Gemeente Rotterdam College van Burgemeester en Wethouders
Lucas Bolslus Wethouder Financier!, Buitenruimte en Sport Bezoekadres: Stadhuis Coolsingel 40 Rotterdam Postadres: Postbus 70012 3000 KP Rotterdam
Commissie voor Fysieke Infrastructuur, Buitenruimte en Sport
Website: www.rotterdam.nl E-mail:
[email protected] Fax:010-4173560 Inlichtingen: P. Timmers Telefoon: 010 - 489 63 56 Uw brief van: Ons kenmerk: 08/8867 / 217994 Aantal bijlagen: 1 Betreft: Kosten en baten Rotterdamse Stijl Datum: 18 november2008
Geachte leden van de commissie, Tijdens de raadscommissievergadering van 8 oktober jl. is het handboek Rotterdamse Stijl (RS) behandeld. Door de heer de Gruijter zijn op dat moment een aantal vragen gesteld waarna door mij de volgende toezegging is gedaan: "De wethouder zal een analyse maken van de globale kosten en baten van de introductie van de Rotterdamse Stijl: hoeveel besparing door efficiency en hoeveel duurder door gebruik van betere materiafen". Hieronder wordt in het kort weergegeven wat de kosten en baten van de Rotterdamse Stijl zijn. De bandbreedte van de kosten op korte termijn is kwantificeerbaar. De baten zijn op dit moment niet te vertalen in getallen. Wei is in kwalitatieve zin aan te geven wat de RS de stad op termijn zal gaan opleveren. KOSTEN Uitvoeringsprogramma 2009 Ten behoeve van het Uitvoeringsprogramma 2009 is voorgesteld € 10 miljoen in te zetten voor de RS. Dit geld zal vooral ingezet worden op onderhoud- en investeringsprojecten die at op de rol staan om uitgevoerd te worden in 2009 (zogenaamde "meebewegen"). Er is, in nauwe samenwerking met de verschillende werven van Gemeentewerken, een lijst opgesteld met alle projecten waarvan gepland is dat ze in 2009/2010 in uitvoering gaan, Bekeken is in welke mate de RS in de verschillende projecten nog ingebracht kan worden (vloer, bomen, profiel) en wat de kosten daarvan zijn. De lijst met projecten per deelgemeente is onlangs verstuurd naar de deelgemeenten met de vraag om opmerkingen en aanvullingen door te geven voor 24 november aanstaande. Op basis van die reactie kan een uiteindelijke lijst opgesteld worden en wordt bekeken of er sprake is van voldoende dekking of dat prioriteiten dienen te worden gesteld. I n veste r i ng s koste n De investeringskosten vanuit de RS in 2009 bestaan uit de extra materiaalkosten, dus de kosten van een duurzamere steen, zwaardere boom of meer bomen. Studie in een aantal voorbeeldgebieden heeft aangetoond dat het invoeren van de RS zorgt voor een stijging van de investeringskosten in de grondexploitaties. Dit vanwege het hoogwaardiger, lees duurdere, bestratingmateriaal. Op dit moment wordt in grondexploitaties gerekend met gemiddeld € 51 per m2 inrichtingsgebied. Door invoering van de RS stijgen de investeringskosten met een bedrag tussen de € 2 en € 12 per m2 inrichtingsgebied. Dit betekent dat de kosten tussen de 4% en 23% stijgen, waardoor de gemiddelde investering op circa € 60 per m2 uitkomt. Als vervolgens ingezoomd wordt op sec het materiaal, kan grofweg gesteld worden, ervan uitgaande dat hetzelfde type bestratingmateriaal in een straat blijft liggen, dat toepassing van de verbeterde betonstraatsteen leidt tot een stijging van 4-10%, toepassing van gebakken materiaal 10-18% ten opzichte van de toepassing van de grijze betonstraatsteen.
