▲ Burgemeester Arno Brok van Sneek (550 jaar stadsrechten):
‘Gemeentebestuurders moeten over hun eigen schaduw durven heen te stappen’ Complementaire belangen, mal en contramal, er moet een balans zijn en dus is meer bestuurlijke samenwerking in gemeenteverband gewenst. Burgemeester Arno Brok van Sneek beschikt over een schat aan beelden en woorden om de positie van ‘zijn’ stad te omschrijven. Een stad die sinds jaar en dag een belangrijke positie in de zuidwesthoek van Friesland inneemt. Dit jaar wordt het feit gevierd dat 550 jaar geleden een aantal stadsrechten op het papier werd vastgelegd. Als het aan Brok ligt zal de stad Sneek, met ruim 30.000 inwoners, zich ook in de 21ste eeuw blijven onderscheiden als een centrum van en voor deze Friese regio.
D
De verhouding tussen Sneek en de omringende regio is een steeds terugkerend thema in het gesprek met Brok, sinds enkele jaren eerste burger van de Waterpoortstad. Sneek, met een fraaie historische binnenstad, heeft een belangrijke centrumfunctie die tot uiting komt in een verhoudingsgewijs forse middenstand (samen met Roermond de grootste winkeldichtheid in Nederland), met daarnaast het middelgrote Antonius Ziekenhuis en met meerdere scholen voor het voortgezet onderwijs die leerlingen uit een groot geografisch gebied trekken. Sneek heeft zijn hoge voorzieningenniveau te danken aan het omringende platteland, dat op zijn beurt weer een centrum nodig heeft. De stad en het platteland zijn, volgens Brok, ‘tot elkaar veroordeeld’. 7
Als een ware ambassadeur van de stad somt hij onvermoeibaar de onderscheidende eigenschappen van Sneek op. Niet alleen in vergelijking met de omringende regio maar ook in vergelijking met de andere Friese steden. ‘Na Leeuwarden is Sneek de meest complete stad in Friesland, het is hier bijvoorbeeld heel plezierig winkelen. Met uitzondering van de bestuurders van Dokkum, die zich deze identiteit ook graag toe-eigenen, heb ik dat nog nooit iemand van de andere Friese steden horen zeggen. Voor Sneek geldt it hat in fin mear as in bears (het heeft iets extra’s)’, stelt Brok niet zonder trots vast. De grootste gemeente in de Friese zuidwesthoek mag dan al minstens 550 jaar lang een centrumfunctie vervullen, volgens Brok is de bestaande kwaliteit van de dienstverlening aan de burgers op termijn niet te handhaven als er geen ernst wordt gemaakt met een gemeentelijke samenwerking. ‘We leveren nu een goed product voor een redelijke prijs. Onze dienstverlening wordt gewaardeerd, zo blijkt uit het jaarlijkse kwaliteitsonderzoek onder de inwoners, en onze ozb-tarieven zijn alleszins acceptabel. Maar op den duur wordt deze ambtelijke dienstverlening echter te kwetsbaar. Om in de toekomst een sterke lokale democratie te kunnen behouden en een geloofwaardige gesprekspartner voor de burgers te blijven, moeten we ons richten op een nauwe(re) samenwerking met alle partners in de zuidwesthoek die van dat idee zijn gecharmeerd. Dat betekent echter niet dat er morgen meteen moet worden heringedeeld. Het gemeentebestuur van het Nijefurd heeft al gezegd dat ze op termijn een gemeentelijke herindeling willen, maar dat ligt hier veel genuanceerder. Onze gemeenteraad vindt op dit moment een intensivering van de intergemeentelijke samenwerking een goede zaak. Om zo te kunnen investeren in een gemeenschappelijke toekomst van de verschillende
● Burgemeester Arno Brok: ‘Daar moet ooit eens een nieuwe grote gemeente uit voortvloeien, maar het noemen van een haalbaarheidsdatum is momenteel helemaal niet relevant.’
