GEMEENTERAAD VAN HELMOND Vergadering 3 oktober 2006, agendapunt 10
Onderwerp
: Stemmen in een willekeurig stembureau
Raadsvoorstel B&W vergadering Dienst / afdeling
: 126 : 5 september 2006 : SE.STW
Aan de gemeenteraad, Inleiding In 2000 heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) het project Kiezen op Afstand (KoA) gestart. Dit project kent twee doelstellingen. Ten eerste om het stemproces in Nederland te vergemakkelijken voor de burger. Ten tweede om de politiek dichter bij de burger te brengen. Binnen het kader van het landelijke project Kiezen op Afstand nodigt minister Nicolai van BZK met zijn brief van 18 juli j.l. de gemeenten uit om deel te nemen aan het experiment Stemmen in een Willekeurig Stemlokaal (experiment SWS). Het stemmen in een willekeurig stembureau houdt in dat de kiezer zelf bepaalt in welk stemlokaal binnen de gemeente hij zijn stem uitbrengt. Inwoners van deelnemende gemeenten aan het project stemmen in een Willekeurig Stemlokaal ( SWS ) krijgen in plaats van een oproepingskaart een stempas thuisgestuurd. Bij de laatst gehouden gemeenteraadsverkiezingen hebben 239 gemeenten (waaronder onze gemeente) deelgenomen aan het experiment. Spoedig zal deze nieuwe werkwijze in de Kieswet verankerd worden. Door de vervroeging van de Tweede kamerverkiezingen is het niet meer mogelijk om het wetsvoorstel tijdig door beide kamers te laten behandelen. Daarom is er toe besloten om wederom een experiment met SWS te houden. Het succes van de deelname aan dit project kan nog verder vergroot worden door de inzet van een mobiel stembureau. Beleidsmatige context De Experimentenwet Kiezen op afstand maakt het voor gemeenten mogelijk te kiezen voor het gebruik van de stempas. Deze wet vereist dat de gemeenteraad over deelname aan dit project een besluit moet nemen. Deelname aan dit experiment is een logische stap naar betere dienstverlening voor de burger. Dit experiment sluit goed aan bij de doelstelling van de beleidsnota ‘ Dwarsverband klanten ‘ ; de publieke dienstverlening dient resultaatgericht en pro-actief te zijn. Beoogd effect en / of resultaat De burger kan op deze manier makkelijker zijn stem uitbrengen en is niet meer gebonden aan dat ene, door de gemeente vastgestelde, stembureau. De kiezer is bovendien minder tijd kwijt en hoeft minder moeite te doen om te gaan stemmen. Wanneer hij op de dag van stemming in een ander stemlokaal binnen onze gemeente wil stemmen of de gehele dag verhinderd is, hoeft hij dat niet meer ruim van tevoren te regelen. Als burgers niet gebonden zijn aan één stembureau zal dit zeker een opkomstverhogende werking hebben. Dat betekent een versterking van de democratische legitimatie van het werk van de raad en het gemeentebestuur.
