultuurbeleidsplanningstraject (1). De afzonderlijke sessies voor erfgoed (23 april, 2 oktober en 8 november 2007) werden voorbereid vanuit het Departement Cultuur (Astrid Van Ingelgom) en de erfgoedcel (Hendrik Defoort), beiden lid van de stuurgroep. Binnen die afzonderlijke sessies werd vanzelfsprekend buiten de grenzen van de sector gebroken en was het hele – brede – erfgoedveld doelgroep.

1.2.2. Het structureren van een complexe werkelijkheid De breedte van het veld en de onderling zeer sterk verschillende werkvormen van Museum voor Schone Kunsten tot heemkundige kring – noopten tot een opsplitsen in verschillende groepen. Omwille van beheersbaarheid en efficiëntie werd geopteerd voor een sterk gestructureerde aanpak die onmiddellijk focuste op inhouden. Met de verschillende professionele spelers in het veld werd gewerkt op basis van op voorhand door de partners opgemaakte interne analyses en collectieve SWOT-analyses. Daardoor kon tijdens de discussie maximaal gereflecteerd worden over en gezocht naar de mogelijkheden/wenselijkheden tot synergie en samenwerking. Hierbij werden systematisch een aantal vragen behandeld: waar moet de convenantswerking van de stad staan in 2013?; welke verwachtingen hebben de gebruikers, de inwoners, de stad, de erfgoedspelers, etc. op erfgoedvlak de volgende jaren?; welke moeten de verhoudingen zijn tot en tussen de erfgoedspelers?; etc. De resultaten van deze discussies werden enerzijds in het kader van het Gentse Archievenoverleg meegenomen in de gesprekken met de Gentse archiefspelers en waren ook de basis voor een derde en laatste sessie waarbij het brede erfgoedveld en een aantal cruciale stakeholders/belanghebbenden (type Heemkunde Vlaanderen) werden uitgenodigd. Om dit werkbaar te houden werd voor deze sessie geopteerd voor het schetsen van een raamwerk waarbinnen het 1 De Stuurgroep voor het traject cultuurbeleidsplanning was behoudens de begeleiders als volgt samengesteld: Schepen Lieven Decaluwe; Katrien Laporte (Kabinet schepen Decaluwe); Johan Van de Wiele (Departementshoofd Cultuur); Bart Doucet (Cultuurbeleidscoördinator) ; Frederik De Winter (Departement Cultuur – Staf) ; Astrid Van Ingelgom (Departement Cultuur – Staf); Anne-Mie Hautekeete (Dienst Kunsten) ; Luc Bauwens (Stedelijke Openbare Bibliotheek) ; Bram Ghyoot (Cultuurcentrum-Gent) ; Hendrik Defoort (Gent Cultuurstad/Erfgoedcel)

5


erfgoedbeleid kadert en aansluitend een aantal opties naar voor te schuiven. Na het schetsen van het ‘aanbod’ naar de sector toe, kwamen alle aanwezige actoren aan het woord om aan te geven hoe ze hierop willen/kunnen inspelen, welke desiderata er binnen de sector bestaan, etc. Op die manier kwam tijdens een zeer constructieve sessie een duidelijke stakeholdersvisie naar voor, die een belangrijke basis vormde voor dit beleidsplan. Behoudens deze strikt gestructureerde manier van werken met partners binnen het veld zelf en uiteraard veelvuldig overleg in de schoot van het GCS-team, werden in de loop van 2007 met talloze actoren gesprekken gevoerd. Dit niet alleen met het oog op een maximale inhoudelijke input voor het uitstippelen van dit plan, maar ook om een kwaliteitsvolle participatie aan dit beleidsplanningsproces te garanderen. Heel wat professionele collega’s zaten in de loop van dit jaar evenzeer volop in hun eigen planningsproces.

1.2.3. De kritische reflectie van buitenaf Naast directe collega’s werden ook op het overkoepelende niveau – lees provinciaal en Vlaams – gesprekken gevoerd met mensen die eerder vanuit een helikopterperspectief op het regionale of landelijke erfgoedveld en –beleid kijken. Om de blik breed genoeg te houden werden ook aangrenzende percelen van het landschap bevraagd (toerisme, onderwijs, jeugd, economie …). In dit kader werden gesprekken gevoerd met het provinciaal museumconsulentschap en de erfgoedcellen Meetjesland en Waasland, met de collega’s van de dienst Stedenbouw, van het departement Stadspromotie en de dienst Toerisme, met de verschillende gidsenverengingen, met de Jeugddienst, met de Integratiedienst, met partners uit de onderwijssector, met een aantal spelers uit de Gentse Haven, met partners van diverse universitaire vakgroepen, met de collega’s van Gebiedsgerichte Werking (belang van buurtwerking, lokale binding, …), met het IBBT (erfgoedsector en multimediale en andere IT-ontwikkelingen), met collega’s uit de Kunstensector in het algemeen en op de Bijlokesite in het bijzonder … . Om voldoende kritisch te kunnen reflecteren op de werking binnen het erfgoedconvenant werden tot slot aan een selecte groep van mensen en opiniemakers (zgn. externe stakeholders of belanghebbenden) drie vragen voorgelegd: 1. Waarmee associeert u het erfgoedbeleid in Gent? 2. Wat zijn volgens u de opportuniteiten die zich vandaag stellen in Gent inzake erfgoed? 3. Wat moet er volgens u inzake erfgoed nog gebeuren in Gent (wat kan beter)? Zoals al vaker aangegeven in rapportages aan de Vlaamse Gemeenschap fungeert de Raad van Bestuur van de vzw Gent Cultuurstad, niet het minst door de

6


2

samenstelling ervan , als de klankbordgroepgroep. Op 20 december werd dit beleidsplan finaal besproken met de Raad van Bestuur, waarna het op 4 januari 2008 werd voorgelegd aan het College van Burgemeester en Schepenen. Vervolgens gaat dit plan voor advies nog naar de Cultuurraad en de commissie Cultuur, waarna het ter goedkeuring wordt voorgelegd aan de gemeenteraad. Eindbestemming is het Agentschap Kunsten en Erfgoed – Afdeling Erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap. De resultaten van al deze overlegmomenten en vaak heel boeiende gesprekken vindt u in dit erfgoedbeleidsplan.

1.2.4. Het planningsproces in data 09/01/2007 10/01/2007 17/01/2007 22/01/2007 09/02/2007 12/02/2007 08/03/2007 12/03/2007 14/03/2007 19/03/2007 26/03/2007 03/04/2007 17/04/2007 18/04/2007 23/04/2007 14/05/2007 22/05/2007 23/05/2007 18/06/2007

Museumraad Teamvergadering opstart traject opmaak beleidsplan Raad van Bestuur Gent Cultuurstad vzw Overleg Stedelijke ‘Musea’ (Miat, Design, MSK, Kunsthal SintPietersabdij, GCS) Stuurgroep Cultuurbeleidsplan Seminarie ‘beleidsplanning Musea’ door de Provincie OostVlaanderen en CBV Overleg met Departement Cultuur en Museumconsulentschap Overleg Stedelijke ‘Musea’ Museumraad Stuurgroep Cultuurbeleidsplanning Cultuurbeleidsplan Gent, samenkomst ‘externe stakeholders’ (Vlaamse Opera) Stuurgroep Cultuurbeleidsplanning, voorbereiding overleg musea (Sint-Pietersabdij) Algemene Vergadering Gent Cultuurstad vzw Museumraad Workshop musea Erfgoedbeleidsplanning / Cultuurbeleidsplan Gent (Sint-Pietersabdij) Overleg Stedelijke ‘Musea’ Raad van Bestuur Gent Cultuurstad vzw Overleg Alijn-Miat-Stam Directieteam Cultuur: bespreking missie en strategische doelstellingen

2 Lieven Decaluwe (Voorzitter/Schepen van Cultuur); Chantal De Smet (Ondervoorzitter/HoGent); Marie Christine Laleman (Stadsarcheoloog/Secretaris); Astrid Van Ingelgom (Penningmeester/Departement Cultuur); Johan Van de Wiele (Kunsthal Sint-Pietersabdij); Lieven Dhaenens (Designmuseum); Hedwig Vanden Bossche (Stadsbibliotheek); Sylvia Van Peteghem (universiteitsbibliotheek); Ignace Bolle (VRT); Hans Kerrinck (Toerisme Vlaanderen); Marc Jacobs (VCV-Faro); Jan Vermassen (Reproductiefonds); Gustavo Mulhall (architect); Bart Doucet (Cultuurbeleidscoördinator); Dirk Schutyzer (vriendenvereniging van het SMAK); Luk Lambrechts (Beeldende Kunst); Frank Beke (ereburgemeester); Bart De Sitter (Kabinetsmedewerker).

7


20/06/2007 25/06/2007 26/06/2007 27/06/2007 29/06/2007 13/07/2007 27/08/2007 30/08/2007 30/08/2007 03/09/2007 03/09/2007 07/09/2007 12/09/2007 18/09/2007 27/09/2007 02/10/2007 02/10/2007 09/10/2007 19/10/2007 22/10/2007 24/10/2007 08/11/2007 19/11/2007 19/11/2007 20/11/2007 27/11/2007 29/11/2007 03/12/2007 04/12/2007 11/12/2007 11/12/2007 12/12/2007 17/12/2007 20/12/2007 04/01/2008

8

Teamvergadering methodiek stakeholders Gents Archieven overleg Overleg met Gebiedsgerichte werking met oog op afstemming Overleg Alijn-Miat-Stam Stuurgroep Cultuurbeleidsplan Overleg met Stadsarchief met oog op afstemming Overleg met Dienst Toerisme met oog op afstemming Raad van Bestuur Gent Cultuurstad vzw Extra Algemene Vergadering Gent Cultuurstad vzw Stuurgroep Cultuurbeleidsplan Directieteam Cultuur: afstemming verdere planning erfgoedbeleidstraject Gebiedsgerichte werking met oog op afstemming Raad van Bestuur Gent Cultuurstad vzw Stuurgroep Cultuurbeleidsplan Overleg Alijn-Miat-Stam Stuurgroep Cultuurbeleidsplan Erfgoedbeleidsplanning – workshop musea Gents Archievenoverleg Workshop ‘interne stakeholders’ (Sint-Pietersabdij) Directieteam Cultuur: bespreking strategische en operationele doelstelling Gent Teamvergadering Gent Cultuurstad: bespreking omgevingsanalyse en SWOT Workshop ‘externe stakeholders’ (Muziekcentrum De Bijloke) Teamoverleg: bespreking missie, visie en doelstellingen Raad van Bestuur en Expertgroep: bespreking omgevingsanalyse, SWOT, missie, visie, doelstellingen. Raad van Bestuur Gent Cultuurstad vzw : bespreking omgevingsanalyse, SWOT, missie, visie, doelstellingen Overleg Provinciebestuur – Erfgoedcellen Oost-Vlaanderen Overleg met Faro (~interstedelijk) Overleg Departement Cultuur Teamvergadering Gent Cultuurstad: meerjarenplanning en globale bespreking Teamvergadering Gent Cultuurstad: meerjarenplanning en globale bespreking. Voorstelling STAM op Gemeenteraadscommissie Cultuur Stuurgroep Cultuurbeleidsplan: evaluatie planningsproces Overleg MAS – Bruggemuseum – STAM met oog op afstemming Extra Raad van Bestuur Gent Cultuurstad vzw (finale doorlichting) Goedkeuring Erfgoedbeleidsplan College van Burgemeester en Schepenen


08/01/2008 11/01/2008 15/01/2008 15/01/2008 28/01/2008

Raad van Bestuur Gent Cultuurstad vzw Bespreking Erfgoedbeleidsplan in Cultuurraad Goedkeuring Erfgoedbeleidsplan op Gemeenteraadscommissie Cultuur Gent Teamvergadering Gent Cultuurstad: finaliseren van het beleidsplan Goedkeuring Erfgoedbeleidsplan Gemeenteraad

9


2. Analyse 2.1 Interne analyse 2.1.1. Korte historiek van het erfgoedconvenant: van experiment naar verankering De erfgoedconvenants zijn een speerpunt in het Vlaamse erfgoedbeleid. Dit beleid streeft naar de ontwikkeling van een geïntegreerd en integraal cultureelerfgoedbeleid, naar een verdere professionalisering van de sector en naar de integratie van de brede sector volkscultuur in het erfgoedveld. De eerste drie erfgoedconvenants werden in 2000 gesloten met de steden Antwerpen, Brugge en Gent. Het instrument groeide en groeit gestaag verder, met anno 2007 een totaal van 14 erfgoedconvenants (11 stedelijke en 3 regionale). In 2004 werd een belangrijke stap vooruit gezet met de decretale verankering van dit beleidsinstrument, waardoor de uitvoering van het convenant met een blik op de toekomst mogelijk werd. Die groei van het beleidsinstrument ‘erfgoedconvenant’ geeft indirect aan dat de resultaten hoopgevend waren. Pijnpunt was evenwel het gebrek aan traditie inzake beleidsplanning binnen de erfgoedsector. Het beleidsplan 2005-2008 van de Gentse erfgoedcel vormde hierop helaas geen uitzondering: het plan gaf een onduidelijk en onvolledig beeld van de bestaande en geplande werking. In 2007 werd in een actualisering van dit beleidsplan aangegeven hoe de erfgoedcel Gent omging met de opmerkingen en aandachtspunten die vanuit de beoordelingscommissie en het Agentschap Kunsten en Erfgoed geformuleerd werden. Diezelfde aandachtpunten werden uiteraard ook meegenomen bij de opmaak van dit beleidsplan: -

bijkomend beleid rond niet-professionele organisaties; de werking structureel uitbreiden naar omliggende gemeenten; kleine instellingen en organisaties meenemen in de structurele werking; meer aan bod komen van de sector volkscultuur; cultureel kapitaal inzetten van vrijwilligers; nood aan structurele samenwerking met de universiteit; resultaten voor Vlaanderen en meerdere convenants; de beleidsprioriteiten van de minister (e-cultuur, diversiteit, participatie).

Een belangrijk tweede luik van de actualisering van het beleidsplan was de opmaak van een nota waarin het concept van het STAM werd verduidelijkt, met aandacht voor de wisselwerking tussen het STAM en het erfgoedconvenant. Een wisselwerking en vooral samenwerking die in het nieuwe erfgoeddecreet perfect

10


omschreven wordt onder de noemer ‘Forum voor een geïntegreerde erfgoedpraktijk’. Dit is een bijzonder belangrijke evolutie die integraal aansluit op de historiek van de convenantwerking in Gent. In de opstartfase was het convenant als instrument ideaal om te werken aan de doelstellingen uit het in 1999 opgestelde actieplan ‘Synergie 2000’. In dit plan schoven een aantal Gentse musea, de Dienst Monumentenzorg en de Dienst Culturele Zaken (nu Departement Cultuur) enkele prioritaire en onderling sterk verweven aandachtspunten voor het Gentse erfgoedbeleid naar voren: -

optimalisatie collectiebeheer (onderzoek en ontsluiting); tijdelijke projecten opzetten om de aandacht voor de museale werking gaande te houden; een betere publiekswerking en communicatie; realisatie van een Stadsmuseum op de Bijloke, als een soort 'moedermuseum' ofte 'de verzamelplaats bij uitstek van het museale patrimonium'.

De stad Gent opteerde ervoor om de uitvoering van het erfgoedconvenant op te dragen aan de vzw Gent Cultuurstad (GCS) (zie bijlage 1 voor de samenstelling van Raad van Bestuur en Algemene Vergadering GCS en zie bijlage 2 voor de beheersovereenkomst tussen Stad Gent en Gent Cultuurstad vzw). Sinds 2000 werd vanuit GCS gewerkt aan de realisatie van de doelstellingen uit het actieplan ‘Synergie 2000’. De werking ging echter al snel veel breder dan dat. Immers, de juridische structuur maakte het mogelijk om de werking blijvend te actualiseren en om flexibel te kunnen inspelen op de beleidsevoluties die voornamelijk vanuit de Vlaamse Gemeenschap werden gestuurd. Zo werd net als in het beleid ook in de werking van GCS rekening gehouden met en vooral ingespeeld op de verbreding van het erfgoedveld, niet het minst door ook tal van andere erfgoedactoren al dan niet structureel te betrekken bij de werking. Op die manier werd GCS op een paar jaar tijd een centrale spil in het erfgoedbeleid en kristalliseerde de droom voor de creatie van een ‘moedermuseum’ uit in de plannen voor het STAM, waarvan de werking zich hoegenaamd niet beperkt tot het ‘museale patrimonium’. Vanuit de convenantwerking werden in de periode 2000-2007 alle mogelijke spelers uit het erfgoedveld en daarbuiten betrokken bij en op de erfgoedwerking van de Stad: musea, archieven, (bewaar)bibliotheken, heemkundige kringen, socio-culturele verenigingen, dekenijen, schuttersgilden, partners in de kunstensector, onderwijs (van lager onderwijs tot hogeschool, van universiteit tot volwassenenonderwijs), kerkfabrieken, jeugdwerking, stedenbouw en ruimtelijke planning … . Zie bijlage 3

11


voor een overzicht van alle projecten die in de periode 2000-2007 (mede)gerealiseerd werden. Gent Cultuurstad ijverde steeds voor: -

het verhogen van de reflexiviteit, cohesie en samenwerking binnen de sector het bouwen en /of slaan van bruggen tussen de sector en andere maatschappelijke actoren/sectoren het verdiepen en verbreden van het maatschappelijk draagvlak voor erfgoed de algemene verspreiding van de notie publiekswerking en de daarmee geïmpliceerde manier van werken in de hele sector (lees: niet enkel binnen de museale tak van de sector).

Om dit te bewerkstelligen werden diverse werkvormen ontwikkeld en opgezet: A. Structurele en op de lange termijn gerichte en (vaak) niet zichtbare werkmethodieken Daaronder ressorteren een aantal sectorale netwerken die werden opgestart en die worden getrokken vanuit Gent Cultuurstad: publiekswerving musea en Gents Archievenoverleg (incl. de bewaarbibliotheken). Vanuit deze netwerken werden weliswaar een aantal uiterst zichtbare acties ontwikkeld – de tentoonstelling Gent Heen/Terug, de eerste Gentse Museumnacht, de jaarlijkse museummailing, … maar die voeden op zich vooral de cohesie binnen de sector, het ontstaan van kruisverbanden, de projectmatige samenwerking … . In deze categorie hoort ook de werking waarbij Gent Cultuurstad in een specifieke context een aantal coördinerende taken op zich neemt binnen een breder project. Prototypisch voorbeeld is hier ‘Romain Royal’ waarbij rond volkstheater en de figuur van Romain De Coninck een project werd opgezet met een brede waaier spelers uit de erfgoed-, de kunsten- en de toeristische sector. De inhoudelijke coördinatie voor het project gebeurde bij het Vlaams Centrum voor Volkscultuur vzw, terwijl een aantal heel concrete overkoepelende taken werden opgenomen door Gent Cultuurstad. Het werd een mooi parcours, waarbij de inventarisatie van een archieffonds de aanleiding werd voor een breed project – boek, tentoonstelling, webstek, wandelingen, theaterproducties … - rond volkstheater. Een heel belangrijk aspect van deze werking is het uitwisselen van expertise. Dit gebeurt op heel verschillende manieren. Zo bijvoorbeeld via het participeren in en waar wenselijk sturen van erfgoedprojecten door derden (type ‘Het Volk voor het Volk’; SAIL, Fevlado-Diversus). Voorts is dit heel duidelijk in het opvangen en beantwoorden van vragen die uit de meest diverse kanalen worden gesteld aan Gent Cultuurstad. Indirect blijkt hieruit hoe succesvol de verbreding van het erfgoedveld is, aangezien door heel wat mensen werkelijk alles onder die noemer

12


wordt geplaatst. Behoudens een aantal zeer specifieke inhoudelijke competenties van een aantal GCS-medewerkers is het opnemen van die taak voor alles een zaak van netwerking en adequate doorverwijzing. Totaal onzichtbaar, maar wel cruciaal is het representeren van de brede sector in tal van overlegstructuren zoals het directieteam Cultuur van de Stad Gent, de stuurgroep cultuurbeleidsplanning, de cccp (cultuurcommunicatieoverleg), diverse beoordelings- en adviescommissies op zowel provinciaal als Vlaams niveau, interstedelijk overleg ... . B. De zeer zichtbare en meer ‘evenementiële’ werking De uitschieter in deze categorie is uiteraard de jaarlijkse Erfgoeddag. Uit de bevraging van de belanghebbenden/stakeholders blijkt niet alleen het zeer grote belang van dit jaarlijkse evenement voor de niet-museale spelers in het erfgoedveld, maar werd evenzeer de appreciatie uitgedrukt voor de manier waarop Gent Cultuurstad jaarlijks inspeelt op het thema en specifieke acties voorziet. In deze categorie horen evenzeer een aantal projecten thuis waar, al dan niet vertrekkend vanuit een erfgoedproject, de cross-over met de kunstensector centraal staat (prototype Vlernika; Timefestival …). C. Projectwerking ter versterking van functies Behoudens de reguliere werking en netwerking werd elk jaar een project centraal geplaatst in de werking van Gent Cultuurstad. Daarbij werd telkens vertrokken vanuit een bepaalde vraagstelling die kon gekoppeld worden aan een bepaalde partner en/of een bepaalde collectie. Op die manier werd in 2001 via ‘Een groots werk van ontblooting’ aangetoond waar de meerwaardes liggen van het vernieuwende huizenonderzoek zoals het werd ontwikkeld en wordt uitgebouwd door de partners van de dienst Stadsarcheologie en het Stadsarchief. Zo werden, vertrekkend vanuit de Bijlokecollectie, de eerste vormen van collectiemobiliteit gerealiseerd met een grote meerwaarde op het vlak van zowel behoud en beheer als op het vlak van publiekswerking. (Typevoorbeeld: wapencollectie naar Gravensteen; wandtapijten naar Sint-Pietersabdij …). Via het Veldstraat-project werd dan weer aangezet tot reflectie rond het belang van de hedendaagse verzamelpraktijk via de thematiek van een archetypische winkelstraat en de collectie ‘Vliegende Bladen’ van de Universiteit Gent. Dat archieven een cruciale maatschappelijke taak vervullen en hoegenaamd geen gesloten instellingen zijn, werd geduid aan de hand van de tentoonstelling ‘Gent. Heen/Terug’ in het SintPietersstation. Het gebrek aan materiaal over de manier waarop onze publieke leefruimte vorm krijgt, vormde de aanleiding voor het project ‘Gent Morgen’. Ook tijdens het project ‘Ziek. Tussen Lichaam en Geest’ bleek andermaal hoe opmerkelijk schaars documentair erfgoed vaak bewaard werd in de voorbije halve

13


eeuw. In concreto werd hier vanuit de Guislain- en de Bijlokesite gereflecteerd over de mentale of immateriële aanwezigheid van onroerend erfgoed. D. Actiegericht onderzoek Onder deze noemer valt niet alleen het onderzoek dat in het kader van specifieke projecten wordt verricht en waarrond GCS bijgevolg aanspreekpunt blijft binnen het veld. Het gaat ook om meer dan de werking rond en vanuit de Bijlokecollectie – inventarisatie, publicatie resultaten, … - die vanuit Gent Cultuurstad werd en wordt ontwikkeld. GCS participeerde bijvoorbeeld in diverse interstedelijke onderzoeksprojecten (typevoorbeeld archiefnoden) en zette rond een aantal thema’s ook onderzoek op: funerair erfgoed (bv. Campo Santo/historisch onderzoek); religieus erfgoed (De wereld verlaten/antropologisch onderzoek); taalkundig erfgoed (In der Sieker Dienste/taalkundig en historisch onderzoek); erfgoed van etnisch-culturele minderheden (Onderzoeksrapport/archiefonderzoek); … . Daarbij komen nog een aantal ‘webpublicatie-projecten’ waarbij onderzoek een cruciale rol vervult. De webstek www.beeldbankgent.be ontsluit bijvoorbeeld niet alleen visueel de vele beelden, maar zorgt ook voor een inhoudelijke duiding van het desbetreffende materiaal. Het lopende onderzoek en de onderzoeksresultaten van de dienst Stadsarcheologie worden vrij snel en toegankelijk ontsloten via ondermeer www.archeoweb.be die samen met GCS werd ontwikkeld. Hieraan is ook een steeds groeiend virtueel archeologisch museum verbonden. Inzake literair erfgoed zijn we samen met de Stedelijke Openbare Bibliotheek de trekkers in wat naar het woord van Frans Heymans internationaal het grootst lopende onderzoek is omtrent een stad en haar literatuur. De webstek www.literair.gent.be is een prototypisch voorbeeld van hoe onderzoek, vrijwilligerswerk, netwerking en ontsluiting perfect kunnen samengaan. Literair Gent geeft als project ook duidelijk aan dat er heel wat aspecten zijn van de werking die op de grens liggen van projectwerking, netwerking, onderzoek en evenement. Prototypisch voorbeeld in dezen is het interstedelijk project rond ‘Expo’58’. Het evenementiële luik (webstek, boek, tentoonstelling) komt er in 2008, het onderzoek (mondelinge geschiedenis) werd gefinaliseerd in 2007 met als groot surplus de netwerking en samenwerking met de Universiteit Gent. E. STAM: ambassadeur en sluitstuk van een integraal én geïntegreerd erfgoedbeleid Naast een aantal kleinschaliger projecten komt de verwevenheid van alle werkvormen uiteraard het best naar voor in het hele STAM-project. In diverse evaluatiedocumenten werd in het verleden verwezen naar de ‘dynamische

14


werking’ alsook de goed gestructureerde sectorale netwerking van en vanuit GCS. Daar werd bij de evaluatie van het vorige beleidsplan aan toegevoegd dat het erop lijkt “dat de realisatie van het STAM de overkoepelende visie moet vervangen en dé strategische doelstelling bij uitstek is van de Stad Gent voor de ontwikkeling van een geïntegreerd en integraal cultureel-erfgoedbeleid”. Bij de actualisering van het beleidsplan werd al geargumenteerd dat dit eigenlijk uitgaan was van een tegenstelling die er geen is. Immers, de positieve effecten van de convenantwerking waren en zijn een conditio sine qua non om van het toekomstige STAM een medespeler te maken. De stakeholdersanalyse voor dit beleidsplan onderschrijft ook andermaal dat dit echt een tweerichtingsverkeer betreft. Het STAM-dossier is de ruggengraat voor de convenantwerking. Het is zeer belangrijk dat de convenantwerking met de oprichting van een forum als het STAM een façade krijgt en de erfgoedcel Gent een herkenbaar, open en transparant huis wordt. Het hoeft geen betoog dat dit het draagvlak en de concretisering van het actieve erfgoedbeleid in Gent - onder meer de interactie met andere erfgoedactoren en publiek - zal versterken. Het STAM biedt echter niet alleen een meerwaarde voor de convenantwerking, ook het omgekeerde is waar. Vanuit het convenant wordt het netwerk versterkt dat het actieve erfgoedbeleid waarmaakt waarin het STAM een centrale plaats zal innemen. Het centrum zal die versterking niet alleen bevorderen, maar er ook mee gebruik van kunnen maken in de uitoefening van zijn functies. Bovendien biedt het convenant perspectieven om de inhoud en de doelen van die functies maximaal te interpreteren. Dit alles neemt niet weg dat de identificatie van de convenantwerking met de werking van het STAM, ondanks zijn evidentie, GCS voor bijkomende uitdagingen plaatste en plaatst. De langetermijnvisie is zonder meer dat het belang van het STAM voor de convenantwerking, na de fysieke en organisatorische realisatie, steeds groter zal worden. Door een aantal contextuele factoren heeft de combinatie van convenantwerking en creatie STAM op korte termijn een aantal implicaties voor de werking van GCS. Immers, de realisatie van het STAM wordt steeds concreter en dus ook arbeidsintensiever. Om hieraan te remediëren werd heel wat tijd en energie geïnvesteerd om deze organisch gegroeide situatie te remediëren en een kader te creëren waarin én de convenantwerking én de realisatie van het STAM adequaat kunnen worden opgenomen. Dit resulteerde in een nieuwe beheersovereenkomst tussen de Stad Gent en de vzw Gent Cultuurstad die in werking trad op 1 januari 2007. Om de inhoudelijke meerwaarde die het samengaan van convenantwerking en STAM impliceert, worden beiden behouden onder eenzelfde juridische structuur. Voor het eerst werden daarbij ook heel concreet personeelsleden en middelen ter beschikking gesteld van de vzw Gent Cultuurstad en werd de afspraak gemaakt waarbij de Stad zich ertoe verbond om inzake personeel en middelen tegen eind juni 2007 duidelijkheid te creëren over het groeiscenario. De bestuurswissel op stedelijk

15


niveau in januari 2007 en de onvermijdelijk daarmee samenhangende begrotingsbesprekingen maken dat de realisatie hiervan een zaak voor 2008 zal worden. Daarbij dient wel opgemerkt dat de realisatie van het STAM en de daaraan gekoppelde noodzakelijke middelen en een formatie van 28 personeelsleden vanuit het Departement Cultuur van de Stad in alle (strategische) planningen en ontwerpbegrotingen werden opgenomen.