zuidwesthoek, Wûnseradiel, Littenseradiel, Bolsward en Lemsterland hebben volgens Brok minder gemeenschappelijke kenmerken met Sneek en omgeving. Dat de Sneker burgemeester niet afkerig van een gemeentelijke samenwerking is, bleek uit
‘Sneek heeft al een grote naam in de watersport en het verband met het belang van een goede waterkwaliteit ligt dus voor de hand’ gemeenten in deze zuidwesthoek. Daar moet ooit eens een nieuwe grote gemeente uit voortvloeien, maar het noemen van een haalbaarheidsdatum is momenteel helemaal niet relevant.’ Volgens Brok, die zelf opmerkt dat hij omzichtig formuleert (‘Het ligt erg gevoelig, dat snapt u wel’) gaat het dan vooral om een samenwerking tussen de vier waterrijke gemeenten Gaasterlân-Sleat, Nijefurd, Wymbritseradiel en Sneek, samen zo’n 70.000 inwoners. De overige vier gemeenten in de 8
zijn toespraak bij de installatie van de nieuwe gemeenteraad begin dit jaar. De raad van Sneek is weliswaar zo ver nog niet, maar het streven om een intergemeentelijke commissie op raadsniveau in te stellen, ziet de eerste burger als een ‘ambitieuze agenda’. ‘Het is belangrijk dat het een proces van de gemeenteraden is, want het politieke bestuur is tenslotte leidend in deze discussie.’ In praktische zin is er volgens Brok nu ook al veel mogelijk. Zo delen de gemeenten Sneek en Nijefurd sinds 1 augustus van dit jaar hun gemeentesecretaris.
Maar voorlopig heeft Sneek nog de handen vol met het realiseren van de eigen plannen en initiatieven. Met de uitbreiding van het industriepark De Hemmen met ruim 70 hectare en van het bestemmingsgebied voor watersportgebonden bedrijvigheid op It Ges met nog eens vijftien hectare, moet het bedrijfsleven een impuls krijgen. Met een werkloosheidspercentage van 13, dat evenals in Leeuwarden het hoogste in de provincie is, heeft de gemeente volgens Brok een zeer speciale verantwoordelijkheid voor het goed en alert faciliteren en stimuleren van de verschillende en gevarieerde bedrijvigheden. Het gemeentebestuur van Sneek is geïnteresseerd in nieuwe mogelijkheden, uitdagingen en perspectieven. Een voorbeeld in dat kader is de toepassing, in de nieuwe huurwoningen in de wijk Lemmerweg-Oost, van een experimenteel scheidingssysteem voor het afvalwater dat is ontwikkeld door de Universiteit Wageningen. Het toiletwater wordt afgezonderd van het overige huishoudelijke afvalwater en in een aparte zuiveringsinstallatie ter plekke gereinigd. Samen met het Leeuwarder onderzoeksinstituut voor duurzame watertechnologie Wetsus
zocht de universiteit naar een nieuwbouwproject waar het systeem toegepast kon worden. In Sneek lukte het om onderzoekers, overheden, watertechnologiebedrijven, woningcorporaties en het waterleidingbedrijf op één lijn te krijgen. Een vergelijkbaar project krijgt gestalte in de wijk Duinterpen, waar een gescheiden rioolstelsel wordt aangelegd en het streven is om deze duurzame technologie ook in de toekomstige plannen voor uitbreidingen van het woningbestand te integreren. Duurzame watertechnologie past bij Sneek als waterstad, vindt Brok. In navolging van verantwoordelijk wethouder Jan Bargboer hoopt hij dat Sneek een voortrekkerspositie op dit gebied kan krijgen. ‘Er zijn al diverse watertechnologiebedrijven in Zuidwest-Friesland gevestigd en we zijn actief betrokken bij een organisatie als Wetsus. Water is een onderwerp dat over de hele wereld in de belangstelling staat. Sneek heeft al een grote naam in de watersport en het verband met het belang van een goede waterkwaliteit ligt dus voor de hand.’ Als centrum voor het watersporttoerisme heeft Sneek met de jaarlijkse Sneekweek (dit jaar zo’n 110.000 bezoekers) sinds vele decennia een naam op te houden, maar het aantal slechtweer accommodaties houdt (nog) niet over. De gemeente telt twee musea, het Natio-
●
‘In sommige kringen heerst nu al het idee dat we in deze regio in een dépendance van een openluchtmuseum leven, ik krijg er rode vlekken van in mijn nek’ naal Modelspoormuseum en het Fries Scheepvaart Museum, inclusief de Sneker Oudheidkamer, én een bioscoop. In het nabijgelegen dorp Ysbrechtum staat de Epemastate die eveneens een museaal karakter heeft. Een eigen theater ontbreekt overigens nog, al wordt daar sinds jaren over gesproken. In juni 2005 nam de gemeenteraad het besluit om de panden aan te kopen die op de locatie staan waar het nieuwe theater aan de Westersingel moet verrijzen, maar de financiering van de nieuwbouw en de creatie van een cultuurkwartier is nog niet rond. Het gaat om een miljoenenproject, waarbij volgens Brok nu nog rekening moet worden gehouden met een gat van enkele miljoenen euro’s in de begroting. Het noemen van concrete bedragen vindt hij momenteel niet opportuun. De gemeente is bezig met het aanboren van subsidiekanalen, zodat het financieringstekort kan worden teruggedrongen. Vooruitlopend op het nieuwe theater moet de rol van Sneek als cultureel centrum in de Friese
zuidwesthoek opnieuw worden veroverd met behulp van de culturele kwartiermaker Ben van der Knaap, zakelijk leider van de Friese theatergroep Tryater. Hij zal in eerste instantie noodgedwongen zijn vooral locatievoorstellingen te programmeren, te beginnen met de aan de stad Sneek aangepaste versie van het Tryater-succes De Grutte Stoarm. Verder heeft tot groot genoegen van Brok het Noord Nederlands Orkest (NNO) na veel jaren weer zijn opwachting gemaakt in de stad met een aantal concerten in de Martinikerk. Als gevolg van de opgerichte Stichting tot Bevordering Culturele Activiteiten in de Kerk verwacht hij dat er een nieuwe bezoekerstraditie zal ontstaan. Een inspirerende economische en culturele dynamiek en een voortrekkersrol op het gebied van de watertechnologie, het ligt ver in de tijd van het Sneek van 550 jaar geleden verwijderd. In de fraaie binnenstad zijn het stadhuis, in een achttiende-eeuwse rococostijl gebouwd, het gerestaureerde laat-middel-
Het Fries Scheepvaart Museum, een interessant maritiem en nautisch museum, en de Sneker Oudheidkamer, beide gevestigd in vier monumentale grachtenpanden in de binnenstad, trokken vorig jaar iets meer dan 26.000 bezoekers. Uit een recent onderzoek van Toerdata Noord blijkt dat Sneek de populairste toeristische plaats is in Friesland.