Gemeenteraad van Helmond Raadsvoorstel: 126
blz. 1
Dit experiment zal er mede toe moeten leiden dat er nog meer kiezers zullen deelnemen aan de verkiezing. Argumenten 1.1. voorstel past perfect binnen bestaand landelijk beleid van minister Nicolai Minister Nicolai heeft aangegeven dat hij dit systeem voor de komende verkiezing openstelt voor alle gemeenten in het kader van de verkorting lijn bestuur / burger of kiezer / gekozene en binnen het project Kiezen op Afstand (KoA). 1.2. vrijheid van de kiezer Uit de landelijke evaluatie blijkt dat de stempas bij de kiezer goed is ontvangen. 90 % van de kiezer stemde toch in ‘zijn/haar’ stemdistrict. 10 % maakte dus gebruik van de functie van deze stempas. Deze groep stemde voornamelijk in de buurt van zijn / haar werk of in de buurt van het winkelcentrum. In onze gemeente werd ook bij het NS-station veelvuldig gebruik gemaakt van de stempas. 1.3. vereenvoudiging volmacht - Een bijkomend voordeel voor de kiezer is dat er nu makkelijker per onderhandse volmacht gekozen kan worden. Moest voorheen een gemachtigde gezocht worden binnen het eigen stemdistrict, nu kan iemand binnen de gemeente gezocht worden. - In de huidige situatie is een gemachtigde van buiten het eigen stemdistrict slechts mogelijk na een lastige schriftelijke procedure. Deze schriftelijke procedure is bij gebruikmaking van stempas niet meer nodig. 1.4. verkorting van doorlooptijden op stembureau In de huidige procedure is het voor stembureauleden nodig om het kiezersregister te doorlopen en achter de naam van de kiezer een paraaf te plaatsen. In de nieuwe procedure (bij gebruikmaking van de stempas) wordt gebruik gemaakt van een negatief register. Dit register krijgt de naam Register van Ingetrokken stempassen (RIS). Dit zijn enkele A4-tjes waarop vermeld is welke mensen geen gebruik kunnen maken van de stempas. (Dit betreffen o.a. verloren kiezerspassen en passen van overledenen). Het doorlopen van dit negatief register gaat veel sneller. 2.1 Gemeenteraad beslist De Experimentenwet Kiezen op afstand is de juridische basis voor deelname aan dit experiment. Deze wet vereist dat de gemeenteraad over deelname aan dit project een besluit moet nemen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is van mening dat de nieuwe raad hierover een beslissing dient te nemen. 4.1 Instellen van een mobiel stembureau vergroot de voordelen van de stempas Bij de laatst gehouden gemeenteraadsverkiezingen werden in Helmond 446 stemmen uitgebracht op het mobiele stembureau. Dit is 1,35 % van het totaal aantal uitgebracht stemmen. Voor een mobiel stembureau kunnen afwijkende openingstijden vastgesteld worden. Hierdoor is het bijv mogelijk om vroeg in de ochtend en tijdens de spits in de avond bij het station NS of busstation te staan, overdag in het winkelcentrum en in de avond bij een sporthal. 4.2 vergroting democratisch gehalte Juist het inzetten van een mobiel stembureau geeft wel aan dat ook het gemeentebestuur groot belang hecht aan het democratisch gehalte van de verkiezingen. (Opkomstbevorderende maatregel) Kanttekeningen 1.1 vermiste stempas Het nieuwe stemproces heeft tot gevolg dat het niet meer mogelijk zal zijn om op de verkiezingsdag in het stemlokaal een vervangende stempas te krijgen. Immers met een vervangende stempas zou de kiezer dubbel kunnen stemmen. Een goede communicatie richting de burger is hiervoor noodzakelijk, zodat de burger al vòòr de dag van de verkiezingen een vervangend document kan aanvragen. Bij de laatst gehouden gemeenteraadsverkiezing is dit echter slechts enkele malen voorgekomen.