2.1.2. Personeel en organisatie: een ‘adhocratie’

2.1.2.1. Het personeelskader In september 2000 startte Gent Cultuurstad vzw met 2 FTE coördinatoren (Steven Thielemans en Christine De Weerdt), aangevuld met 2 FTE consulenten (Wout De Vuyst en Véronique Van Goethem) vanaf november 2000. Eén PTE administratieve, ondersteunende kracht versterkte het team vanaf april 2002 (Annelies Baert). In de zomer van 2003 werd het ondersteunend kader aangevuld met een tweede PTE administratieve kracht (Nazmiye Sönmez) Ondanks een wissel begin 2003 voor de functie van erfgoedbeleidscoördinator (Hendrik Defoort volgde Steven Thielemans op) en 2 kleinere vervangingen van administratieve medewerkers is de ploeg van Gent Cultuurstad vzw zeer stabiel. Er is weinig verloop. Om flexibel en efficiënt te kunnen werken, werd de vaste kern regelmatig aangevuld met tijdelijke projectmedewerkers, zoals bijvoorbeeld: project erfgoed van etnisch-culturele minderheden (Hilmi Kaçar) Veldstraat (Stijn Swings en Raf Trommelmans) Expo 58 (Yana Vandendriessche) ZIEK. Tussen lichaam en geest (Mieke Renders) Om het vaste team te ondersteunen kwam er vanaf 14/09/2007 een communicatieverantwoordelijke STAM bij (Sarah Maréchal); Ad hoc en als het nodig was, werd ook een beroep gedaan op zelfstandige partners voor bijvoorbeeld: Coördinatie Gentse Museumnacht (Anja Hellebaut) Tentoonstelling Veldstraat (Terenja Van Dijck) Vanaf 1 januari 2005 kwam een onderzoeker (Maria De Waele) over van het MIAT naar het STAM en werd, dankzij een financiële tussenkomst van het Agentschap voor binnenlands bestuur van de Vlaamse Gemeenschap, extra geïnvesteerd in de uitbouw van de stadsklassen (Frederik Verstraete en Silke Haerick). In 2007 ging

16


een nieuwe beheersovereenkomst tussen de stad Gent en de vzw Gent Cultuurstad in. Dat betekende op personeelsvlak dat volgende personeelsleden het team kwamen versterken: Collectieverantwoordelijke STAM (Jeannine Baldewijns) Toezichter (Roger Cloetens) PTE administratieve kracht (Nazmiye Sönmez) Een gebouwenverantwoordelijke (aanwerving wordt verwacht begin 2008). Sinds de beginjaren van het convenant wordt ook in ‘manuren’ bijgedragen door het departement Cultuur van de Stad Gent. Voor details verwijzen we graag naar de jaarlijkse verslagen.

2.1.2.2. De werkvorm De huidige werkvorm van de Gentse erfgoedcel is misschien nog het best te omschrijven als een ‘adhocratie’ (concept uit Mintzberg H., The structuring of organisations, Prentice Hall, 1979.) Deze werkvorm wordt vooral gekenmerkt door een grote beweeglijkheid, horizontale relaties, taakgerichtheid, flexibiliteit, multidisciplinariteit en een groot onderling vertrouwen en respect. Volgens Henri Mintzberg is deze werkvorm vooral van toepassing op organisatiestructuren als een denktank, een researchgroep en een expeditie…. Vooral de notie ‘expeditie’ lijkt ons zeer passend bij Gent Cultuurstad vanaf de pioniersjaren van 2000. Zoals een externe stakeholder het formuleerde in zijn antwoord op de bevraging (zie I.2. Het (erfgoed)beleidsplanningsproces in Gent: brede participatie in functie van een gedragen verhaal ): “Gent”/Erfgoedbeleid Gent heeft dus al enkele jaren de reputatie van in de voorhoede te werken, een voortrekker te zijn, de tijd wat vooruit te zijn en eigenlijk ook, als we het kort door de bocht en positief samenvatten, om de “ontwikkelingen in het eerste decennium van de 21e eeuw op erfgoedbeleid” te incarneren. Leuk maar ook een grote uitdaging om dit het volgende decennium over te doen. Hoe vermijden we dat de wet van de remmende voorsprong optreedt, in het bijzonder rond het STAM?” Bovenstaande quote geeft duidelijk aan waar de uitdaging op organisatie- en personeelsvlak ligt: de ‘expeditie’ omzetten in een ‘basis’ van waaruit de dynamiek verder wordt ontplooid. Misschien is het kort door de bocht, maar er is wel een parallel met een expeditie die nu een ‘kamp’, een fysieke basis gaat opbouwen. Het voordeel is dat de expeditie niet alleen meer ‘vooruittrekt’ maar ook een zichtbare plek krijgt. Het nadeel is dat ze zich ook zal moeten gaan bezighouden met het ‘fysieke onderhoud’ van de basis en het permanent betrekken van die basis bij de ‘expedities’. Welke organisatievorm daaraan het best tegemoet komt, is een van de ‘expedities’ die we in de volgende

17


beleidsperiode willen ondernemen. Met welke organisatievorm garanderen we het best dat het ‘base camp’ efficiënt gerund wordt en dat er toch mogelijkheden blijven om steeds nieuwe expedities te ondernemen?

2.1.2.3 De positie binnen de stad

18


2.1.3 Financieel Voor de uitvoering van het erfgoedconvenant ontvangt Gent Cultuurstad vzw sedert 1/1/2005 (decretale fase) jaarlijks 448.450 euro subsidie van de Vlaamse Gemeenschap, agentschap Kunsten en Erfgoed. Daarnaast zijn er nog de middelen van de stad Gent en andere middelen (andere overheden of partners). Onderstaande tabel geeft de evolutie weer van de ontvangsten en het aandeel daarin van de verschillende partners/overheden.

500.000,00 €

450.000,00 €

400.000,00 €

Vlaamse Gemeenschap - Erfgoedconvenant

350.000,00 €

300.000,00 €

250.000,00 €

Stad Gent

200.000,00 €

150.000,00 €

Andere inkomsten

100.000,00 €

50.000,00 € 0,00 € 2005

2006

2007*

2008*

De investeringen van de stad Gent zijn jaarlijks toegenomen en zullen in 2008 zelfs de middelen die vanuit de Vlaamse Gemeenschap voor de uitvoering van het erfgoedconvenant worden ter beschikking gesteld, overstijgen.

19


2.2 Externe analyse 2.2.1 Maatschappelijke context Deze schets van de maatschappelijke context is gebaseerd op de omgevingsanalyse die o.l.v. het stedelijke Departement Stafdiensten werd gemaakt i.f.v. ‘Gent 2020’, het strategische meerjarenplan van de stad. Gent is een Vlaamse grootstad waarbij de kleinschaligheid en veelzijdigheid als voordeel worden beschouwd Historisch gezien is Gent steeds een gastvrije, rebelse stad geweest die blijk heeft gegeven van grote autonomie en vrijheidsstreven ten opzichte van grootmachten, een voorvechter van stedelijke autonomie. Gent was betrokken bij verschillende innovaties onder meer in de textielindustrie en in de georganiseerde arbeidersbeweging. Ook vandaag heeft Gent nog steeds een uitgesproken experimentele rol, bijvoorbeeld op het vlak van muziek. Kenmerkend voor Gent is de veelzijdigheid als kleine grootstad, waarbij de kleinschaligheid als voordeel wordt beschouwd. Gent is zowel een studentenstad, een toeristenstad, een havenstad, een sportstad als een bruisende cultuurstad. Deze veelzijdigheid en diversiteit zijn kenmerkend voor Gent als stad. Imago-onderzoek voor Gent is erg schaars. Uit een onderzoek in 2000 bleek een positief imago voor de binnenstad, die geldt als visitekaartje voor Gent en als plek waar belangrijke stedelijke functies samenkomen. Gent wordt daarbij beschreven als een compacte stad in een prachtig cultuurhistorisch kader vol diversiteit en verrassingen met een ruim winkel-, horeca- en recreatieaanbod. Imagobepalers uit het culturele veld zijn de historische stad, het S.M.A.K., het NTGent en de musea en podiumkunsten in het algemeen. In 2000 vindt 73% van de Gentenaars de Gentse Feesten het meest imagobepalende evenement van Gent. Alle actoren van de Gentse Feesten vinden trouwens dat de Feesten de stad Gent aantrekkelijker maken als toeristische bestemming en de meeste zien ze ook als bepalend voor de uitstraling en het imago van de stad. De Gentse Feesten kunnen met hun diversiteit best als een kwalitatief cultureel volksfeest omschreven worden. Ook de aanwezige cultuur, de sfeer en de gezelligheid worden vermeld in 2000, wat later in 2005 bevestigd wordt als Gent door Toerisme Vlaanderen wordt uitgeroepen tot gezelligste stad van Vlaanderen. De gezelligheid van Gent vind je in het bruisende culturele leven, in het wandelen langs historische gebouwen en monumenten en moderne architectuur, op de vele terrasjes en in de verkeersvrije winkelstraten. Ook de inspanningen zoals Gent lichtstad en een opwaardering van de historische wateren in de binnenstad hebben hiertoe bijgedragen.

20


Uit een survey die jaarlijks werd uitgevoerd tussen 2000 en 2005 bij kiesgerechtigde Gentenaren blijkt dat de tevredenheid over het globale stadsbeleid er lichtjes maar gestaag op vooruitgegaan is tussen 2000 en 2005. Wanneer we de tevredenheid nagaan over specifieke aspecten van het beleid zien we als toppers de bibliotheek, het toerisme, de brandweer en de monumentenzorg. Ook het cultuurbeleid, het onderwijs, het openbaar vervoer en de sportinfrastructuur scoren goed. Achteraan bengelen facetten zoals het parkeerbeleid, de openbare werken, de stadsfinanciën en het migrantenbeleid. De gezinsomvang is gedaald en vergrijzing wordt verwacht vanaf 2012 Gent is een kleine grootstad met diversiteit, veelzijdigheid, de Gentse Feesten, sfeer en gezelligheid als troeven. Gentenaars wonen graag in Gent en zijn fier op hun stad. Hoewel de stadsvlucht is gekeerd via selectieve instroom van voornamelijk niet-Belgen, blijft bij Belgen het patroon van emigratie naar perifere stadsdelen en randgemeenten zichtbaar. De gezinsverdunning is opvallend: al 45% van de huishoudens betreft alleenstaanden en 30% heeft twee gezinsleden. Prognoses verwachten een gestage toename van het bevolkingsaantal van Gent en een vergrijzing pas vanaf 2012 bij de instroom van de babyboomgeneratie bij de senioren. Gent wordt in toenemende mate een gediversifieerde, multiculturele samenleving Diversiteit is eigen aan iedere grote stad, waar ook ter wereld. Het gaat niet enkel om etnisch-culturele diversiteit, maar ook om diversiteit gebonden aan leeftijd, geslacht, seksuele voorkeur, overtuigingen, sociaal-economische positie en fysieke kenmerken. Al deze groepen hebben hun eigen beleving van de stad en hun eigen behoeften. Bovendien is er ook diversiteit aanwezig binnen minderheidsgroepen. Er bestaat dus niet zoiets als dé jongere, dé holebi, dé allochtoon. Wel zien we dat algemeen deze groepen vaak meer kwetsbaar in de samenleving staan en vaak ondervertegenwoordigd zijn of minder gemakkelijk participeren op verschillende levensdomeinen. Diversiteit is ook geografisch merkbaar, en wijken vertonen dan ook onderling verschillen. Ongeveer 15% van de Gentenaars behoort tot etnisch-culturele minderheden, waarbij we naast de grote Turkse en Marokkaanse gemeenschappen vele nieuwe nationaliteiten aantreffen die de diversiteit in de stad vergroten. Hierdoor wordt multiculturaliteit – in de zin van het bestaan van al dan niet gewenste regelmatig terugkerende contacten tussen leden van verschillende etnische groepen - hoe langer hoe meer een realiteit voor alle Gentenaars.

21


Eén derde van de Gentse bevolking is jonger dan 26 en één derde ouder dan 55 jaar. Binnen deze groepen zien we ook grote verschillen naar nationaliteit, verblijfsduur in Gent, activiteitsniveau, sociaal kapitaal, zorgbehoevendheid en vermogen. Het aandeel van holebi’s in de bevolking wordt in België geschat op 5 à 10%, maar in een grote stad ligt dit percentage hoger. Vermoedelijk kampt 10% van de bevolking met een fysieke, auditieve, visuele of verstandelijke handicap. In Gent is 61% van de senioren lid van een of meer verenigingen. 15% van de senioren doet aan vrijwilligerswerk. Anderzijds kampt bijna één vijfde van de Gentse senioren met eenzaamheidsgevoelens en bijna 40% van de ondervraagden heeft het gevoel niet meer mee te tellen. Ook zien we een ondervertegenwoordiging van senioren in de actieve samenleving Voor al deze groepen is het nodig de discriminatie te minimaliseren en inspraaken participatiemogelijkheden te maximaliseren. De dualisering van de samenleving zet zich voort Dualisering wordt eenvoudig uitgelegd door de frase ‘de armen worden armer en de rijken rijker’. Het gemiddelde inkomen per belastingsaangifte in Gent bedraagt in 2002 22.072 euro, tegenover 25.620 euro in Vlaanderen. Gent scoort hier laag ten opzichte van de andere Vlaamse centrumsteden en heeft het grootste aandeel lage inkomens van de centrumsteden. Dualisering uit zich echter niet enkel in financiële verschillen, maar ook in verschillende mate van participatie in de samenleving. Terwijl ‘de rijken’ zich gemakkelijk kunnen handhaven in de samenleving, vallen ‘de armen’ alsmaar vaker uit de boot op verschillende leefdomeinen. Armoede is een specifieke vorm van sociale uitsluiting waarbij uitsluiting vaak optreedt op verschillende leefdomeinen die aan mekaar gelinkt zijn: inkomen, arbeid, onderwijs, gezondheid, recht, gemeenschapsfaciliteiten of cultuur. De aantrekkingskracht van het onderwijs in Gent Gent mag zich qua onderwijsaanbod overtuigend ‘stad van kennis’ noemen. Zowel voor het secundair als het hoger onderwijs heeft Gent een centrumfunctie. Getuige daarvan zijn voor het hoger onderwijs in Vlaanderen de hoogste studentenaantallen voor de Hogeschool Gent en voor de Universiteit Gent. Het gaat om ca 60.000 studenten in Gent, waarvan ongeveer de helft aan de universiteit. Gent is ook een scholierenstad. De kracht zit in de diversiteit van het aanbod: de veelheid aan studierichtingen aanwezig in zowel algemeen-, technisch-, beroeps- als kunstonderwijs.

22


Gent heeft een groot aanbod aan sport, recreatie en vrije tijdsbesteding maar de behoefte blijft groot Uit het leefbaarheidsonderzoek van 2005 blijkt dat 25% van de Gentenaars sport (wandelen, fietsen en andere sporten) als belangrijkste vrije tijdsactiviteit vernoemt. Lezen (11%) en vrienden of familie bezoeken/ontvangen, tijd voor het gezin (8%) komen op de tweede en derde plaats. Ruim de helft van de Gentenaars participeert actief aan het verenigingsleven, dat blijkt ook uit de veelheid aan Gentse sociaal-culturele verenigingen. Cultuur in Gent omvat een rijk erfgoed, frequent bezochte musea, een diverse podiumkunstensector, verschillende presentatieplatformen voor de beeldende kunsten, verschillende initiatieven rond film en letteren, én een nagenoeg compleet aanbod aan kunst en cultuureducatie. Sportbeoefening en cultuurparticipatie kennen echter in vele gevallen nog een financiële drempel. Er zijn heel wat positieve signalen over de sociale betrokkenheid in Gent. De Gentenaars zijn in het algemeen tevreden over de sfeer en de sociale relaties in hun buurt en hebben vertrouwen in hun buren. Een groot deel van de Gentenaars is actief in verenigingen, waarbij de jongeren (71%) en actieve senioren (59%) de koplopers zijn. Een kleine helft van de Gentenaars heeft vertrouwen in de medemens en in de stedelijke overheid. Van belang in dit kader is dat leden van een vereniging duidelijk meer vertrouwen hebben in de medemens dan inwoners die niet actief geëngageerd zijn in het verenigingsleven. In Gent doet 18% van de inwoners aan vrijwilligerswerk in 2005. Sommige cijfers nuanceren dit positieve beeld. De deelname aan activiteiten in de buurt is niet zo veralgemeend. De tijd die men doorbrengt voor TV en computer is toegenomen. Zwakkere groepen in de samenleving hebben duidelijk minder goede sociale relaties en zijn minder betrokken in verenigingen en bij activiteiten en hebben minder vertrouwen in de medemens. In achtergestelde buurten in grote steden in België, waaronder Gent, blijken de sociale netwerken vaak minder uitgebreid en kwalitatief niet bevredigend. Sociale betrokkenheid is dus geen universeel gegeven. Tenslotte, afstemming is een notie die als een rode draad door deze thema’s loopt. De nood aan afstemming van onderwijs op arbeidsmarkt. De nood, zowel binnen het lokaal cultuurbeleid, het lokaal sportbeleid, als het lokaal sociaal beleid, aan afstemming van vraag op aanbod, met aandacht voor doelgroepen, rekening houdend met de grenzen van de infrastructurele mogelijkheden. En, niet te vergeten, de nood om het eigen domein te overstijgen en af te stemmen op andere domeinen. Innovatief denken en dynamisch handelen zijn nodig om deze afstemming te realiseren enerzijds door goedlopende processen te verankeren en anderzijds door via creativiteit knelpunten op te lossen.

23


Wijken verschillen sterk van elkaar Wanneer we spreken over ‘Gent’, dan gaat het over de stad Gent, samengesteld uit 10 deelgemeenten waarvan Gent-centrum het meest centraal gelegen is. De andere deelgemeenten zijn Wondelgem, Oostakker, Sint-Amandsberg, Ledeberg, Gentbrugge, Zwijnaarde, Sint-Denijs-Westrem, Afsnee, Drongen, Mariakerke en de kanaaldorpen Sint-Kruis-Winkel, Mendonk en Desteldonk. In 2003 werden in het kader van de Gebiedgerichte Werking 25 wijken afgebakend en gegroepeerd in 7 stadsdelen. De binnenstad is het historisch, cultureel, handels- en dienstencentrum dat niet alleen regionaal, maar tevens op internationaal niveau functioneert en dat sterk het beeld bepaalt voor Gent. De omvangrijke stedelijke ruimte vormt een aaneengesloten bebouwing rond de binnenstad, strekt zich uit tot in de kanaalzone en is langs radiale steenwegen vergroeid met de randstedelijke kernen. De interne structuur van deze stedelijke ruimte is evenwel naar karakter en naar functioneren erg verschillend en weerspiegelt sterk de maatschappelijke ontwikkeling. De stadsring omringt de historische Kuip en fungeert als ringvormige verkeersader met vooral grootschalige residentiële -, commerciële - en kantoorontwikkelingen. De 19eeeuwse arbeiderswijken, dens en verweven met groot- en kleinschalige industriële complexen, zijn gegroeid binnen en buiten de voormalige stadswallen, nu grotendeels het tracé van de stadsring. De stadsrand waaiert uit over een ruim gebied en heeft een meer monofunctioneel-residentieel karakter, gekenmerkt door een minder dense bebouwing. Stadsdelen verschillen ook van mekaar in hun troeven en problemen. In Gentcentrum kan men genieten van de nabijheid van het historisch erfgoed, de handel, de cultuur, het onderwijs, maar draagt men ook wel de druk die dat met zich meebrengt zoals parkeerdruk, bereikbaarheid en geluidsproblematiek. Algemeen is er een gebrek aan laagdrempelige multiculturele ontmoetingsplaatsen. De mate van samenhorigheid, verenigingsleven en geëngageerde bewoners verschilt echter sterk tussen verschillende buurten in Gent-rand. Uit de bevolkingscijfers blijkt dat de wijken van de 19de-eeuwse gordel een significant groter aandeel kansarme gezinnen, niet-Belgen en mensen op het wachtregister voor asielzoekers huisvesten. We kunnen er vanuit gaan dat deze wijken dan ook een grotere aantrekkingskracht uitoefenen op deze bewoners. Uiteraard is dit gelieerd aan de huisvestingssituatie met meer goedkope woningen van mindere kwaliteit. Ook in de kansarmoedeatlas werden in 2002 veel van deze wijken in de 19e-eeuwse gordel afgebakend als actiegebied om de meervoudige

24


achterstelling tegen te gaan. Anderzijds merken wij dat steeds meer jonge mensen en tweeverdieners er bewust voor kiezen in wijken van de 19e-eeuwse gordel te gaan wonen en er ook te blijven wonen. Stadsvernieuwingsprojecten zijn hier niet vreemd aan. Doordat het imago van deze wijken verbetert, wordt de diversiteit er ook groter. Gent is op goede weg naar een meer participatief beleid, maar blijvende aandacht voor bredere en diepere participatie is geboden Vragen aan mensen om te participeren, veronderstelt een goed functionerende communicatie van de lokale overheid naar haar bewoners. Gentenaars moeten dus eerst goed geïnformeerd worden zodat een vraag naar participatie hen ook daadwerkelijk bereikt. De Stad beschikt over verschillende kanalen om de burgers te informeren. Maandelijks wordt het Stadsmagazine bedeeld in alle brievenbussen in Gent. In het Stadsmagazine worden diverse initiatieven van het stadsbestuur op een vlotte en aantrekkelijke manier belicht. Wekelijks verschijnt er ook een dubbele stadspagina in de donderdageditie van het advertentieblad De Streekkrant: TAM TAM, gebaseerd op de persmededelingen van Stad Gent. Via Stadstelevisie Gent, een informatief magazine op AVS Oost-Vlaamse televisie, wil het stadsbestuur de bevolking in de stad en provincie informeren over de uitgebreide dienstverlening, de infrastructuur, het beleid en stedelijke initiatieven. Verder is er ook heel wat informatie beschikbaar op de stedelijke website, via Gentinfo en meer recentelijk via de infokiosken. De website van de stad wordt frequent gebruikt om informatie op te zoeken. In 2005 waren er 52.165.987 paginaopvragingen op de site, of 68.996.031 hits wanneer we de homepage meetellen. Op het vlak van het aantal hits op de stedelijke website stond Gent in 2001 op de 4e plaats van 65 steden in de 15-EU landen die deelnemen aan de urban audit. De informatie over de Gentse Feesten, de woonsite en het stadsplan worden het vaakst geraadpleegd. Via de digitale infokiosken is ook heel wat informatie beschikbaar voor wie in de stad rondloopt. Sinds 2005 kan men op 20 plaatsen in de stad, zowel in het centrum als in de perifere stadsdelen, dag en nacht allerhande informatie opzoeken en de Gentse evenementenkalender raadplegen. Deze informatie kan ook worden afgedrukt. Sinds 2003 functioneert Gentinfo als centraal aanspreekpunt voor de Gentenaar, waarmee men de bewoners correct en tijdig informeert over beslissingen van het stadsbestuur, over het stadsleven in het algemeen of bij crisissituaties.

25


Uit een enquête in 2006 blijkt dat 64% van de Gentenaars zich in het algemeen voldoende geïnformeerd voelt door de stad, wat een toename is met 5% sinds 2004. Meer specifiek zien we dat ongeveer 79% van de inwoners zich goed geïnformeerd voelt over wat er in de stad aan activiteiten doorgaat. Cultuur en toerisme in Gent Gent heeft als cultuurstad heel wat troeven voor toerisme. Gent kan worden gekarakteriseerd als een historische stad die gedurende meer dan zes eeuwen een prominente rol in de geschiedenis van Vlaanderen heeft gespeeld, getuige het rijke bouwkundige en culturele erfgoed. Het historische centrum en de aanwezigheid van water, de culturele activiteiten en de winkelstraten lokken veel bezoekers en toeristen naar Gent. De Gentse bezienswaardigheden, zoals toeristische, culturele en tijdelijke tentoonstellingen lokken heel wat bezoekers. Het totaal aantal bezoekers van de belangrijkste van deze attracties bedraagt per jaar ongeveer 1.300.000. De grootste trekpleisters zijn het Gravensteen, het Lam Gods in de SintBaafskathedraal en de Sint-Niklaaskerk. Ook het Design Museum Gent doet het opmerkelijk goed de laatste jaren. In het toeristisch infokantoor kwamen in 2005 334.979 bezoekers, waarvan er 147.529 een vraag stelden. De grootste groep daarvan zijn Belgen gevolgd door inwoners van de buurlanden. Spanje komt sinds 2004 op de vierde plaats en laat Groot-Brittannië en Duitsland achter zich. Er is ook een aanzienlijk aantal Amerikanen en Japanners, dat om informatie vraagt. Als maat voor het ‘bruisend’ toerisme wordt ook het aantal overnachtingen in de stad bekeken. Het aantal hotelovernachtingen bedroeg 675.773 in 2006. 83% ervan zijn hotelovernachtingen. 75% van de overnachtingen zijn naar aanleiding van vakantie of ontspanning, slechts 4% voor congressen of seminaries en 21% voor andere beroepsdoeleinden. Het aantal dagtrips naar Gent werd in 2000 geraamd op 1,7 miljoen. De algemene stijging van het dag- en verblijfstoerisme is in Gent het grootst in vergelijking met de andere Vlaamse kunststeden. Ook het watertoerisme lijkt de laatste jaren te stijgen. Samenvattend Uit de omgevingsanalyse komen een aantal onderwerpen en/of aandachtspunten bovendrijven: cultuur – zowel het cultuurhistorisch erfgoed als het brede cultuuraanbod – en de Genste Feesten zijn imago-bepalend voor Gent ; Gent is en blijft een onderwijsstad; belangrijke demografische ontwikkelingen zijn de te verwachten vergrijzing vanaf 2012 en een verdere ‘multiculturalisering’ van de bevolking ;

26


het tegengaan van de voortschrijdende dualisering moet in al haar facetten een aandachtspunt blijven ; Gent kent een actief verenigingsleven dat echter niet alle lagen van de bevolking bereikt; de verschillende stadsdelen hebben hun eigen troeven en problemen, maar delen de nood aan laagdrempelige multiculturele ontmoetingsplaatsen.

Samenvattende SWOT maatschappelijke context: Sterktes • Interesse Gentenaren/betrokkenheid • Gespreide ligging diverse erfgoedactoren binnen zone 9000 • Dé onderwijsstad (UG, Hogescholen) • Permanente instroom jonge mensen • Sterk sociaal cultureel leven • Gastvrijheid • Elan van vernieuwing en kwaliteitsverhoging in Vlaamse erfgoedlandschap • Imago Gent als goed bestuurde stad

Zwaktes • Werkdruk • Sociologische samenstelling bevolking

Kansen • Aanwezigheid UG, Hogescholen, IBBT, … • Cultuurtoerisme • Digitale revolutie (ontsluiting) • Vergrijzing (babyboomers) • Diversiteit • Grootste studentenpopulatie in Vlaanderen

Bedreigingen • Overaanbod vrijetijdsmarkt • Vergrijzing erfgoedverenigingen • Onderwaardering rand

2.2.2 Bestuurlijke context Het stedelijke kader voor dit beleidsplan heeft een dubbel tijdsperspectief en bestaat uit verschillende componenten. Het Bestuursakkoord zet de lijnen uit voor de komende zes jaar, dus tot 2012. Het strategische plan van de stad – in uitvoering van het gemeentedecreet – formuleert een nieuwe stadsmissie, die weergeeft welke stad Gent moet zijn geworden in 2020. De vijf hoofdstrategische doelstellingen die deze missie begeleiden, houden strategische en beleidsmatige keuzes in en beschrijven het pad om in 2020 de missie te bereiken.