9
eeuwse kasteel Waltastins (1540), als huis onderdeel van het stadhuis en de historische Waterpoort uit 1613 dé beeldmerken. Dat historische beeld zal op een eigentijdse wijze worden aangevuld met een baanbrekend ontwerp voor de bouw van twee houten verkeersbruggen over een deeltraject van de op te waarderen Rijksweg A7 bij Sneek. Het ontwerp, dat in zijn vorm verwijst naar de spanten van een omgekeerde scheepsromp, is enig in zijn soort. In de hele wereld zijn maar een paar moderne houten verkeersbruggen te vinden. Voordat het project definitief werd goedgekeurd, moest de bouwafdeling van Rijkswaterstaat speciaal onderzoek verrichten
deze regio hebben, zodat we ook de jongere generaties aan ons kunnen binden. Daar past geen suffig slaapstadje bij. We besteden extra veel aandacht aan de opvang van schoolverlaters met projecten als Work First en met een sluitende ketenbenadering. Het gaat erom dat niemand werkloos thuis hoeft te zitten, dat jongeren het gevoel krijgen dat ze ertoe doen en een perspectief hebben. Alle gemeenten zijn weliswaar verplicht om daar aandacht aan te besteden, maar ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat in gemeenten waar de werkloosheidssituatie niet zo nijpend is, er veel minder inspanningen
‘Tot nu toe zijn verschillende gemeentelijke collega-bestuurders veel te voorzichtig, we zijn toch met zijn allen bezig met het geven van een economische impuls aan Friesland’ naar de haalbaarheid van het ontwerp en naar het onderhoud van deze infrastructuur. De bruggen zullen even kenmerkend voor Sneek worden als de Waterpoort, verwacht architectuurliefhebber Brok. ‘Het is een gedurfde architectuur, we bouwen hier niet voor de middelmaat.’ Een economisch sterke positie van Sneek is eveneens een prioriteit voor het gemeentebestuur. ‘Er liggen geweldige kansen in de ontwikkelingen binnen de zorgeconomie. Neem bijvoorbeeld de fusie tussen het Antonius Ziekenhuis en de thuiszorg, dat is een geweldige innovatieve gedachte. Vergeet niet dat het hier in de zuidwesthoek goed wonen is, met een grote quality of life, inclusief een erg goede luchtkwaliteit. Dat mag best hardop gezegd worden. Daarmee kun je nieuwe mensen trekken die zowel goed willen wonen als een kwalitatief hoogwaardige zorg waarderen. De ontwikkeling van die zorgeconomie biedt geweldige kansen, ook voor de werkgelegenheid. Er zijn veel handen aan het bed nodig en dat is gunstig voor de arbeidsparticipatie van met name vrouwen. Dat is een van de bevolkingscategorieën die hier relatief slecht vertegenwoordigd is op de arbeidsmarkt.’ Daarmee is niet gezegd dat Brok de toekomst van Zuidwest-Friesland als een grote Sun City ziet, als een woonomgeving die met name geschikt is voor mensen - en dan het liefst vermogende ouderen - die regelmatig zorg nodig hebben. ‘Alsjeblieft zeg, we moeten niet de kant op van het zogenaamde Drentenieren, daar gruw ik van. In sommige kringen heerst nu al het idee dat we in deze regio in een dépendance van een openluchtmuseum leven, ik krijg er rode vlekken van in mijn nek. We moeten juist goede stuwende krachten in 10
worden geleverd. Met een werkloosheidspercentage dat tot de hoogste in de provincie behoort hebben wij het onderwerp werkgelegenheid hoog op de bestuurlijke agenda staan.’ Voor een dynamische toekomst is in ieder geval een gezond bedrijfsleven nodig. Sneek is een onderdeel van de A7-zone, het gebied tussen Sneek en Drachten, een van de twee speerpuntregio’s (naast de Westergozone Leeuwarden-Harlingen) voor het provinciaal economisch beleid. ‘We zijn blij dat er nu eindelijk een projectbureau voor de A7-zone is opgezet. Daarmee kunnen de gemeenschappelijk activiteiten van de betrokken gemeenten een beter profiel krijgen. Tot nu toe is dat te weinig gebeurd, de gemeenten zijn te veel uitgegaan van hun eigen belangen. Het is leuk om een A7-zone te hebben, maar de vraag is cruciaal of je als gemeentebestuurder bereid bent om over je eigen schaduw heen te stappen ten gunste van het gemeenschappelijk belang. Als het in de A7-zone in de gemeenten