Gemeenteraad van Helmond Raadsvoorstel: 126
blz. 2
1.2 afsluiting negatief register De kiesgerechtigdheid wordt in de huidige procedure gecontroleerd aan de hand van het kiezersregister. Omdat in de gehele gemeente gestemd kan worden is deze vorm van controle niet meer waterdicht. Hiertoe wordt het Register van Ingetrokken Stempassen (RIS) ingevoerd. Het is lastig een goed moment te kiezen voor de afsluiting van het RIS. Dit kan niet meer op de dag van de stemming zelf, maar zal vooraf moeten plaatsvinden. Bij de laatste verkiezing leverde een goede communicatie hierover prima resultaten op. 1.3 capaciteit stembureau Doordat de kiezer zelf kan bepalen waar hij zijn stem uit kan brengen bestaat het risico dat de capaciteit bij een stembureau te klein is, zowel in personele zin als in technische zin. De kans hierop nu is klein, tijdens de laatste verkiezing heeft deze situatie zich niet voorgedaan. Oplossingen zijn echter voorhanden, zoals personele uitbreiding op het stembureau en het inzetten van een tweede stemgeheugen (volgtijdelijk) en/of stemmachine (gelijktijdig). 1.4 evaluatie deelname aan dit experiment brengt de verplichting tot evaluatie met zich mee. Het evaluatieonderzoek zal onder regie van het Ministerie van BZK verricht worden. Deze evaluatie kan uiteraard ook gebruikt worden voor de eigen organisatie. 1.5 hogere kosten - De huidige oproepingskaart is niet voldoende veilig om in te zetten in het experiment. Daarom wordt de stempas ingevoerd. De drukkosten voor de stempas (met hologram en kopieerbeveiliging) vielen in de pilotfase hoger uit dan de drukkosten van een normale oproepingskaart. - Omdat in 2006 slechts één verkiezing gepland was (gemeenteraadsverkiezing) is voor de e verkiezing van de 2 Kamer dan ook geen raming opgenomen in de begroting. 4.1 instellen mobiel stembureau Het instellen van een mobiel stembureau is redelijkerwijs gerelateerd aan de eventuele deelname aan dit experiment. Zou niet besloten worden tot deelname, dan heeft het instellen van een mobiel stembureau ook geen zin. Op dit mobiel stembureau kan, onder de huidige procedure, alleen gestemd worden met een kiezerspas. De procedure voor de verkrijging van een kiezerspas dient door de kiezer minimaal vijf dagen voor de verkiezing opgestart te worden. 4.3 Extra kosten mobiel stembureau Bij de keuze van een mobiel stembureau zullen hier uitgaven bij eventuele huur van een bus(je) en extra personele kosten gemaakt worden. Middelen 1. Financiën Is niet in de begroting voorzien. Voor dit onderdeel (deelname aan het project SWS zullen er eenmalige lasten zijn ten behoeve van de productie kosten van de stempas (groot circa € 3.000,--) en mobiel stembureau (groot circa € 2.500,--) en onvoorziene uitgaven (raming € 500,--) Deze kosten worden voor deze verkiezing niet gedekt door een bijdrage van van het Rijk. Omdat in 2006 slechts één verkiezing gepland was (gemeenteraadsverkiezing) is voor de e verkiezing van de 2 Kamer dan ook geen raming opgenomen in de begroting. Voorgesteld wordt e bij de 2 Berap 2006 voor de totale kosten (incl. deelname aan het project Stemmen in een Willekeurig Stemlokaal) een bedrag beschikbaar te stellen ten laste van onvoorzien incidenteel. 2. Personeel en organisatie Vooralsnog geen personele consequenties. In de organisatorische sfeer (aanmaak kiezersregister afspraken TPG, etc) dienen enkele zaken geregeld te worden. Daarnaast dient een extra bezetting van een mobiel stembureau gerealiseerd te worden.
Gemeenteraad van Helmond Raadsvoorstel: 126
blz. 3
Wij stellen u voor deel te nemen aan het experiment Stemmen in een willekeurig stembureau voor de verkiezing van de Tweede Kamer op 22 november 2006 en bij de Provinciale Staten op 7 maart 2007. Het advies van de commissie algemene en bestuurlijke aangelegenheden zal, na ontvangst, voor u ter inzage worden gelegd. Burgemeester en wethouders van Helmond, De burgemeester, Drs. A.A.M. Jacobs. De secretaris, Mr. A.C.J.M. de Kroon.
Gemeenteraad van Helmond Raadsvoorstel: 126
blz. 4
BESLUIT
Bijlage: 126 Raadsvergadering d.d.: 3 oktober 2006 De raad van de gemeente Helmond; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van 5 september 2006. gelet op de bepalingen van de Gemeentewet; besluit: deel te nemen aan het experiment Stemmen in een willekeurig stembureau (SWS) voor de verkiezing van de Tweede Kamer op 22 november 2006 en bij de Provinciale Staten op 7 maart 2007.
Aldus besloten in zijn openbare vergadering van 3 oktober 2006, raadsvoorstel 126. De raad voornoemd, De voorzitter,
De griffier,
Gemeenteraad van Helmond Raadsvoorstel: 126
blz. 5
