Bijlage
Gemeenten en de ANBI (algemeen nut beogende instelling) status. Stand van zaken eind 2010 Zeventien Nederlandse gemeenten hebben de status van "algemeen nut beogende instelling". Burgers kunnen zo fiscaal voordelig schenken, maar ze zijn nauwelijks op de hoogte van deze mogelijkheid, schrijft André Vos in Binnenlands Bestuur. Wie aan een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) schenkt, mag de gift aftrekken van de inkomstenbelasting. De instelling zelf hoeft ook geen erf- of schenkbelasting te betalen. Normaal gesproken hebben alleen goede doelen die status. Dat zeventien gemeenten de anbi-status hebben, mag dan ook opmerkelijk heten. De redenen voor aanvraag van de status lopen uiteen, zo blijkt uit een rondje langs een aantal gemeenten. Nijmegen vroeg drie jaar geleden de status aan in de hoop giften aan de gemeente fiscaal te stimuleren. ‘Maar het heeft nog niets concreets opgeleverd', aldus een woordvoerder. Eindhoven, dat begin oktober de anbi-status verkreeg, wil vooral giften aan het Van Abbemuseum aantrekkelijk maken. De stad heeft expliciet gekozen de gemeente de aanvraag te laten doen, zodat ook andere gemeentelijke onderdelen zoals scholen het fiscale voordeel kunnen benutten. Het is niet bekend of, en hoeveel inwoners de gemeente al hebben geschonken onder de nieuwe regeling. Ook in Kampen is de anbi-status, die de gemeente sinds 2008 bezit, met name bedoeld voor giften aan het Stedelijk Museum. De afgelopen jaren heeft Kampen eenmaal een gift ontvangen voor de gemeente zelf van enkele duizenden euro's. Uit ‘privacyoverwegingen' wil Kampen geen informatie geven over de bestemming van de gift. Maar het zijn niet alleen burgers die onwetend zijn over de mogelijkheden die de anbi-status biedt, ook ambtenaren weten er soms niet van. Zo heeft Venlo de anbi-status vooral met het oog op het gemeentelijk museum Van Bommel Van Dam. Dat is ontstaan als gevolg van een gift van het gelijknamige echtpaar, dat zijn kunstcollectie in 1969 schonk aan de gemeente. Maar niet alle ambtenaren in Venlo realiseren zich dat giften en donaties aan de gemeente en andere gemeenteinstellingen ook fiscaal aftrekbaar zijn. Voorlichter Hans van den Berk: ‘Een bewoner wilde onlangs een schenking doen aan het archief voor het maken van een boekje, maar de archivaris wist niet dat die schenking voor haar aftrekbaar was omdat Venlo een anbi is.' De gemeente wil dan ook meer bekendheid gaan geven aan de status in de eigen organisatie. ‘Wie weet hebben we er nog voordeel van.' Belastingdienst Dat een gemeente of een andere semi-overheidsinstelling, een algemeen nut nastreeft, is vanzelfsprekend. De anbi-status is dat echter niet. Officieel hoeven (semi-)overheidsinstellingen namelijk al geen schenk- of erfbelasting te betalen over giften en legaten. Toen de regeling werd ingevoerd, was er aanvankelijk ook discussie of gemeenten wel een anbi konden zijn. In 2003 werd besloten dat dit inderdaad mogelijk was en dat een gemeente de status niet eens hoefde aan te vragen. Sinds 2008 moeten gemeenten inmiddels net als goede doelen, de status wel officieel
aanvragen. Omdat de status nogal begeerd is, is de Belastingdienst streng in de beoordeling om belastingontduiking te voorkomen. Volgens fiscalist Elly Mariani, die aan de Vrije Universiteit promoveert op de anbi, is er veel discussie over de criteria voor een anbi. Een van de eisen die de Belastingdienst stelt is bijvoorbeeld dat ‘de beloning voor bestuurders wordt beperkt tot een onkostenvergoeding of minimale vacatiegelden'. Dat geldt niet voor wethouders, die gewoon een betaalde baan hebben. ‘Maar de gemeenteraad zou waarschijnlijk wel weer aan die voorwaarde voldoen,' stelt Mariani. ‘Dat gemeenten ook aanvragen doen, is voor mij nieuw. Ik ben wel benieuwd hoe het juridisch zit met die kwestie van de beloning. En hoe gemeenten voldoen aan andere anbi-criteria, zoals eisen aan vermogensopbouw.' Een woordvoerder van de Belastingdienst laat weten dat in principe alle (semi-)overheidsinstellingen in aanmerking komen voor het anbi-predikaat. Dat een gemeente wel betaalde bestuurders heeft, is volgens de woordvoerder geen probleem. ‘Wethouders worden betaald voor hun uitvoerende functie. Dat mag. Zoals een museum ook een betaalde directie heeft.' Wat is een ANBI? Een ANBI is een algemeen nut beogende instelling. Een instelling kan alleen een ANBI zijn, als ze zich voor minstens 90% inzet voor het algemeen nut. Sportverenigingen, personeelsverenigingen en commerciële