27


In uitvoering hiervan worden departementale strategische doelstellingen geformuleerd. Deze beschrijven - op legislatuurbasis - hoe het betrokken departement (i.c. Cultuur) meewerkt aan de operationalisering van de hoofdstrategische doelstellingen. Het Stedelijk Bestuursakkoord Naast het hoofdstuk Cultuur bevat het Bestuursakkoord meerdere ambities waardoor cultuur zich aangesproken voelt en waaraan cultuur een bijdrage wil leveren. De uitbouw van een gastvrij en verdraagzaam Gent waarin “alle Gentenaars moeten kunnen genieten van de boeiende dingen die onze stad te bieden heeft” is een doelstelling waarin cultuur een rol kan en wil spelen. Ook het versterken van de lokale democratie middels “het mogelijk maken van dialoog, en het feit dat iedereen op gelijkwaardige manier aan deze dialoog kan deelnemen (…)” is een doelstelling die cultuur deelt. Aan het erkennen van de identiteit van de wijken en de deelgemeenten, het stimuleren van het wijkgevoel en het schenken van aandacht aan de noden die vooral daar aanwezig zijn wil cultuur onverkort verder meewerken. Spelers zoals de Dienst Kunsten, de bibliotheek, het Cultuurcentrum-Gent en de erfgoedsector zijn hier de troeven van het Departement Cultuur. In de grote stedelijke ontwikkelingsprojecten en de voorgenomen renovatie van wijken rond het stadscentrum, zoals beschreven in het Bestuursakkoord, was cultuur reeds in de afgelopen beleidsperiode een prominente partner. Dit engagement wordt gecontinueerd. Gent, een scheppende stad De nieuwe missie van de stad luidt als volgt: ‘Gent, een scheppende stad, die door een doorgedreven bundeling van alle creatieve krachten een voortrekkersrol speelt bij de ontwikkeling van een duurzame, solidaire en open samenleving’. De vijf hoofdstrategische doelstellingen om deze missie waar te maken luiden: 1. Kennis, innovatie en creativiteit: Ten laatste in 2020 is Gent internationaal erkend als centrum voor innovatie en experimenten en is Gent een voortrekker in de evolutie naar een lerende en creatieve samenleving. 2. Sociale pijler duurzaamheid: In 2020 heeft elke Gentenaar, ongeacht geslacht, leeftijd, afkomst, geloofsovertuiging, seksuele voorkeur, handicap of socio-economische situatie, toegang tot alles wat de samenleving te bieden heeft en is voor elke Gentenaar

28


gelijke toegang tot kwaliteitsvol leven, wonen, werken en onderwijs maximaal gegarandeerd. 3. Economische pijler duurzaamheid: In 2020 is Gent een Europese centrumstad en een Vlaamse poort op de wereld, die zich onderscheidt door een dynamische en gediversifieerde economie met een sterke maritieme groeipijler, gedreven door partnerschappen die mensen, middelen en ideeën samenbrengen. 4. Ecologische pijler duurzaamheid: Tegen 2020 biedt Gent haar inwoners een gezonde en kwaliteitsvolle leefomgeving en heeft Gent een kleinere ecologische voetafdruk. 5. Communicatie en inspraak: In 2020 is de inspraak in de besluitvormingsprocessen maximaal georganiseerd. Een belangrijke voorwaarde om dit te bereiken is een op maat gesneden en doelmatige communicatie. Vanuit zijn specifieke invalshoek wil het Departement Cultuur in deze beleidsperiode een bijdrage leveren aan de doelstelling rond ‘kennis, innovatie en creativiteit’, aan de sociale en de economische pijler en aan de doelstelling ‘communicatie en inspraak’. Hierna worden de strategische doelstellingen van de stad en die van het Departement Cultuur met mekaar verbonden. Kennis, innovatie en creativiteit: DEPARTEMENTALE STRATEGISCHE DOELSTELLING CULTUUR 1 Als actor en als regisseur bouwt het Departement Cultuur Gent uit tot een stad van creatie en erfgoed met Europese ambitie en met een sterk ontwikkeld cultuurhistorisch bewustzijn. Dit gebeurt in permanent overleg en in een gestructureerde samenwerking tussen het Departement cultuur, de cultuursector en andere relevante partners in eigen stad en in binnen- en buitenland. DEPARTEMENTALE STRATEGISCHE DOELSTELLING CULTUUR 2 Het Departement Cultuur zal zijn cultureel ondersteuningsapparaat maximaal inzetten op de uitbouw van Gent als stad van creatie en erfgoed, met bijzondere aandacht voor innovatie en experiment. DEPARTEMENTALE STRATEGISCHE DOELSTELLING CULTUUR 3 Het Departement Cultuur investeert in innoverend onderzoek en in kennisopbouw op Europees niveau. Het verankert de zelfverworven kennis en vernieuwende benaderingen in andere gerelateerde beleidsdomeinen.

29


Sociale pijler duurzaamheid: DEPARTEMENTALE STRATEGISCHE DOELSTELLING CULTUUR 4 Het Departement Cultuur wil maatschappelijke emancipatie stimuleren door de bevordering van de participatie aan cultuur en de kennis van cultuur. DEPARTEMENTALE STRATEGISCHE DOELSTELLING CULTUUR 5 We willen de verschillende culturen in onze stad zichtbaar maken, promoten en erkennen en een open klimaat creëren waarin ze elkaar in wederzijds respect ontmoeten en bestuiven. DEPARTEMENTALE STRATEGISCHE DOELSTELLING CULTUUR 6 We willen cultuur op een dynamische manier inschakelen in de ruimtelijke ontwikkeling van onze stad. Economische pijler duurzaamheid: DEPARTEMENTALE STRATEGISCHE DOELSTELLING CULTUUR 7 Het Departement Cultuur stimuleert het cultureel ondernemerschap in onze stad en versterkt het cultureel imago van Gent met het oog op de ontwikkeling van een gunstig investeringsklimaat. Communicatie en inspraak: DEPARTEMENTALE STRATEGISCHE DOELSTELLING CULTUUR 8 Het Departement Cultuur wil ten laatste in 2013 de cultuurcommunicatie optimaliseren en de kwaliteit in het cultuuraanbod duiden. DEPARTEMENTALE STRATEGISCHE DOELSTELLING CULTUUR 9 Het Departement wil een inhoudelijke dialoog organiseren tussen de Gentenaars en de cultuursector in een innovatief klimaat van communicatie. Opmerking: Dit kader is sturend voor de verschillende stedelijke actoren in alle beleidsdomeinen. In de beschrijving van het planningsproces werd aangegeven dat met verschillende diensten en partners werd gewerkt rond de beleidsafstemming. Provinciaal, Regionaal en Internationaal Erfgoedbeleid Sinds het midden van de jaren 1990 heeft de Vlaamse Gemeenschap voor de sector heel wat cruciale wetgevende intitiatieven ontwikkeld. De centrale doelstelling is de ontwikkeling van een integraal en geïntegreerd erfgoedbeleid of

30


het stimuleren van een professionele zorg voor en een actieve ontsluiting van het cultureel erfgoed. Het erfgoedveld wordt vooral veel breder geïnterpreteerd, waarbij de schotten tussen zogenaamde hoge en lage cultuur maximaal vervagen en waarbij er vooral oog is voor de noodzaak tot voortdurende actualisering van de betekenissen van het erfgoed. Het is duidelijk de doelstelling om de vaak stiefmoederlijke behandeling van de Erfgoedsector t.o.v. andere beleidsdomeinen weg te werken. Een cruciale stap daartoe is de eenmaking van alle decretale kaders (erfgoeddecreet, archiefdecreet, volkscultuur, … ) in het nieuwe erfgoeddecreet. Via het opzetten van een aantal overlegstructuren slaagden het kabinet van minister Anciaux en het Agentschap Kunsten en Erfgoed erin om de sector in hoge mate te betrekken bij de totstandkoming van dit nieuwe decreet. Afhankelijk van de budgettaire kaders draagt dit decreet de potentie in zich om de erfgoedsector daadwerkelijk een volwaardige partner te maken in het cultuurlandschap en om het Vlaamse erfgoedbeleid ook internationaal te profileren. Zoals op wellicht alle beleidsdomeinen spelen ook hier de hervormingen van de Belgische staatsstructuren in de afgelopen decennia een vaak storende rol. Niet alleen heeft de Belgische archiefwet van 1955 tal van implicaties waar het erfgoeddecreet geen vat op heeft, maar bovenal maakt het feit dat onroerend erfgoed (monumenten, landschappen, archeologie, varend erfgoed, heraldiek, …) een Gewestmaterie is een daadwerkelijk integraal erfgoedbeleid in wezen onmogelijk. In Gent blijft men resoluut opteren voor een complementair beleid van gecoördineerde samenwerking tussen onroerend, roerend en immaterieel erfgoed. Inzake de mogelijkheden tot internationale profilering is het hoopgevend dat de notie erfgoedgemeenschap uit de Kaderconventie van de Raad van Europa (Faro, 2005) vrij centraal komt te staan in het nieuwe decreet. Een erfgoedgemeenschap is ‘een gemeenschap die bestaat uit organisaties en personen die een bijzondere waarde hechten aan het cultureel erfgoed of specifieke aspecten ervan en die het cultureel erfgoed of die aspecten ervan wenst te behouden en door te geven aan toekomstige generaties’. Zoals de conventie van Faro onderschrijft ook de Vlaamse Gemeenschap dat een duurzaam gebruik van erfgoed cruciaal is voor de levenskwaliteit en de ontwikkeling van de mensheid. Ook de implicaties van de UNESCO-conventie voor de bescherming van immaterieel cultureel erfgoed werden verwerkt in de nieuwe decretale krijtlijnen. De inhoudelijke meerwaarde hiervan hoeft geen betoog. Met het oog op een maximaal rendement van die meerwaarde worden ook organisatorisch grondige wijzigingen in het vooruitzicht gesteld met het nieuwe decreet. Zo komt er voor de hele sector één steunpunt, dat niet toevallig de naam Faro zal voeren. Dit zal ongetwijfeld de integrale en geïntegreerde werking ten goede komen. Voor het eerst ook wordt echt ingezet op de ontwikkeling en dynamiek van een Vlaamse Erfgoedbibliotheek. Voorts wordt de manier van subsidiëren en de daarmee gepaard gaande planlast ook gerationaliseerd, waardoor anderzijds de

31


projectsubsidies efficiënter zullen ingezet kunnen worden. In het decreet worden ook nieuwe ontwikkelingen mogelijk gemaakt door erfgoedgemeenschappen, die focussen op het ontwikkelen en ter beschikkingstellen van expertise rond een bepaalde thematiek of problematiek. Via het verankeren van de erfgoedconvenants als beleidsinstrument blijft de Vlaamse Gemeenschap het uitbouwen van het cultureel erfgoedbeleid door lokale besturen ondersteunen. Met de mogelijkheid tot creatie van fora voor een geïntegreerde erfgoedpraktijk zet het decreet ook in dezen een heuse stap voorwaarts. Los van de inhoudelijke voordelen is dit ook een kanaal om de totaal onevenwichtige ‘lasten-balans’ tussen de verschillende overheden inzake erfgoedbeleid enigszins te corrigeren. In een soort voorafname op het kerntakendebat wordt in het nieuwe decreet duidelijk aangegeven waar de samenwerking met de provinciale besturen een meerwaarde kan opleveren. De provincies kunnen namelijk een beroep doen op een werkingssubsidie voor depotwerking als vanuit samenwerking en kennisuitwisseling een depotbeleid wordt uitgewerkt voor de erfgoedbeheerders op het grondgebied. Het betreft een gevoelige uitbreiding van de taken van de provinciale besturen met heel wat financiële en juridische implicaties. Het is vooralsnog onduidelijk hoe de provincie Oost-Vlaanderen hierop zal inspelen. Het valt te hopen dat hierdoor geen andere taken, die het provinciebestuur inzake erfgoed opneemt, onder druk zullen komen te staan. Los van de exploitatie van een aantal musea en het Caermersklooster in Gent is de provincie niet alleen een belangrijke verstrekker van investeringssubsidies en een aantal reglementen voor projectsubsidies, maar neemt de provincie ook een belangrijke inhoudelijke ondersteunende werking op zich. Meest in het oog springend hierbij zijn de provinciale museumconsulenten (meervoud enkel van toepassing in Oost-Vlaanderen!) alsook de ontwikkeling van MOVE (Musea OostVlaanderen in Evolutie) als instrument. Move werd opgestart in 2003 en heeft als doelstelling ondersteuning te bieden bij collectieregistratie, inclusief het ontwikkelen van hulpmiddelen als een invulboek en een thesaurus. Medio november 2007 maakten zo’n 34 instellingen (samen goed voor 45 musea) gebruik van het systeem waarin zo’n 220.000 objecten werden geregistreerd waarvan een 49000 reeds gepubliceerd. Daarnaast ontwikkelt de provincie ook een archiefbeleid, waarbij in de komende legislatuur de nadruk vooral zal worden gelegd op de digitalisering van landbouwkaarten en de zorg voor bedrijfs- en sportverenigingsarchieven. Tot slot halen we twee initiatieven aan die perfect aantonen hoezeer de provincie Oost-Vlaanderen als geen andere provinciale overheid inzet op erfgoed. Sinds de jaren 1980 ondersteunt ze via het ‘virtuele’ Museum van de Vlaamse Sociale Strijd de door Vlaanderen erkende privaatrechterlijke archieven structureel bij de ontsluiting van hun collecties. Recenter is ze ook structureel partner in bepaalde initiatieven van het CRKC om het behoud en beheer van religieus erfgoed in Vlaanderen te helpen vrijwaren (Cf. www.religieuserfgoed.be).

32


Samenvattende SWOT bestuurlijke context: Sterktes • Complementair beleid (onroerend, roerend, archeologie, immaterieel) • Stad investeert zwaar in deze sector • Sterk sociaal cultureel leven • Nieuwe huisvesting MSK; SAG; DSA • Gastvrijheid • Imago Gent als goed bestuurde stad

Zwaktes • Toegankelijkheid en condities monumenten • Diversiteit

Kansen • Nieuwe erfgoeddecreet (WIJZEN OP FORA) • Cultuurtoerisme • Erfgoed internationaal in de lift • Internationale mogelijkheden citymarketing • Diversiteit • Gent 2020 • Centraal erfgoeddepot

Bedreigingen • Inflatie begrip erfgoed • Onduidelijkheid wetgeving restauratiepremies (onroerend) • Regelgeving volgt de dynamiek van de erfgoedsector niet • Bureaucratisering • Vergrijzing personeelskorps (Cf. instroom 1970s) • Vergrijzing erfgoedverenigingen • Onderwaardering rand • gebrek aan vorming en opleiding medewerkers

2.2.3. Cultuurbeleid Gent De globale visie op het Cultuurbeleid van de Stad Gent voor de periode 20082013 werd verwerkt in het Cultuurbeleidsplan. In wat volgt worden enkel een aantal elementen uit dit globale plan aangestipt. Zo is het cruciaal dat, naast een sterke focus op cultuurcommunicatie, uit het hele participatieve proces rond de opmaak van het cultuurbeleidsplan (Cf. beschrijving planningsproces) een duidelijke focus wordt gelegd op drie inhouden. Eén van die inhouden betreft onroerend en roerend erfgoed. De beleidsopties ivm de erfgoedsector worden in dit plan uiteraard nader toegelicht (Cf. infra). Inzake cultuurcommunicatie werd gestipuleerd dat het cultuurbeleid een inhoudelijke dialoog wil organiseren tussen de Gentenaars en de cultuursector, en

33


dit in een innovatief klimaat van communicatie en inspraak inzake het cultuurbeleid. De doelstellingen inzake cultuurcommunicatie luiden als volgt: 1. Kwaliteitsvolle en innovatieve cultuurcommunicatie duidt de kwaliteit van het cultuuraanbod. 2. De cultuurcommunicatie richt zich tot alle bevolkingsgroepen en heeft publieksverbreding en publieksvernieuwing tot doel. 3. Inspraak, overleg en dialoog over het cultuurbeleid krijgen een aangepast instrumentarium. Behoudens onroerend en roerend erfgoed werden volgende inhouden naar voor geschoven in het cultuurbeleid: Creatie. Gent profileert zich als een Vlaamse creatiestad met Europese ambitie. In een permanent overleg en in een gestructureerde samenwerking tussen het Departement Cultuur, de cultuursector en andere relevante partners in eigen stad en in binnen- en buitenland bouwen we Gent uit tot een Vlaamse creatiestad met Europese ambitie. De inzet op creatie werd vertaald in vijf strategische doelstellingen: 1. In Gent staan de kunsten en de creativiteit van professionele en nietprofessionele kunstenaars centraal, met het oog op de uitbouw van Gent tot creatiestad met Europese ambitie. 2. De etnisch-culturele diversiteit van de bevolking weerspiegelt zich in het cultuuraanbod. 3. Cultuur is een dynamische schakel in de ruimtelijke ontwikkeling van de stad. 4. Het cultureel imago van Gent wordt versterkt met het oog op de ontwikkeling van een gunstig investeringsklimaat en het aantrekken van cultureel ondernemerschap. 5. Er is structureel overleg en samenwerking tussen het Departement Cultuur, de kunsten- en cultuursector en zijn partners in eigen stad en in binnen- en buitenland, met als doel de gezamenlijke uitbouw van Gent als creatiestad met Europese ambitie.

Cultuurparticipatie en culturele participatie Gent wordt aanzien als een stad waarin op een positieve manier wordt omgegaan met de maatschappelijke rol van cultuur, een stad die cultuur op een

34


juiste manier inzet in en voor de stedelijke samenleving, een stad waarin het inzicht leeft dat cultuur een actieve actor in de gemeenschap is. De inzet op cultuurparticipatie en culturele participatie werd vertaald in vijf strategische doelstellingen: 1. Alle inwoners van Gent hebben toegang tot cultuur en de kennis van cultuur. 2. Het cultuuraanbod is gespreid over de hele stad. 3. Participatie aan cultuur wordt gefaciliteerd. 4. Cultuur is een hefboom voor maatschappelijke participatie en gemeenschapsvorming. 5. Cultuur, onderwijs en levenslang leren zijn op elkaar afgestemd. Samenvattende SWOT cultuurbeleid Gent: Sterktes • Interesse Gentenaren/betrokkenheid • Aanwezige expertise • Openheid voor vernieuwende experimenten • Sectoroverschrijdende samenwerking • Publieksgerichte werking (itt ivoren toren-mentaliteit) • Sterk sociaal cultureel leven • Nieuwe huisvesting MSK; SAG; DSA • Dynamische kunstensector • Gastvrijheid

Zwaktes • Gebrekkige vertaling van het zicht op bezoekersprofielen (communicatiekanalen) • Onvolledige digitale collectieregistratie en –inventarisatie • Versnippering (expertise, collecties, …) • Afwezigheid Synergie publicatiebeleid • Organisatorische onderbouw • Geen structurele marketing/vermarkting • Versnipperde Communicatie • Onvoldoende uitstraling als Europese cultuurstad • Zeer beperkte aanwezigheid van professionele spelers buiten de zone 9000 • Geen stroomlijnen externe dossiers en informatie (subsidiemogelijkheden edm) • Gebrekkige afstemming verzamelbeleid / ongecontroleerde aangroei / geen afstoting • Diversiteit

35


Kansen • Nieuw erfgoeddecreet • Aanwezigheid UGent, Hogescholen, IBBT, … • Cultuurtoerisme • Internationale mogelijkheden citymarketing • Kuip als werelderfgoed • Potenties Gent als culturele hoofdstad • Digitale revolutie (ontsluiting) • Sterke wil tot samenwerking in de sector • Potentieel religieus erfgoed • Vergrijzing (babyboomers) • Diversiteit • Grootste studentenpopulatie in Vlaanderen • Instroom nieuwe personeelsleden • Gent 2020 • Collectiemobiliteit • Centraal erfgoeddepot • Doorverwijsfunctie STAM • Patrimonium Bijlokesite

Bedreigingen • Overbelichting evenementiële / onderbelichting werking i/d diepte • Overaanbod vrijetijdsmarkt • Onderwaardering rand • Gebrek aan vorming en opleiding medewerkers • Onzekerheid over politieke beslissingen en financiële toestand

2.2.4 De erfgoedsector ‘Rome blijft absoluut mijn geliefkoosde, uitverkoren wereldstad....Maar Gent is ook niet slecht’ Hugo Claus Gent is de thuishaven van diverse collecties en monumenten van wereldniveau, maar beschikt door de aanwezigheid van een groot aantal dynamische en gemotiveerde spelers ook over een grote expertise op het vlak van onderzoek, behoud, beheer en ontsluiting van erfgoed. Naast de bezoekerscijfers (zie bijlage 4 voor de bezoekerscijfers van de Gentse bezienswaardigheden 2002 - 2006) blijkt dit ook uit de veelheid aan geregistreerde ‘erfgoedverenigingen’ in Gent (zie bijvoorbeeld www.erfgoedverenigingen.be). Erfgoed is ook sterk aanwezig binnen het goed uitgebouwde en druk gefrequenteerde verenigingsleven, wat zeker een indicatie is voor het bestaan van een breed maatschappelijk draagvlak voor het stedelijk erfgoed. Het erfgoedveld is bijzonder breed. Dit maakt dat bij het opzetten van en vooral presenteren van een omgevingsanalyse keuzes dienen gemaakt. Hoewel het ongetwijfeld schotten lijkt op te trekken die er hoegenaamd niet zijn, opteren we bij de opmaak van deze omgevingsanalyse toch in hoge mate voor een opdeling

36


volgens werkvorm en beheersstructuur. Een van de kenmerken die de erfgoedsector in Gent onderscheidt van andere culturele sectoren is het feit dat de stad niet alleen (bij)stuurt, maar in zeer hoge mate ook zelf exploitant is van talloze huizen en initiatieven. Om een overzicht te krijgen moeten we indelen, met alle vaak artificiële indelingen vandien. Typerend voorbeeld: het Gravensteen en het Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis figureren beiden in de Museumgids van Vlaanderen en Brussel (Antwerpen, OKV, 2005), terwijl ze hier respectievelijk onder monumenten en archieven ressorteren.

2.2.4.1 Professionele museale actoren Onder deze noemer vallen de vijf landelijk erkende musea, de twee regionaal erkende musea en de Kunsthal Sint-Pietersabdij. 2.2.4.1.1 Museum voor Industriële Archeologie en Textiel Unieke thematiek met rijke documentaire collectie op internationaal niveau: katoen- en vlasmachines; machines uit de letterzetterij en drukkerij, enz. Landelijke erkenning Gehuisvest in Manchestergebouw, prachtig zicht op stadscentrum Nadruk op educatieve werking Sterke vrijwilligerswerking (machinepark) Organisatorisch: Stadsdienst – Departement Cultuur ; Vriendenvzw Behoudens een aandeel in het fonds voor de aankoop van kunstwerken, een restauratiebudget, logistieke en infrastructurele ondersteuning stelt de stad jaarlijks 247.083 euro werkingsmiddelen ter beschikking en een personeelsformatie van 24,40 Vte ofte 1.022.674,97 euro op jaarbasis (Zie ook 2.2.5. Stedelijk Ondersteuningsbeleid inzake Erfgoed). Link met GCS - De vriendenvereniging is vertegenwoordigd in de Algemene Vergadering - Participatie werkgroep publiekswerving musea. - Participatie eerste Museumnacht - Participatie Erfgoeddag - Stadsklassen / educatief atelier - Conservator René De Herdt is lid van de Stuurgroep STAM - Afspraken collectiemobiliteit MIAT – STAM - Cluster Huis van Alijn-MIAT-STAM - Opname tijdelijke tentoonstellingen in jaarlijkse museumbrochure - Beeldbank Gent 2.2.4.1.2 Het Huis van Alijn Tijdloos museum rond leven van alle dag/volkscultuur Rijke collectie (~ voormalig Museum voor Volkskunde)

37


Regionale erkenning Gehuisvest in prachtige 14e-eeuws godshuis Voorbeeldwerking voor heel Vlaanderen Sterke publiekswerking Sterke educatieve werking Organisatorisch: Stedelijke vzw Behoudens logistieke en infrastructurele ondersteuning stelt de stad jaarlijks 412.700 euro werkingsmiddelen ter beschikking (Zie ook 2.2.5. Stedelijk Ondersteuningsbeleid inzake Erfgoed). Link met GCS - Museumdirecteur Sylvie Dhaene is lid van de stuurgroep STAM - Collectiemobiliteit Alijn-STAM - Opname tijdelijke tentoonstellingen in jaarlijkse museumbrochure - Participatie werkgroep publiekswerving musea. - Participatie eerste Museumnacht - Participatie Erfgoeddag - Beeldbank Gent - Debat Wintercircus (2005) - Buiten Gebruik (2002) - Romain Royal - Expo ‘58 - Cluster Huis van Alijn-MIAT-STAM

Visuele voorstelling cluster Alijn-MIAT-STAM 2.2.4.1.3 Museum voor Schone Kunsten Een van de oudste musea van het land (1798) Landelijke erkenning

38


Bijzonder rijke collectie (schilderijen, beelden, grafiek, tekeningen, wandtapijten, …). Zwaartepunt van de collectie zijn de 19e en 20e eeuw. Een van de constituerende leden van de Vlaamse Kunstcollectie. Intense samenwerking met het in Gent gehuisveste Reproductiefonds. Infrastructuur werd tijdens de vorige legislatuur prachtig gerestaureerd. Organisatorisch: Stadsdienst - Departement Cultuur; Vrienden vzw Behoudens een aandeel in het fonds voor de aankoop van kunstwerken, een restauratiebudget, logistieke en infrastructurele ondersteuning stelt de stad jaarlijks 383.421 euro werkingsmiddelen ter beschikking en een personeelsformatie van 34 Vte ofte 1.573.761,81 euro op jaarbasis (Zie ook 2.2.5. Stedeiljk Ondersteuningsbeleid inzake Erfgoed). Link met GCS: - Actief lid van de werkgroep publiekswerving musea. - De vriendenvereniging is vertegenwoordigd in de Algemene Vergadering - Participatie eerste Museumnacht - Participatie Erfgoeddag - Opname tijdelijke tentoonstellingen in jaarlijkse museumbrochure - Naar aanleiding van de heropening van MSK werd vanuit GCS een zoekactie opgezet rond ‘kunstenaarsstraten’ - Onderdeel van Ziek. Tussen lichaam en geest werd ingeschoven in het ‘British Festival’ nav British Vision - Stadsklassen / educatief atelier - Carine Van Bruwaene is lid van de Stuurgroep STAM - Afspraken collectiemobiliteit MSK - STAM 2.2.4.1.4 Design Museum Gent Een van de mooiste art nouveau-collecties Landelijke erkenning Ideale ligging in het centrum van de stad Snelle wisseling en grote variatie tijdelijke tentoonstellingen Gehuisvest in een prachtig 18e-eeuws ‘stadshotel’ (De Coninck) Infrastructurele noden: restauratie hotel Deconinck, nieuwbouw, depot Ambitie uitbouw expertisecentrum Designarchieven Vlaanderen Organisatorisch: Stadsdienst – Departement Cultuur ; Vriendenvzw Behoudens een aandeel in het fonds voor de aankoop van kunstwerken, de logistieke en infrastructurele ondersteuning stelt de stad jaarlijks 251.258 euro werkingsmiddelen ter beschikking en een personeelsformatie van 19,40 Vte ofte 888.010,65 euro op jaarbasis (Zie ook 2.2.5. Stedelijk Ondersteuningsbeleid inzake Erfgoed).

