Genetische modificatie in de landbouw: Nederland, Europa en de rest van de wereld. Frank van der Wilk

Genetische modificatie in de landbouw: Nederland, Europa en de rest van de wereld Frank van der Wilk

COGEM De Commissie Genetische Modificatie (COGEM) is het wetenschappelijke adviesorgaan voor de overheid inzake genetische modificatie

Werkveld COGEM • Het werkveld van de COGEM omvat zowel de groene, witte als rode biotechnologie. Van laboratoriumproeven tot grootschalige marktintroducties. • De COGEM adviseert niet over voedselveiligheid en niet over de risico’s voor patiënten bij gentherapieexperimenten

Areaal gg-gewassen wereld 120

100

80

60

40

20

0 1996

Bron: ISAAA

1997

1998

1999

2000

2001

Jaar

2002

2003

2004

2005

2006

Type gg-gewassen Gewas

Soja Maïs Katoen Koolzaad

miljoen ha

percent

58,6 25,2 13,4 4,8

57% 25% 13% 5%

Andere gewassen (rijst, alfalfa, squash, papaja)

<< 1%

Ingebouwde eigenschappen

Herbicidentolerantie 68% Insectenresistentie (Bt) 19% Combinatie (stacked traits) 13%

Areaal gg-gewassen per land Areaal gg-gewassen (miljoen hectaren) 0

10

20

USA Argentinië Brazilië Canada China Paraguay India Zuid-Afrika Uruguay Australië

Figuur 3.2: Areaal teelt gg-gewassen per land Bron: ISAAA

30

40

50

60

USA: teelt gg-gewassen miljoenen ha gg-soja gg-maïs gg-katoen

Bron: ISAAA

23,6 27,4 3,9 54,9

percentage totaal 91% 73% 87%

Toegelaten in de EU 5 Katoen – 5 (vee)voeder 4 Anjer – 2 teelt, 2 import 15 Maïs – 2 teelt, 15 voeder, 5 import 5 Koolzaad – 3 import, 2 voeder 1 Soja – voedsel en import 1 Suikerbiet - import

Teelt in Europa: gg-maïs • • • • • •

Duitsland Frankrijk Portugal Slowakije Spanje Tsjechië

2.685 ha 21.200 ha 4.500 ha 900 ha 75.000 ha 5.000 ha 109.285 ha

• Voor toetreding tot de EU verbouwde Roemenië gg-soja

Toekomstige ontwikkelingen: veldproeven

Herbicident olerant ie en insect enresist ent ie

Product kwalit eit

A gronomische eigenschappen

M arkergenen

Schimmelresist ent ie

V irusresist ent ie

Overig

Eigenschappen per continent Canada (87)

USA (1567) 215

304

6

11

15

33

12

246

39

44 7

63

1

63

3

228

66

131

5

35

98

Europa (276) 11

12

3

8

3

2

2

21

5

Latijns Amerika (223) 16

55

3

13

42

2

7 31

29

34 4

7 74

138

herbiciden tolerantie (HT)

overig

overig

product kwaliteit (PK)

merker gen

virus resistentie

agronomische eigensch. (AE)

HT, PK

eiwit productie

HT, IR

schimmel resistentie

voortplanting

insecten resistentie (IR)

AE, HT

stress tolerantie

HT, IR, IR

AE, AE

voedingseigenschappen

Eigenschappen per continent Afrika (40)

Oceanië (14)

3

2

3

1 15

9

2 6

1

1

1

Azië (124)

5

14

21

7 1 4

5

14

4

3 44


overig

product kwaliteit (PK)

virus resistentie

agronomische eigensch. (AE)

voortplanting

HT, IR

stress tolerantie


bacterie resistentie

Verschuivingen USA USA (tot 2006) 420 133 428

381

984

153 147


2435

product kwaliteit (PK) agronomische eigensch. (AE) HT, IR

472 2045 2109

HT, IR, IR

764

731


overig

merker gen

USA (2006-nu) 215

304

HT, PK

33 246

39

schimmel resistentie virus resistentie (VR) IR, VR

44

AE, HT

63

63

66

228

131

98

35

AE, AE overig

Toekomstige eigenschappen • Stapeling van eigenschappen • Abiotische stresstoleranties • Productkwaliteit voor verwerkende industrie. Ook biobrandstoffen • Productkwaliteit voor consument: producten met gezondheidsclaims

Gewassen wereldwijd 54; 2% 58; 3% 72; 3% 85; 4% 13; 1% 95; 4% 99; 4% 109; 5% 160; 7%

213; 9%

1014; 43%

341; 15%

Maïs (Zea mays)

Brassica spp.

Soja (Glycine max)

Aardappel (Solanum tuberosum)

Katoen (Gossypium sp.)

Tabak (Nicotiana tabacum)

Bomen

Graan (Tarwe, Gerst, Sorghum)

Rijst (Oryza sativa)

Fruit

Koolzaad (Brassica napus)

Overig

Gewassen per continent Canada (87)

USA (1567) 52

111

45

42

71 28 30

681

4

2

7

1

4

5

2

7

29 102

88

288

55

Europa (276) 4

4

3

Latijns Amerika (223)

16 6

35

10

5

3

9

21

8

19

122

177

41

Maïs (Zea mays)

Brassica spp.

Alfafa (Medicago sativa)

Soja (Glycine max)


Gras



Cassave (Manihot esculenta) Zwarte nachtschade (Solanum nigrum)

Bomen


Suikerriet (Saccharum)


Fruit

Saffloer (Carthamus tinctorius)


Tomaat (Solanum lycopersicum)

Overig

Gewassen per continent Afrika (40) 2

1

2

Oceanië (14)

1

1

1

1

2

1

15

1

1

2 15

2

1

4

Azië (124) 3

6

12

15

4

3

15

3

62

Maïs (Zea mays)

Brassica spp.