organisaties zijn hierdoor meestal geen ANBI. Mogelijk kunnen deze instellingen wel als sociaal belang behartigende instelling (SBBI) worden beschouwd. Aan welke voorwaarden moet een ANBI voldoen? Om aangewezen te worden als ANBI moet een instelling aan de volgende voorwaarden voldoen. • Een instelling moet zich voor minstens 90% inzetten voor het algemeen belang. Dit noemen we de 90%-eis. • De instelling en de mensen die daar rechtstreeks bij betrokken zijn, voldoen aan de integriteitseisen. • Een bestuurder of beleidsbepaler mag niet over het vermogen van de instelling beschikken alsof het zijn eigen vermogen is. Er moet sprake zijn van gescheiden vermogen. • Een ANBI mag niet meer vermogen aanhouden dan redelijkerwijs nodig is voor het werk van de instelling. Daarom moet het eigen vermogen beperkt blijven. • De beloning voor bestuurders is beperkt tot een onkostenvergoeding of minimale vacatiegelden. • Een ANBI moet een actueel beleidsplan hebben. • De ANBI heeft een redelijke verhouding tussen kosten en bestedingen. • Geld dat na opheffing overblijft, wordt besteed aan een algemeen nuttig doel. • Een ANBI heeft bepaalde administratieve verplichtingen. De 90% eis Een instelling kan alleen een ANBI zijn als zij zich voor minstens 90% inzet voor het algemeen belang. Het is niet altijd meteen duidelijk of een instelling aan deze eis voldoet. Dit bekijken wij van geval tot geval. De voorbeelden hieronder geven u een idee wanneer wij een instelling wel als ANBI aanwijzen en wanneer niet. Harmonie-, zang-, of toneelverenigingen Harmonie-, zang- of toneelverenigingen voldoen meestal niet aan de 90% eis. Deze verenigingen zetten zich vooral in voor het privébelang van hun leden. Zij stellen hun leden in staat muziek te maken, te zingen of toneel te spelen.
Soms zet een harmonie-, zang- of toneelvereniging zich ook in voor een algemeen belang, bijvoorbeeld wanneer ze op Koninginnedag een gratis optreden geeft. Maar deze activiteiten vormen meestal minder dan 90% van de activiteiten van zo'n vereniging. Instellingen die commerciële activiteiten verrichten Bij commerciële activiteiten gaat het om het maken van winst. Dit zijn dus geen activiteiten in het algemeen belang. Een instelling die commerciële activiteiten verricht, kan soms toch worden aangewezen als een ANBI. De activiteiten moeten dan ondergeschikt zijn en van bijkomende aard. Daarnaast moet de instelling de opbrengsten van de commerciële activiteiten volledig inzetten voor het algemeen belang. Dat is bijvoorbeeld zo als een museum een eigen winkel heeft en de opbrengsten van deze winkel volledig gebruikt voor die activiteiten van het museum die het algemeen belang dienen. Meestal geen ANBI: • een instelling die alleen maar commerciële activiteiten verricht en met de opbrengst hiervan een andere instelling die een ANBI is, ondersteunt • een instelling die onroerend goed verhuurt aan een ANBI Vermogensfondsen Een vermogensfonds is een instelling die een (stam)vermogen beheert. Zo'n vermogensfonds kan een deel van de opbrengsten van het (stam)vermogen uitkeren aan een goed doel. Gaat het om meer dan 90% van de netto opbrengsten, dan wijzen wij het vermogensfonds aan als ANBI. Geen ANBI, maar misschien wel SBBI Voldoet uw instelling niet aan de voorwaarden voor een ANBI, maar hebben de activiteiten van uw instelling wel een bijzondere maatschappelijke waarde? Dan is uw instelling mogelijk een sociaal belang behartigende instelling (SBBI). Een SBBI hoeft geen schenk- of erfbelasting te betalen als ze een schenking of erfenis ontvangt. Integriteitseisen Een instelling kan alleen een ANBI zijn als de instelling en de mensen die daar rechtstreeks bij betrokken zijn, voldoen aan de integriteitseisen: • De instelling en mensen die daar rechtstreeks bij betrokken zijn, mogen niet aanzetten tot haat of het gebruik van geweld. • Bestuurders, leidinggevenden en gezichtsbepalende personen mogen hiervoor in de afgelopen 4 jaar niet zijn veroordeeld. Als de Belastingdienst reden heeft om te twijfelen aan de integriteit van een instelling of een persoon die daarbij betrokken is, kunnen wij vragen om een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Gescheiden vermogen Een natuurlijk persoon of een rechtspersoon in de functie van bestuurder en/of beleidsbepaler mag niet over het vermogen van de instelling beschikken alsof het zijn eigen vermogen is. Dit heet het ‘beschikkingsmachtcriterium’. Dit criterium verzekert (onder andere) dat de instelling onafhankelijk is van donateurs en begunstigden. Bestuurders en beleidsbepalers mogen daarom geen meerderheid in de zeggenschap hebben over het vermogen van de instelling. De onafhankelijke besluitvorming moet gewaarborgd worden. Dit gebeurt bijvoorbeeld door een bestuur van minstens 3 personen met gelijkheid van stemmen. Uitzondering voor steunstichtingen Het komt voor dat een stichting en 1 of meer steunstichtingen over elkaars vermogen beschikken alsof er sprake is van eigen vermogen. De stichtingen hebben vaak hetzelfde bestuur. Als instellingen om