39


Link met GCS - Conservator Lieven Daenens is lid van de Raad van Bestuur - De vriendenvereniging is vertegenwoordigd in de Algemene vergadering - Actief lid van de werkgroep publiekswerving musea. - Designarchief Vlaanderen participeert aan Gents Archievenoverleg - Participatie eerste Museumnacht - Participatie Erfgoeddag - Onderdeel Bijlokecollectie STAM in depot - Opnames Materniteit Bijloke ‘De Blauwe Kamer’ (Ziek. Tussen Lichaam&Geest) - Opname tijdelijke tentoonstellingen in jaarlijkse museumbrochure 2.2.4.1.5 Kunsthal Sint-Pietersabdij (Kunst)historische tentoonstellingen Permanent: Tussen Hemel en Aarde & Alison Exploiteren niet alleen het Gemeenschapscentrum, maar staan als Dienst Receptieve Ruimten ook in voor het beheer van heel wat locaties in Gent. Niet zelden worden deze locaties gebruikt door erfgoedverenigingen of organisaties die actief zijn in het erfgoedveld. Anno 2007 werden bijvoorbeeld een of meerdere keren locaties ter beschikking gesteld voor vzw Interbellum, voor de Gilde van de Stropdragers, voor het Beschermcomité Campo Santo, voor de Koninklijke en Ridderlijke Hoofdgilde Sint-Michiel en voor de Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde van Gent. Organisatorisch: Stadsdienst – Departement Cultuur ; Vrienden vzw Behoudens logistieke en infrastructurele ondersteuning stelt de stad jaarlijks werkingsmiddelen ter beschikking en een personeelsformatie (Zie ook 2.2.5. Stedelijk Ondersteuningsbeleid inzake Erfgoed). Link met GCS - Johan Van de Wiele is lid van de Raad van Bestuur - Johan Van de Wiele, Doreen Gaublomme en Martine Van Asch - inhoud STAM - Hendrik De Smedt - opmaak technieken STAM - Participatie werkgroep publiekswerving musea - Participatie eerste Museumnacht - Participatie Erfgoeddag - Opname tijdelijke tentoonstellingen in jaarlijkse museumbrochure 2.2.4.1.6 S.M.A.K. Stedelijk Museum voor Actuele Kunst – Kunstencentrum Landelijke erkenning Rijke collectie die een beeld geeft van ontwikkeling internationale kunst na 1945 Gehuisvest in volledig verbouwde voormalige Casinogebouw uit 1949

40


Sterk wisselend programma tijdelijke tentoonstellingen Internationaal gerenommeerde restauratiedienst Organisatorisch: Stedelijke vzw Behoudens een aandeel in het fonds voor de aankoop van kunstwerken, de logistieke en infrastructurele ondersteuning stelt de stad jaarlijks 711.036 euro werkingsmiddelen ter beschikking en een personeelsformatie van 39,10 Vte ofte 1.707.853,81 euro op jaarbasis (Zie ook 2.2.5. Stedelijk Ondersteuningsbeleid inzake Erfgoed). Link met GCS - Participatie werkgroep publiekswerving musea - Participatie eerste Museumnacht - Participatie Erfgoeddag - Stadsklassen / educatief atelier 2.2.4.1.7 De wereld van Kina (Huis&Tuin) Voormalige Hortus en Schoolmuseum Michel Thiery Rijke natuurhistorische collectie (Kind en Natuur) Regionale erkenning Gehuisvest in voormalige infirmerie Sint-Pietersabdij Sterke educatieve werking Organisatorisch: Stadsdienst – Departement Onderwijs De stad staat in voor de logistieke en infrastructurele ondersteuning en stelt jaarlijks werkingsmiddelen en een personeelsformatie ter beschikking. Link met GCS - Opname tijdelijke tentoonstellingen in jaarlijkse museumbrochure - Participatie werkgroep publiekswerving musea - Participatie eerste Museumnacht - Participatie Erfgoeddag 2.2.4.1.8 Museum Dr.Guislain Pas vernieuwde permanente opstelling rond de geschiedenis van de psychiatrie en de medische fotografie Voorts beheert het museum een van de Europese topcollecties Outsiderkunst Landelijke erkenning Sterke werking rond vraagstelling ‘Wat is normaal, wat is abnormaal?’ Gehuisvest in voormalige Hospice Guislain Sterke publiekswerking Organisatorisch: Vzw Deus Caritas Est – Congregatie Broeders van Liefde Bezoekers anno 2006: 60.611

41


Link met GCS - Opname tijdelijke tentoonstellingen in jaarlijkse museumbrochure - Hendrik Defoort is lid van de programmacommissie van het Museum - Participatie werkgroep publiekswerving musea - Participatie eerste Museumnacht - Participatie Erfgoeddag - Stadsklassen - Ziek.Tussen Lichaam&Geest (Publicatie, Tentoonstelling, Lezingen, …) Behoudens voor de Kunsthal Sint-Pietersabdij verwijzen we uiteraard naar de respectievelijke beleidsplannen van de verschillende instellingen. Naast deze erkende musea en de Kunsthal zijn er op Gents grondgebied nog een aantal ‘museale instellingen’ die werden verwerkt onder andere hoofdstukken van deze omgevingsanalyse (Zie monumentenzorg; universitaire instellingen; nietprofessionele spelers). De uitzondering op die regel is het Museum Arnold Vander Haegen in het 18eeeuwse Hôtel Clemmen in de Veldstraat. Behoudens een uniek Chinees Salon werd hier ook het ‘Kabinet Maeterlinck’ ondergebracht. De collectie omvat de bibliotheek van Maurice Maeterlinck en de fondsen Stuyvaert en Doudelet. Sinds 1997 is dit de thuisbasis van het Departement Cultuur van de Stad Gent. Ook de dienst Kunsten en het Cultuurcentrum Gent hebben er hun kantoren. Voor de ontsluiting van de collectie werd een samenwerking opgezet met het Reproductiefonds, waardoor ze volledig ontsloten zullen worden via lukasweb.

2.2.4.2 Archiefsector 2.2.4.2.1 Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (afdeling Gent) Amsab-ISG is zowel een archief, een bibliotheek als een onderzoekscentrum. Het verzamelt bronnen over sociale bewegingen. Niet alleen de 'klassieke' bewegingen zoals de socialistische arbeidersbeweging en de kleinlinkse partijen komen in beeld, maar ook nieuwe sociale bewegingen met organisaties op terreinen als vrede, milieu, vrouwen, migranten en derde wereld vinden de weg naar AmsabISG. Verder verzamelt Amsab-ISG materiaal van personen met een engagement in een van die bewegingen. Het vaart hierbij een wetenschappelijke, onafhankelijke koers. Knelpunten gebouw: te kleine en te verspreide locaties Troeven gebouw: goede ligging in het stadscentrum, dicht bij de universiteit Toekomstplannen: een verhuis en een algemene reorganisatie Collectie: 413 archieffondsen (4686 meter) + bibliotheek en audiovisuele collectie

42


Ontsluiting collectie: 36% op niveau stortingslijst of inventaris en van ongeveer 100% bestaat een aanwinstenbeschrijving Personeelskader(Departement Archief): 5,8 fte (+ 0,4 fte vrijwilligers) Bezoekers anno 2006: 525 in leeszaal archief Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Samenwerking SAIL, Nakhla, Vakantiekolonies - Digitaal archiveren - Collectiemobiliteit STAM - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.2 Archief Broeders van Liefde Het archief van de Broeders van Liefde bewaart en ontsluit het archief van deze congregatie. In 1967 verhuisde het archief van het generaal bestuur, dat tot dan in Gent was gevestigd, mee naar Rome. Pas toen begon het opbouwen van dit archief op ‘provinciaal’ of Belgisch niveau. In dit ‘provinciaal’ archief is echter ook materiaal aanwezig dat eerder op ‘generaal’ niveau thuishoort. Dikwijls zijn het provincialaatsarchief en het generalaatsarchief complementair bij opzoekingen. Naast dit centrale archief bestaan er nog archieven van plaatselijke kloosters en instellingen. Knelpunten gebouw: archiefcollectie verspreid over 3 lokalen op 3 verschillende verdiepingen (weliswaar in hetzelfde gebouw) Troeven gebouw: nieuw, goed onderhouden en verwarmd, voldoende opslagruimte (met degelijke archiefrekken) Toekomstplannen: een verhuis en een algemene reorganisatie Collectie: 500 meter archief Ontsluiting collectie: 100% (soms rudimentair) beschreven (niet alles is openbaar) Personeelskader: 0,8 fte (+ 1 vrijwilliger enkele uren per week) Bezoekers: 10-tal per week (inclusief raadplegingen voor intern gebruik), heel wat vragen komen telefonisch of per e-mail Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Gent Heen/Terug - Archievenbrochure

43


2.2.4.2.3 Archief NTGent Het theatererfgoed van NTGent wordt sinds 1965 bewaard in het archief en in de bibliotheek. Het meest toegankelijke deel hoort bij de afdeling Dramaturgie. Het artistiek-archief bevindt zich op de zolderverdieping van de Schouwburg, het productie-archief (maquettes, kostuums, oude geluidsbanden, repetitienotities enz.) wordt bewaard in de Minnemeers. In de voorbije jaren werd gestaag verder gewerkt aan het bewaren en bewaken van ons erfgoed. Dit omvat van de eigen producties alle tekstbrochures, programmaboekjes, foto’s, recensies, affiches, promotiemateriaal, dramaturgisch dossier per productie en beeldmateriaal. Daarnaast zijn er in de bibliotheek diverse theatertijdschriften, honderden stukken en gespecialiseerde werken over drama en theater te vinden. Knelpunten gebouw: de opslagruimte wordt te klein Troeven gebouw: de schouwburg is centraal gelegen & publiek toegankelijk Opmerking: archiveren is niet de core-business van het NTGent, wel het maken van theatervoorstellingen Collectie: 190 meter archief + bibliotheek dramaturgie (75 meter) en collectie theatertijdschriften (10 meter) Ontsluiting collectie: alles is consulteerbaar en voor 90% beschreven in lijsten, de bibliotheek en de tekstbrochures zijn 70% gedigitaliseerd Personeelskader: 0,5 fte (+ 0,5 fte vrijwilligers) Bezoekers: ongeveer 100 per jaar Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Archievenbrochure 2.2.4.2.4 Archief van De Fonteine De Koninklijke Soevereine Hoofdkamer van Retorica "De Fonteine" werd in 1448 door de stad Gent officieel erkend. Het archief omvat documenten in verband met de geschiedenis van De Fonteine vanaf het jaar 1700 (resolutieboeken, verslagen van vergaderingen, rekeningen, ledenlijsten, brieven, foto's, enz.), ongeveer 1.300 gedrukte toneelstukken (17e, 18e, 19e en 20e eeuw), ongeveer 200 toneelstukken in handschrift (19e en 20e eeuw), ongeveer 200 partituren van zangstukken (18e en 19e eeuw), een verzameling medailles en enkele vlaggen (o.a. uit 1850). Een catalogus van de toneelstukken en de partituren bevindt zich op de website. De Fonteine geeft, samen met de vakgroepen Nederlandse Literatuur en Nieuwe Geschiedenis van de Universiteit Gent, de reeks "Jaarboeken van De Fonteine" uit, gewijd aan de wetenschappelijke studie van de oudere en nieuwere rederijkersliteratuur en -cultuur. Knelpunten gebouw: vrij dure energiekosten

44


Troeven gebouw: centraal gelegen, comfortabel Toekomstplannen: een verhuis en een algemene reorganisatie Collectie: archiefstukken vanaf 1700 (6 meter)+ ongeveer 1300 gedrukte toneelstukken, 200 toneelstukken in handschrift, 200 partituren van zangspelen + ongeveer 40 medailles en enkele vlaggen Ontsluiting collectie: alles is consulteerbaar, 80% is beschreven op de website Personeelskader: 0 fte (vrijwilligers) Bezoekers: er worden geen bezoekersaantallen bijgehouden, vooral geconsulteerd voor wetenschappelijk onderzoek Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Archievenbrochure 2.2.4.2.5 Archief OCMW Gent Het Archief OCMW Gent koestert de administratieve documenten van het Bureel van Weldadigheid, de Commissie van Burgerlijke Godshuizen, de COO’s van Gent en Gentse randgemeenten en van het huidige OCMW. Men kan er onder andere het volgende raadplegen: notulen van vergaderingen ; archief van godshuizen, tehuizen en hospitalen ; registers van vondelingen, verlaten kinderen en weeskinderen (1790 – 1922) ; beheersdocumenten van bezittingen ; rekeningen en andere boekhoudkundige documenten ; plattegronden en historische landkaarten ; persoonlijke dossiers. De bibliotheek van het OCMW focust vooral op documentatie over Gent en welzijnsbeleid. De werken in de centrale bibliotheek zijn voor iedereen vrij te raadplegen, maar niet uitleenbaar. Troeven gebouw: gloednieuw archiefgebouw aangepast aan de laatste normen, veel beschikbare rekruimte (5,5 km), grote leeszaal en een bibliotheek Toekomstplannen: digitaal archiefdepot, virtuele bibliotheek voor het OCMW, inventarisatie van de museumcollectie Collectie: 214 archiefbestanden (2135,88 meter, 16874 dozen) + bibliotheek (ongeveer 700 stuks), kaartenverzameling (ruim 3400 kaarten en plannen) en kunsten museumcollectie (3000 tot 4000 stuks) Ontsluiting collectie: 26,5% opgenomen in plaatsingslijst, de rest is niet ontsloten of enkel via beschrijving op de dozen zelf (niet alle bestanden zijn openbaar) Personeelskader: 6 fte (+ 4 vrijwilligers op heel onregelmatige basis) Bezoekers anno 2007 (januari tot midden oktober): 112 in leeszaal Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Digitaal archiveren

45


- Vondelingenproject - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.6 Archief Universiteit Gent Het Archief van de Universiteit Gent is als het ware het centraal depot waar informatie over de universiteit gevonden kan worden. In totaal gaat het om zo'n 5 km documenten, waarvan de oudste stukken teruggaan tot de stichting van de instelling in 1817. De archivarissen hebben tot taak deze papiermassa te inventariseren. Goede inventarissen, ook digitale, laten toe om bezoekers op een vlugge en deskundige manier te helpen. Dienstverlening is een topprioriteit, zowel intern als naar externen toe. Het archief is voor iedereen toegankelijk. Knelpunten gebouw: te weinig opslagruimte Troeven gebouw: dicht bij centrale administratie Toekomstplannen: uitwerken van hedendaags documentenbeheer, gekoppeld aan digitale archivering Collectie: 3000 meter archief + beeldarchief, cursussen, thesissen, plannen, diploma’s, films, geluidsbanden, huldeadressen, affiches en penningen Ontsluiting collectie: 100% Personeelskader: 4 fte Bezoekers: ongeveer 200 per jaar in leeszaal, de meeste vragen worden per email gesteld Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.7 Archief Zusters van Liefde van Jezus en Maria Dit archief is bijzonder interessant voor de studie van 19e-eeuwse congregaties. Het actieterrein van de Zusters van Liefde breidde zich in de loop der jaren uit tot psychiatrie, gehandicapten- en bijzondere jeugdzorg, hospicen voor ongeneeslijk zieken, zieken- en bejaardenhuizen, enz. Op het einde van de 19e eeuw was ze bij de eerste vrouwelijke congregaties die het pad van de missionering insloegen. De congregatie is dan ook een vrij typisch voorbeeld qua stichtingsgeschiedenis, gedachtegoed, praktische organisatie en apostolaatterreinen. Naast het archief, dat o.m. een zeer rijke fototheek bevat, is er ook nog een bewaarbibliotheek en worden diverse collecties (bidprentjes, kostuums, kunsthistorische objecten etc.) bewaard. Knelpunten gebouw: geen klimaatregeling

46


Collectie: 290 meter archief + collectie beeld en geluid (ca. 50.000 foto’s, negatieven, dia’s, films….), bewaarbibliotheek (ongeveer 3000 stuks) en diverse collecties (didactische voorwerpen, exotica, glasramen, bidprentjes, divotionalia …) Ontsluiting collectie: 50% Personeelskader(Departement Archief): 2,5 fte (+ 0,8 fte vrijwilligers) Bezoekers: beperkt aantal bezoekers leeszaal (minder dan 1 per week), de meeste vragen worden per brief of e-mail gesteld Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Project mondelinge geschiedenis ism vakgroep nieuwste geschiedenis UGent - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.8 Bibliotheek en Archief van het augustijnenklooster Sint-Stefanus De bibliotheek van het augustijnenklooster Sint-Stefanus te Gent is vooral bekend omwille van haar uniek 18e-eeuws decor. De collectie (zo'n 115.000 banden) is heel divers. Ze beslaat ongeveer alle wetenschappen en bevat een bijzondere afdeling ‘augustiniana’. Het augustijnenklooster Sint-Stefanus herbergt eveneens het archief van de Belgische Ordeprovincie. Van de 24 augustijnenkloosters die er voor de Franse Revolutie op het grondgebied van het huidige België waren, zou alleen Gent overeind blijven. Alle archivalia die men uit handen van de Fransen kon redden, zijn dan ook hier terechtgekomen. Voor de 19e en de 20e eeuw komen daar nog de archiefbestanden van de nieuwe stichtingen bij, naast het eigenlijke commissariaatsarchief (1800-1901) en het provinciearchief (vanaf 1901). Het archief bezit ook een aantal Fremdkörper van binnen en buiten Gent. Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Archievenbrochure 2.2.4.2.9 Bibliotheek en Archief Conservatorium Gent De collectie van het Conservatorium omvat in hoofdzaak partituren (handgeschreven en gedrukt) naast pedagogische werken voor instrument en zang. Voorts zijn er letterkundige werken (toneel, poëzie, proza) en theoretische werken in functie van het wetenschappelijk onderzoek, over muziek in al haar

47


vormen, letterkunde, kunst, (kunst)geschiedenis, cultuur, esthetica, filosofie, psychologie … De werken worden verworven door aankoop, overname, schenking. Naast deze bibliotheekmaterialen stricto sensu bewaart het Conservatorium ook archivalia, concertprogramma’s, krantenknipsels, historische correspondentie, artistieke objecten en iconografisch materiaal zoals gravures, foto’s, bustes, portretten en schilderijen. Knelpunten gebouw: immens gebrek aan opslag- en consultatieruimte, de veiligheid komt in het gedrang Troeven gebouw: bibliotheek en archief ondergebracht in zelfde gebouw als conservatorium en dus ook ruimtelijk geïntegreerd binnen het geboden onderwijs voor muziek en drama Toekomstplannen: mogelijk wijzigingen inzake infrastructuur Collectie: 1500 meter Ontsluiting collectie: 70% Personeelskader: 3 fte Bezoekers: ongeveer 2000 per jaar in leeszaal Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Cageweb - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.10 Bibliotheek en archief van het Bisschoppelijk Seminarie De bibliotheek is ontstaan na de oprichting van het Bisschoppelijk Seminarie in 1569, waar sindsdien de seminaristen van het Bisdom Gent tot priester opgeleid worden. Doorheen de geschiedenis is de bibliotheekcollectie enkel aangegroeid en steeds gespaard gebleven van oorlogen, plunderingen, branden edm. De huidige collectie van 110.000 boeken en tijdschriften omvat theologie, filosofie en randwetenschappen. Bijzondere deelcollecties zijn o.a. Jansenistica, Procèsverbaux et actes des assemblées du clergé de France, modernisme. Knelpunten gebouw: huisvesting is klein en weinig aangepast voor de werking van een bibliotheek, wegens plaatsgebrek is groot deel collectie opgeslagen in geklimatiseerde containers bij een verhuisfirma in Antwerpen Troeven gebouw: ligging midden in de stad, dicht bij de kathedraal, in voetgangerszone en makkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer, er zijn ook verschillende parkings in de buurt Toekomstplannen: binnenkort wordt een nieuwe bibliotheek op dezelfde site gebouwd, als onderdeel van een masterplan om na renovatie van de bestaande gebouwen de bisschoppelijke diensten in het complex onder te brengen Collectie: 110 000 boeken en tijdschriftentitels

48


Ontsluiting collectie: 75% van de collectie is beschreven en in principe consulteerbaar, zij het dat tienduizenden boeken door opslag in containers voorlopig niet bereikbaar zijn Personeelskader: 1 fte (+ 0,2 fte vrijwilligers) Bezoekers: slechts beperkt aantal wegens gespecialiseerde collectie en het feit dat een groot deel van de boeken momenteel niet consulteerbaar is

Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.11 Bisschoppelijk Archief In het bisschopshuis wordt het archief bewaard dat gevormd werd sinds de heroprichting van het bisdom Gent in 1801. Het bevat onder meer de ambtelijke briefwisseling en de persoonlijke papieren van de bisschoppen, dossiers over parochies, kloosters, scholen, de acta episcopatus en een grote collectie foto’s. Het oude archief, lopend van de oprichting van het bisdom Gent in 1559 tot aan de Franse overheersing, bevindt zich in het Rijksarchief Gent. Toekomstplannen: nieuwbouw wordt gepland Collectie: 6 archieffondsen (800 meter) + bibliotheek en audiovisuele collectie Ontsluiting collectie: 85% Personeelskader: 2 fte (+ 1 vrijwilliger) Bezoekers: ongeveer 150 per jaar Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Collectiemobiliteit STAM - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.12 Fonds Suzan Daniel Het Fonds Suzan Daniel vzw is een homo/lesbisch archief en documentatiecentrum. Deze pluralistische organisatie, genoemd naar de vrouw die in 1953 aan de basis van de Belgische homo- en lesbiennebeweging lag, werd in 1996 opgericht. Het Fonds Suzan Daniel wil zoveel mogelijk informatiedragers uit het homo/lesbisch verleden en heden verzamelen, ordenen, inventariseren en – met respect voor ieders privacy – ter beschikking stellen van geïnteresseerden. Daarnaast ontwikkelt het met behulp van dit erfgoed een aantal activiteiten over

49


het homo/lesbisch verleden: tentoonstellingen, vormingsinitiatieven, een eigen nieuwsbrief ('Het ondraaglijk besef'), enz. Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Archievenbrochure 2.2.4.2.13 Liberaal Archief Het Liberaal Archief, in 1982 opgericht te Gent, is het centrale archief voor de liberale beweging in Vlaanderen. Als wetenschappelijke instelling heeft het tot doel het verzamelen, bewaren en ontsluiten van alle bronnenmateriaal over de liberale beweging in ons land van het begin van de 19e eeuw tot heden. Dit bronnenmateriaal omvat zowel archivalia als boeken en brochures, kranten en periodieken, foto's, affiches, vlaggen en museumstukken. Knelpunten gebouw: beperkte opslagruimte Troeven gebouw: centrale ligging, gemakkelijk bereikbaar, kantoorruimte, opslagruimte en leeszaal op elkaar afgestemd Toekomstplannen: uitbreiding van de infrastructuur met tentoonstellings- en vergaderruimte + zoeken naar bijkomende opslagruimte van minimaal 5 km Collectie: ongeveer 1000 archieffondsen (7757 meter) + bibliotheek, pers en documentaire bestanden, iconografische collecties (vlaggen, affiches, diploma’s, medailles …) Ontsluiting collectie: 90% beschreven in werkinventarissen of plaatsings- en schenkingslijsten Personeelskader(Departement Archief): 13 fte + 1 fte projectmedewerker in 2008 (+ 3 vrijwilligers) Bezoekers: 663 in leeszaal en 75.103 op website Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Collectiemobiliteit STAM - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.14 Provinciaal Archief Het Provinciaal Archief omvat de documenten van de diensten van het provinciebestuur sinds 1900. De archiefbestanden bieden informatie over allerlei taken van het provinciebestuur, gemeentebesturen, kerkfabrieken en commissies van openbare onderstand/OCMW's, zoals verkiezingen, militie, financiën, sociale

50


zaken, infrastructuur, culturele aangelegenheden, economie, onderwijs en beheer van het onroerend patrimonium. Troeven gebouw: centrale ligging t.o.v. andere provinciale diensten Toekomstplannen: uitbreiding van rekcapaciteit met 2500 meter Collectie: 143 archiefbestanden (7000 meter) + fototheek en afficheverzameling Ontsluiting collectie: 60% raadpleegbaar via overdrachtslijsten Personeelskader: 3,6 fte (geen vrijwilligers) Bezoekers: 53 in leeszaal Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.15 Rijksarchief Het Rijksarchief te Gent bevat de archieven van die instellingen waarvan de (vroegere) zetel binnen het huidige gerechtelijk arrondissement Gent is gelegen. Belangrijke bestanden zijn de archieven van de centrale instellingen van het vroegere graafschap Vlaanderen. Verder is er ook het archief van de provincie Oost-Vlaanderen (tot ca. 1870), de archieven van de vroegere schepenbanken en heerlijkheden en van de huidige gemeenten. Het Rijksarchief te Gent bewaart ook de archieven van belangrijke afgeschafte kerkelijke instellingen en persoons- en familiearchieven. Knelpunten gebouw: middeleeuws steen als magazijn is ongeschikt, het administratief gebouw (1904) is verouderd en het magazijn en de leeszaal zijn te klein Troeven gebouw: centrale ligging Toekomstplannen: een nieuw gebouw op een andere locatie Collectie: 550 archiefbestanden (7015 meter) + staatsblad, historische en archiefwetenschappelijke bibliotheek, kaarten en plannen Ontsluiting collectie: 95% Personeelskader: 7,3 fte (1 vrijwilliger) Bezoekers anno 2006: 362 geregistreerde lezers die samen 3199 werkbezoeken brachten Link met GCS - Lid Gents Archievenoverleg - Participatie Erfgoeddag - Gent Heen/Terug - Collectiemobiliteit STAM - Archievenbrochure

51


2.2.4.2.16 Stadsarchief Niet minder dan 750 jaar Gentse geschiedenis, in schrift en beeld, ligt opgestapeld in het Stadsarchief. Het is een van de rijkste stedelijke archieven van Europa, vooral omdat het nooit door rampspoed werd geteisterd. Het Stadsarchief staat in voor de bewaring en de (wetenschappelijke) ontsluiting van de archieven gevormd door de stadsdiensten. Het bouwt in De Zwarte Doos samen met de Dienst Stadsarcheologie een kenniscentrum voor de stadsgeschiedenis uit. Het Stadsarchief heeft alle stadsdiensten als werkingsterrein. De opdrachten van het Stadsarchief zijn bepaald in de Archiefwet (juni 1955), in het Gemeentedecreet art. 57 § 4 en art. 89 (15 juli 2005) en in het Archiefreglement van de Stad Gent (GR, 28 januari 2002). Op maatschappelijk vlak bewaakt en garandeert het Stadsarchief de rechten van de burger op informatie en op democratische controle op het stadsbestuur. De allereerste opdracht van het Stadsarchief situeert zich op het overkoepelende niveau van alle stadsdiensten, de kant van de productie van de toekomstige archiefbestanden. Deze pro-actieve taak houdt in: - de ondersteuning van de stadsdiensten inzake het dynamisch archiefbeheer; - het adviseren van de stadsdiensten inzake klassementen, ordeningsmethodes en het gebruik van toegangen; - het instrueren inzake de materiële bewaring - het vastleggen van de definitieve bestemming van de documenten (bewaren of vernietigen) op basis van de richtlijnen geformuleerd door het Algemeen Rijksarchief en in overleg met de betrokken diensten - het opstellen van procedures inzake de overdracht van de te bewaren bestanden. Een bijzonder belangrijke rol is hier weggelegd voor de ontwikkeling van een degelijk beleid inzake digitaal archiveren, momenteel bekend als het Project DIA waarvan stadsarchivaris Leen Charles projectleider is. Dit ingrijpend project staat voor een totaalaanpak van de digitale problematiek voor alle stadsdiensten, de politie en het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn. In een eerste fase komt de opbouw van een digitaal klassement aan bod, in een tweede fase wordt gewerkt aan een digitaal archiefdepot. Zonder dit toekomstgericht optreden bestaan binnen 50 jaar nog maar weinig sporen van de werking van de hedendaagse stedelijke administratie. In de tweede plaats is het Stadsarchief belast met de bewaring, de inventarisatie en het ter beschikking stellen van de statische archieven. Een derde opdracht is de valorisatie van de bestanden die het Stadsarchief bewaart en beheert. In De Zwarte Doos vormt de samenwerking met de Dienst Stadsarcheologie een bijzonder pluspunt inzake het verwerken van de nieuwe inzichten in de stadsgeschiedenis (Cf. Archeologie). Het Stadsarchief heeft een publieke leeszaal waar gedurende 36,5 uren per week op een deskundige manier

52


de bronnen van en over deze stad voor onderzoek ter inzage worden gegeven. Deze bronnen zijn het eindproduct van de werking naar de stedelijke administratie, zeker voor wat de 20ste eeuw betreft, onderzoeksperiode die momenteel in de lift zit. Het Stadsarchief heeft een actieve vriendenvereniging GOF (Ghent on Files). Link met GCS - Stadsarchivaris Leen Charles is lid van de Stuurgroep STAM - Wetenschappelijk medewerker André Capiteyn is lid van de Stuurgroep STAM - Erfgoedconsulent Wout De Vuyst is werkend lid van het GOF - Beeldbank Gent - Digitaal archiveren - Een groots werk van ontbloting? - Veldstraat-project - Gent Heen/Terug - Gent/Rabot - Ziek. Tussen Lichaam&Geest - Participatie Erfgoeddag - Collectiemobiliteit STAM - Gebruik stukken uit iconografische collecties voor verschillende projecten - Calamiteitenplannen - Archievenbrochure 2.2.4.2.17 Historisch archief en documentatiecentrum van het stedelijk onderwijs; ‘De school van toen’ In een oud schoolgebouwtje uit 1901 ontworpen Charles Van Rysselberghe kan men een idee krijgen hoe diverse klassen er in de jaren 1920 uitzagen en hoe bepaalde vakken onderwezen werden. De omvangrijke collectie bevat schoolmeubilair, wandplaten, foto’s, decoaratieve handwerkjes, rapporten, erekaarten, … en een rijke pedagogische bibliotheek. De School van Toen ressorteert onder het Departement Onderwijs van de Stad Gent en draait behoudens een gebouwenverantwoordelijke haast integraal op vrijwilligerswerk. Die worden aangestuurd door de vzw Vrienden van het historisch archief van het stedelijk onderwijs. Een aantal stukken uit de collectie worden online ontsloten via de eigen webstek www2.gent.be/schoolvantoen. Voornamelijk de verzameling Bossaert (geschiedenisplaten) en de Bellaminus wandplanten (verzameling gewijde geschiedenis) zijn bijzonder rijk. Voorts is er ook een collectie ‘beroepsoriëntering en psycho-medisch onderzoek’ (de zgn PMS-collectie) alsook een prachtige collectie iconografie rond het Stedelijk onderwijs Gent.