BATEN Imago Rotterdam/kwaliteitslag in de buitenruimte De doelgroepen waar Rotterdam zich op richt, stellen steeds hogere eisen aan de buitenruimte. In de Stadsvisie 2030 wordt dit onderkend en wordt aangegeven dat vooral ook de ambities ten aanzien van de buitenruimte extra aandacht verdienen. Ervaringen in andere steden wijzen uit dat een goede openbare ruimte een onmiskenbaar onderdeel is van een wervend woon- werk- en recreatieklimaat. Rotterdam zet mede daarom in op een hogere en duurzamere kwaliteit van de buitenruimte. De RS is een van de mogelijkheden om de ambities ten aanzien van de buitenruimte te realiseren. Gebruik van duurzaam en mooi materiaal zorgt voor een kwalitatieve verbetering van de buitenruimte. Toepassing van de RS zal ook leiden tot meer eenheid, eenduidigheid en samenhang in het beeld van de buitenruimte. Zowel door eenduidig gebruik als een kwaliteitsverhoging van de materialen op zich wordt de gebruiks- en beeldkwaliteit en dus ook de aantrekkelijkheid van de openbare ruimte groter. Uiteindelijk kan dit leiden tot het aantrekken van meer bezoekers, ondernemers en inwoners naar Rotterdam. Hiervan heeft de stad financieel voordeel, hoeveel is echter op voorhand niet te kwantificeren. Een goede buitenruimte is ook een randvoorwaarde voor een gunstig vestigingsklimaat voor bedrijven evenals voor een aantrekkelijke recreatieve omgeving {waaronder ook toerisme). Ook hier is echter moeilijk aan te geven in hoeverre de kwaliteit van de buitenruimte zich verhoud tot andere (vestigings-)factoren. Bedrijven profileren zich al lang niet meer met nun gebouw op zich, maar vooral ook in de omgeving waar ze zich bevinden. Bij het tot stand komen van het binnenstadsplan Rotterdam is er dan ook ruim aandacht voor de openbare ruimte geweest. Daarbij is ook gekeken naar andere steden (mooi voorbeeld is Melbourne waar vooral de binnenstad als visitekaartje een transformatie heeft ondergaan). In de MKBA die wordt gehouden ten aanzien van voorgestelde investeringen wordt hoogwaardige buitenruimte dan ook goed gewaardeerd. In de bijlage vindt u een recent bericht dat aangeeft dat ook in het buitenland de meerwaarde van hoogwaardige buitenruimte wordt onderkend. Waardevermeerdering vastgoed Aantrekkelijke buitenruimte in woonwijken zorgt er voor dat er een aantrekkelijker woonklimaat ontstaat dat zich uiteindelijk in de prijzen van de woningen en dus o.a. in de WOZ laat vertalen. Ook voor de huurdersmarkt is een goede leefomgeving essentieel om de hogere en middeninkomens voor de stad te behouden. Onderzoek wijst uit dat vooral de aanleg van water aan de voor of achterzijde van een woning de waarde van de woning vermeerdert (6%-l5%). Ook de aanwezigheid van een plantsoen of park brengt een Waardevermeerdering (4,5%-6,5%) met zich mee (bron: Alterra 2004). Hoewel de waarde van vastgoed door nog veel meer andere factoren bepaald wordt, draagt een kwalitatief goede en schone buitenruimte hieraan bij. Levensduur materialen Bij de keuze van de materialen voor de RS is niet alleen gekeken naar esthetische aspecten maar ook naar duurzaamheidsaspecten. Het materiaal is dus niet alleen mooier, maar ook beter en duurzamer. Op zowel esthetisch als technisch vlak zal het materiaal dus lang(er) mee gaan. Dat betekent dat het materiaal uiteindelijk op lange termijn goedkoper is omdat het minder vaak vervangen hoeft te worden. Bij de gemeente Rotterdam wordt niet afgeschreven op materialen in de buitenruimte waardoor het moeilijk is het kostenvoordeel van een langere levensduurte becijferen. Dat het voordeel er wel degelijk is laten praktijkvoorbeelden in andere steden zien waar bijvoorbeeld oude gebakken klinkers juist voor een kwalitatief betere buitenruimte zorgen en dus voor een hoge "restwaarde" zorgen. Centrale inkoop en voorraadbeheer Het beperken van het aantal verschillende materialen en objecten in de buitenruimte brengt een bescheiden inkoopvoordeel met zich mee. Bescheiden omdat Rotterdam op dit moment het materiaal al centraal inkoopt. Naast inkoopvoordeel ontstaat ook een voordeel omdat er minder soorten materiaal op voorraad gehouden behoeven te worden.