deze reden niet aan het beschikkingsmachtcriterium voldoen, kunnen zij toch als ANBI aangewezen worden. Beperkt eigen vermogen Het eigen vermogen van een ANBI moet beperkt blijven. Bestedingscriterium Een ANBI mag niet meer vermogen aanhouden dan redelijkerwijs nodig is voor het werk voor het doel van de ANBI. Dit heet het ‘bestedingscriterium’. Met het bestedingscriterium wordt niet-redelijke vermogensvorming (oppotten van vermogen) voorkomen. Welk vermogen mag een ANBI in ieder geval aanhouden? • Vermogen dat als legaat (via een erfenis) of schenking is ontvangen. Voorwaarde is dat de overledene of schenker heeft bepaald dat alleen het rendement uit dat vermogen mag worden gebruikt voor het doel van de ANBI. Zo'n vermogen wordt ook wel stamvermogen genoemd. Het rendement moet uiteraard wel worden besteed voor het doel van de ANBI. Het rendement mag niet als vermogen worden aangehouden. • Vermogen dat nodig is voor het doel van de ANBI. Denk bijvoorbeeld aan een door een ANBI in stand te houden natuurgebied of gebedshuis. • Vermogen dat nodig is om het doel te realiseren. Bijvoorbeeld een eigen bedrijfspand of een eigen opslagplaats voor hulpgoederen. Beloning bestuurders Bestuurders of leden van de raad van toezicht mogen alleen een vergoeding voor gemaakte onkosten ontvangen. Ook mogen ze vacatiegeld ontvangen dat niet bovenmatig is. Onkosten Gemaakte onkosten zijn kosten die bestuursleden redelijkerwijs hebben door hun functie bij de instelling. Vacatiegeld Vacatiegeld is een vergoeding die bestuursleden ontvangen voor de vervulling van hun functie. Denk hierbij aan het voorbereiden en bijwonen van vergaderingen. Beleidsplan Een ANBI moet een actueel beleidsplan hebben. Dit plan geeft inzicht in de manier waarop de ANBI het werk uitvoert om haar doelstelling te bereiken. Het plan mag ook een meerjarig beleidsplan zijn. Het moet inzicht geven in: • het werk dat de instelling doet • de manier waarop de instelling geld werft • het beheer van het vermogen van de instelling • de besteding van het vermogen van de instelling Redelijke verhouding tussen kosten en bestedingen De kosten voor het werven van geld en beheerskosten moeten in redelijke verhouding staan tot de bestedingen. Wat 'redelijk' is, is (onder andere) afhankelijk van de aard van de ANBI. Zo heeft een instelling die fondsen werft, vaak andere kosten dan een instelling die een vermogen beheert. Opheffing Uit de regelgeving moet blijken dat bij opheffing van uw instelling een batig saldo wordt besteed aan een doel dat het algemeen belang dient.
Administratieve verplichtingen Een ANBI moet verplicht een administratie voeren. Uit deze administratie moet blijken: • welke bedragen er (per bestuurder) aan onkostenvergoeding en vacatiegelden zijn betaald Zo kunnen wij beoordelen of de bestuursleden bovenmatige onkostenvergoedingen of vacatiegelden ontvangen. • welke kosten de instelling heeft gemaakt Denk bijvoorbeeld aan bedragen die zijn uitgegeven voor het werven van geld en de beheerskosten van de instelling. Zo kunnen wij beoordelen of er een redelijke verhouding is tussen de kosten en de bestedingen. • wat de aard en omvang van de inkomsten en het vermogen van de instelling is Zo kunnen wij de bestedingen van de ANBI beoordelen op het bestedingscriterium. Praktijkvoorbeeld De gemeente Eindhoven (en dus ook het Van Abbemuseum) beschikt over de ANBI-status. Begin oktober 2010 kwam de beschikking dat die status met terugwerkende kracht tot 1 januari 2010 aan de gemeente Eindhoven is toegekend. Sinds 1-1-2008 zijn giften gedaan aan goeddoelinstellingen aftrekbaar van het belastbaar inkomen als de instelling aangemerkt is als algemeen nut beogende instelling (ANBI). Nu de gemeente de ANBI-status heeft, kunnen derden die een schenking doen (in geld of natura, denk aan een schilderij) aan de gemeente (of het Van Abbemuseum), deze gift in de aangifte inkomstenbelasting (met toepassing van een drempelbedrag) in aftrek brengen.