53


Link met GCS - Participatie Erfgoeddag - Stadsklassen

2.2.4.3 Erfgoedbibliotheken Zoals eerder aangegeven (Cf. bestuurlijke context) wordt in het nieuwe erfgoeddecreet een speciaal hoofdstuk voorzien voor de beleidsoptie om een samenwerkingsverband van een aantal bewaarbibliotheken in Vlaanderen te ondersteunen als Vlaamse Erfgoedbibliotheek. Binnen een dergelijk kader kan, gezien de enorme rijkdom van haar collecties, de Universiteitsbibliotheek Gent niet ontbreken (Cf. Universitaire Instellingen). De tweede grote speler in Gent is uiteraard de Stedelijke Openbare Bibliotheek. Het betreft hier eigenlijk een bibliotheeknetwerk. Dit omvat momenteel volgende diensten: een hoofdbibliotheek (50 uren open per week) en 14 filialen (elk gemiddeld 10 uren open per week), verlengen en reserveren via Gentinfo en het internet, bibliotheek-aan-huis voor niet mobiele leners, wisselcollecties in 20 rusthuizen en dienstencentra, medewerking aan bovenlokale ondersteuning van bibliotheken door het provinciebestuur en het Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken (VCOB). De openbare bibliotheek is de meest bezochte Gentse culturele instelling: de voorbije 20 jaar steeg het aantal leners van 26.006 (1986) tot 83.857 (2005), meer dan een verdrievoudiging. Geen enkele andere Vlaamse bibliotheek telt meer leners. 2005 was goed voor 2.725.451 uitleningen en raadplegingen. In samenwerking met de Dienst Kunsten en de Kopergietery organiseert de bibliotheek ook jaarlijks een prijs voor jeugdliteratuur ‘De Kleine Cervantes’, waar telkens een heel interactief traject aan voorafgaat. Fel gesmaakt zijn ook de Paarse Zetel-lezingen, die jaarlijks door de Bibliotheek georganiseerd worden. Het betreft telkens gesprekken op het middaguur over cultuur, literatuur en geschiedenis. Belangrijk is dat de bibliotheek ook tal van activiteiten in de kijker plaatst door infopanelen of kleine tentoonstellingen op te bouwen in de centrale inkomhal en in filiaalbibliotheken. Beide instellingen zijn uiteraard ook zeer direct betrokken bij het hele dossier rond de nieuwe bibliotheek van de 21e eeuw die gerealiseerd zal worden aan de Waalse Krook. Gent heeft een bijzonder rijk bibliotheeklandschap. Onze indeling voor deze omgevingsanalyse maakt dat we de talloze ‘bibliotheken’, die worden beheerd in de verschillende musea, archieven, heemkundige kringen, universitaire vakgroepen, … hier buiten beschouwing laten. De diversiteit inzake het soort collecties die worden beheerd, alsook inzake de toegankelijkheid voor publiek variëren heel sterk. Denken we maar aan de bibliotheek van het Grootseminarie, van de Koninklijke Academie voor Taal – en Letterkunde, van het Poëziecentrum tot de bibliotheken van het Conservatorium, van de augustijnen of van de dominicanen. Hoopgevend is alvast dat de wil om de collecties te ontsluiten groot

54


is. Heel wat bewaarbibliotheken ofte beheerders van een bibliotheekcollectie participeren aan de Erfgoeddag. Er is evenwel meer. Sedert 1979 hebben 15 archieven, bibliotheken en musea zich verenigd in Cageweb (Catalogus Gentse Wetenschappelijke bibliotheken – www.cageweb.be ). Aanvankelijk werd een dubbel van de titelbeschrijvingen doorgestuurd naar een centraal bestand dat geïntegreerd werd in de cataloguszaal van de Gentse Universiteitsbibliotheek. Een steekkaartencatalogus voldoet inzake ontsluiting en consulteerbaarheid in het huidige digitale tijdperk steeds minder aan de verwachtingen. De beperkte toegankelijkheid stond ook haaks op de interesse die nu reeds in binnen- en buitenland voor de collecties bestaat. Van daaruit groeide in 1999 een ambitieus reconversieproject voor de digitalisering van de steekkaartencatalogus. Partners in dit verhaal waren de Provincie Oost-Vlaanderen, de Stad Gent, de Universiteit Gent, de Hogeschool Gent en Gent Cultuurstad vzw. Zonder meer een succesverhaal. Vooral hoopgevend is dat sinds 2007 ook begonnen werd met de integratie van de recente aanwinsten van de verschillende bibliotheken. Zo werden bijvoorbeeld de volledige catalogi van de augustijnen en het Liberaal Archief overgenomen van het Libis-netwerk. Verder werd ook de snelinventaris van KANTL opgenomen, alsook de databank van het Documentatiecentrum voor Streekgeschiedenis Dr. Maurits Gysseling. Via bemiddeling door Gent Cultuurstad trad in de loop van 2007 ook de Gidsenbond van Gent en Oost-Vlaanderen toe. Andere bibliotheken zullen beslist nog volgen. Aansluitend hierbij dient opgemerkt dat de stad Gent wil groeien richting een letterenbeleid. Een eerste stap in die richting was de aanstelling van een stadsdichter, maar dit moet in de toekomst ruimer gaan, waarbij een centrale en coördinerende rol wordt weggelegd voor de Stadsbibliotheek en/of het Cultuurcentrum Gent. Het hoeft geen betoog dat de KANTL en het Poëziecentrum cruciale spelers zullen zijn, evenals het Kunstencentrum Vooruit dat op dit ogenblik via ‘Uitgelezen’ en de Literaire Lente ism Boek.be reeds een aantal succesvolle formats lopen heeft. Link met GCS - Heel wat bewaarbibliotheken zijn lid van de GAO - Participatie Erfgoeddag - Participatie Cageweb (incl. nieuwe leden aanbrengen) - www.literair.gent.be - Verrukte Monden (Poëzieavond en -brochure ism Poëziecentrum en Timefestival)

55


2.2.4.4 Universitaire instellingen De Universiteit Gent is met 30.000 studenten één van de grootste universiteiten in de Lage Landen. Het opleidingsaanbod omvat vrijwel alle academische opleidingen die in Vlaanderen worden ingericht. Naast onderwijs en onderzoek is de universiteit ook een zeer grote speler op het erfgoedveld (Zie ook onder Archiefsector, Archief van de Universiteit Gent). Vooreerst werden er in de loop van de 19e en 20e eeuw vaak bijzonder rijke collecties didactisch materiaal aangelegd. Als didactisch materiaal in de strikte zin van het woord hebben ze ondertussen al afgedaan, maar als erfgoedcollecties betreft het vaak pareltjes. In die categorie horen volgende musea thuis die onder het beheer van de Universiteit Gent ressorteren: Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen (Krijgslaan) ; Museum voor Dierkunde (K.L. Ledeganckstraat) ; Museum voor de Geschiedenis van de Geneeskunde (Het Pand, Onderbergen) ; Museum voor Etnografie en Archeologie (Het Pand, Onderbergen). Deze ‘instellingen’ vormen binnen het beleid van de Universiteit geen prioriteit. De taken inzake behoud en beheer voor deze collecties zijn vaak in handen van enkelingen, hierin naar ontsluiting toe vaak bijgestaan door enthousiaste vrijwilligers. Vrijwel zonder uitzondering participeren ze steeds aan Erfgoeddag. Gezien de directe link met de onderzoekstaken van de Universiteit gelden die beperkingen gelukkig niet voor de Universiteitsbibliotheek. Ook daar speelt wel nog enigszins de nasleep van een verregaande verkaveling van het universitaire bibliotheeklandschap in Gent over diverse faculteiten en vakgroepen, maar niet het minst via een bijzonder performant beleid inzake digitalisering (en beschikbaarstelling van talloze tijdschriften online, weliswaar betalend) worden de gevolgen daarvan voor de gebruiker geminimaliseerd. Typerend in dit verband is dat de Universiteit Gent werd opgenomen in het selecte clubje van topuniversiteiten die via googlebooks onderdelen van hun historische collecties ontsluiten. Inzake erfgoed is het van zeer groot belang dat de Universiteitsbibliotheek Gent de historiek van haar collectievorming alle eer aandoet. Immers, een jaar na de oprichting van de Rijksuniversiteit in 1817 werden de rijke collecties, die in de nasleep van de Franse Revolutie bij de stad kwamen en werden beheerd, in permanente bruikleen gegeven aan de universiteit. Er werden twee voorwaarden gesteld: er mocht nooit een Gentenaar de toegang geweigerd worden en als de Universiteit ophield te bestaan diende alles terug te keren naar de stad. De tweede clausule is gelukkig nooit van toepassing geworden en aan de eerste voorwaarde wordt door een actieve participatie aan tal van projecten binnen de brede cultuursector meer dan voldaan. Cruciaal is uiteraard dat eveneens sinds het ontstaan van de Universiteit zeer actief aan collectievorming werd en wordt gedaan. De rijkdom van deze collecties (handschriften, ephemera, kaartencollecties, munten en penningen, prentenkabinet, affiches, fotocollecties,

56


bidprentjes, pamfletten, de gandavensia …) hoeft geen betoog. De participatie aan tal van projecten en het opzetten van kleine thematische tentoonstellingen, lezingen, filmreeksen … maakt van de Universiteitsblibliotheek een actieve speler in het veld (Cf. http://lib.ugent.be ). Om de digitale expertise optimaal uit te bouwen werd de beslissing genomen om in de komende 5 jaar de nadruk te leggen op architectuur als vakgebied (Cf. http://architectuurfocus.ugent.be ). Tot slot is het ook overduidelijk dat de activiteiten, die sinds een aantal jaren worden ontwikkeld om de Boekentoren van architect Henry Van de Velde te restaureren, evenzeer een krachtige erfgoedwerking impliceren (Cf. www.boekentoren.be ). Tot slot behoren bij de universitaire instellingen uiteraard ook de diverse vakgroepen die, al dan niet persoonsgebonden, een grote interesse aan de dag leggen voor en ook vaak actief participeren aan erfgoedinitiatieven. Onderzoek van heel wat museale collecties wordt vaak gedaan in samenwerking met onderzoekers van de universiteit. Bepaalde onderzoeksseminaries worden vaak ingevuld vanuit de erfgoedsector wat een echte win-win situatie oplevert. Hoopgevend in dat verband is dat vanuit de vakgroep Nieuwste Geschiedenis van de Universiteit Gent een Instituut voor Publieksgeschiedenis werd opgericht. Initiatiefnemers Deneckere en De Wever willen hiermee inspelen op de dynamiek van de erfgoedsector en de groeiende behoefte aan geschiedenis in de hedendaagse maatschappij. De opleiding en stages dienen in te spelen op het feit dat de ‘vertaling’ van historische kennis naar onderwijs, musea en historische tentoonstellingen, herdenkingen, publieksboeken, de audiovisuele media een aparte expertise vergen. De omgang met het verleden komt met andere woorden meer en meer op de onderzoeksagenda en daar kan de erfgoedsector enkel vruchten van plukken. Link met GCS - Sylvia Van Peteghem, Hoofdbibliothecaris UGent, is bestuurslid van GCS - Gebruik stukken uit iconografische collecties voor verschillende projecten - Veldstraat-project - Memory on/off (Rabot) - Expo ‘58 - De Toren met Boeken - Collectiemobiliteit STAM – Universiteitsbibliotheek Gent - Mondelinge geschiedenis ism Vakgroep Nieuwste Geschiedenis (Hongaarse vluchtelingen, Expo’58, …) - Vakgroep Architectuur en Stedenbouw (~Gent Morgen) - Vakgroep Ruimtelijke Planning (~Gent Morgen) - Debat wintercircus - Hendrik Defoort is lid van de Stuurgroep Instituut voor Publieksgeschiedenis - Participatie Erfgoeddag - Participatie Dag van de Architectuur

57


- Participatie Open Monumentendag

2.2.4.5 Monumentenzorg & Architectuur De Dienst Monumentenzorg is verantwoordelijk voor de bestaande architectuur op het grondgebied van de stad Gent. Aangezien geen enkele periode een beeldbepalende stempel op deze stad heeft kunnen drukken, vergt de zorg voor het onroerende patrimonium expertise die het hele vorige millenium overbrugt. Een deel van dit bestand is niet bekend; daarom is onderzoek noodzakelijk zowel voor het beheer als voor de kennisopbouw. Dergelijk onderzoek is multidisciplinair en onderbouwt de actieve inventarisatie. De kerntaken van de dienst zijn veelvuldig: - Opmaak advies bij bouwaanvragen binnen de 20 kalenderdagen (incl. archiefen kadasteronderzoek) - Inventarisatie (kerkelijk patrimonium, funerair erfgoed, nieuwe thematische beschermingen …) - Projectgericht onderzoek (vn. grotere projecten in de stad zoals project Brandweerkazerne/academie ; Bijlokesite …) - Begeleiding en advies bij restauratie/renovatie/reconversie (technieken, bouwhistorische details, afwerking, kleuradvies …) - Adviesverstrekking rond aanpassingen openbaar domein (reclame, aanleg straten en pleinen, parken, kades, lichtplan, straatmeubilair …) - Opvolging specifieke dossiers (bv. orgeldossiers) - Coördinatie Open Monumentendag - Verzorgen van rondleidingen, lezingen, publicaties. In de loop van de afgelopen decennia groeide organisch de situatie waarbij de Dienst Monumentenzorg ook instaat voor het beheer van een aantal ‘topstukken’: het Gravensteen (incl. gerechtsmuseum en wapenmuseum), het Belfort (incl. Belfortmuseum, historische klokken), het Stadhuis, de Sint-Baafsabdij (incl. Steenmuseum) en het Hôtel d’Hane Steenhuyse (incl. meubilair). De dienst Architectuur is in 2005 opgericht teneinde een ‘architectuurbeleid’ te onderbouwen en ten uitvoer te brengen. De stedelijke veranderingsprocessen worden geleid door socio-economische, stedenbouwkundige en culturele fenomenen. Stedelijke architectuur situeert zich dan ook constant en zonder uitzondering op het ontmoetingsvlak van die drie anderssoortige domeinen. Bouwen aan de stad is immers ook mee bouwen aan de maatschappelijke eigenheid en culturele identiteit van de stad. Willen we deze erkennen en doortrekken in de toekomst, dan is een adequaat architectuurbeleid een noodzaak. Realiseren van eigentijdse conceptuele kwaliteiten en het nastreven van fysieke en culturele duurzaamheid zijn hierbij de doelstellingen. Begeleiden, adviseren en activeren van het creatieve proces in de totstandkoming van (zowel openbare als private) gebouwen en de publieke ruimte, het bewaken van de algehele kwaliteit van de gebouwde omgeving en het uitdragen van de

58


nieuwe stedelijke bouwcultuur zijn de middelen om, in communicatie met alle actoren, de doelstellingen te verwezenlijken. Dat de dienst Architectuur werd ondergebracht bij en thuishoort in het Departement Cultuur spreekt boekdelen over de manier waarop de Stad Gent dit beleid interpreteert. Link met GCS - Deelname GCS aan Open Monumentendag - Organisatie debat Wintercircus/Waalse Krook op Dag van de Architectuur (2005) - Organisatie Bijlokesite als onderdeel Dag van de Architectuur 2007 - Participatie Erfgoeddag - Adviesverstrekking omtrent bouwdossier STAM - Een groots werk van ontbloting? - Veldstraat-project - Collectiemobiliteit Buiten Gebruik - Collectiemobilteit Steenmuseum – STAM - Participatie eerste Museumnacht - Directeur Monumentenzorg Geert Van Doorne lid van de Stuurgroep STAM - Monumentenzorger Dirk Bonquet is lid van de Stuurgroep STAM - Gent Morgen - Gebruik iconografisch materiaal bij verschillende projecten

2.2.4.6 Religieus erfgoed Het ‘aanbod’ religieus erfgoed in Gent is zonder meer uitzonderlijk. Aan onroerend patrimonium alleen al gaat het over een brede waaier abdijen en kloostersites (Bijloke, Sint-Pieters, Sint-Baafs, augustijnen, dominicanen, karmelieten, … ), tientallen ‘kerken’ (34 Rooms-Katholieke, 2 Protestantse, 1 Anglikaanse, 1 Orthodoxe), tien Moskeën, maar liefst drie begijnhoven en uiteraard de Kathedraal, de thuishaven van het ‘Lam Gods’, hét absolute topstuk uit de collectie Gent. De gewijzigde liturgie na het Tweede Vaticaans Concilie en vooral de razendsnelle secularisatie van onze westerse maatschappij in de tweede helft van de twintigste eeuw maakt dat het rijke roerend religieus patrimonium bedreigd is. In tijden van toenemende secularisatie en ontkerkelijking vergt de zorg voor religieus erfgoed steeds meer dwingende aandacht. Vanuit de bekommernis voor het behoud werd op initiatief van de vijf Vlaamse bisdommen, de vereniging van de Hogere Oversten van België, de Unie van Religieuzen van België, de vereniging van Vlaamse Norbertijnenabdijen en de Katholieke Universiteit Leuven in 1997 het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) opgericht. Sinds 2002 wordt het CRKC ook door de Vlaamse Gemeenschap ondersteund. Specifiek voor archiefen bibliotheekcollecties werd onder de koepel van het CRKC ook het

59


Forum voor Kerkelijke Archieven Vlaanderen (steunpunt opgericht voor beheer van religieuze archiefen bibliotheekcollecties, kortweg FoKaV) opgericht. Omtrent deze materie werd in de afgelopen decennia uiteraard ook heel wat expertise opgebouwd in het eveneens te Leuven gevestigde Kadoc (Documentatie- en onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving). Hoewel diverse kerkfabrieken nog vaak ongekende schatten beheren is het uiteraard vooral het bisdom dat hierin een actieve rol speelt. Zo werd reeds in 1997 de Stichting Cultuurpatrimonium Bisdom Gent opgericht met als doelstelling het verwerven, bewaren, beheren en tentoonstellen voor het brede publiek van religieus, artistiek en historisch patrimonium. De Stichting wil het religieus erfgoed vrijwaren voor de toekomst. De Stichting maakt vooral werk van het inventariseren van waardevolle roerende goederen om ze te beschermen tegen vervreemding, diefstal of verkommering. Hierin vond het bisdom Gent een sterke bondgenoot in het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen, die als structurele partner mee stapte in www.religieuserfgoed.be (Cf.supra). Daartoe werd bij de provincie ook een consulent religieus erfgoed in dienst genomen. Link GCS - Tal van ‘religieuze’ archieven zijn lid van de GAO (Cf. supra) - Participatie Erfgoeddag - Collectiemobiliteit STAM - Overleg met provinciale consulent (~organisatie workshops) - Restauratie en beheer Bijlokeabdij en –klooster

2.2.4.7. Stadsarcheologie Inzake archeologie was Gent de eerste stad in Vlaanderen die op gemeentelijk niveau haar verantwoordelijkheid opnam. Die pilootfunctie vervult Gent tot op vandaag. Sinds 1973 investeert de stad dan ook stevig in een Dienst Stadsarcheologie. In 2006 nam de dienst samen met het Stadsarchief Gent zijn intrek in een schitterend geoutilleerd nieuw gebouw, waar behoudens kantoorruimte ook voldoende depotruimte voorhanden is. De Dienst Stadsarcheologie staat in voor het beheer en de ontsluiting van het dynamisch archeologisch archief en het stedelijk archeologisch depot. De stad is het werken onderzoeksobject van de Dienst Stadsarcheologie, die ook instaat voor het archeologische management en het beheer van de materiële bronnen. Om de doelstellingen van een degelijk beheer te bereiken, wordt er gewerkt met een beleidsinstrumentarium dat op stedenbouw en ruimtelijke planning enerzijds, op de sectoriële wet- en regelgeving anderzijds, is afgestemd. De Dienst Stadsarcheologie staat in voor een zo goed mogelijke integratie van de proactieve en preventieve archeologie in bouwprojecten, zowel openbare als private, en ongeacht of ze al dan niet tot het openbare domein behoren. De verwerking van de bevindingen tot nieuwe hoofdstukken stadsgeschiedenis en

60


kennis over de stad en de verspreiding daarvan behoren tot de kerntaken. Dit gebeurt ondermeer door de resultaten te ontsluiten via www.archeowebgent.be, de publicatie van talloze historische monografieën en artikels, de nauwe samenwerking met de op dit terrein actieve vakgroepen van de Universiteit Gent (Cf. infra, universitaire instellingen) en de participatie aan wetenschappelijke congressen. Recente voorbeelden van het publicatiebeleid (vaak in samenwerking met het Stadsarchief) zijn: de meerdelige reeksen ‘Waar is de Tijd’, ‘Ons Erfgoed Toen en Nu’ en het ‘Gent-Boek’ van uitgeverij Waanders, De Historische Atlas Gent (Sun, 2006), Buskruit en Sauerkraut, Oorlogsbronnen in De Zwarte Doos (20e eeuw)(2007), Archeologisch onderzoek in Gent 1999-2006 (1e nummer v/d 2e reeks van het tijdschrift ‘Stadsarcheologie. Bodem en monument in Gent’ / 2007). De dienst Stadsarcheologie heeft een actieve vriendenvereniging GVSA (Gentse vereniging voor Stadsarcheologie), die vaak publieksactiviteiten organiseert waaronder de driemaandelijkse ‘kruiwagen-lezingen’. In tegenstelling tot de meeste (inter)gemeentelijke archeologische diensten, geniet de Dienst Stadsarcheologie vooralsnog geen subsidies van de hogere overheid. Link met GCS - Stadsarcheoloog Marie Christine Laleman is bestuurslid en secretaris van GCS - Marie Christine Laleman is lid van de stuurgroep en de werkgroepen inhoud en infrastructuur STAM - Erfgoedconsulent Wout De Vuyst is bestuurslid van de GVSA - Collectiemobiliteit Stadsarcheologie – STAM - Een groots werk van ontblooting? - www.archeowebgent.be - Participatie Erfgoeddag - Samenwerking in kader van diverse publicaties - Archeologisch en bouwhistorisch onderzoek Bijlokesite

2.2.4.8 Kunstensector Het Kunstendecreet dd 2 april 2004 werd in 2006 voor het eerst toegepast en regelt het Vlaamse erkennings- en subsidiebeleid voor de diverse disciplines en sectoren binnen de ruime sector ‘kunsten’. Het is hoopgevend dat de verschillende ‘huizen’ binnen dit decreet ook geresponsabiliseerd worden omtrent hun eigen archiefvorming. In de praktijk is dit helaas vaak andere koek, al beginnen de eerste tekenen van bewustwording omtrent het belang hiervan op te duiken. Anno 2006 investeerden de Vlaamse Gemeenschap [Kunstendecreet (incl.Muziekdecreet)] en de Stad Gent respectievelijk 17.352.500 en 22.000.702 euro in de Gentse Kunstensector.

61


Op structurele basis is er binnen de sector geen overleg. Tussen cultuuractoren onderling zijn de lijnen evenwel bijzonder klein en wordt er op basis van inhoudelijke projecten zeer snel en makkelijk samengewerkt. Op een dergelijke projectmatige basis groeiden en groeien organisch ook heel wat vormen van samenwerking en wisselwerking met actoren uit de erfgoedsector. Een archetypisch voorbeeld: Kunstencentrum Vooruit wil anno 2013 een programma ontwikkelen rond de honderdste verjaardag van het feestpaleis. Dat daarbij een beroep zal worden gedaan op de expertise en collecties van een aantal actoren uit de erfgoedsector ligt voor de hand. Voor de werking en doelstellingen van de diverse huizen in de diverse sectoren verwijzen we uiteraard naar de respectievelijke beleidsplannen van de actoren in kwestie. Naast de enorme mogelijkheden om via projectmatige samenwerking meerwaarde te creëren stippen we kort vier zaken aan: - De werking inzake erfgoed buiten de kuip van Gent en naar de randgemeenten toe heeft alle belang bij en dient sterker in te spelen op de sterke sociaalartistieke werking in de regio en de werking van de Stedelijke Dienst Kunsten. Deze vervult een steunpuntfunctie voor de ondersteuning en begeleiding van waardevolle initiatieven en projecten die de betrokkenheid van specifieke doelgroepen, buurten, … bij het stedelijke gebeuren stimuleren. Ook de komst van het Cultuurcentrum Gent, dat expliciet cultuur meer buiten de kuip wil uitdragen en programmeren, creëert mogelijkheden inzake de geografische spreiding van het aanbod. - Wat de sector kunsteducatie betreft kan worden opgemerkt dat Gent relatief zwak scoort in het Kunstendecreet, maar anderzijds wel sterk aanwezig is in het decreet op het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Bovendien is er in Gent heel wat potentieel aanwezig dat zich niet onder deze noemer definieert. Educatieve werkingen werden reeds bij heel wat grote culturele instellingen uitgebouwd of zijn in ontwikkeling. Hier wordt uiteraard op ingespeeld bij de uitbouw van Stadsklassen en het biedt ook meer specifieke mogelijkheden tot cross-over met de educatieve werking van diverse erfgoedactoren. - De werking van het Cultureel Centrum De Centrale is zonder meer een sterke troef om de werking mbt culturele diversiteit concreet gestalte te geven. - Op vlak van synergie tussen kunsten, erfgoed en onderwijs biedt de uitbouw van de Bijlokesite als cultuurcampus haast onbeperkte mogelijkheden. Een groot aantal spelers komt er samen: Hogeschool Gent, Academie, Muziek Lod, Les Ballets CdelaB, Opera Studio Vlaanderen, IAK-IBK (BAM), Muziekcentrum de Bijloke, STAM. De Bijlokesite is eveneens de thuisbasis van drie van de tien landelijke organisaties voor amateurkunsten: Kunstwerk(t), VLAMO en VLO Circuskunsten. In de voormalige Berg van Barmhartigheid (tot 2005 Stadsarchief) is Danspunt gehuisvest. Inzake amateurkunsten ontwikkelt de Stad behoudens een aantal subsidiereglementen sinds jaar en dag een aantal bijzonder succesvolle initiatieven als het ‘Festival van het Amateurtoneel’ en het ‘Kunstsalon van Gent’.