Het komende jaar zal door de afdeling planeconomie bij het OBR bijgehouden worden hoe de verschillen daadwerkelijk zijn zodat deze cijfers aangescherpt worden. Bomen De noodzaak om meer bomen in de stad te krijgen is al beleid. In de op te stellen boomstructuurvisie wordt aangegeven op welke plekken de stad initiatiefnemer wil zijn en daarvoor ook apart geld ter beschikking wil stellen om in (investering-)projecten extra bomenrijen conform de uitgangspunten RS aan te brengen. Of er extra kosten binnen de projectfinanciering zijn, is afhankelijk van al dan niet al voorgenomen functionele aanpassingen in het project, van aanwezigheid en de aard van kabels en leidingen op gewenste bomenplekken etc. In sommige projecten lukt het al binnen de bestaande projectfinanciering de ambities te bereiken. Naast meer bomen in de (stedelijke) structuur wordt ook een effect verwacht door het planten van zwaardere bomen, d.w.z. bomen met een grotere diameter. Voor het uitvoeringsprogramma 2009 is voorgesteld de circa 430 bomen die in het kader van het bomenstructuurplan aangeplant worden in een zwaardere maat aan te planten. Dit kost ongeveer € 1.000 per boom (dus voor 2009 € 430.000,-) en er wordt voorgesteld dit te bekostigen uit de € 10 miljoen. Onderhoudsconsequenties Het hoogwaardige materiaalgebruik heeft niet alleen effect op investeringskosten, maar ook op de (gemiddelde) onderhoudskosten van de verharding na aanleg. Indien gekozen wordt voor de basisvariant {verbeterde betonstraatstenen), dan blijft de stijging van de gemiddelde onderhoudskosten beperkt {circa 1,2%). Bij de toepassing van gebakken klinkers is er een iets hogere stijging (circa 5,5%). De onderhoudskosten van deelgemeentelijke wegen worden op dit moment betaald vanuit het deelgemeentelijk budget Bij de herijking van het deelgemeentefonds zijn de verhoogde onderhoudskosten in het kader van de RS onderwerp van onderzoek en bespreking. Nieuw materiaal IP gebruik huidige materialen De RS zet in op continuering van het gebruik van de huidige standaard granito trottoirtegel en trottoirband in het grootste deel van de stad. De huidige grijze (officiele) standaard betonstraatsteen bevalt slecht en in veel projecten werd daarom al gekozen voor ander materiaal. De nu voorgestelde RS betonstraatsteen is duurder dan de huidige steen omdat er een granito toplaagje op zit die de steen duurzamer en esthetisch en kwalitatief beter maakt. Deelgemeenten hebben daarnaast de mogelijkheid voor gebieden waar zij een hogere kwaliteitsambitie nastreven om te kiezen voor gebakken klinkers. Deze zijn in aanschaf duurder maar geven een nog hoogwaardiger uitstraling aan de buitenruimte. Het voorgestelde materiaalgebruik sluit aan bij de doelstelling van het MIB om naast eenduidigheid ook kwalitatieve verbetering van de buitenruimte te realiseren. Daarnaast is in het kader van RCI duurzaamheid een belangrijk thema. Voor wat betreft het meubilair speelt nog een ander aspect mee. Op dit moment gebruiken we standaard straatmeubilair dat indertijd gekozen is vanuit catalog! van leveranciers. Daarmee zijn we aan die leveranciers gebonden. In het kader van de Europese aanbesteding mag dit bij grote orders niet meer. Dat betekent dat de gemeente de ontwerprechten in handen moet hebben om vervolgens Europees te kunnen aanbesteden bij verschillende fabrikanten. De rechten van bijvoorbeeld de Parkbank en de Rotterdambak zijn in bezit van de gemeente. De consequentie hiervan is dat Rotterdam verplicht wordt om een nieuwe lijn te laten ontwerpen. Dat geldt voor de producten die in grote aantallen aanbesteed worden zoals de masten en de zitelementen. Het is overigens zeker niet zo dat het ontwerpbureau alle producten gaat ontwerpen. Bij producten die in lage aantallen benodigd zijn kan nog wel een bestaand ontwerp worden gebruikt. Wel zal bij de selectie dan gezocht worden naar materiaal dat past bij de nieuwe Rotterdamse ontwerplijn.
Nieuw materiaal in plaats van hergebruik oude materialein Met de voor 2009 voorgestelde € 10 miljoen zullen in 2009 138 (stand van zaken 22 oktober 2008) projecten verspreid over de stad in een hoger en duurzarner kwaliteitsniveau aangelegd worden. In ongeveer de helft van de gevallen zou onderhoud gepleegd worden waarbij het bestaande materiaal hergebruikt wordt. Door inzet vanuit de Rotterdamse Stijl zal in deze gevallen in 2009 nieuw materiaal ingezet worden wat de kwaliteit ten goede komt.