550 jaar stadsrechten De naam van de nederzetting Sneek mag dan al voor het jaar 1315 in de annalen voorkomen, in het jaar 1456 vonden de toenmalige Snekers dat hun eigen rechten maar (weer?) eens duidelijk op het papier moesten worden gezet. Een aantal wetten en regels op het gebied van de handel en de rechtspraak werd vastgelegd in de Statuta Urbis Snecae, die samen als een soort stadswetboek beschouwd kunnen worden. Er bestaat daar nog een afschrift van uit 1660. Dit vormt het eerste schriftelijke bewijs van de stadsstatus van Sneek. Geen stadsrecht dat door een feodale heer was verleend, maar een recht dat de vrije burgers van Sneek zelf vaststelden. Ook vandaag aan de dag wordt de mening van de Sneker inwoners gehoord. Sinds Arno Brok aantrad als burgemeester wordt er regelmatig gepeild wat de inwoners van hun stad vinden. Eind vorig jaar gaf 95% van de ondervraagden te kennen trots te zijn op hun stad. Dat wilden ze weten ook, getuige de uitslag op de vraag van het gemeentebestuur of er aandacht moest worden besteed aan het moment dat Sneek 550 jaar geleden zijn stadsrechten vastlegde. Bijna 54% van de geënquêteerden vond dat dat een feestje waard was, zo’n 17% voelde er niets voor. Het herdenkingsprogramma is over het hele jaar verspreid, met een grote stadsreünie op 9 september als hoogtepunt, waar honderden mensen op af zijn gekomen. In dit herdenkingsjaar van de stadsrechten is er nog historisch feit: 2006 is ook een jubileumjaar voor het Sneker Old Burger Weeshuis, dat 425 jaar geleden werd opgericht.
beperkt te blijven. Hij schaart zich van harte achter het pleidooi van zijn wethouder Tom Metz voor meer eenheid in het economische ontwikkelingsbeleid richting de A7- en de Westergozone. ‘Tot nu toe zijn verschillende gemeentelijke collega-bestuurders veel te voorzichtig, we zijn toch met zijn allen bezig met het geven van een economische impuls aan Friesland.
‘Dat soort nabootsinggedrag van: zij krijgen dit, dus dan willen wij dat ook, noem ik een vorm van bestuurlijk infantilisme’ Skarsterlân of Opsterlân regent, dan druppelt het in de gemeente Sneek. En omgekeerd is dat eveneens het geval. Het is hoog tijd voor een gemeenschappelijk grondbedrijf ten behoeve van de ontwikkeling van die A7-zone en een gezamenlijke presentatie van de belangen in Den Haag’, zo stelt Brok. Het gezamenlijk optrekken hoeft wat de eerste burger van Sneek betreft niet tot de A7-zone
De beide economische zones hebben een manifeste plaats gekregen in de rijksregelgeving en in het provinciaal streekplan, daar is niks mis mee. Maar als je eenmaal een keuze hebt gemaakt om een bepaalde regio tot een economische trekker te maken, dan heeft dat als consequentie dat dat elders niet gebeurt. Je versterkt het één door het andere te laten. Dat is eveneens in het belang van de kwaliteit
van het platteland, dat zou veel vanzelfsprekender moeten zijn. In Friesland gaat het maken van keuzes altijd goed, totdat de uitvoering in zicht komt. Dan moeten er weer uit-
●
zonderingen gemaakt worden. Dat soort nabootsinggedrag van: zij krijgen dit, dus dan willen wij dat ook, noem ik een vorm van bestuurlijk infantilisme. Als er eenmaal een
keuze is gemaakt, blijf daar dan bij, zou ik zeggen.’
✒ Netty Gabel ❂ Het Hoge Noorden
De Waterpoort in Sneek (linksboven), een rijksmonument. Het jaartal 1613 is in de kalven (het dwarshout) van de torendeur te zien. Er is weinig over de historie van dit bouwwerk in de archieven terug te vinden. De minder sierlijke voorganger maakte deel uit van de vestingwerken van de stad die aan het eind van de vijftiende eeuw werden aangelegd, ten tijde van de twisten tussen de Schieringers (onder meer Sneek) en de Vetkopers (onder andere Groningen). Een militaire functie heeft de huidige Waterpoort nooit gehad, ondanks het aanbrengen van schietgaten in de torens. Het bouwwerk, in de Friese stad ook wel Hoogendster pijp genoemd, bestaat uit twee achtkantige torens met daar tussenin een wachthuis.
11