62


2.2.4.9 Volkscultuur en de niet-professionele spelers Voornaamste troef en blijvend aandachtspunt in dezen blijft de laagdrempelige bereikbaarheid van de erfgoedcel. Dat die er is blijkt uit de talloze vragen die bij de erfgoedcel terechtkomen, alsook uit de betrokkenheid van niet-professionele organisaties bij diverse projecten en de nooit lichtzinnig ondertekende partnerverklaringen van GCS in bepaalde projecten. Cruciaal is vooral dat bij elk project de reflex bestaat om de expertise van een bepaalde niet-professionele organisatie aan te wenden. Zulke keuzes gebeuren weloverwogen en doelgericht, want samenwerking om de samenwerking resulteert om evidente redenen al te makkelijk in frustratie bij niet-professionele organisaties. Samenwerking met deze organisaties veronderstelt echter niet alleen het projectmatig inschakelen van hun expertise. Zijzelf hebben ook nood aan inhoudelijke begeleiding van hun eigen werking. Vanuit de laagdrempelige bereikbaarheid werkt dit goed voor heel wat niet-professionele organisaties in Gent. Dat gaat dan van bemiddelen om de (bewaar)bibliotheek van de Gidsenbond via Cageweb te ontsluiten, tot heel concreet op vraag informatie verstrekken, de weg wijzen, mensen met elkaar in contact te brengen. De vraag naar inhoudelijke begeleiding wordt op die manier zo goed mogelijk opgevangen vanuit de erfgoedcel. Dit geldt trouwens mutatis mutandis voor de stafmedewerkers van het Departement Cultuur. Jaarlijks komen meer dan 150 aanvragen binnen op het reglement voor subsidiëring van culturele verenigingen uit het Gentse, waartoe jaarlijks een budget wordt voorzien van bijna 200.000 euro. Goed de helft van die subsidies komt terecht bij verenigingen met een erfgoed-gerelateerde werking. De ondersteuning vanuit de erfgoedcel gaat niet uit van een ad-hocbeleid. Immers, in 2001 werd vanuit de erfgoedcel een enquête uitgevoerd bij de toen 486 erkende socio-culturele verenigingen in Gent. Er werd gevraagd naar hun werking, ‘collectie’, verwachtingen… De resultaten toonden aan dat de erfgoedcel contacten en samenwerking heeft met vrijwel alle onderzoeksgerichte nietprofessionele organisaties uit de sector. Uit dezelfde enquête kwam echter ook naar voren dat er - zoals ook uit ander onderzoek blijkt - vooral vraag is naar logistieke en financiële steun. De stakeholdersanalyse in het kader van de opmaak van dit beleidsplan bevestigde de resultaten van weleer. Bijkomend aandachtspunt dat hierbij sterk naar voren kwam is de noodzaak om ook in de randgemeenten meer actief te zijn vanuit de stad en de erfgoedcel. Vanuit een van de vijf heemkundige kringen, die actief zijn op grondgebied Gent, werd daar ook expliciet nog het volgende aan toegevoegd: “Professionele historici stellen zich soms hautain op tov de boerkes van de heemkundige kringen. Wat meer luisteren naar de expertise van de amateurs zou een goede zaak zijn”. Inzake de financiële en logistieke noden moet vanuit de erfgoedcel vooral opgelet worden voor de creatie van verkeerde verwachtingen. Vooral inzake logistiek kunnen provinciale en stedelijke uitleendiensten wellicht een en ander

63


ondervangen, maar toch is het hierbij belangrijk om in overleg met de cultuurbeleidscoördinator en de collega’s van de Dienst Kunsten en het Cultuurcentrum Gent - beiden sterk betrokken op en bij sociaal-culturele werking in buitenwijken en gemeenten - na te gaan hoe we hier het meest efficiënt kunnen mee omgaan. Dit laatste geldt in nog sterkere mate voor de manier waarop we met de meer ervaringsgerichte verenigingen kunnen samenwerken. Inzake het ‘fysiek uitwaaieren’ van het erfgoedbeleid buiten de kuip blijft de werking tot vandaag, enige uitzonderingen niet te nagesproken, effectief te zeer in het centrum van de stad. Het opzetten van locatieprojecten wordt dan ook meegenomen in de doelstellingen van het convenant. Daarbij zullen we uiteraard gebruik maken van de instrumenten die in de schoot van het bredere cultuurbeleid van de Stad bestaan, met name de Cultuurraad, de Dienst Kunsten, het Cultuurcentrum. Deze laatsten zijn zonder meer dé instrumenten voor het ‘cultureel verknopen’ van de stad en de wijken/deelgemeenten. Daarnaast zijn ook de medewerkers van de Cel Gebiedsgerichte Werking van de Stad Gent in dezen een cruciale partner. Voorts willen we ook inzake erfgoed overleggen met het ‘Kanaalzonegemeenten Cultuuroverleg’, dat zich tot doel stelt te komen tot een betere afstemming in deze gemeenten inzake cultuurspreiding- en participatie. Een laatste overleg, waar we inzake de geografische spreiding van het aanbod op zoek willen gaan naar opportuniteiten, is het overleg met de collega’s van de provincie en de erfgoedcellen van Meetjes- en Waasland. Inzake de al dan niet vermeende, maar zeker gepercipieerde ‘hautaine houding’ van professionele historici tov de amateurhistorici kan en zal de erfgoedcel, en niet het minst het erfgoedforum, een perfect instrument vormen om die beeldvorming en de daaruit voortvloeiende afwezigheid van expertiseuitwisseling om te buigen. Een van de instrumenten daartoe is het Instituut voor Publieksgeschiedenis (Cf. supra), waar reeds tijdens het academiejaar 2007-2008 de eerste stage-studenten werden geactiveerd in de schoot van heemkundige kringen. Om te vermijden dat samenwerking met vereniging x wrevel opwekt bij niet betrokken vereniging y willen we hierbij ook maximaal de netwerkfunctie benutten van de verschillende koepels in Vlaanderen. Zo werken we momenteel samen met Heemkunde Vlaanderen aan een actie voor 2008, waar alle heemkundige kringen bij betrokken worden. Wat de sector volkscultuur en de meer ervaringsgerichte verenigingen en initiatieven betreft, is duidelijk gebleken dat zij doorgaans een zeer rechtstreekse lijn hebben met het Huis van Alijn. Vanuit die vaststelling en, gegeven de directe contacten tussen de erfgoedcel en het Huis van Alijn, ontwikkelt de erfgoedcel geen speciale initiatieven op dit vlak. In onderling overleg met de collega’s van het Huis van Alijn werd gestipuleerd dat de erfgoedcel steeds bereid is om specifieke initiatieven, die vanuit of in de sector volkscultuur opborrelen of worden opgezet, te ondersteunen of mee vorm te geven. Dit gebeurde in het verleden reeds verschillende keren en ook voor de nabije toekomst staan zulke initiatieven geprogrammeerd. Samengevat: het Huis van Alijn kent als

64


professionele speler de sector door en door en weet dat de erfgoedcel steeds bereid is binnen de grenzen van het mogelijke initiatieven te steunen.

2.2.4.10 Toerisme De raakvlakken tussen het erfgoedbeleid en het toerismebeleid liggen inhoudelijk voor de hand. Zo speelt de erfgoedsector en –werking sterk in op een aantal duidelijke evoluties van de toerisme “consument” (verlangen naar authenticiteit, naar kennis van zijn/haar omgeving, toename korte ‘vakanties’, …) en anderzijds situeert de basis van de toeristische aantrekkingskracht van en ontwikkeling in Gent zich voornamelijk op de aanwezigheid van een kwaliteitsvol cultuur(historisch) aanbod. Centraal hierin staat het rijke erfgoed ‘van’ de stad (historische stadskern, een aantal unieke monumenten, musea). Bovendien is ook de aanwezigheid van water in de binnenstad een belangrijke troef en wordt sinds kort duidelijk dat de ‘toeristische markt’ voor religieus erfgoed sterk groeit. Eén van de noodzakelijke elementen om het ‘rendement’ van dit toeristisch product, zowel intern als extern, te optimaliseren is de realisatie van het STAM op de Bijlokesite. Immers, op zich is dit product niet voldoende om toeristen te trekken én te houden. Het beleidsplan toerisme benadrukt dan ook dat ondersteunende infrastructuur en dienstverlening ervoor zorgen dat de toerist hier ook een aangenaam verblijf kent. Immers, zonder basisproduct geen cultuurtoerist, zonder infrastructuur en dienstverlening, geen toerist tout court. De primaire aantrekkingselementen of, anders gezegd, de sterattracties, die zo bekend zijn en zo tot de verbeelding spreken dat ze een dikwijls doorslaggevende rol spelen bij de beslissing om naar Gent te komen, vormen de kern van het toeristisch product “Gent” . De beleidslijnen rond dit patrimonium worden echter hoofdzakelijk binnen andere beleidsdomeinen getrokken. De dienst Toerisme rekent het tot één van zijn kerntaken om, met respect voor de eigenheid en (historisch-) culturele waarde van iedere attractie apart, actief te streven naar en mee te werken aan de optimale cultuurtoeristische ontsluiting en ontwikkeling van dit patrimonium. Dit geldt op zijn terrein en middelen mutatis mutandis voor de erfgoedsector. Die lijnen kruisten elkaar reeds in het verleden (Cf. Gravensteen en project ‘Buiten Gebruik’), maar zullen in de toekomst vooral uitkristalliseren in en rond de Bijlokesite als cultuurcampus aan de boorden van de Leie. Het STAM vormt het sluitstuk van de ontsluiting van die Bijlokesite in het bijzonder en de stad in het algemeen. Het speelt dus rechtstreeks in op de doelstelling van het beleidsplan Toerisme om een wandelas langs het water uit te bouwen van de Predikherenlei tot aan de Bijloke. De Bijloke ligt op loopafstand van het Museum voor Schone Kunsten, het SMAK, het Citadelpark en de Boekentoren van de Universiteit, hét uitkijkpunt over Gent. De Leie verbindt de Bijloke met het kloppende hart van de stad. Het is een ideale site om cultuur en toerisme te verenigen. Dankzij zijn unieke uitstraling en potentie zal deze site fungeren als een aankomstpunt voor de toeristen, waar ze

65


in het STAM een eerste impressie zullen krijgen van wat Gent hen te bieden heeft. Daarenboven biedt de ligging aan de Leie, op loopafstand van het centrum, een uitgelezen kans om de toeristen via bootjes of de aan te leggen wandelas naar het historische centrum van Gent te brengen. Het meest concrete actiepunt, waarrond op dit ogenblik alle lijnen lopen, is de creatie van het onthaal voor groepen op de Bijloke, in het STAM (Individuele bezoekers – infobalie Vismijn). Uiteraard hangen daar heel wat andere zaken mee samen (vb. inplanting busparkings langs Bijlokekaai en Godshuizenlaan). Tot slot staat de erfgoedcel er sinds een aantal jaren garant voor dat het tijdelijke aanbod in de Gentse musea in één overzichtelijke brochure kan worden aangeboden aan de ‘klanten’ van de Dienst Toerisme.

2.2.4.11 Stedenbouw, Ruimtelijke Planning en Gebiedsgerichte Werking Ruimte is schaars in Vlaanderen. Dit geldt bij uitstek in steden, van oudsher een knooppunt van wonen, economische activiteit, vrije tijd, cultuur, migratie…. Lange tijd werd hoegenaamd niet planmatig en doordacht met die ruimte omgesprongen. Vandaag is iedereen het erover eens dat de wildgroei, het ongebreideld inpalmen van ruimte een halt diende toegeroepen. Al dan niet gedwongen vanuit de hogere overheid staat ruimtelijke structuurplanning op de bestuursagenda in nagenoeg alle steden en gemeenten in Vlaanderen. Hoezeer Stedenbouw en Ruimtelijke Planning ondertussen zijn ingeburgerd blijkt indirect uit het verschijnen van het Jaarboek Stedenbouw en Ruimtelijke Planning 20022005 (2006). In Gent vormde de internationale ideeënwedstrijd ‘Gent Morgen’ uit 1971 een keerpunt. Sindsdien vervult Gent als centrumstad een voorbeeldfunctie in Vlaanderen inzake stedenbouw en ruimtelijke planning. In Gent wordt op geen enkel ogenblik het axioma in vraag gesteld dat bij het opmaken van plannen steeds gewaakt moet worden over het historisch patrimonium, en dat rekening dient gehouden met de structuur en het aanschijn van de stad. De stedelijke overheid ziet het als haar taak om, met respect voor de geschiedenis van Gent, krijtlijnen uit te zetten voor de toekomst. De cross-overs met het erfgoedbeleid zijn dan ook veelvuldig. Vooreerst is er de om voor de hand liggende redenen zeer intense samenwerking tussen de diensten Stedenbouw en Ruimtelijke Planning enerzijds en de diensten Architectuur, Monumentenzorg en Stadsarcheologie anderzijds. Een tweede raakvlak is de noodzaak om de voordurende, al dan niet geplande wijzigingen van de stad als levend organisme te documenteren. Het aanstellen van een stadsfotograaf is in dezen zeker een stap in de goede richting. Via doelgerichte acties dient hierop nog sterker ingespeeld, waarbij idealiter ook oog is voor het immateriële erfgoed dat samenhangt met de wijzigende structuren. Dit geldt bij uitstek voor de grote stadsvernieuwingsprojecten (type Zuurstof voor de Brugsepoort of Bruggen naar Rabot). Dit is vooral het geval in de 19e-eeuwse gordel en in mindere mate de randgemeenten, waar het stadsweefsel gevoelige transformaties ondergaat en zal

66


ondergaan. De reconversie van talloze restanten uit het industriële verleden van Gent staat hoog op de agenda (Arbedsite, Alsberghe-Van Oost, de Nieuwe Voorhaven, de Acecsite, …). Die projecten stroken met de noodzaak om inzake erfgoedbeleid te zorgen voor een geografische spreiding. Cruciaal daarbij is dat de ‘erfgoed-reflex’ ervoor kan zorgen dat ook het planningstraject gedocumenteerd wordt. Immers, al te vaak blijven après coup enkel restanten over van de gerealiseerde plannen en gaan de discussies, voorontwerpen en argumentaties verloren. Tot slot zijn inspraak en het communiceren rond wijzingen een cruciaal gegeven. Hierbij is de expertise van de erfgoedsector een grote meerwaarde om dit op een professionele en vooral toegankelijke manier te brengen. De brug slaan tussen verleden, heden en toekomst van een plek, van de stad, is een van de centrale uitgangspunten van het erfgoedforum. De synergie tussen de diensten Stedenbouw en Ruimtelijke Planning en het erfgoedforum ligt dan ook voor de hand en wordt door beide partijen nagestreefd. De meest voor de handliggende partners in dit verhaal zijn uiteraard de diverse gebiedscoördinatoren vanuit de cel Gebiedsgerichte Werking, die in de verschillende wijken en deelgemeenten de vinger aan de pols houden. Nu al wordt informatie uitgewisseld en doorgespeeld, waarbij ondermeer heel wat recent iconografisch materiaal wordt verzameld.

2.2.4.12 E-Cultuur Zoals op tal van maatschappelijke domeinen zorgt de zogenaamde digitale revolutie voor een grondig verschuiven van een aantal zekerheden binnen de erfgoedsector. Anders en beter geformuleerd : de mogelijkheden en opportuniteiten zijn bijzonder groot en uitdagend. Onder de titel ‘E-Cultuur. Bouwstenen voor praktijk en beleid’ verscheen vorig jaar bij Acco een onderzoeksrapport waarin voor verschillende culturele sectoren een status questionis werd opgemaakt (eds. Dirk De Wit en Debbie Esmans). Het is ook duidelijk dat E-Cultuur binnen het Vlaamse Cultuurbeleid 2004-2009 een van de aandachtspunten is. Dit is ook het geval op Europees (Cf. diverse projectaankondigingen op www.cjsm.vlaanderen.be/ecultuur/internationaal/index.html) en op internationaal niveau, waarbij vooral het UNESCO Charter on the Preservation of the Digital heritage uit 2003 in het oog springt. Zoals uit het aangehaalde onderzoeksrapport blijkt, worden er in de schoot van de erfgoedsector in Vlaanderen heel wat acties ondernomen inzake digitalisering van cultureel erfgoed en het ontsluiten van digitaal erfgoed. Verschillende projecten brengen bovendien verspreide collecties virtueel samen. Binnen de archiefsector biedt een instrument als Archiefbank Vlaanderen (www.achiefbankvlaanderen.be) een enorme groei aan mogelijkheden, niet het minst voor onderzoekers. Op museaal vlak werd voor Oost-Vlaanderen reeds verwezen naar de mogelijkheden en opportuniteiten van het Move-project van de

67


provincie Oost-Vlaanderen (www.museuminzicht.be). Een andere speler op dit terrein is uiteraard het reproductiefonds (www.lukasweb.be), waarbij ook expertise wordt verzameld omtrent de enorme rechtenproblematiek die nauw met het hele E-Cultuur vraagstuk samenhangt. In deze vermelden we ook het Expertisecentrum David en hun onderzoek rond archivering en bewaring van zogenaamd ‘digital born’ erfgoed. Tot slot dient uiteraard ook hier andermaal verwezen naar de haast ongelimiteerde mogelijkheden wat betreft inhoudelijke toegankelijkheid van collecties via media als google books (Cf. supra). Het hoeft geen betoog dat zeker op het vlak van presentatie en ontsluiting, alsook in het veld van de erfgoededucatie, de mogelijkheden haast onuitputtelijk lijken. Een Gents voorbeeld van het inzetten van nieuwe media is de virtuele monnik Alison, die via een movieguide de complexe geschiedenis van de Sint-Pietersabdij brengt www2.gent.be/spa/03_Alison/Alison01_nl.htm). Ook daar zijn de mogelijkheden uiteraard veel groter dan wat tot op heden werd verwezenlijkt. Vooral voor de interactiviteit zijn de mogelijkheden tot op heden totaal onderbenut, waarbij voor erfgoedinstellingen ook de publieksbijdrage inzake verzamelen, aanmaken en bewaren van erfgoed groot zouden kunnen zijn. Gentblogt (www.gentblogt.be) is in dezen een goed voorbeeld. De site krijgt niet alleen dagelijks interessant beeldmateriaal over Gent binnen, maar de initiatiefnemers gaan ook actief op zoek naar en zijn aanwezig op tal van manifestaties en activiteiten, maken en posten filmpjes en foto’s. Alleen al de discussies die via dit kanaal worden gevoerd zijn potentieel documentair erfgoed omtrent leven en werken in deze stad in het begin van de 21e eeuw. In die lijn lopen op dit ogenblik een aantal zeer inspirerende onderzoeksprojecten. Vooral het ‘Erfgoed 2.0’-project van IBBT, met als partners onder andere het Vlaams Centrum voor Volkscultuur, Erfgoed Vlaanderen en Toerisme Vlaanderen, focust op sociale interactieve location-based erfgoedbeleving via mobiele toestellen binnen een netwerk van erfgoedsites (https://projects.ibbt.be/erfgoed2.0 ). De evoluties rond het virtuele Kunstencentrum Vooruit geven aan dat de culturele sector hierbij niet achterwege blijft. De interactieve webstek rond de McCarthytentoonstelling van het SMAK geeft aan dat in de Gentse erfgoedsector concrete en hoopgevende initiatieven in die richting worden ontwikkeld (http://mccarthy.smak.be). Het blijvend opvolgen van de ontwikkelingen en het experimenteren met de mogelijkheden van nieuwe media blijft uiteraard een prioriteit binnen het erfgoedbeleid. Anderzijds dient daarbij constant aandacht te gaan naar de toekomst van het verleden. Immers, het digitaal opslaan en/of beschikbaar maken van bestaand materiaal of erfgoed geeft tal van mogelijkheden, maar er dient anderzijds gewaakt over het behoud en beheer van de explosie aan digitaal materiaal, waarvan geen materiële dragers meer worden aangemaakt (Cf. supra Stadsarchief). Tot slot dient ook steeds voor ogen gehouden dat hierbij de kloof tussen de verschillende actoren in het brede erfgoedveld ook steeds groter wordt. Uit een onderzoek van re-creatief Vlaanderen ‘ICT in het culturele veld: de

68


virtualiteit van het virtuele’ (dd.2005) blijkt duidelijk dat het belang onderkennen van E-cultuur geen punt is, maar dat slechts weinigen uit onmacht (expertise, logistiek …) de mogelijkheden benutten. Zoals op tal van andere domeinen zijn krachtenbundeling en synergie de enige mogelijkheid om de virtualiteit van het virtuele te concretiseren.

Samenvattende SWOT erfgoedsector: Sterktes • Interesse Gentenaren/betrokkenheid • Aanwezige expertise • Belang v/d stad in Europese context • Diversiteit en rijkdom van collecties en het aanbod • Meerdere historische sites gespreid over diverse periodes • Gespreide ligging diverse erfgoedactoren binnen zone 9000 • De Zwarte Doos als kenniscentrum • Openheid voor vernieuwende experimenten • Sectoroverschrijdende samenwerking • Publieksgerichte werking (iit ivorentorenmentaliteit) • Onderwijs- en onderzoeksstad (Universiteit, Hogescholen, …) • Complementair beleid (onroerend, roerend, archeologie, immaterieel) • Rijk bibliotheeklandschap • Overkoepelende werkgroepen /expertise uitwisseling (Archieven en musea) • Goede regionale en nationale contacten met erfgoedpartners • Cultuur is een prioriteit voor de stad • Stad investeert zwaar in deze sector • Werking provinciebestuur • Actief verenigingsleven • Nieuwe huisvesting MSK; SAG; DSA • Sterke identiteit individuele actoren • Instrumenten voor online collectieregistratie en inventarisatie (Move; Archiefbank; Cageweb; …) • Dynamische kunstensector • Intrasectorale netwerking • Elan van vernieuwing en kwaliteitsverhoging in Vlaamse erfgoedlandschap

Zwaktes • Niet alle noden ivm Behoud&Beheer zijn in kaart gebracht • Gebrekkige vertaling van het zicht op bezoekersprofielen (communicatiekanalen) • Onvolledige digitale collectieregistratie en –inventarisatie • Gebrekkige afstemming verzamelbeleid / ongecontroleerde aangroei / geen afstoting • Onvolledige gegevens herkomst collecties • Toegankelijkheid en condities monumenten • Calamiteitenplannen voor depots en opstellingen • Depots • Versnippering (expertise, collecties, …) • Geen langetermijnvisie wetenschappelijk onderzoek • Afwezigheid Synergie publicatiebeleid • Organisatorische onderbouw • Geen structurele marketing/vermarkting • Versnipperde Communicatie • Afwezigheid doorverwijsfuntie naar andere spelers • Zeer beperkte aanwezigheid van professionele spelers buiten de zone 9000 • Gebrekkige afstemming verzamelbeleid / ongecontroleerde aangroei / geen afstoting • Personeelsnoden • Ondervertegenwoordiging culturele diversiteit in collecties en aanbod • Gebrekkige afstemming Cultuur en Toerisme

69


• • • •

Kansen • Nieuw erfgoeddecreet • Digitale revolutie (ontsluiting) • Sterke wil tot samenwerking in de sector • Aandacht voor erfgoededucatie • Internationale mogelijkheden citymarketing • Potenties Kuip als werelderfgoed • Potentieel religieus erfgoed • Vergrijzing (babyboomers) • Diversiteit • Instroom nieuwe personeelsleden • Collectiemobiliteit • Centraal erfgoeddepot • Doorverwijsfunctie STAM • Patrimonium Bijlokesite • Cluster Alijn, Miat, Stam • Erfgoedforum • Opleidingsaanbod binnen de erfgoedsector

Gebrek afstemming aanbod Onvoldoende uitstraling als Europese cultuurstad Diversiteit Gebrek aan vorming en opleiding medewerkers

Bedreigingen • Inflatie begrip erfgoed • Overbelichting evenementiële / onderbelichting werking i/d diepte • Toerisme (enkel topstukken) / overwaardering blockbusters • Regelgeving volgt dynamiek van de sector niet • Onduidelijkheid wetgeving restauratiepremies (onroerend) • Digitale revolutie (vrijwaren toekomst van huidig verleden) • Bureaucratisering • Vergrijzing personeelskorps (Cf. instroom 1970s) • Vergrijzing erfgoedverenigingen • Onderwaardering rand • Ongecontroleerde opname schenkingen • Team te sterk historisch en kunsthistorisch gericht • Focus op laatste honderd jaar in erfgoedwerking • Onzekerheid over politieke beslissingen en financiële toestand

2.2.5 Stedelijk ondersteuningsbeleid inzake erfgoed De input voor het opmaken van het ondersteuningsbeleid werd geleverd door het Departement Cultuur en het Departement Facility Management van de Stad Gent.

2.2.5.1. Ondersteuningsbeleid Stad Gent - Personeel Situatie 1 december 2007 Stadsarchief Dienst Stadsarcheologie Dienst Monumentenzorg Dienst Architectuur

70

VTE 10,50 13,50 19,30 5,30

Personeelskost 468.936,08 611.465,07 889.149,72 280.808,26


Design Museum Gent MIAT MSK SMAK Totaal

19,40 24,40 34,00 39,10 165,50

888.010,65 1.022.674,97 1.573.761,23 1.707.853,81 7.442.659,79

In dit plaatje wordt geen rekening gehouden met de personeelsleden binnen andere diensten, waarvan de werking niet integraal onder het complementair erfgoedbeleid kan worden gerekend: Situatie 1/12/2007 Bibliotheek Receptieve Ruimten (Incl. Sint-Pietersabdij, Centrale en Cultuurcentrum) Dept. Cultuur – Staf

VTE 101,02 43,30

Personeelskost 4.418.613,88 1.943.904,28

18,00

970.319,06

2.2.5.2. Ondersteuningsbeleid Stad Gent - Werkingsmiddelen Onderstaande bedragen worden jaarlijks door de stad als werkingsmiddelen ter beschikking gesteld. De werkingssubsidies afkomstig van andere overheden of partners zijn hier dus niet in opgenomen. Deze nominale cijfers zijn de bedragen voor het werkjaar 2007. Design Museum Gent (incl. budget tijdelijke tento) = 251.258 euro Museum voor Schone Kunsten (incl. budget tijdelijke tento) = 383.421 euro MIAT (incl. budget tijdelijke tento) = 247.083 euro Kunsthal Sint-Pietersabdij (budget tijdelijke tento) = 550.000 euro Bibliotheek = 1.003.166 euro Monumentenzorg = 352.000 euro De Zwarte Doos = 153.000 euro

71


2.2.5.3. Ondersteuningsbeleid Stad Gent - Subsidies De stad trekt jaarlijks een budget uit in het kader van een aantal subsidiereglementen, waarbinnen heel wat erfgoedverenigingen aan bod komen. Voorts zijn er ook een aantal nominatim subsidies die jaarlijks ter beschikking worden gesteld van een aantal erfgoedactoren. Deze nominale cijfers zijn de bedragen voor het werkjaar 2007. Projectsubsidies: 204.575 euro Subsidies socio-culturele initiatieven: 39.500 euro Huis van Alijn: 412.700 euro SMAK: 711.036 euro Gent Cultuurstad: 65.668 euro Jaarlijkse aangroei Fonds aankoop kunstwerken musea = 347.050 euro Aankoop kunstwerk op voorstel Cultuurplatform = 2.500 euro Budget restauratie collectiestukken (MSK) = 25.000 euro Budget restauratie collectiestukken (MIAT) = 8.676 euro

2.2.5.4. Ondersteuningsbeleid Stad Gent – Investeringen In de periode 2001-2006 werd voor een totaal bedrag van 72.016.593,71 euro geïnvesteerd in de werking van diverse erfgoedinstellingen en het onderhoud van verschillende erfgoedsites. Voor een gedetailleerd overzicht zie bijlage 5: Investeringen Stad Gent Buitengewone Dienst 2001-2006. Voor een voorstelling van de begroting cultuur, toerisme en feesten voor 2008, zie bijlage 8: Investeringen Erfgoedbeleid Stad Gent 2008.