Niveau 4, hergebruik oud materiaal
Miveau 4, nieuw RS materiaal
RS als ontwerpkader De RS zal dienen als kader voor de verschillende ontwerpopgaven in Rotterdam. Door nu te investeren in de kaders zal in de toekomst efficienter ontworpen kunnen worden omdat niet voor ieder plan het "wiel moet worden uitgevonden". Dit levert in het voortraject van projecten tijdwinst op en daarmee procedurewinst. Conclusie De invoering van de RS zal na drie jaar geevalueerd worden. Momenteel wordt bekeken of een aantal projecten vooruitlopend op deze termijn, al geevalueerd kunnen worden zodat meer inzicht verkregen wordt in de exacte kosten en de baten beter gekwantificeerd kunnen worden. Ik ben er echter van overtuigd dat invoering van de RS uiteindelijk tot kostenbesparingen leidt en tot een kwaliteitsverbetering van de buitenruimte. Ik verzoek u hierbij de toezegging als afgedaan te beschouwen.
Met vriendelijke groet,
Lucas Bolsius Wethouder Financien, Buitenruimte en Sport
BIJLAGE 1 Telegraaf. De 13 OS 2008
Aanleg stadsgroen snel terugverdiend m door BARBARA SANDERS
AMSTERDAM - DC opbrengst van parken is zo'n honderd keer grofer dan het budget dot er jaariijlu voor woral vrijgemoBkt. Dat wijst onderzoek nanr de kostea en baten van hcl stadsgroen in de AmerikaanK stad Philadelphia uit. Vorige wreck heeft hel kabinet in zijn structuurvisie anngegevcn overal in dc Randstad nieuwe porken met een melropolitane uitstraiing le willcn aanleggen. Als vonrbeeldparken golden ondcr mcer Central Hark in New York en Hyde Park in Londen. Groen in sleden heeft nameHjk eon posftief effect op het gedrag en de geesteUjke en 11chamelijke gezondheid van •bewoncrs. vandalisme, vervuiting, verloedering, agressie en klefne criminalitcit kunnen worden teruggedron^en als er tneer oroen aanwezig is in wijken. Ook de kosten voor gczondhcldszorg vailen lager uit. omdat bewoners sneller herstctlcn van zlekte en burn-out. Woongroen dzaatft eveneens bij aan een sUbielere wijk, wear de mensen ook longer blijven wonen. Het is echter
voor het eerst dat hieraan concrete bedragen zijngekoppeld. Philadelphia beeft ruim 4000 hectare aan stadsgroen, Volgens het onderzoek leidde de bijdragc van groen aan betere luchtkwaliteft in Philadelphia vorig jaar tot ccn Desparing van num € 1 mUjoen. De bijdrage aan woterretentie leidde tot ecn besparing van ruim € 4 miJjoen. De waardestijging van onrocrcndgocd in dc omgeving van parken kwam uit op €470 miljeen, Hierdoor kon de gemeente ruim € 12 milioen extra aan onroerendezaakbelastlng tnnen. De recreatieve waarde van parken bedroeg € 682 milioen. Hierbij is uitgcgaan van net geld dat inwonerebeapaarden door gratis It recrceren in parken. De opbrengst uit toerisme van buiten de stad \s vastgesteld op € 27 miljoen. De besparing op gezondhddszorg dankzi] parken werd becijferd op € 47 miljoen. De voordelen van het bevorderen van gemeenschapszEn kwam ten slotte uit op € 5t8 miljoem. Fred Tonneijck, adviseur ffergroening van kenniscentrum Triple E, onderstreeptde maatschappelijke en milieu-
baten van parken en stadsgroen. In Nederlond is er echter nooit een concreet economtsch rendementskaartie aan stadsgroen gehangen. JZeker is dat groen goedkoop is als indlrecte effecten zouden worden meegerekend." Zo kosten 100 straatbomen gedurendc 40 jaar ongcvcer €70.000 aon plantkosten en ondcrhoud. .Dezelfde bomen leveren In geld uitgedrukt een veclvoud van dat bedrag op via bestrtjding van lucntvervuillng, oncrgicbcsparing *n waterretcntie. Door ofkoppellng von water op groen oppervUk wordtdit longer vastgenouden en bliift de waterkwalitcit in perioden von stcrke rogenval oeter. Waterretentle levert bosparingen op fnvesteringen in rioolstclscb en watenuiveringinstollatiea op", aJdua Tonneijck. BBovendien is de waarde van onroerend goed gelegen aan of dicht bij een park of in een lommerrijke omgeving 10 tot 30% hoger dan In een minder groene buurt, Ook groene daken zijn investeringen die goed te meten zijn, Zij eaan vijftig jaar mee, bijna de belft langer dan bitumen daken. Die investering is vrlj snel terugverdiend", zegt Tonneijck.