Suikerriet (Saccharum)

Soja (Glycine max)


Ogenbonen (Vigna unguiculata



Roos (Rosa sp.)

Bomen

Fruit

Witte Klaver (Trifolium repens)



Ui (Allium cepa)


Aubergine (Colanum melongena)

Overig

Verschuivingen USA USA (tot 2006) 564

322 277

672

324 427 251

5191

760 219 203 269

740

913

USA (2006-nu) 52

42

45

111

71 28 30

681

29 102 88 288

Maïs (Zea mays)



Soja (Glycine max)


Alfafa (Medicago sativa)



Gras

Bomen



Fruit

Overig

Gewassen • Rijst • Bomen • (Grassen) • Veldproeven met tientallen andere gewassen

Aantal veldproeven per continent

124

87

40

14

223

276 1567

USA

Europa

Latijns-Amerika

Azië

Canada

Afrika

Oceanië

Veldproeven in de EU Aantal ve ldproe ve n me t gg-ge was s e n in de EU 300

200 150 100 50

Jaar

20 07

20 06

20 05

20 04

20 03

20 02

20 01

20 00

19 99

19 98

19 97

19 96

19 95

19 94

19 93

0

19 92

Veldproeven

250

Veldproeven • Meeste veldproeven in de VS • Onduidelijk wat er in Azië gebeurd • Weinig veldproeven in Europa • Veel Europese veldproeven door Amerikaanse bedrijven om product te testen voor toelating e.d.

Gewasbescherming in Nederland Gebruik chemische bestrijdingsmiddelen in Nederland (2004) 2% 17%

1% 2%

52% 26%

insecten en mijten

schimmelziekten

onkruiden

loofdoding

grondontsmetting

overig

Gewasbescherming in Nederland Totaal bestrijdingsmiddelen gebruik (kg) in Nederland in 2004 Spruitkool

26

Chrysanten

31 58

Rozen

108

Poot-en plantuien

193

Snijmais

225

Peren

247

Tulpen

264

Appelen

333

Suikerbieten

369

Wintertarwe

412

Zaaiuien

568

Pootaardappelen

586

Lelies (bollen)

653

Zetmeelaardappelen

820

Consumptie-aardappelen

0

100

200

300

400

500

600

Bestrijdingsmiddelen totaal (kg x 1000)

700

800

900

Kritische succesfactoren • Acceptatie: afnemer, consument, burger – Ingebouwde eigenschap – Welke afzetmarkt

• Economisch haalbaar – Toelatingskosten dossier

Kritische succesfactoren Toelatingskosten: - Wereldwijd wegens nul-tolerantie bij vermenging met niet toegelaten ggo - 6 tot 14 milj euro dossierkosten (boven op de ontwikkelingskosten) Ögrootschalige gewassen

Kritische succesfactoren Mislukte introducties: - gg-aardappel - gg-tomaat - herbicidentolerante gg-tarwe Afweging tussen voordeel ingebouwde eigenschap en mogelijk verlies afzet door maatschappelijke weerstand

Kritische succesfactoren gg-tarwe: - In 2004 ontwikkeling herbicidentolerante gg-tarwe gestopt - Boeren zijn bang Europese exportmarkt te verliezen - Nu wel belangstelling voor fusariumresistente gg-tarwe

Maatschappelijke acceptatie Eurobarometer (2005): - Europeaan positief over biotechnologie - negatief over gg-voedsel: nutteloos, moreel onacceptabel, en groot risico

Acceptatie gg-voedsel in de EU

Bron: eurobarometer

Maatschappelijke acceptatie Redenen om toch gg-voedsel te kopen: - Gezondheidsbevordering (56% in EU en 71% in NL) - Reductie pesticidengebruik - Prijs (37%) of controle door overheid niet van belang bij koopintentie

Bron: eurobarometer

Vermengingen • Voor niet toegelaten ggo’s geldt een drempel van 0% • Voor toegelaten ggo’s geldt een drempel van 0.9% onbedoelde vermenging in de EU. Boven de 0.9% moet de partij als ggo worden geëtiketteerd • [hoe de 0.9% vastgesteld en geïnterpreteerd moet worden is vaak onduidelijk: eiwit, DNA etc]

Vermengingen • De handelsketens raken vermengd • Bij import steeds vaker vermenging: – Maïs – Soja – Soms met onderzoekslijnen

• Zowel technisch als uit kostenoverwegingen onmogelijk voor overheid om te controleren • Meestal geen veiligheidsrisico maar bedreiging van keuzevrijheid

Conclusies • Op dit moment 4 gg-gewassen: soja, maïs, koozaad en katoen • Twee eigenschappen: herbicidentolerantie en insectenresistentie • Bij de ontwikkeling van nieuwe gggewassen ligt de nadruk op biotische stresstolerantie, productverbetering (verwerkende industrie) en ‘gezondheidclaims’.

Conclusies • Nieuwe gg-gewassen binnenkort op de markt: rijst, suikerbiet, populieren • gg-gewassen op langere termijn: tuinbouwgewassen met ‘gezondheidsclaim’?

Conclusies •

• • •

Dossierkosten voor toelating zijn beperkend voor soort nieuwe gewassen Maatschappelijke acceptatie binnen Europa laag Ontwikkelingen vinden plaats buiten Europa Europa geconfronteerd met import (voor verwerking en veevoeder)

COGEM Commissie Genetische Modificatie COGEM: www.cogem.net [email protected] Postbus 578 3720 AN Bilthoven

Genetische modificatie in de landbouw: Nederland, Europa en de rest van de wereld. Frank van der Wilk

Recommend Documents