2.2.6 Stakeholdersanalyse In het kader van het beleidsplanningstraject hadden we contact met onderstaande partners. Indien van toepassing wordt hierbij ook aangeven welke de eerdere contacten waren met de stakeholder in kwestie.

72


Stakeholders

Relatie

Musea Gent Huis van Alijn

Werkgroep publiekswerving Samenwerkingsprojecten (Veldstraat, Buiten gebruik, Expo 58, Debat Wintercircus,...) Regelmatige afstemming in kader van cluster historische musea Collectiemobiliteit STAM Beeldbank Erfgoeddag Stadsklassen

MIAT - Museum voor Industriële Archeologie en

Werkgroep publiekswerving

Textiel

Regelmatige afstemming in kader van cluster historische musea Beeldbank Erfgoeddag Stadsklassen

Museum dr Guislain

Werkgroep publiekswerving ZIEK Erfgoeddag Stadsklassen

Museum voor Schone Kunsten (MSK)

Werkgroep publiekswerving Collectiemobiliteit STAM Zoek de Schone Kunsten in de stad (zoektocht tijdens Erfgoeddag) Kunstenaarsstraten (communicatiecampagne n.a.v. de opening) Erfgoeddag Stadsklassen

SMAK - Stedelijk Museum voor Actuele Kunst

Werkgroep publiekswerving Track Erfgoeddag Stadsklassen

UGent: Museum voor Dierkunde

Erfgoeddag Stadsklassen

UGent: Museum voor de Geschiedenis van de

Erfgoeddag

Wetenschappen UGent: Museum voor de Geschiedenis van de

Erfgoeddag

Geneeskunde

ZIEK

73


De Wereld van Kina: Het Huis en de Tuin

Werkgroep publiekswerving Erfgoeddag Stadsklassen

Illuseum

Stadsklassen

Kunsthal Sint-Pietersabdij

Werkgroep publiekswerving STAM Erfgoeddag Stadsklassen

Museum Arnold van der Haeghen

Erfgoeddag

Caermersklooster

-

Musea buiten Gent Bruggemuseum

Samenwerking Collectiemobiliteit STAM

MAS

Samenwerking

Vriendenverenigingen Musea en niet-museale diensten Gent Architectuur als buur

Stichtend lid Algemene vergadering Gent Cultuurstad

Design Vlaanderen


Ghent on Files


GVSA


Vereniging Museum voor Hedendaagse Kunst


VIAT


Vrienden van het Museum voor Schone Kunsten


Stedelijke instellingen Departement Cultuur

Dienst Stadsarcheologie

Financiële en personele ondersteuning GCS Samenwerkingsprojecten (Buiten Gebruik, Groots werk van ontbloting, ...) Samenwerking www.archeowebgent.be Collectiemobiliteit en onderzoek STAM Erfgoeddag

Dienst Monumentenzorg

Buiten Gebruik STAM Collectiemobiliteit STAM Erfgoeddag Stadsklassen

74


Departement Stadspromotie en Sport

Dienst Toerisme

STAM Jongerendatabank Samenwerking verspreiding museummailing Erfgoeddag Werkgroep publiekswerving

Stedelijke Sportdienst

Stadsklassen

Departement Bevolking en Welzijn

Stedelijke Jeugddienst

Stadsklassen

Seniorendienst

STAM

Dienst Bevolking

Literair Gent

Jongerendatabank

Departement Facility Management

Dienst Gebouwen

STAM STAM Gent Morgen

Dienst Patrimonium

STAM

Dienst Schoonmaakbeheer

STAM

Departement Brandweer

STAM Erfgoeddag Calamiteitenplannen

Departement Ruimtelijke planning, Mobiliteit en Openbaar Domein

Parkeerbedrijf

STAM

Dienst Wegen, Bruggen en Waterlopen

STAM Buiten Gebruik

Dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Planning

STAM Gent Morgen

Departement Milieu, Groen en Gezondheid

Groendienst

STAM

Departement Onderwijs en Opvoeding

Pedagogische begeleidingsdienst - WOCK

Buiten Gebruik, Jongerendatabank, Stadsklassen Studiedag ‘Wegwijs in het basisonderwijs’

Departement Personeel en Organisatie

STAM / GCS

Dienst Selectie en Examens

STAM / GCS

Dienst Personeelsbeheer

STAM / GCS

Stafdiensten

Dataplanning en Monitoring

Gent Morgen STAM

Stadsvernieuwing en Gebiedsgerichte

STAM

Werking

Strategische Planning en Kwaliteitszorg

Tevredenheidsonderzoek Gentse Musea - Erfgoeddag

75


Dienst Voorlichting

Diverse projecten

Gentinfo

Diverse projecten

Politie

Stadsklassen Calamiteitenplannen

Archieven AMSAB

GAO Erfgoeddag Gent Heen/terug Digitaal archiveren Samenwerking Romain Royal, SAIL, Nakhla, Vakantiekolonies Collectiemobiliteit STAM? Archievenbrochure Calamiteitenplannen

Archief NTGent

GAO Erfgoeddag Archievenbrochure

Archief en Museum van de zusters van liefde JM

GAO Erfgoeddag Gent Heen/Terug Archievenbrochure Calamiteitenplannen

Archief van de Broeders van liefde

GAO Gent Heen/Terug Archievenbrochure

Archief van het Bisdom

GAO Erfgoeddag Collectiemobiliteit STAM Archievenbrochure Calamiteitenplannen

Archief OCMW

GAO Erfgoeddag Digitaal Archiveren Vondelingen Archievenbrochure Calamiteitenplannen

Archief UGent


76


Bibliotheek en Archief van het augustijnenklooster

GAO

Sint-Stefanus

Erfgoeddag Gent Heen/Terug Archievenbrochure

De Fonteyne

GAO Archievenbrochure

Liberaal Archief


Fonds Suzan Daniel

GAO Ergoeddag Gent Heen/Terug Archievenbrochure

Provinciaal Archief


Rijksarchief Gent

GAO Erfgoeddag Collectiemobiliteit STAM Gent Heen/Terug Archievenbrochure In der sieker dienste

Stadsarchief

GAO Samenwerking Beeldbank Groots werk van ontbloting Literair Gent Erfgoeddag Collectiemobiliteit STAM Archievenbrochure Calamiteitenplannen Samenwerking Multimedia 'Zichten op Gent"

School van Toen


Bibliotheken Openbare Bibliotheek Gent

Samenwerking www.literair.gent.be

77


Universiteitsbiblitoheek Gent

Samenwerkingsprojecten (Veldstraat, publicatie Toren met Boeken, ...) IBBT-project Erfgoeddag Collectiemobiliteit STAM

Bibliotheek en Archief van het Conservatorium

GAO Erfgoeddag Gent Heen/Terug

Bibliotheek van het Bisschoppelijk Seminarie

GAO

Bibliotheek en Documentatiecentrum NATYAVEDA,

-

d Oude Kapel Cageweb

Financiële ondersteuning

Kloosters / Kerken / Begijnhoven Paters ongeschoeide karmelieten

Erfgoeddag

Cisterciënzerzusters

Publicatie De wereld verlaten ZIEK

Sint-Baafskathedraal

Erfgoeddag

Sint-Michielskerk

Zoektocht 'Zoek de schone Kunsten'

Sint-Niklaaskerk

Een groots werk van ontbloting

Sint-Elisabethbegijnhof

Erfgoeddag

Kunstensector Kunstencentrum Vooruit

Erfgoeddag Samenwerking Ziek IBBT-project

De Bijloke Muziekcentrum

ZIEK Dag van de Architectuur

Kopergietery

ZIEK

Vlaamse Opera

Stadsklassen

Handelsbeurs Individuele beeldende kunstenaars: Hans Aarsman,

Samenwerking bij projecten

Carl De Keyzer, Harald Thys, An Van. Dienderen, Julien Van de Velde, Didier Volckaert, Zebrastraat

-

Witte Zaal

-

HISK

Kunstintegratie STAM

Timefestival vzw

Samenwerking Maeterlinck 2006

Trefpunt

Erfgoeddag Los Ninos

78


ISTF

Samenwerking SAIL Erfgoeddag

De Centrale

Zie beleidsplan Centrale

Aifoon

Stadsklassen

Minardschouwburg

Romain Royal

Les Ballets C de la B

Medebewoner Bijlokesite Dag van de Architectuur

Muziek Lod

Medebewoner Bijlokesite Dag van de Architectuur

Europees Figurenteater Centrum

Erfgoeddag

Sociaal-Culturele sector Victoria Deluxe

Samenwerking Rabot

Rocsa

Samenwerking Rabot

Nakhla

Samenwerking/ondersteuning ‘Gentse gasten’

De Vieze Gasten

Stadsklassen

KOM-PAS Onthaalbureau voor anderstalige

Erfgoeddag

nieuwkomers AGORA

Erfgoeddag

Graffiti Jeugddienst vzw

Stadsklassen

Fevlado-Diversus vzw

Stuurgroep 'Uit de doofpot'

Kwasa Kwasa vzw

Stadsklassen - Erfgoeddag

Radiocentrum

Stadsklassen

Jeugdherberg De Draecke

Stadsklassen

Art Basics for Children

Stadsklassen

Javi Tv

Stadsklassen

Habbekrats vzw

Stadsklassen

Heemkundige kringen / historische kringen Heemkundige kring MARKA

Erfgoeddag

Heemkundige kring Dronghine

contact Erfgoeddag 2008

Heemkundig Genootschap Land van Rode


(Gentbrugge) Heemkundige en Historische Kring Gent


Heemkundige Kring De Oost-Oudburg (Sint-


Amandsberg) Heemkundige en Historische Kring Wondelgem vzw


Heemkundige Kring 'Scheldeveld'


Documentatiecentrum Streekgeschiedenis dr.

Erfgoeddag

Maurits Gysseling Sint-Amandsberg

Overleg met GAO Samenwerking Multimedia 'Zichten op Gent"

79


Koninklijke Bond der Oost-Vlaamse Volkskundigen

Erfgoeddag

Vlaamse Vereniging voor Familiekunde

Erfgoeddag

Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde

Lezingen

te Gent

Schuttersgilden Koninklijke en Souveraine Hoofdgilde Sint-Joris

Buiten Gebruik

Koninklijke Gilde De Ware Vrienden van Sint-

Buiten Gebruik

Sebastiaan Gent Oude Koninklijke Gilde Sint-Rochus Gent

Buiten Gebruik Erfgoeddag

Sint–Michielsgilde

Buiten Gebruik

De toeristische sector Dienst Toerisme Stad Gent (zie hoger) Toerisme Oost-Vlaanderen

Samenwerking verspreiding museummailing STAM

Toerisme Vlaanderen

Samenwerking verspreiding museummailing STAM

Gidsenbond Gent en Oost-Vlaanderen

Samenwerking Romain Royal ZIEK Stadsklassen

Vizit

Samenwerking Buiten Gebruik, Erfgoeddag Stadsklassen

Gandante

Samenwerking Veldstraat Erfgoeddag

Use-it


Gent Hotels vzw

Samenwerking verspreiding museummailing

Rederijen Bootjes van Gent

Overleg waterverbinding STAM-centrum Erfgoeddag

Boat in Gent

Overleg waterverbinding STAM-centrum

De Gentenaer

Overleg waterverbinding STAM-centrum

Gent Watertoerist

Overleg waterverbinding STAM-centrum Erfgoeddag

80


Onderwijs Hogeschool Gent

KASK

Dag van de Architectuur Medebewoner Bijlokesite Samenwerking Ziek Erfgoeddag

Lerarenopleiding

Stadsklassen

Departement Vertaler-Tolk

Stage

Conservatorium

Medebewoner Bijlokesite Stadsklassen

Universiteit Gent

Erfgoeddag

Kunstwetenschappen

Stages studenten

Architectuur en Stedenbouw

Samenwerking project Vakantiekolonies Samenwerking project Sacré Gent Morgen

Nieuwste Geschiedenis

Stages studenten

Instituut voor Publieksgeschiedenis

Stages studenten

Dienst Studentenvoorzieningen

Stadsklassen

Vakgroep Nederlandse Taalkunde

In der siecker dienste

Plantentuin Universiteit

Erfgoeddag

UGent-Volkssterrenwacht Armand Pien


Arteveldehogeschool

Lerarenopleiding

Stages (o.a. bachelor in het onderwijs)

Sociaal cultureel werk

Stage sociaal cultureel werk Stadsklassen

Mediatheek en Opleiding grafische en digitale Erfgoeddag

media

Stadsklassen

HIPSO (Kortrijk)

Stage

Syntra

Stage

Groep Intro vzw Regio Oost-Vlaanderen

Stage

Universiteit Antwerpen - Opleiding

Stage

Cultuurmanagement Operastudio

Medebewoner Bijlokesite

Erfgoedcellen Overleg 6-maandelijks samenwerking projecten (Erfgoedcellensite, Expo 58) overleg Oost-Vlaamse Erfgoedcellen samenwerking Leuven rond opmaak calamiteitenplannen samenwerking Leuven symposium In Situ samenwerking Meetjesland (Erfgoeddag – Fietstocht Kanaaldorpen)

81


Steunpunten Culturele Biografie Vlaanderen

Erfgoeddag Calamiteitenplanning Lezingenreeks archieven Erfgoedcellensites

VCV

Samenwerking Romain Royal & Expo '58 regelmatig overleg

Cultuurnet

Cultuurdatabank

FARO

Vanaf 1/1/2008

Cultuur lokaal

Beleidsplanning

BAM


Kunstwerkt


Circusvlo


VLAMO


Volkskunde Vlaanderen vzw

-

Heemkunde Vlaanderen

Erfgoeddag

Internationaal Historisch Museum Rotterdam

Samenwerking House of Memory

Amsterdams Historisch Museum

Kennisuitwisseling

Zeeuws Museum

Kennisuitwisseling

AIMH (Association internationale des musées

Netwerking, kennisuitwisseling

d'histoire)

Literaire instellingen / verenigingen Poëziecentrum vzw

Stadsklassen Erfgoeddag

KANTL

Erfgoeddag Lezingenreeks archieven (Archief in Dialoog) Literair Gent

Boekbeeld vzw

Erfgoeddag

Druksel

Erfgoeddag

Andere Reproductiefonds

STAM

Digipolis

ICT

IBBT

ICT

Algemeen Ziekenhuis Maria Middelares Sint-Jozef

Publicatie In der sieker dienste

Vlaamse Evenementenkalender vzw

Erfgoeddag

82


2.3 Conclusies Uit de omgevingsanalyse en de gezamenlijke werksessies met verschillende erfgoedactoren tijdens het planningstraject werd een SWOT-analyse opgemaakt. Bij deze methodiek worden sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen met betrekking tot erfgoed in Gent en omgeving geformuleerd en worden ze met elkaar verbonden in een SWOT-matrix. Door de verschillende elementen tegenover elkaar af te zetten (sterktes/kansen ; sterktes/bedreigingen ; zwaktes/kansen ; zwaktes/bedreigingen) komen een aantal conclusies naar boven volgens onderstaand schema.

Sterktes

Zwaktes

Kansen Dit is een troef, dus investeer hierin en versterk je voorsprong! Met welke kansen zwaktes ombuigen?

Bedreigingen Verdedig je sterkte om bedreigingen te counteren Dit is een crisispunt. ‘Welke schademaatregelen’ worden genomen?

Ten einde de lezer niet nodeloos te vermoeien met de werkschema’s van deze matrix nemen we ze op in bijlage (zie bijlage 6: SWOT-matrix) en weerhouden we hier enkel de conclusies. Dit resulteerde in onderstaande beleidsprioriteiten: • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Realisatie Erfgoedforum Stimuleren collectiemobiliteit Vernieuwende experimenten ondersteunen Uitbouw Bijlokesite tot cultuurcampus Realisatie Centraal Erfgoeddepot Ontwikkeling locatieprojecten buiten de Kuip Minimaliseren versnippering expertise, aanbod en communicatie door samenwerking De werking in de diepte meer onder de aandacht brengen De ontwikkelingen inzake ICT op de voet volgen en aanwenden Netwerking tussen diverse erfgoedgemeenschappen onderhouden en bevorderen Inzetten op erfgoededucatie Van culturele diversiteit een automatische reflex maken Investeren in opleiding personeel Actiever betrekken van erfgoedverenigingen De opportuniteiten inzake cultuurtoerisme en internationale uitstraling beter benutten Aandacht hebben voor de uitdagingen inzake religieus erfgoed Streven naar een coherent en transparant verzamelbeleid Herijken organisatorische onderbouw van stedelijke erfgoedactoren

83


3. Missie en Visie 3.1 Missie Gent wil met een actief en hedendaags erfgoedbeleid de stedelijke diversiteit inzetten om passie voor de stad op te wekken bij haar inwoners, gebruikers en (internationale) bezoekers. Zonder het verleden te bevriezen bewaart Gent de rijkdom, ter vrijwaring van de toekomst. Door de diverse erfgoedgemeenschappen blijvend te ondersteunen, samenwerking te stimuleren, inspirerende projecten te initiëren en een erfgoedforum uit te bouwen wil Gent de kwaliteit van de fysieke en mentale leefomgeving voor iedereen verhogen. Op die manier wil de stad haar pioniersrol verder waarmaken in een landelijke en internationale context.

3.2 Visie Diversiteit is sinds jaar en dag de grootste kracht van Gent. Om die afwezigheid van een eenduidige identiteit – ‘historische stad’, ‘universiteitsstad’, ‘havenstad’, … - te behouden en vooral als troef aan te wenden is een actief en hedendaags erfgoedbeleid noodzakelijk. In haar meer dan duizendjarige geschiedenis kon geen enkele periode een beeldbepalend beslag leggen op deze stad. Gent is een kind van alle tijden. Dit vertaalt zich in een uitzonderlijke concentratie van zowel onroerend als roerend erfgoed. De zorg voor dit patrimonium en het hedendaags ‘hertalen’ en inzetten ervan zijn noodzakelijk om inwoners, gebruikers en (internationale) bezoekers kennis te laten maken met de rijkdom. Het verschralen ervan kan enkel verhinderd worden door zoveel mogelijk erfgoedgemeenschappen – sectoraal en sectoroverschrijdend - actief te betrekken bij en op het erfgoedbeleid. Enkel uit de confrontatie van ideeën van en de samenwerking tussen mensen en groepen met een verscheiden achtergrond en invalshoek kunnen inspirerende projecten groeien. Dergelijke projecten voeden het debat en zetten aan tot reflectie. De stad als magische plek voor cultuur, als samenlevingsvorm, als ambitieus project is de grootste gemene deler van de talloze erfgoedactoren – van verenigingen tot professionelen – actief op het grondgebied Gent. Vandaar ook dat we voor het ontsluiten van die plek en het betrekken van zoveel mogelijk actoren een erfgoedforum uitbouwen waar alle lijnen kunnen samenkomen. Gent heeft er de juiste schaalgrootte voor om dit geïntegreerd te doen en aldus de landelijke en internationale uitstraling te bewerkstelligen die de intrinsieke waarde van het erfgoed alle recht aandoet.

84


4. Strategische en operationele doelstellingen Ten geleide: Conform het decreet lokaal cultuurbeleid werden voor het Cultuurcentrum Gent en de Stedelijke Openbare Bibliotheek geen afzonderlijke beleidsplannen opgemaakt. De doelstellingen van beide instellingen werden geïntegreerd in het Cultuurbeleidsplan van de Stad. Uit de beschrijving van het planningsproces en de omgevingsanalyse blijkt dat die logica ook werd doorgetrokken voor het erfgoedbeleid van de Stad. De doelstellingen van het Gentse erfgoedbeleid werden integraal geïntegreerd in het Cultuurbeleidsplan. Dit kader wordt ondermeer geoperationaliseerd in de beleidsplannen van diverse erfgoedactoren actief op het grondgebied Gent. Wat hier volgt zijn de doelstellingen die de Stad Gent beoogt met het erfgoedconvenant en het toekomstige erfgoedforum als beleidsinstrumenten.

4.1. Strategische doelstellingen S.D.1. Het Gentse erfgoedbeleid verbreedt en verdiept Uit het planningsproces en de omgevingsanalyse bleek andermaal dat het erfgoedveld bijzonder breed is. Het is dan ook cruciaal om ook het erfgoedbeleid te verbreden. De inspanningen uit de vorige beleidsperiode om het hele veld te betrekken dienen bestendigd en versterkt. Daarbij zal vooral gewerkt worden om niet alleen de collecties, maar ook de (inhoudelijke) expertise van tal van erfgoedverenigingen en – gemeenschappen te betrekken bij het erfgoedbeleid. S.D.2. Kwaliteitsvol en duurzaam bewaren van het erfgoed is noodzakelijk voor een actief erfgoedbeleid Inzake behoud en beheer van de museale collecties is de nood aan nieuwe infrastructuur zeer groot. De bouw van een centraal erfgoeddepot is dan ook een van de grote prioriteiten in de komende beleidsperiode. Het is tevens een perfecte insteek om de inspanningen inzake behoud en beheer ook rechtstreeks publiek te vertalen. S.D.3. Een actieve ontsluiting van het erfgoed draagt bij tot het behoud, de beleving en ontwikkeling van de cultuur Uit de omgevingsanalyse blijkt dat het (cultuurhistorisch) erfgoed een van de troeven is van onze stad. Een actieve ontsluiting daarvan stoelt op een aantal pijlers. Zowel inhoudelijk als in tijd en ruimte moet het aanbod

85


meer gespreid worden. Onderlinge doorverwijzing tussen actoren maakt de complementariteit in het aanbod beter zichtbaar. Investeren in synergie, collectiemobiliteit, infrastructuur en presentatie zullen toelaten de rijke Gentse collecties efficiënt en op een actuele manier te ontsluiten. S.D.4. Innoverend onderzoek en kennisopbouw is een essentiële pijler van het erfgoedbeleid De verdere uitbouw van onze kennis over de collectie Gent en de publieke toegankelijkheid van die kennis blijft een prioriteit. De aanwezigheid in Gent van en goede samenwerking met diverse geledingen binnen de universiteit, de hogescholen en aanverwante onderzoeksinstituten vormen in dezen een enorme troef. S.D.5. De organisatorische kaders worden geoptimaliseerd Heel wat actoren binnen de erfgoedsector zijn stedelijk in de juridische zin van het woord. Het nieuwe gemeentedecreet reikt een aantal mogelijkheden aan om deze spelers een efficiëntere organisatie- en exploitatiestructuur te geven. We zullen deze opportuniteit ten volle benutten. S.D.6. De inhoudelijke waarde van ‘de collectie Gent’ wordt maximaal ingezet voor de landelijke en internationale uitstraling van Gent Het blijft onvoldoende gekend welke schatten Gent huisvest inzake erfgoed, waardoor die troeven ook onderbenut blijven voor de landelijke en internationale uitstraling van de stad. Een structurele samenwerking met het Departement Stadspromotie en de Dienst Toerisme moet op permanente basis de cultuurhistorische betekenis en troeven van Gent onder de aandacht brengen. S.D.7 Een efficiënte werking wordt uitgebouwd Om deze doelstelling te realiseren worden mensen en middelen op een efficiënte en effectieve manier ingezet en worden medewerkers administratief ondersteund.

86


4.2. Operationele doelstellingen S.D.1. Het Gentse erfgoedbeleid verbreedt en verdiept O.D.1.1.Het erfgoedbeleid richt zich tot alle groepen in de samenleving om sociale uitsluiting tegen te gaan O.D.1.2. Erfgoedverenigingen worden actief betrokken O.D.1.3. Er worden erfgoedprojecten ontwikkeld met betrekking tot immaterieel erfgoed en volkscultuur O.D.1.4. Er worden erfgoedprojecten ontwikkeld met betrekking tot diversiteit en interculturaliteit O.D.1.5. Landelijke erfgoedevenementen worden actief uitgebouwd O.D.1.6. Het erfgoedforum wordt het platform voor cross-overs tussen de erfgoedsector en tal van andere maatschappelijke actoren, in functie van discussie en reflectie over de stad O.D.1.7. Met het erfgoedforum ontsluiten we de stad en het stedelijke weefsel

S.D.2. Kwaliteitsvol en duurzaam bewaren van het erfgoed is noodzakelijk voor een actief erfgoedbeleid O.D.2.1. We participeren in het proces, richting de realisatie van een stedelijk erfgoeddepot O.D.2.2. Het complementair erfgoedbeleid wordt bestendigd (incl. Archeologie, Monumentenzorg, Architectuur) O.D.2.3. We zorgen voor het uitdragen van expertise rond archiefvorming binnen de stad naar andere erfgoedgemeenschappen O.D.2.4. Methodieken worden gezocht om de inspanningen inzake behoud en beheer publiek te vertalen en valoriseren

S.D.3. Een actieve ontsluiting van het erfgoed draagt bij tot het behoud, de beleving en ontwikkeling van de cultuur

87


O.D.3.1. Er komt een goede inhoudelijke, temporele en geografische spreiding van het erfgoedaanbod O.D.3.2. We blijven collectiemobiliteit tussen de verschillende beheerders van ‘de collectie Gent’ stimuleren O.D.3.3. We realiseren het STAM als Forum voor een geïntegreerde erfgoedwerking O.D.3.4. We exploiteren het STAM als Forum voor een geïntegreerde erfgoedwerking O.D.3.5. Erfgoedactoren nemen onderling een doorverwijzing op O.D.3.6. Synergie en krachtenbundeling worden gestimuleerd O.D.3.7. Het zoeken naar en inzetten van nieuwe sjablonen, presentatiemiddelen en –methodieken wordt gestimuleerd O.D.3.8. Er wordt geïnvesteerd in erfgoededucatie

S.D.4. Innoverend onderzoek en kennisopbouw is een essentiële pijler van het erfgoedbeleid O.D.4.1. We investeren in de verdere uitbouw van kennis over de stad en haar geschiedenis en vergroten het toepassingsgebied O.D.4.2. We investeren in de verdere uitbouw van kennis over de ‘collectie Gent’ en de publieke toegankelijkheid ervan O.D.4.3. Het bestaande instrumentarium voor inventarisatie en registratie wordt optimaal benut

S.D.5. De organisatorische kaders worden geoptimaliseerd O.D.5.1. De mogelijkheden van het gemeentedecreet worden maximaal benut voor een efficiënte organisatie en exploitatie van onze musea en monumenten O.D.5.2. Onthaal- en toezichtspersoneel wordt geprofessionaliseerd

88


O.D.5.3. De exploitatie van een stedelijk erfgoeddepot zorgt voor een efficiënter beleid inzake behoud en beheer

S.D.6. De inhoudelijke waarde van ‘de collectie Gent’ wordt maximaal ingezet voor de landelijke en internationale uitstraling van Gent O.D.6.1. De structurele samenwerking tussen erfgoed en toerisme wordt verbeterd O.D.6.2. Grote evenementen ondersteunen de ontsluiting van het Gentse erfgoed en verhogen de maatschappelijke relevantie ervan O.D.6.3. De erfgoedsector onderbouwt en –steunt de internationale uitstraling van Gent O.D.6.4. De erfgoedsector beheert representatieve ruimtes en zet die actief in O.D.6.5. Er wordt maximaal ingespeeld op de mogelijkheden die Gent biedt als congresstad S.D.7 Een efficiënte werking wordt uitgebouwd

89


5. Meerjarenplanning In dit hoofdstuk worden de strategische en operationele doelstellingen gekoppeld aan instrumenten, resultaatsindicatoren en middelen, en aan een planning in de tijd.

S.D.1. Het Gentse erfgoedbeleid verbreedt en verdiept O.D.1.1.Het erfgoedbeleid richt zich tot alle groepen in de samenleving om sociale uitsluiting tegen te gaan (doorlopend) Instrumenten Samenwerking met intermediairen en vertegenwoordigers van middenveldorganisaties Overleg met de stedelijke werkgroep toegankelijkheid ivm Erfgoedforum Divers aanwervingsbeleid Vrijwilligerswerking verder uitbouwen en structureren Resultaatsindicatoren Het Erfgoedforum is toegankelijk voor alle bezoekers, ook mensen met een handicap GCS weerspiegelt in zijn personeelsformatie de diversiteit in de Gentse samenleving GCS heeft een kern van enthousiaste vrijwilligers Middelen Personeel: 0,1 coördinator, 0,2 publieksmedewerker Financieel: pm

O.D.1.2. Erfgoedverenigingen worden actief betrokken bij het beleid (doorlopend) Instrumenten Continueren ondersteuning van erfgoedverenigingen Continueren overleg nav concrete samenwerkingsprojecten (bijvoorbeeld Erfgoeddag) Valorisatie van collecties van erfgoedverenigingen (oa via beeldbank en multimedia Erfgoedforum) Resultaatsindicatoren

90


Participatie verenigingen aan erfgoeddag Aantal opnames in beeldbank en multimedia Erfgoedforum Middelen Personeel: 0,1 consulent en 0,1 coördinatoren Financiën: 10.000 euro jaarlijks O.D.1.3. Er worden erfgoedprojecten ontwikkeld mbt immaterieel erfgoed en volkscultuur (doorlopend) Instrumenten Samenwerking FARO en IPG (Instituut voor publieksgeschiedenis) Samenwerking Huis van Alijn – Erfgoedforum – MIAT rond oral history Samenwerking Fevlado –diversus Resultaatsindicatoren Verhalenbank Erfgoedforum Projecten met erfgoedverenigingen (oa schuttersgilden, Fevlado, Nakhla…) Middelen Personeel: 0,1 consulent en 0,1 coördinatoren (doorlopend) Financiën: 10.000 euro jaarlijks

O.D.1.4. Er worden erfgoedprojecten ontwikkeld mbt diversiteit en interculturaliteit (doorlopend) Instrumenten Ontwikkeling van aangepaste publieksbegeleiding voor mensen met een handicap Ondersteuning en/of participatie aan projecten van externe organisaties Resultaatsindicatoren De verhalenbank in het Erfgoedforum bevat 10 % verhalen van mensen met een diverse (culturele) achtergrond Eindrapporten van projecten, opname materiaal in het Erfgoedforum (Culturele) diversiteit in de programmatie van Stadsklassen Rondleidingen op maat zijn beschikbaar in het Erfgoedforum

91


Middelen Personeel: 0,1 coördinator, 0,2 publiek/communicatie, pm educatie/ stadsklassen Financieel: jaarlijks 10.000 euro O.D.1.5. Landelijke erfgoedevenementen worden actief uitgebouwd (doorlopend) Instrumenten Coördinatie jaarlijkse Erfgoeddag Deelname aan andere landelijke erfgoedevenementen zoals Week van de Smaak en Open Monumentendag Interstedelijke projecten (genre Expo ’58), calamiteitenplanning worden gecontinueerd Resultaatsindicatoren Aantal bezoekers Erfgoeddag, bevraging publiek en deelnemende instellingen Aantal nieuwe deelnemende instellingen aan Erfgoeddag Aantal interstedelijke projecten Middelen Personeel: 0,5 consulent Financieel: jaarlijks 35.000 euro O.D.1.6. Het Erfgoedforum wordt het platform voor cross-overs tussen de erfgoedsector en tal van andere maatschappelijke actoren in functie van reflectie en discussie over de stad (doorlopend) Instrumenten Workshops, colloquia, lezingen, cursussen … Uitbouw interactieve website Samenwerking met IPG, VRP, VAI, FARO, diensten Stedenbouw en Architectuur van de stad, kunstenorganisaties… Resultaatsindicatoren Programmatie Erfgoedforum vanaf 2010 Website Erfgoedforum vanaf eind 2009 Middelen Personeel: 0,5 wetenschappelijk medewerker en 0,5 consulent Financieel: 15.000 euro

92


O.D.1.7. Met het Erfgoedforum ontsluiten we de stad en het stedelijk weefsel (doorlopend) Instrumenten Samenwerking met De Zwarte Doos, Universiteiten en Hogescholen Projectwerking Planning publicaties Beeldbank Expertiseplatform stadsmusea (ism Antwerpen, Brugge) Resultaatsindicatoren Publicaties Projecten Programmatie erfgoedforum Overlegmomenten expertiseplatform stadsmusea Middelen Personeel: 0,3 coördinatoren, 0,5 wetenschappelijke medewerkers, 0,6 documentatiemedewerker, 0,2 collectieverantwoordelijke, pm tijdelijke projectmedewerkers Jaarlijks: 205.000 euro

S.D.2. Kwaliteitsvol en duurzaam bewaren van het erfgoed is noodzakelijk voor een actief erfgoedbeleid O.D.2.1. We participeren in het proces, richting realisatie van een stedelijk erfgoeddepot (doorlopend tot realisatie erfgoeddepot) Instrumenten Participatie aan de stedelijke werkgroep erfgoeddepot Voorbereiding en planning verhuis Bijlokecollectie naar erfgoeddepot Behoud en beheer Bijlokecollectie Resultaatsindicatoren Aantal vergaderingen Realisatie erfgoeddepot Verhuisplan Bijlokecollectie Middelen Personeel: 0,1 collectieverantwoordelijke Financieel: 50.000 euro

93


O.D.2.2. Het complementair erfgoedbeleid wordt bestendigd (doorlopend) Instrumenten Samenwerking De Zwarte Doos, Dienst Monumentenzorg Resultaatsindicatoren Archeoweb, Participatie Dienst Monumentenzorg en De Zwarte Doos aan Erfgoeddag Middelen Personeel: 0,1 coördinator Financiën: pm O.D.2.3. We zorgen voor het uitdragen van expertise rond archiefvorming binnen de stad naar andere erfgoedgemeenschappen (doorlopend) Instrumenten GAO: verder zetten kennis delen met breder erfgoedveld Resultaatsindicatoren Aantal overlegmomenten professionelen-erfgoedverenigingen Middelen Personeel: 0,1 consulent Financieel: 2.500 euro O.D.2.4. Methodieken worden gezocht om de inspanningen inzake behoud en beheer publiek te vertalen en te valoriseren. (doorlopend) Instrumenten Onderzoek en inrichting open depot in het Erfgoedforum Dossiertentoonstellingen Bij landelijke erfgoedevenementen wordt, indien mogelijk binnen het voorgestelde thema, ook focus op behoud en beheer voorzien Resultaatsindicatoren Realisatie open depot in bovenste pandgang Bijlokeabdij (2012) Aantal dossiertentoonstellingen

94


Middelen Personeel: 0,2 collectieverantwoordelijke, 0,2 consulent Financieel: jaarlijks 50.000 euro

S.D.3. Een actieve ontsluiting van het erfgoed draagt bij tot het behoud, de beleving en ontwikkeling van cultuur in de stad. O.D.3.1. Er komt een goede inhoudelijke, temporele en geografische spreiding van het erfgoedaanbod (doorlopend)

Instrumenten Overleg binnen de werkgroep publiekswerving en binnen het directieteam teneinde de data van het tijdelijk tentoonstellingsaanbod beter op elkaar af te stemmen Inhoudelijk overleg met MIAT – Huis van Alijn – Erfgoedforum op lange termijn voor inhoudelijke afstemming tijdelijke projecten Locatieprojecten ism erfgoedverenigingen in de deelgemeenten Resultaatsindicatoren Aantal overlegmomenten binnen werkgroep publiekswerving Aantal overlegmomenten MIAT – Erfgoedforum – Huis van Alijn Aantal locatieprojecten in de deelgemeenten Middelen Personeel: 0,1 coördinatoren Financieel: jaarlijks 5000 euro voor locatieproject in de deelgemeenten O.D.3.2. Collectiemobiliteit (doorlopend) Instrumenten Overleg binnen directieteam en museumraad Overleg met niet-stedelijke erfgoedactoren Resultaatsindicatoren Collectiemobiliteit van en naar Erfgoedforum is een feit bij de opening Middelen Personeel: 0,1 coördinator, 0,2 collectieverantwoordelijke Financieel: pm

95


O.D.3.3. Realisatie Erfgoedforum (2009) Instrumenten Opvolgen bouwdossier en inrichtingsdossier Voorbereiden exploitatie Opbouw personeelsformatie Voorbereiding openingsproject Opzetten communicatiecampagne Opzetten website

Resultaatsindicatoren Opening Erfgoedforum Middelen: Personeel: 1 gebouwenverantwoordelijke/facility, 0,6 coördinator (realisatie wordt vanaf 2010 exploitatie ), 0,5 wetenschappelijk medewerker, 0,2 consulent, 0,2 communicatiemedewerker Financiën: 15.000.000 euro (niet opgenomen in begroting bij dit beleidsplan) O.D.3.4. Exploitatie Erfgoedforum (doorlopend vanaf opening) Instrumenten Onderhoud en beheer gebouwen Onderhoud permanente opstelling Up-to-date houden zaal toekomst Onthaal bezoekers Promotie en communicatie Financieel beheer Personeelsbeleid Resultaatsindicatoren Aantal bezoekers Tevredenheid bezoekers (bevraging, gastenboek) Aantal eigen inkomsten Een stabiele personeelsploeg Verzorgde gebouwen en inrichting Middelen Personeel: 6 toezichtsmedewerkers, 5 onthaalmedewerkers, 4 techniek

96


Pm facilitymedewerker (realisatie wordt vanaf 2010 exploitatie) Middelen: 2009: 25.000 euro, vanaf 25.000 euro onderhoud permanente opstelling, 50.000 euro up-to-date houden zaal toekomst, andere exploitatiekosten kosten zitten onder SD 7 O.D.3.5. Erfgoedactoren nemen onderling een doorverwijzing op (doorlopend) Instrumenten Overleg binnen GAO, werkgroep publiekswerving musea, directieteam, museumraad Overleg diensten Voorlichting, Stadspromotie en Toerisme Resultaatsindicatoren Doorverwijsfuncties op websites en in brochures bij de musea, archieven en erfgoedverenigingen Module over Gents aanbod opleiding van onthaalpersoneel van alle erfgoedinstellingen ism Departement Cultuur en Departement Personeel Stad Gent Middelen Personeel: pm coördinatoren, 0,2 medewerker communicatie Financieel: pm O.D.3.6. Synergie en krachtenbundeling worden gestimuleerd (doorlopend) Instrumenten Overleg tussen MIAT – Huis van Alijn – Erfgoedforum Deelname aan overleg binnen directieteam Departement Cultuur Coördinatie overleg publiekswerving musea Expertiseplatform stadsmusea (ism MAS Antwerpen en Bruggemuseum) Resultaatsindicatoren Aantal overlegmomenten MIAT – Huis van Alijn – STAM Aantal bijeenkomsten directieteam Aantal bijeenkomsten publiekswerving musea Aantal bijeenkomsten expertiseplatform stadsmusea Middelen Personeel: 0,1 coördinatoren Financieel: pm

97


O.D.3.7. Het zoeken naar en inzetten van nieuwe sjablonen, presentatiemiddelen en –methodieken wordt gestimuleerd (doorlopend) Instrumenten Participatie aan multidisciplinaire onderzoeksprojecten in functie van toepassing nieuwe media Multimedia Erfgoedforum Resultaatsindicatoren Project Mutable IBBT Multimedia toepassingen in Erfgoedforum Middelen Financieel: 20.000 euro Personeel: 0,5 communicatiemedewerker, 0,5 wetenschappelijk medewerker O.D.3.8. Er wordt geïnvesteerd in erfgoededucatie (doorlopend) Instrumenten Educatieve pakketten voor verschillende leeftijden worden voorbereid Het instrument van (meerdaagse) stadsklassen wordt een structureel onderdeel van de werking van het Erfgoedforum Rondleidingen op maat Resultaatsindicatoren Aantal georganiseerde stadsklassen per schooljaar Aantal rondleidingen en activiteiten Middelen Financieel: 25.000 euro Personeel: 2 fte medewerkers Vrijwilligers en stagiairs van lerarenopleidingen en opleidingen sociaalcultureel werk voor begeleiding kinderen tijdens de stadsklassen

S.D.4. Innoverend onderzoek en kennisopbouw is een essentiële pijler van het erfgoedbeleid O.D.4.1. We investeren in de verdere uitbouw van kennis over de stad en haar geschiedenis en vergroten het toepassingsgebied. (doorlopend)

98


Instrumenten Samenwerking met Universiteiten, Hogescholen, De Zwarte Doos Valorisatie van onderzoek van derden Begeleiding stagiairs Resultaatsindicatoren Aantal eindverhandelingen (bijv. onderzoek naar Urbane Symboliek van Gent door student Antropologie van Universiteit Leiden ) Aantal publicaties

Middelen Personeel: 0,1 coördinator, 0,5 wetenschappelijk medewerker Financieel: 2500 euro O.D.4.2. We investeren in de verdere uitbouw van kennis over de ‘collectie Gent’ en de publieke toegankelijkheid ervan. (doorlopend) Instrumenten Korte termijnprojecten (zoals Sacré, 19e-eeuwse verzamelaars, Liber Floridus…) Lange termijnprojecten (www.literair.gent.be) Resultaatsindicatoren Publicaties, (web)tentoonstellingen, wandelingen Projectplannen voor tijdelijke manifestaties Middelen Personeel 0,5 wet medewerker, 0,3 consulent Financieel: 25.000 euro O.D.4.3. Het bestaande instrumentarium voor inventarisatie en registratie wordt optimaal benut (doorlopend) Instrumenten Move, Archiefbank, Cageweb, … Resultaatsindicatoren Nieuwe records in Move, nieuwe opnames van privécollecties in Archiefbank, opname bibliotheek in Cageweb

99


Middelen Personeel: 0,3 collectieverantwoordelijke, 0,4 documentatiemedewerker Financieel: 10.000 euro

S.D.5. De organisatorische kaders worden geoptimaliseerd Deze strategische doelstelling wordt voornamelijk geoperationaliseerd binnen het Departement Cultuur van de stad Gent (zie bijlage 7). Voorstelling van de begroting Cultuur, Toerisme en Feesten voor 2008, zie bijlage 8: Investeringen Erfgoedbeleid Stad Gent 2008.

S.D.6. De inhoudelijke waarde van ‘de collectie Gent’ wordt maximaal ingezet voor de internationale uitstraling van Gent O.D.6.1. De structurele samenwerking tussen erfgoed en toerisme wordt verbeterd (doorlopend) Instrumenten Ontwikkeling onthaal toeristen in het Erfgoedforum op de Bijlokesite (2009) Opname vertegenwoordiger dienst Toerisme in het overleg publiekswerving musea (doorlopend) Samenwerking rond openingsevenement Erfgoedforum (2009) Resultaatsindicatoren Aantal toeristen in het Erfgoedforum (2009-2014) Meertaligheid in het Erfgoedforum (ontwikkeling audioguides, ontwikkeling meertalige infobrochures) Goede signalisatie op de Bijlokesite (tegen opening Erfgoedforum) Middelen Personeel: pm meertalige onthaalmedewerkers voor onthaal Financieel: 50.000 euro O.D.6.2. Grote evenementen ondersteunen de ontsluiting van het Gentse Erfgoed en verhogen de maatschappelijke relevantie ervan (2009) (2011) (2013) Instrumenten Openingsevenement Erfgoedforum met Gent als topstuk (2009) Samenwerking met het SMAK in functie van deelname aan Track (2011)

100


Evenement nav 100 jaar Wereldtentoonstelling 1913 Resultaatsindicatoren Aantal bezoekers en partners Neerslag in de (internationale) media Middelen Personeel: 1 fte projectmedewerker opening (pm bij projectmiddelen 2009) Financieel: 400.000 euro (2009) – 125.000 euro (2011) – 25.000 euro (2012) - 100.000 euro (2013) O.D.6.3. De erfgoedsector onderbouwt en –steunt de internationale uitstraling van Gent (doorlopend) Instrumenten Bruiklenen aan internationale tentoonstellingen Lidmaatschap internationale netwerken Samenwerking en kennisuitwisseling met internationale partners Resultaatsindicatoren Personeelsleden participeren jaarlijks aan een aantal internationale ontmoetingen Objecten uit de collectie Gent worden uitgeleend voor internationale tentoonstellingen Samenwerking binnen Europese en andere internationale netwerken (oa House of Memory 2010) Middelen Personeel: pm Financieel: 6000 euro O.D.6.4. De erfgoedsector beheert representatieve ruimtes en zet die actief in (doorlopend) Instrumenten Opmaak procedures en exploitatieplan voor een efficiënte, verantwoorde en klantvriendelijke terbeschikkingstelling van ruimtes aan derden (Poortgebouw, klooster en abdij Resultaatsindicatoren Tegen eind 2009 zijn er duidelijke procedures voor terbeschikkingstelling en zaalverhuur

101


Aantal keren huur lokalen door derden (vanaf 2010) Gebruik lokalen door stadsdiensten (vanaf 2010) Middelen Personeel: pm coördinator, pm gebouwenverantwoordelijke, pm administratieve ondersteuning, pm onthaalpersoneel Financieel: pm O.D.6.5. Er wordt maximaal ingespeeld op de mogelijkheden die Gent biedt als (academische) congresstad (2010) (2013) Instrumenten Netwerking binnen academische wereld Samenwerking met Gent Congres Resultaatsindicatoren Aantal congressen (liggen nu ter tafel: European Social Science History Conference in 2010; congres AIMH Association Internationele des Musées d’Histoire in 2010. Middelen Financieel: 25.000 euro en terbeschikkingstelling infrastructuur (2010) (2013) Personeel: pm gebouwenverantwoordelijke, 0.1 wetenschappelijk medewerker, 0.1 communicatie

S.D.7 Een efficiënte werking wordt uitgebouwd (doorlopend) Middelen Personeel (zit al grotendeels onder exploitatie Erfgoedforum), daarnaast: 0.2 coördinatoren en administratie (boekhouding, personeelsadministratie, verhuur zalen) Financieel: 72.000 euro algemene werkingskosten (verzekeringen permanente bruiklenen, kantoorkosten, vervoerskosten…), 50.000 euro onvoorziene kosten, 30.000 euro investeringsfonds aankoop collectie, 10.000 euro gezamenlijke acties musea

102

verbreding

ondersteuning erfgoedveren.

ondersteuning immaterieel/volkscultuur

ondersteuning diversiteit

landel. erfgoedevenementen

interactief platform

Projecten/programmatie erfgoedforum

Behoud en beheer

restauraties

complementair erfgoedbeleid

delen expertise archiefvorming

Open depot/dossiertentoonstellingen

Actieve ontsluiting

spreiding/locatieproject deelgemeenten

collectiemobiliteit

realisatie erfgoedforum

exploitatie erfgoedforum

doorverwijzing erfgoedactoren

synergie en clustering

nieuwe methodieken/presentatiemiddelen

erfgoededucatie/stadsklassen

Onderzoek en kennisopbouw

kennis over de stad

kennis over de collectie Gent

instrumentarium registr/inventaris

Organisatorische kaders

S.D.1

O.D.1.1

O.D.1.2

O.D.1.3

O.D.1.4

O.D.1.5

O.D.1.6

O.D.1.7

S.D.2

O.D.2.1

O.D.2.2

O.D.2.3

O.D.2.4

S.D.3

O.D.3.1

O.D.3.2

O.D.3.3

O.D.3.4

O.D.3.5

O.D.3.6

O.D.3.7

O.D.3.8

S.D.4

O.D.4.1

O.D.4.2

O.D.4.3

S.D.5

Efficiënte werking (ondersteuning)

S.D.7

Algemeen totaal medewerkers

Totaal

representatieve ruimte

internationale netwerking

O.D.6.3

C ongressen rond erfgoed en geschiedenis

evenementen

O.D.6.2

O.D.6.5

samenwerking toerisme en stadspromotie

O.D.6.1

O.D.6.4

Inzetten collectie Gent voor uitstraling

S.D.6

(cfr cultuurbeleidsplan)

o C Verbreding en verdieping erfgoedbeleid

n re

31

2

2

2

0,3

0,2

0,1 0,2

0,5 0,5

0,1 0,1

r ta re c se

at ia

2

o C

le u ns

n te n

0,2

pm pm pm pm

0,1

0,1 0,1 0,6 pm pm 0,1

0,1

0,3

0,1 0,1 0,1 0,1

o at in d ör w

e m

3

0,1

0,5 0,5

0,5

0,4

0,5 0,5

h sc en t e

Samenvattende tabel doelstellingen-medewerkers

d

de

rk e ti

1

0,4

0,6

a nt

s er

e m u c o

e w

i ct le l co

1

0,3

0,2

0,2

0,1

0,2

e li ci fa

ty

1

pm

1

e ni h c te

k

4

4

u P

b

k lie

2

0,1

0,1 0,2

0,5

0,2

0,5

0,2

0,2

om /c

m

ed

2

2

pm

e ti

ie at

ca u

ic un

3

pm

aa th n O

l

5

5

T

zi oe

t ch

6

6

0

S.D.5

S.D.4

S.D.3

S.D.2

S.D.1

O.D.4.1 O.D.4.2 O.D.4.3

O.D.3.7 O.D.3.8

O.D.3.1 O.D.3.2 O.D.3.3 O.D.3.4 O.D.3.5 O.D.3.6

O.D.2.1 O.D.2.2 O.D.2.3 O.D.2.4

O.D.1.1 O.D.1.2 O.D.1.3 O.D.1.4 O.D.1.5 O.D.1.6 O.D.1.7

UITGAVEN Doelstellingen

BEGROTING

Organisatorische kaders

Onderzoek en kennisopbouw kennis over de stad kennis over de collectie Gent instrumentarium registratie/invent.

Actieve ontsluiting spreiding/locatieproject deelgemeenten collectiemobiliteit realisatie erfgoedforum exploitatie erfgoedforum doorverwijzing erfgoedactoren synergie en clustering nieuwe methodieken/presentatiemiddelen erfgoededucatie

Behoud en beheer behoud/restauraties complementair erfgoedbeleid delen expertise archiefvorming Open depot/dossiertentoonstellingen

Verbreding en verdieping erfgoedbeleid verbreding ondersteuning erfgoedveren. ondersteuning immaterieel/volkscultuur ondersteuning diversiteit landel. erfgoedevenementen Lezingen/cursussen/workshops Projecten/programmatie erfgoedforum

korte omschrijving

pm

2.500 € 25.000 € 10.000 €

20.000 € 25.000 €

pm pm

5.000 € pm pm

50.000 € pm 2.500 € 50.000 €

pm 10.000 € 10.000 € 10.000 € 35.000 € 15.000 € 205.000 €

2009

2.500 € 25.000 € 10.000 €

20.000 € 25.000 €

5.000 € pm nvt 75.000 € pm pm

50.000 € pm 2.500 € 50.000 €

pm 10.000 € 10.000 € 10.000 € 35.000 € 15.000 € 205.000 €

2010

2.500 € 25.000 € 10.000 €

20.000 € 25.000 €

5.000 € pm nvt 75.000 € pm pm

50.000 € pm 2.500 € 50.000 €

pm 10.000 € 10.000 € 10.000 € 35.000 € 15.000 € 205.000 €

2011

2.500 € 25.000 € 10.000 €

20.000 € 25.000 €

5.000 € pm nvt 75.000 € pm pm

50.000 € pm 2.500 € 50.000 €

pm 10.000 € 10.000 € 10.000 € 35.000 € 15.000 € 205.000 €

2012

2.500 € 25.000 € 10.000 €

20.000 € 25.000 €

5.000 € pm nvt 75.000 € pm pm

50.000 € pm 2.500 € 50.000 €

pm 10.000 € 10.000 € 10.000 € 35.000 € 15.000 € 205.000 €

2013


€ € € € € €

2.500 € 25.000 € 10.000 €

20.000 € 25.000 €

5.000 € pm nvt 75.000 € pm pm

50.000 € pm 2.500 € 50.000 €

10.000 10.000 10.000 35.000 15.000 205.000

2014

O.D.6.1 O.D.6.2 O.D.6.3 O.D.6.4 O.D.6.5

Efficiënte werking algemene werkingsmiddelen personeel Inbreng stad Gent gebouwen, ICT en schoonmaak

Inzetten collectie Gent voor uitstraling samenwerking toerisme en stadspromotie evenementen internationale netwerking representatieve ruimte (internationale) congressen

900.000 € 300.000 €

Vlaamse gemeenschapkunsten en erfgoed Andere (tijdelijke events)

Opmerkingen:

2.873.000 €

cijfers personeel zijn overgenomen uit document raad van bestuur september

3.056.000 €

735.000 €

618.000 €

TOTAAL INKOMSTEN

50.000 € 90.000 € 998.000 €

50.000 € 90.000 € 998.000 €

900.000 €

100.000 €

100.000 €

2.873.000 €

735.000 €

618.000 € 3.056.000 €

162.000 € 1.395.000 €

6.000 € pm 25.000 €

162.000 € 1.395.000 €

400.000 € 6.000 € pm pm

Eigen inkomsten Stad Gent gebouwen en infrastructuur stedenbouw toerisme cultuur Inbreng stad Gent gebouwen, ICT en schoonmaak

INKOMSTEN

TOTAAL UITGAVEN

S.D.7

S.D.6

2.980.000 €

900.000 € 100.000 €

742.000 €

50.000 € 90.000 € 998.000 €

100.000 €

2.980.000 €

742.000 €

162.000 € 1.395.000 €

125.000 € 6.000 € pm

2.890.000 €

900.000 €

752.000 €

50.000 € 90.000 € 998.000 €

100.000 €

2.890.000 €

752.000 €

162.000 € 1.395.000 €

25.000 € 6.000 € pm

1

3.009.000 €

900.000 € 100.000 €

771.000 €

50.000 € 90.000 € 998.000 €

100.000 €

3.009.000 €

771.000 €

162.000 € 1.395.000 €

100.000 € 6.000 € pm 25.000 €


2.913.000 €

900.000 €

775.000 €

50.000 € 90.000 € 998.000 €

100.000 €

2.913.000 €

775.000 €

162.000 € 1.395.000 €

6.000 € pm

6. Opvolging Dit beleidsplan wordt op 1 februari 2008 ingediend bij de Vlaamse Gemeenschap. Afhankelijk van de evaluatie en de omvang van de daaraan gekoppelde subsidie voor een nieuwe erfgoedconvenant dringt een eerste evaluatie van de beleidslijnen en de meerjarenplanning zich op. De missie en de beleidslijnen uit dit plan worden hoe dan ook gehanteerd als leidraad voor de dagelijkse werking en vormen de toetssteen voor het eventuele bijsturen van lopende projecten of de ontwikkeling van nieuwe initiatieven. Elke actie wordt afgewogen aan de doelstellingen die we willen bereiken. Die implementatie van de beleidslijnen en de evaluatie en eventueel noodzakelijke bijsturing worden op diverse niveau’s geconcretiseerd. In ‘chronologische’ volgorde betreft het de wekelijkse teamvergadering, de maandelijkse vergadering van het Directieteam Cultuur, de twee maandelijkse Raad van Bestuur (Cf. bijlage 1), de half jaarlijkse grondige evaluatie in de schoot van de Raad van Bestuur, de jaarlijkse actieplannen. De actieplannen worden voorbereid door de medewerkers van Gent Cultuurstad en vervolgens voorgelegd en besproken in en met de Raad van Bestuur (~klankbordgroep), het Departement Cultuur, de Cultuurraad, het College van Burgemeester en Schepenen, de Gemeenteraadscommissie Cultuur, de Gemeenteraad. Vervolgens worden ze overgemaakt aan het Agentschap Kunsten en Erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap.

106


7. Bijlagen Bijlage 1

Samenstelling Raad van Bestuur en Algemene vergadering GCS

Bijlage 2

Beheersovereenkomst Stad Gent – GCS

Bijlage 3

Overzicht projecten GCS 2000-2007

Bijlage 4

Bezoekerscijfers Gentse bezienswaardigheden 2002-2006

Bijlage 5

Investeringen Stad Gent Buitengewone Dienst 2001-2006

Bijlage 6

SWOT-Matrix

Bijlage 7

Krachtlijnen erfgoedbeleidsplanning Departement Cultuur – SD5

Bijlage 8

Investeringen erfgoedbeleid Stad Gent 2008

107

Erfgoedbeleidsplan Gent Erfgoedbeleidsplan Stad Gent Vlaamse Gemeenschap

Recommend Documents